Esura Eyakasathu
Hambirira Ekinywe kya Nyamuhanga kya Ndeke
1. (a) Abaisraeli abakera mubalhangira bathi ekwenene y’ekinywe kya Nyamuhanga? (b) Busana naki ekyo ni kikulhu eya thuli?
‘NENYU munasi omwa mithima yenyu yosi n’omwa syongebe syenyu syosi ngoku hathe kinywe n’ekighuma ekikehire okwa binywe byosi ebyuwene eby’Omwami Mukulhu Nyamuhanga wenyu abugha busana nenyu, ebyosi byabiri bererera busana nenyu, sihali kindu n’ekighuma ekyabulha.’ (Yosua 23:14-16) Ebi bya Yosua abwira abasyakulhu abe Israeli babikalha omwa Kihugho eky’Endaghane. Inga, emilhaghe ya Yehova muyabya ini y’eriyikethera. Omwatsi oyo n’eyindi myatsi yosi eyiri omwa Biblia—muya theghibwa busana nethu nuku ‘thuthoke eribya n’amaha.’—Abanya Roma 15:4.
2. (a) Kikamanyisayaki eribugha indi “Nyamuhanga yuwatheghekanaya” e Biblia? (b) Eriminya ngoku e Biblia ya theghekanibawa na Nyamuhanga, kikathuha lhukwamirwa ki?
2 Nomwakine indi abandu nga 40 babakolesibawa erisakanga e Biblia, Yehova iyuwene-wene Yuwasakangisaya yo. Mbwino eki kikamanyisaya kithi yuwasondolha amasako wosi awali omwa Biblia? Ee. Mwakolha eki erilhabira omwa mulimu wiwe abuyirire, akaghalha kiwe akakakolha. Omukwenda Paulo mwabugha ekwenene akabugha athi: “Amasako wosi Nyamuhanga yuwatheghekanaya gho . . . neryo omundu wa Nyamuhanga ahikane, n’erithokesibwa erikolha obuli mubiiri uwene.” Ehosi-hosi, abandu abalighire bathi Nyamuhanga yuwatheghekanaya e Biblia bakakwama-kwamanaya yo n’erighendera okwa biri muyo.—2 Timoteo 3:16, 17; 1 Abanya Tesalonika 2:13.
Wathikaya Abandi Bayitheghereraye Yo
3. Enzira mbuya ey’eriwathikirya mw’abandu bangyi abathaligha e Biblia ngoku ni Kinywe kya Nyamuhanga ni yahi?
3 Abangyi abathukabwira sibali ligha indi e Biblia ni Kinywe kya Nyamuhanga. Thwanga bawathikya thuthi? Mughulhu mungyi, enzira mbuya ly’erisukulha e Biblia n’eribakangya ebiri muyo. “Ekinywe kya Nyamuhanga kiriho, kandi kine mukolha omubiiri, kandi kithwire kwilhaba omuyali owawithe amoya abiri . . . kandi kikathoka eritswera erisonda n’amalengekania w’omuthima.” (Abaebrania 4:12) “Ekinywe kya Nyamuhanga” si bugha mbu ni ngano buyira; kine mukolha! Emilhaghe ye Biblia yine mughenda yikabererera ahathe erikakiribwa. Ekyo omwatsi we Biblia akakolha okwa muthima w’omundu ni ky’akaghalha kwilhaba ekindu kyosi-kyosi ekya thwanga bugha.
4. Ni nzumwa syahi esy’ekwenene esye Biblia yikasoborera esyabiri bindulha amalengekania w’abandu balebe, kandi busana naki?
4 Abandu bangyi eribana erina lya Nyamuhanga ly’omwa Biblia kyabirileka ibanza erigha yo. Abandi babirithwamu erigha e Biblia babikanganibwa ebya yikabugha ebihambire okwa kighendererwa ky’engebe, ekikaleka Nyamuhanga inialekereraho obubi, emyatsi ya munabwire ebya yikamanyisaya, kutse amaha aw’engebe y’erikotha omwa kihugho paradiso. Omwa bitsweka ebiri mw’abandu abakataburawa n’emirimu mibi busana n’emitse y’ekidini, abangyi babirianzisibwa busana n’erisoborera lye Biblia erikakanaya okwa kikaletha eki kandi ngoku bangabana erihumulikana. Busana naki esyonzumwa esi sikatsemesaya abandu abatsomene? Kundi e Biblia ky’ekitabu kisa ekiri mw’omwatsi w’eriyikethera owahambire okwa syonzumwa nkulhu esyosi esi.—Esyonyimbo 119:130.
