Техноложи Чь Щурʹәйи Дькарә Һʹӧкӧм бә Сәр Зарʹед Тә?

Һьнәка тʹәхмин кьрьнә, ԝәки щаһьлед кӧ гәләк ԝәʹдә сәр интернете хәрщ дькьн . . .

• һащәтед әләктрониква тенә гьредане.

• тенә беһӧрмәткьрьне йан жи хԝәха мәрьва беһӧрмәт дькьн.

• дькʹәвьнә тʹәлька порнографийайе.

ТӦ ГӘРӘКЕ ЧЬ  БЬЗАНЬБИ

ПЕВАГЬРЕДАН

Мәрьв һьнә ԝәʹдәдәрбазкьрьнед интернетева, мәсәлә листькава, зу тенә гьредане, чьмки әв програмед интернете ԛәста ӧса һатьнә сазкьрьне, ԝәки мәрьварʹа чәтьн бә жь ван бьԛәтьн. Кʹьтебәкеда те готьне, ԝәки «програмед интернете ӧса тенә чекьрьне, ԝәки мәрьврʹа чәтьн бә чʹәʹве хԝә сәр һьлдә» («Reclaiming Conversation»). Әм чьԛас зедә програмед комерси дьньһерʹьн, һаԛас зедә әԝана пʹәра дьстиньн.

БЬФЬКЬРӘ: Гәло зарʹед тә һащәтед әләктрониква нәһатьнә гьредане? Тӧ ча дькари али ԝан бьки, ԝәки ԝәʹде хԝә дьһа керһати дәрбаз кьн? (ӘФӘСИ 5:15, 16)

БЕҺӦРМӘТКЬРЬН

Мәрьв онлайнеда дьһа һерс у бемәʹрифәт ьн у һәстед мәрьвед дьн һьлнадьн һʹәсаб. Жь бо ԝе йәке әԝана дәстпедькьн һәв беһӧрмәт кьн.

Һьнә кәс хԝә һерс у бемәʹрифәти дьдьнә кʹьфше, сәва кӧ дина мәрьва бькʹьшиньн сәр хԝә у нав-дәнге ԝан бәла бә. Йан жи щарна гава мәрьв шькле һәвалед хԝә, кӧ бе ԝи кʹеф кьрьнә, дьвинә, әԝ  дьфькьрә кӧ ԝи бәр тьштәки һʹәсаб нәкьрьнә у әԝ дьлшкәсти дьбә.

БЬФЬКЬРӘ: Гәло зарʹед тә интернетеда хԝә бь мәʹрифәти дьдьнә кʹьфше? (Әфәси 4:31) Ча әԝана хԝә тʹәхмин дькьн, чахе сәр шькла дьвиньн ԝәки һәвалед ԝан бей ԝан ԝәʹдә дәрбаз кьрьнә?

ПОРНОГРАФЙА

Интернетеда һеса йә тьштед бенамуси у хьраб бьвиньн. Һьнә де-бав һащәтед зарʹед хԝәда филтра датиньн, ԝәки зарʹед хԝәрʹа синора дайньн. Ле диса жи әв филтр бь тʹәмами зарʹа жь тьштед бенамуси хԝәйи накьн.

Нәʹмә, шькьл у видеойед бенамуси, йед кӧ пе телефоне дьшиньн, те һʹәсабе секстинг. Һьнә дәԝләтада секстинг бь ԛануни ԛәдәхәкьри йә. У щәзакьрьна мәрьва бона бәлакьрьна порнографийа зарʹа салед ԝанва гьредайи йә.

БЬФЬКЬРӘ: Тӧ ча дькари али зарʹа хԝә бьки, ԝәки интернетеда шьклед бенамуси нәньһерʹә у нәшинә? (ӘФӘСИ 5:3, 4)

ТӦ ЧЬ ДЬКАРИ БЬКИ

ЗАРʹЕД ХԜӘ ҺИН КӘ

Рʹаст ә, «рʹькʹьнйата техноложи», демәк зарʹ, дькарьн дьһа һеса у бь һостәти техноложийе бьдьнә хәбате, ле диса жи ԝанрʹа аликʹари у рʹебәри лазьм ә. Кʹьтебәкеда те готьне, кӧ чахе һащәта әләктроник дьдьнә дәсте зарʹа нәщерʹьбанди, «әв мина ве йәке йә, ча зарʹа кӧ ньзанә хԝә аве хә, бавежьнә һʹәԝзе бь аве тʹьжә».

Жь ван ширәтед кӧ жере һатьнә дайине, кʹижан кӧ ԝе тәрʹа керһати бьн, хԝәрʹа бьжберә у һьнәка жи хԝәха бьньвисә.

• Тʹәви зарʹа хԝә шеԝьр кьм, ԝәки әԝ онлайнеда хԝә рʹаст у бь мәʹрифәти бьдә кʹьфше

• Гава зарʹа мьн дьлтәнг дьбә, чьмки сәр шькла дьвинә һәвал тʹоп бунә, ле әԝ тʹәглиф нәкьрьнә, әз гәрәке али ԝи бькьм

• Чьԛас дькарьм, малпәред интернете кʹидәре кӧ тьштед нәщайиз һәнә, блок кьм

• Бир нәкьм тʹьме бьньһерʹьм, һәла зарʹа мьн телефонеда чь дьньһерʹә

• Синор дайньм, ԝәки рʹоже чьԛас сьһʹәт зарʹа мьн һащәта хԝәйә әләктроник бьдә хәбате

• Ԛәдәхә кьм, ԝәки зарʹа мьн телефоне тʹәви хԝә һьлдә, чахе башԛә отʹаха хԝәда нә у илаһи чахе нав щи-ньвинада нә

• Изьне нәдьм ԝәки зарʹа мьн ԝәʹде нанхԝарьне тʹеле бьдә хәбате