OMWATSI W’OKWA KIDIPA
Eponografe Yinawithe Butsibu?
Ekihugho munabwire kyoswiremo eby’eponografe.a Byanganabya omwa by’erithererera, emilembe, esyofilimu, omuziki, n’esyogazeti, kuthya n’okwa tivi, emisathu y’evidiyo, esyosimati foni, esyosimu, emithahulha, na lino okw’ithumirana ebisasani okwa intaneti. Kikalhangirika eponografe yikanyirire munabwire. Abandu bangyi omwa bihugho bingyi bakalebaya eponografe kwilhaba kera.—Lebaya akasanduku “Ebihambire Okwa Ponografe.”
Eby’eponografe binemughenda bikahinduka. Profesa Gail Dines akahandika athi: “Emyatsi eyabya yikalhangirwa ng’eyikathikaya, lino yikanyirire omwa kihugho.”
Wuwithe malengekaniaki okw’eki? Mbwino eponografe yinawithe butsibu, kutse eyihi? Yesu mwabugha athi: “Omuthi mubuya akahethaya ebighuma byuwene, nikwa omuthi mubi akahethaya ebighuma bibi.” (Matayo 7:17) Ni bighumaki eby’eponografe yikahulhukaya? Eribana eby’erisubirya, thulebaye ebibulyo bikulhu-bikulhu ebihambire okwa ponografe.
Eponografe yikahamba yithi okwa mundu?
EBYO ABASOMIRE BAKABUGHA: Kyolhobire erianza eby’eponografe, kundi abandi abakasekulhaya bakalinganisayayo n’ebibatsi ebikathamiraya.
Brian,b oyuwabya iniabiribeghera erilebya eponografe okwa intaneti, akabugha athi: “Isihali ekyanga nyikakirya. Iningayowa nga ngali omwa thughotseri. Iningasisira neryo omuthwe inialhuma. Munalengaho erileka omutse w’erilebya eby’eponografe, aliwe myaka mirebe enyuma waho munasubiragho.”
Abandu abakalebaya eponografe mughulhu mungyi bakabisa omutse wabu oyo. Bakahuniragho kandi ni bathebya. Eky’obulighe, abanene bakayisolholha, ibahemuka, ibabya omo maghaniryo, ebitunturo, n’erihithana. Omwa bindi bihugho, bakanza n’eriyitha. Serge oyuwabya akahira eby’eponografe okwa simu yiwe hakuhi obuli kiro, akabugha athi, “Iningayilengekanayako ingyuwene kandi inabya omwa birengekanio. Iningayowa nga singawithe mughaso, ng’angaliko olhubanza, ngangali omo mbwera, kandi ngangabohirwe. Iningayowa nabi kandi iningasagha erisondya obuwathikya.”
N’erilebya eponografe habw’akathambi kake kyangana kuhambako nabi. Akakanirya embere sy’ekomiti eya Senate U.S., Dr. Judith Reisman, omukulhu omwa by’erisekulya okwa ponografe, mwabugha athi: “Ebisasani by’eponografe ibikendibya omwa bwongo kandi ikyakalha kutsibu eribibirirwa kutse eribilhusyamo.” Susan, ow’emyaka 19, oyuwabya akalebya emithahulha y’eponografe, akabugha athi: “Ebisasani ebyo bikamathira omwa bulengekania. Ibyanganasa isiwuyitsulirye. Ngayowa ngasikyendi syathokekana nahake eribisangulhamo.”
ERIGHUNZERERA: Eponografe yikahira omundu y’omwa bukobe kandi iyamutsandya.—2 Petero 2:19.
Eponografe yikahamba yithi okwa syofamile?
EBYO ABASOMIRE BAKABUGHA: “Obutheke n’esyofamile bikathwika busana n’eby’eponografe.”—The Porn Trap, byabughawa na Wendy na Larry Maltz.
Eponografe yikathwa amatheke n’esyofamile
Simulithasyabya obuyisiwa, obughuma n’olhwanzo.—Emisyo 2:12-17.
Hakabya eriyitsomana iwuwene, eriyowa nabi, n’erithendi tsemerana.—Abanya Efeso 5:28, 29.
Eribyamo esyongumbu nyibi esy’emyatsi y’engyingo n’eriyihira omwa bulholhothi bw’erikolhayo.—2 Petero 2:14.
Erihira omwa bakalebayayo mw’erianza erikolha emyatsi y’engyingo eyithatholere oko banze babu.—Abanya Efeso 5:3, 4.
Erikulha-kulhania obusingiri.—Matayo 5:28.
E Biblia yikabwira abali omwa butheke yithi ‘isibakolerana amathebo.’ (Malaki 2:16) Obusingiri ni mulingo w’amathebo awangathwa obutheke kandi awanga leka ihabya erighabulhana n’erikomolha. Emyatsi ng’eyi yikahamba nabi oko baana.