5. (a) Ni nzumwa syahi esyangabya isikaleka abandu ibabugha bathi sibali ikiriraya omwa Biblia? (b) Abandu ng’aba thwanga bawathikya thuthi?
5 Aliriryo ibbwa, thwangakolha ki abandu bamathubwira bathi sibikirirye omwa Biblia? Ekyo kyangana thukakirya erikania nabu? Sikyangabya kithya bamabya bananzire erighabana nethu ebirengekanio. Obundi bakalhangira e Biblia ng’ekitabu eky’abakayambahulha mw’Abakrisitayo. Kutse, obuthebya obwasibwe erilhua kera obuli omw’Abakrisitayo ng’abo, eriyingirya lyabu omwa myatsi y’ekithabale n’emibere yabu ey’erisorokya esyosente, obundi byangaleka ibaghana eriligha e Biblia. Busana naki iwathababulya ekyo nga kya kikaleka? E Biblia eritsweba emibere y’ekihugho-hugho ey’Abakrisitayo ng’aba, haghuma n’esyonzumwa esikahiraho embaghane ahakathi-kathi k’abo n’Abakrisitayo ab’ekwenene, kyanganaleka ibanzisibwa.—Mika 3:11, 12; Matayo 15:7-9; Yakobo 4:4.
6. (a) Ekikaleka iwakakasya wuthi e Biblia ni Kinywe kya Nyamuhanga niki? (b) Ni sindi nzumwa syahi esyanga kolesibwa eriwathikya abandu nuku bayitheghereraye indi e Biblia kwenene yalhua eyiri Nyamuhanga?
6 Abandi bangana wathikibwa bamakanganibwa ndeke-ndeke obwema obukakanganaya buthi e Biblia ya theghekanibawa na Nyamuhanga. Ekikaleka iwakakasya indi e Biblia yalhua ewa Nyamuhanga Yehova niki? Mbwino kye Biblia yikakanaya ekihambire okwa nzuko yayu? Kutse ly’eribya indi e Biblia yiri mw’amaminyereri mangyi awahambire okwa myatsi ey’omughulhu owakayasa, amaminyereri awalhua okw’oyuwithe obuthoki obulengire obw’abandu? (2 Petero 1:20, 21) Mbwino, ly’eribya indi emyatsi ye Biblia yikalighirana, nomwakine indi ya sakangawa n’abalhume 40 erighunza emyaka eyilhabire omu 1,600? Kutse ly’eribya indi yihikire omwa myatsi y’eby’esayansi erihukana okwa bindi bitabu eby’omwa mughulhu oyo? Kutse ly’eribya indi abasakangi bayu babya isibali bisa ebisobyo byabu? Kutse ly’eritheghibwa lyayu nomwakine indi babirilengesya kutsibu erithoghothya yo? Ekyosi-kyosi ekya wabirilhangira wuthi kikakutsemesaya wangana kikolesya eriwathikya abandi.a
Ithwe Erisoma e Biblia
7, 8. (a) Eriwathikya abandi nuku bayitheghereraye e Biblia thutholere ithwakolha ki? (b) Thukathasya yithagha ki eryongera okw’isoma e Biblia ahabwethu? (c) Iwe ahabwawu ekya kuwathikirye eriyitheghererya ebighendererwa bya Yehova ni kyahi?
7 Erithasy’ongera eriwathikya abandi nuku bikiriraye e Biblia, thutholere ithwa somayo mughulhu wosi. Wune mukolha wuthya? Omwa bitabu ebyosi ebyamabirithayiri sakangwa, eki ky’eky’omubongo munene. Omwa kwenene, eki sikirimanyisaya kithi thwama somayo ahabwethu, isihendi thasyabya owundi mwatsi wosi-wosi owa thukayithagha. Amasako akathukunga okw’iyisolholha. Sithutholere thukalengekania thuthi thwangana yitheghererya obuli mwatsi wosi thwama sekulya emyatsi ahabwethu. Eriyeghesya n’erihindana mughulhu wosi okwa mihindano ey’abandu ba Nyamuhanga bikayithaghisibawa thwamabya b’eribya Bakristayo abathaghemere olhuhandi lhughuma.—Emisyo 18:1; Abaebrania 10:24, 25.
