Сәри у Рʹез Гәло Кʹе Кьрә Нав Кʹьтеба Пирозда?

БЬДЬНӘ бәр чʹәʹве хwә, кö һун әw Мәсиһи нә кö qьрʹна йәкеда дьжин. У щьвата wә жь Паwлосе шанди нәʹмә стандийә. Wәʹде хwәндьна нәʹме, һун тʹәхмин дькьн кö Паwлосе шанди гәләк щар дь нәʹма хwәда дайә хәбате хәбәред жь «ньвисаред пироз», демәк ньвисаред Йунани (2 Тимотʹейо 3:15). Һун дьбәкә бьфькьрийана: «Хазьла мьн ньвисарада бьдита әw щи, жь кʹидәре Паwлос әw рʹез һьлданә». Ле әw йәк wе һеса нибуйа. Гәло чьрʹа?

НӘ СӘРИ ҺӘБУН НӘ РʹЕЗ

Дьшьрмиш бьн, һәла «ньвисаред пироз» йе кö wәʹде Паwлосда һәбун, чь щурʹәйи бун. Йәк жь wан ньвисара һун дькарьн сәр шькьл бьвиньн, әw һәйә пʹарәк жь ньвисаред Ишайа жь кʹьтебед Гöломәтккьри, йа жь Бәʹра Мьри. Чаwа жь шькьл те кʹьфше, ньвисар бе ньqьтк, вергул, у нишанед дьн бун. У нә жи сәри у рʹез һәбун, кʹижана кö иро әм дьдьнә хәбате.

Ньвискʹаред Кʹьтеба Пироз, ньвисаред хwә пʹарәвәнәдькьрьн сәр сәри у рʹеза. Wана жь сәри һʹәта хьлазийе әw йәк ньвисин, чь кö Хwәде wанарʹа гот, wәки хwәндәван жи бькарьбьн әʹламәтийа жь Хwәде бь тʹәмами бьстиньн, нә кö тʹәне пʹаред жь wе әʹламәтийе. Нә һун жи чахе нәʹме дьстиньн жь wи мәрьви кʹижани һʹьз дькьн, бь тʹәмами дьхуньн, чьмки һун дьхwазьн тʹәмамийа әʹламәтийе пебьһʹәсьн, нә кö пʹаред жь wе нәʹме!

Ле әw йәк кö сәри у рʹез тʹöнәбун, чәтьнайи пешда дьани. Чахе Паwлос дьхwәст пʹаред жь ньвисаред пироз бьwәкʹьлинә әwи дьгот «чаwа ньвисар ә» йан «чаwа Ишайа бәри ве йәке гот» (Рʹомайи 3:10; 9:29). Wе wәрʹа чәтьн буйа тедәрхьн, кö әw әwан пʹара жь кʹижан щийи дьбежә, һәрге wә «ньвисаред пироз» бь тʹәмами рʹьнд ньзаньбуйа.

Хенщи wе йәке, әw нәʹма жь Хwәде нә тʹәне нәʹмәк ә бьчʹук бу. Хьлазийа qьрʹна йәке Д.М., тʹәмамийа Кʹьтеба Пироз жь 66 кʹьтеба һатә тʹопкьрьне! Ләма жи гәләк хwәндәван ша нә Кʹьтеба Пирозә бь сәри у рʹеза бьдьнә хәбате, чь кö али wан дькә һеса бьвиньн әʹламәтийа конкрет, мәсәлә йед öса, ча пʹаред жь ньвисаред Паwлос.

Ле бал wә пьрс дькарә пешда бе, «демәк кʹе сәри у рʹез кьрә нав Кʹьтеба Пирозда?»

КʹЕ СӘРИ КЬРӘ НАВ КʹЬТЕБА ПИРОЗ?

Хьзмәткʹаре дера Инглистане, Стефан Лангтон, кʹижан паше бу моләйе шәһәре Кентербери, сафи кьр Кʹьтеба Пироз бь сәрийа пʹарәвәкә. Әwи әw йәк кьр дәстпека qьрʹна 13-да Д.М. чахе әw дәрсдар бу дь Университета Парисе Франсайеда.

Пешийа әʹмьре Лангтон, зандара метʹодед щурʹәщурʹә данә хәбате, wәки Кʹьтеба Пироз пʹарәвәкьн сәр сәред бьчʹук йан пʹаред бьчʹук. Һәла бьдә һʹәсабе хwә, кö wе чьqас һеса буйа пʹарәк бьгәрийана дь сәрикида, нә кö тʹәмамийа кʹьтебеда, ча мәсәлә кʹьтеба Ишайа кʹижан жь 66 сәрийа нә.