Eponografe kandi yangana kolha nabi abaana. Brian, oyo thulyakanayako, akabugha athi: “Ingane w’emyaka ikumi, omw’ithendi kighenderera munabana esyogazeti sya thatha esy’eby’eponografe inganemusatha amasatha w’eribisama n’erisondya. Munatsuka eribisamalira bubiso-biso, isingasi ekyamaleka inganza ebisasani ng’ebyo. Ekyo mukyanyihiramo omutse owakatsandaya ogho nahika bukulhu ingane nagho.” Erisekulya likakanganaya ngoku eponografe yanganaleka abalere ibabya mw’esyongumbu nene esy’emyatsi y’engyingo ibakine balere kandi ibasingira n’abandu banene kandi ikyabahambako nabi kinyamubiri, omw’iyowa n’omwa bulengekania.
ERIGHUNZERERA: Eponografe yikaghunzaho obughuma kandi ahathe erithika-thika mukalhua obulhumi.—Emisyo 6:27.
E Biblia yikabugha yithiki okwa ponografe?
EKINYWE KYA NYAMUHANGA KIKABUGHA KITHI: “Mwithe esyongumbu syenyu sy’ekihugho, sy’esi: erisingira, ebithisirire, engumbu nyibi, erisonda libi, n’obururu b’omusindo w’erikwama esyosanamu.”—Abanya Kolosai 3:5.
Omwa bikuhi, Yehovac Nyamuhanga aponire eponografe. Eki si bugha ambu kundi aponire emyatsi y’engyingo. Mwathuhiramo esyongumbu sy’emyatsi y’engyingo kandi aby’anzire abali omwa butheke ibasikolesya eritsemerana, eribuya-buyana omw’iyowa, n’erisangira omwa kindu kibuyanga eky’eributha abaana omwa kihugho.—Yakobo 1:17.
Neryo busana naki ithwabugha thuthi Nyamuhanga aponire kutsibu eponografe? Thalengekania okwa nzumwa hino.
Anasi ngoku eponografe yikatsandaya abandu.—Abanya Efeso 4:17-19.
Athwanzire kandi anzire erithutheya okwa kabi.—Isaya 48:17, 18.
Yehova anzire eritheya amatheke n’esyofamile.—Matayo 19:4-6.
Anzire ithwabya ithunahenirye omwa by’esyongeso kandi ithwasikya obughabe bw’abandi.—1 Abanya Tesalonika 4:3-6.
Anzire ithwasikya esyongumbu sy’emyatsi y’engyingo esyo athuhiramo kandi ithwasikolesya omwa nzira y’ekitsumbi.—Abaebrania 13:4.
Yehova anasi ngoku eponografe yikakanganaya amalengekania awathuwene agho Sitani awithe okwa myatsi y’engyingo.—Enzuko 6:2; Yuda 6, 7.
ERIGHUNZERERA: Eponografe yikatsandaya obughuma obo omundu awithe na Nyamuhanga.—Abanya Roma 1:24.
Aliwe, Yehova atsomene kutsibu abanzire eriyibalya okwa mutse w’eponografe. E Biblia yikabugha yithi: “Omwami Mukulhu ni w’erighanyira n’ow’olhwanzo, syali hithana lhuba, kandi ni w’olhwanzo olhuthyusa. Kusangwa anasi emibiri yethu, akibuka ngoku thuli lhuthuthu.” (Esyonyimbo 103:8, 14) Akakokaya abolho athi bamusabe nuku ‘babane erighanyira, kandi bang’irire olhukogho lhw’eribawathikya okwa mughulhu w’obwagha.’—Abaebrania 4:16; lebaya akasanduko “Eritsira Omutse w’Erilebya Eponografe.”
Abanene babiriligha obuwathikya bwa Nyamuhanga. Mbwino obuwathikya bwiwe ibwanakolha? Lhangira ekya Biblia yikabugha okwa bandi abasingura emitse mibi: “Mwabirieribwa kw’ebibi, . . . mwabirihighulhwa, . . . mwabiriyirwa mwa bathunganene busana n’erina ly’Omukama Yesu Kristo, n’omwa Mulimu wa Nyamuhanga wethu.” (1 Abanya Korinto 6:11) Ng’omukwenda Paulo, abandu ng’abo banganabugha bathi: “Omo byosi ngwithe akaghalha busana n’oyukamba amaaka.”—Abanya Filipi 4:13, NWT.
Susan, oyuwasingura omutse wiwe w’eribya akalebya eponografe, akabugha athi: “Yehova musa yuwanga kuwathikya erileka omutse oyo. Wamamusaba obuwathikya n’obusondoli, wukabya n’emimanire eyuwene embere siwe. Syendi kulhabirya ahisi.”
a Ekinywe “ponografe” kikamanyisaya emyatsi ey’eby’obutswatswa eyikolirwe busana n’eribukya esyongumbu sy’emyatsi y’engyingo omu yukalebayayo, oyukasoma kuyo, kutse oyukahulikirirayo. Yanganabyamo ebisasani kuthya n’emyatsi eyihandikire n’ey’erihulikirira.
b Awandi mena omo mwatsi ono abirihindulhwa.
c Yehova ly’erina lya Nyamuhanga ngoku kiri omwa Biblia.