8 Erikwamana n’eki, e Biblia yikakanaya okw’omukulhu mughuma owe Etiopia oyuwabya akasoma obuminyereri bwa Isaya. Omumalaika mwasondolha omuthuliri w’enjiri ya Filipo eribulya omulhume oyo athi: “Wunemuminya ebyo wukasoma kwehi?” Omw’iyikehya, omunya Etiopia mwamusubirya athi: “Ko nangaminya nyithi indawithe oyukanyowisaya byo kwehi?” Mwabwira Filipo athi amusoborere Amasako. Filipo syabya akakwama kya soma e Biblia ahabwiwe indi neryo iniasoborera Amasako ngokw’akalhangira. Mwalhangira athi akabya iniane bughuma n’ekithunga kya Nyamuhanga ekilhangirikire. Kya kyaleka iniathoka eriwathikya omunya Etiopia aghasirawe omwa busondoli obwa Yehova abya akahererya erilhabira omwa kithunga ekyo. (Emibiri 6:5, 6; 8:5, 26-35) Kuthya munabwire, sihali n’omughuma oyukathoka eriyitheghererya ndeke-ndeke ebighendererwa bya Yehova ahabwiwe iyuwene-wene. Ithwe abosi thukayithagha obuwathikya obwa Yehova akaha omw’olhwanzo erilhabira omwa kithunga kiwe ekilhangirikire.
9. Ni ndegheka yahi ey’erisoma Biblia eyanga thughasira ithwe abosi?
9 Ekithunga kya Yehova kikathuha ebitabu muthina-muthina ebiri mw’emyatsi eyihambire okw’Amasako nuku thwanga yitheghereraye e Biblia. Eryongera kw’ekyo, omw’Ithendekero ery’Omubiiri wa Nyamuhanga erikabya omwa bithunga byosi eby’Abema ba Yehova omwa kihugho kyosi muli endegheka ey’erisoma e Biblia mughulhu wosi. Thwangana ghasirwa kutsibu thwamaghanirya okw’Amasako Awabuyirire. (Esyonyimbo 1:1-3; 19:7, 8) Lhangira wuthi wukahira h’akaghalha erisoma e Biblia mughulhu wosi. Nomuwangabya isiwuli yitheghereraya ndeke-ndeke ebyosi, iwe eriminya esyonzumwa nkulhu-nkulhu esiri omw’Amasako ni kindu kikulhu kutsibu. Ng’eky’erireberyako, wamasoma esyompapura ini kutse ithanu nyisa obuli kiro, iwangana soma e Biblia eyosi y’omw’omwaka mughuma.
10. (a) E Biblia wukasoma ya mughulhu wahi? (b) Ni bandi bahi abangabyaho e Biblia yikasomwa, kandi busana naki ni kikulhu erisoma yo mughulhu wosi?
10 Wanga soma e Biblia ya mughulhu wahi? Wamakolha endegheka yawu ey’esyodakika 10 kutse 15 buli kiro, iwukendi ghasirwa kutsibu. Kyamabya isikyanga thokekana, hakiri-hakiri hira h’endegheka ey’erisoma yo mughulhu wosi omwa buli yenga, neryo iwanyakwama-kwamania endegheka eyo. Mwamabya muthahenie, iwe n’omwanze wawu mwangana somerana e Biblia omwa mulenge owakowika. Mwamabya muwithe abaana abangana soma, obuli mughuma angana hebwa akatsweka ak’erisoma. Thukole mwa mutse ow’erisoma e Biblia buli kiro, ng’erirya ebyalya. Ngoku wunasi, omundu amathendibya akayirisya ndeke, amaghalha wiwe akabya mabi. Kwabine bithya n’engebe yethu ey’obunyakirimu; kandi thukendi syabana engebe y’erikotha thwamalisibwa mughulhu wosi ‘obuli kinywe ekikalhua omwa bunu bwa Yehova.’—Matayo 4:4.
Ekilhubirirwa Kyethu
11. Omughulhu thukasoma e Biblia thutholere ithwabya n’ekilhubirirwa ki?
11 Omughulhu thukasoma e Biblia thutholere ithwabya n’ekilhubirirwa ki? Siry’erikwama kyawunza esyosura ndebe, aliriryo ly’eriminya Nyamuhanga ya ndeke nuku thwang’ongera erimwanza n’erimuramya ngokwa anzire. (Yoane 5:39-42) Eriyisunza lyethu litholere iryabya ng’ery’omusakangi we Biblia oyuwabugha athi: “Iwe Mwami Mukulhu, wunyikangiriraye esyonzira syawu, wunyiminyisaye esyonzira syawu.”—Esyonyimbo 25:4.