Ле чәтьнайед дьн пешда һатьн. Зандара гәләк метʹодед щурʹә-щурʹә пешда анин кʹижан кö һәв нәдьгьртьн. Мәсәлә, кʹьтеба Марqос һатьбу пʹарәвәкьрьне сәр wәкә 50 сәрийа, нә кö сәр 16 сәрийед кö иро әм дьдьнә хәбате. Рʹожед Лангтонда, Университета Париседа студенте жь гәләк wәлатед дьн һин дьбун. Wана һәр кәси Кʹьтеба Пироз йа wәлате хwә тʹәви хwә анибун. Ле чахе лектор шеwьр дькьр дәрһәqа пʹарәк жь Кʹьтеба Пироз, студентарʹа чәтьн бу әw пʹар Кʹьтеба хwәйә Пирозда бьдитана. Чьрʹа? Чьмки дь кʹьтебед wанда пʹаред сәрийа мина һәв нибун.

Ләма жи Лангтон бь метʹода тʹәзә пʹаред сәрийа пʹарәвәкьр. Әw метʹода wийә тʹәзә гәләк «хwәндәван у ньвискʹара хwәш һат», у «дәрберʹа тʹәмамийа Әwропайе бәла бу». Рʹожа иройин Кʹьтебед Пироз һʹәчʹи зәʹф бь метʹода wи һатьнә пʹарәвәкьрьне сәр сәрийа.

КЕ РʹЕЗ КЬРӘ НАВ КʹЬТЕБА ПИРОЗ?

Wәкә 300 сал шунда, ортʹа qьрʹна 16-да, нәшьркʹаре Франсайе зандаре навдар Роберт Әстиен, метʹода пʹарәвәкьрьне дьһа һеса кьр. Мәрәма wи әw бу, wәки мәрьв һе рʹьнд Кʹьтеба Пироз нас кьн. Әwи фәʹм кьр, кö wе чьqас кʹар бә һәрге пʹарәвәкьрьна сәри у рʹеза бь метʹодәке бе кьрьне.

Әw нә фькьред Әстиен бу, wәки пʹаред Кʹьтеба Пироз пʹарәвәкә сәр рʹеза. Чьмки мәрьвед дьн пешда ида әw йәк кьрьбун. Мәсәлә чәнд qьрʹнә пешда Щьһуйед кö тʹәмамийа Кʹьтеба Пирозә Ибрани демәк Пәймана Кәвьн копи дькьрьн, әw кʹьтеб пʹарәвәкьрьн сәр рʹеза нә кö сәр сәрийа. Ле система йәкбуйине тʹöнәбу.

Әстиен Ньвисаред Йунани, демәк Пәймана Ну, пʹарәвәкьр сәр рʹезед тʹәзә, у тʹәви Пәймана Кәвьн кьрә кʹьтебәке. Сала 1553-да әwи щара пешьн бь тʹәмами Кʹьтеба Пироз (сәр зьмане Франси) бь сәрийа у рʹеза дәрхьст, кʹижан кö рʹожа иройин дьдьнә хәбате. Һьнә мәрьв нәразибун данә кʹьфше чьмки wана дьгот кö әw рʹез, ньвисаред Кʹьтеба Пироз пʹар-пʹари кьрьнә у ләма жи фькьр тʹәвиһәв бунә. Ле нәшьркʹаред дьн система wи перʹа-перʹа qәбул кьрьн.

ҺЕСА ЙӘ БЬДЬН ХӘБАТЕ

Әw йәк кö Кʹьтеба Пироз һатийә пʹарәвәкьрьне сәр сәрийа у рʹеза, рʹожа иройин те бежи qә тьштәки мәзьн нинә. Ле бь рʹастийе бь сайа wе йәке «адреса» һәр рʹезәкә Кʹьтеба Пироз һәйә, у әм дькарьн һеса wан рʹеза бьвиньн. Пʹарәвәкьрьна сәрийа у рʹеза бь рʹебәрийа Хwәде нәбуйә у ләма жи щарна фькьред рʹеза тен бьрʹине, чьмки нәрʹаст һатьнә пʹарәвәкьрьне. Ле йәке әw пʹарәвәкьрьн али мә дькә фькьред фәрз хwәрʹа кʹьфш кьн, wәки бькарьбьн мәрьварʹа нишан кьн у шьровәкьн. Әw мина wе йәке йә, мәсәлә чахе әм документәкеда йан кʹьтебәкеда тьшта кʹьфш дькьн, кʹижан кö әм дьхwазьн бира мә нәчә.

Рʹаст ә мәрʹа һеса йә кö Кʹьтеба Пироз бь сәрийа у рʹеза пʹарәвәкьри йә, ле wәʹде хwәндьне әм гәрәке бир нәкьн, wәки бь тʹәмами һәр тьшти бьдьнә бәр чʹәʹве хwә, демәк фәʹм кьн Хwәде жь Хәбәра хwә чь дьхwазә мәрʹа бежә. Wе һе баш бә кö тö контексте бьхуни, нә кö тʹәне рʹеза башqә-башqә. Чахе тö öса бьки, әw йәк wе али тә бькә һе зедә у зедә һин би «ньвисаред пироз . . . йед кö дькарьн тә сәрwахт кьн, wәки . . . хьлаз би» (2 Тимотʹейо 3:15).