12. (a) Busana naki eribana ‘eriminya erihikire’ ni kikulhu, kandi omundu atholere iniahira h’akaghalha ki akasoma nuku abane eriminya eryo? (b) Ni nzumwa ini syahi esyanga thughasira thukaghanirya okwa ebya thukasoma omwa Biblia? (Lebaya akasanduko okwa lhupapura olhwa 30.) (c) Kolesaya esyonzumwa esi wukasubirya ebibulyo ebiri omw’akatsweka kano. Lebaya amasako awakanganibwe butsira awabirisakangwa.
12 Omughulhu Yehova akathukangiriraya, thutholere ithwanza eribana ‘eriminya erihikire.’ Hathe eriminya ng’eri, thwanga thoka thuthi erikolesya Ekinywe kya Nyamuhanga omwa syongebe syethu kutse erikisoborera abandi omwa nzira eyihikire? (Abanya Kolosai 3:10; 2 Timoteo 2:15) Eribana eriminya erihikire kikayithaghisaya erisoma e Biblia ya ndeke, kandi esura ndebe yamabya iyikalire eriyitheghererya, kyangana yithaghisibwa erithasyasoma yo kandi, nuku thwanga yitheghererya yo ndeke. Kandi thukendi ghasirwa thwama ghanirya ndeke okwa mwatsi owa thukasoma—erilengekania ngoku thwanga kolesya gho omwa syonzira muthina-muthina. Esyonzumwa ini esy’omubongo esyanga kolesibwa wukaghanirya okw’Amasako sinakanganibwe okwa lhupapura olhwa 30. Amasako mangyi angana kughasira wamaghanirya kugho iwune mukolesya esyonzumwa esi. Wukendibya wune musubirya ebibulyo ebiri okwa syombapura esikwamireko, wukendi lhangira eki ngoku kyanga kolhwa.
(1) Mughulhu mungyi, Erisako erya wukasoma lyangana kubwira kindu kirebe ekihambire oku Yehova nga ni mundu oyulyathi. Ng’eky’erireberyako, omwa Esyonyimbo 139:13, 14, thuk’igha Nyamuhanga ngoku akatsomana kutsibu omwana oyuthe wabuthwa: ‘Muwanyitsutsikania omwa kisuko kya koyo. Nasya kupipa kusangwa wukubahawa; ebyosi wukakolha ni by’ehali n’eby’eriswekera. Nyasikyo n’omuthima waghe wosi.’ Ebindu ebya Yehova ahangika ni by’eriswekera! Abandu ngoku bahangikirwe kikakanganaya ngoku athwanzire kutsibu.
Erikwamana n’ebiri omu Yoane 14:9, 10, thukabya thukasoma Yesu ngoku abya akakolangana n’abandi, thukalhangira Yehova iyuwene-wene ngoku anga kolire. Ekyo kine aho, emyatsi eyiri omu Luka 5:12, 13 na Luka 7:11-15, yikathweghesaya ki oku Yehova?
(2) Lengekanaya omwatsi ngoku akahambangana n’omuthwe mukulhu owe Biblia: erikangania ehamuli ya Yehova ey’erithabalha n’eriyira erina liwe mwa libuyirire erilhabira omwa Bwami obuli omwisi sya Yesu Kristo, Olhubutho olhwa lhaghanisibawa.
Ezekieli na Danieli mubaghumya bathi omuthwe mukulhu we Biblia? (Ezekieli 38:21-23; Danieli 2:44; 4:17; 7:9-14)
E Biblia yikakanganaya yithi ndeke-ndeke Yesu ngoku lhw’Olhubutho olhwa lhaghanisibawa? (Abanya Galatia 3:16)
Ekitabu ky’Eribisulirwa kikakanaya kithi okwa myatsi mikulhu-mikulhu ey’erighunzerera eyihambire okw’omuthwe mukulhu ow’Obwami? (Eribisulirwa 11:15; 12:7-10; 17:16-18; 19:11-16; 20:1-3; 21:1-5)
(3) Yibulhaye ngoku wanga kolesya ebya wukasoma. Ng’eky’erireberyako, ekitabu eky’Eriluayo n’eky’Eryibuka Ebihano bikathubwira okwa butswatswa n’obuyisamambuli obw’Abaisraeli. Thuk’igha emibere mibi eyo ngoku muya lhwiririra mw’obutsibu. Kwesi, thutholere ithwa tsemesya Yehova omw’ithendi gherererya eky’erireberyako kibi eky’Abaisraeli. “Emyatsi eyi muyahika kubo ng’ekiminyisyo busana n’abandi bandu, kandi muyasakwa busana n’erithukunga. Kusangwa thwikere hakuhi n’enduli ey’omughulhu ono.”—1 Abanya Korinto 10:11.
Omwatsi owahambire oku Kaina er’itha Abeli, akathweghesaya ki? (Enzuko 4:3-12; Abaebrania 11:4; 1 Yoane 3:10-15; 4:20, 21)
Mbwino ebye Biblia yikahana Abakrisitayo abawithe amaha aw’erisyaghenda elhubulha bikana hamba n’okw’abawithe amaha w’engebe ey’erikotha okwa kihugho? (Emiganzo 15:16; Yoane 10:16)
N’omuthwangabya n’emibere eyuwene omwa kithunga ky’Ekikrisitayo, busana naki thutholere ithwa lengekania ngoku thwanga kolesya ndeke ebihano ebiri omwa Biblia ebya thwamabiri thaminya? (2 Abanya Korinto 13:5; 1 Abanya Tesalonika 4:1)
(4) Lengekanaya ngoku wangakolesya ebya wukasoma eriwathikya abandi. Abandu abosi bakahanga-hangaya busana n’amakoni, n’okw’eryo thwangana basomera ebya Yesu akolha erikangania ebyakendi syakolha akathabalha ng’Omwami w’obuthoki omwa Bwami bwa Nyamuhanga: “Esyondeko musyamuhikako, ibakamulethera abakasindoghera, n’ebirema n’esyondimethime, n’esyomumu, n’abandi bangyi abalhwere, . . . nayu mwalhamyabo.”—Matayo 15:30.
Ni bahi abanga wathikibwa omw’omwatsi ow’erilhubukibwa lya mwali wa Yairo? (Luka 8:41, 42, 49-56)
13. Thwamakwama-kwamania endegheka ey’erisoma e Biblia n’erigha haghuma n’ekithunga kya Yehova, thwangabana mighisa ki?
13 Erisoma e Biblia ya thuthya ka kikathughasira kutsibu thwama lengekania okwa syonzumwa ini esithondowerwe ahandatha aha! Omwa kwenene, erisoma e Biblia si kyolho. Aliriryo lyangana thughasira omwa ngebe yethu yosi, kundi thukendibya thuna mwongera erisoma Amasako, thukendi kulha-kulhana bunyakirimu. Erisoma e Biblia mughulhu wosi kikendi thuthunda hakuhi na Thatha wethu ow’olhwanzo, Yehova, n’abalikyethu Abakrisitayo. Kikendi thuwathikya erikwama-kwamania ekihano eky’erilholha embere “erihamba ndeke ekinywe eky’engebe.”—Abanya Filipi 2:16, NW.
[Ehinywe ehiri ahikwa]
a Eriminya omwatsi mungyi owahambire okwa kyangaleka ithw’igha e Biblia, lebaya omw’akatabu A Book for All People, akasakangawa n’Abema ba Yehova.
Eby’Eriyibukya
• Ekyaleka e Biblia iya sakangwa n’eritheghibwa erihika munabwire niki?
• Thwanga wathikya abandi ba thuthi nuku bayitheghereraye e Biblia n’erihayo ekitsumbi?
• Busana naki kikaghasa erisoma e Biblia mughulhu wosi? Ni nzumwa ini syahi esyanga thughasira thukaghanirya okwa ebya thukasoma omwa Biblia?
[Akasanduko/Ekisasani okwa lhupapura 30]
WUKASOMA ERISAKO LIREBE OMWA BIBLIA, LENGEKANAYA
Ekya wukasoma nga kika kw’eghesaya ki oku Yehova
Ngoku kihambire okw’omuthwe mukulhu owe Biblia
Ngoku kyanga hamba okwa ngebe yawu
Ngoku wanga kikolesya eriwathikya abandi