‘Mubalhangira’ Ebyalhaghawa
‘Mubathabana ebyalhaghawa na Nyamuhanga, nikwa mubalhangirabyo hali.’—EBR. 11:13.
1. Amaaka w’eribya ng’abanalhangire ebikendi syabya akathughasira athi? (Lebaya ekisasani ekiri okw’itsuka.)
ERIBYA ithwangana thoka eribya nga thunalhangire ebithe byabya, ni kihembo erilhua oku Nyamuhanga. Eki kikathuthokesaya eriminya ngoku thwanga yitheya n’erilindirira ebibuya ebiri embere. Yehova awithe amaaka w’erisangwa alhangira ebiri embere, kandi omwa Masako, akanasangwa athubwira ebikendi syabya. Neryo ithwangana thera akasasani ak’ebikendi syabya. Erithwalira haghuma, amaaka aw’erilhangira eby’embere aya akaleka ithwabya n’erikirirya.—2 Kor. 4:18.
2, 3. (a) Busana naki ni kikulhu eribya ithunawithe ekikaleka ithwa thera akasasani k’ebikendi syabya? (b) Thukendi kania okwa bibulyo byahi omwa mwatsi ono?
2 Sibugha ambu ebyosi ebya thwanga thera kw’akasasani omwa malengekania bikabya ini kwenene. Ng’eky’erileberyako, omwana amathera akasasani omwa malengekania wiwe ekinyurughunzu ikinamuhekire, ebyo bikabya ini bilhotho buyira. Aliwe omughulhu Hana iyo alengekanaya oku mughalha wiwe Samweli ng’oyunemukolera eyiri ehema, habya ihane ekikaleka iniathera akasasani ng’ako, kundi ikyangana thokekana. Akolha eki busana n’eky’abya iniabirithwamu erikolha, kandi mukyamuwathikya erihira amalengekania wiwe w’okw’iberererya eky’ayilhagha. (1 Sam. 1:22) Thwamabya ng’abanalhangire ebya Nyamuhanga abirithulhagha, thukabya ithwamalengekania okwa bikendi syabya, isi bilhotho.—2 Pet. 1:19-21.
3 Ahathe erithika-thika, abathaleghulha bangyi abakera banabya bakathera akasasani k’ebya Nyamuhanga abalhagha. Eki mukyabaghasira kithi? Kandi kyanga thughasira kithi erighanirya okwa bindu bibuya ebya Nyamuhanga abirilhaghanisya abandu abatheleghulha?
MUKYABAGHUMYA ‘ERILHANGIRA’ EBIRI EMBERE
4. Abeli erithera akasasani k’ebikendi syabya lyabya liseghemere okuki?
4 Mbwino Abeli, omuthaleghulha ow’erimbere, mwanabya ‘ng’oyunalhangire’ ebya Yehova abya iniabirilhagha? Sithwanga bugha thuthi Abeli abya inianasi eribererera ly’ebya Nyamuhanga abwira enzoka athi: ‘Nasyahira obuyighu omo kathi-kathi kawu n’omukali, n’omo kathi-kathi k’ekihanda kyawu n’ekihanda kiwe. Iyo asyabbanda omuthwe wawu, nawu wasyabbanda akasinziro kiwe.’ (Enz. 3:14, 15) Aliwe Abeli angabya imwalengekania kutsibu okwa mulhaghe oyu n’eriminya ngoku hane oyukendi ‘syabbandwa okwa kasinziro’ nuku abandu bangathasya hikana ngoku Adamu na Eva babya isibali basobya. Mbulha ni kyahi ekya Abeli alhangira omwa buthuku bw’embere, iyo erikirirya liwe lyabya liseghemere okwa mulhaghe wa Nyamuhanga, neryo busana n’ekyo, Yehova mwaligha obuhere bwiwe.—Soma Enzuko 4:3-5; Abaebrania 11:4.
5. Busana naki erithera akasasani omwa bulengekania lyangabya imulyaghsira Enoka?
5 Omuthaleghulha Enoka mwakangania erikirirya nomwanabya omwa bandu abakatsuma Nyamuhanga. Omulimu abuyirire mwasondolha Enoka eriminyerera athi Yehova ‘asyasa haghuma n’abamalaika ababuyirire biwe amaelfu n’amaelfu eritswera abosi, n’erisinga abosi abathakenga Nyamuhanga busana n’emibiiri yabu eyithekenga Nyamuhanga eyo bakahalhayamu kandi asyasinga abakolha-nabi abo abathekenga Nyamuhanga busana n’emyatsi yosi eyikalire eyo babiribugha omw’imuneghulira.’ (Yuda 14, 15) Enoka ng’omundu oyuwabya n’erikirirya, angabya imwalhangira embere y’ekihugho ekithe mw’abathekenga Nyamuhanga.—Soma Abaebrania 11:5, 6.
6. Noa angabya imwabya akalengekania okuki enyuma w’erighunga ly’amaghetse?
6 Busana n’erikirirya liwe, Noa mwasabuka erighunga ly’amaghetse. (Ebr. 11:7) Erighunga ly’amaghetse lyabere lyahwa, erikirirya mulyaleka Noa iniaha obuhere. (Enz. 8:20) Nga Abeli, ahathe erithika-thika Noa abya awithe erikirirya ngoku abandu bakendi syalhamibwa okwa kibi n’olhuholho. N’omwa mughulhu Nimurodi abya akahakanisya Nyamuhanga, Noa abya iniane n’erikirirya n’amaha. (Enz. 10:8-12) Noa angabya imwalengekekania okwa bandu erisyabya isibakiri omwa bukobe bw’obuthabali bubi, ekibi n’olhuholho. Nethu thwangana ‘lhangira’ obuthuku obuwene ng’obu, kandi kwenene buli hakuhi!—Abar. 6:23.
‘ERILHANGIRA’ EMILHAGHE YIKABERERERA
7. Abrahamu, Isaka, na Yakobo bangabya ‘imubalhangira’ embere yaki?
7 Abrahamu, Isaka, na Yakobo bangabya imubabya nga banalhangire obuthuku bubuyanga embere kundi Yehova asangawa iniabiri balhaghanisya ngoku erilhabira omwa lhubutho lhwabu, ebihanda byosi by’ekihugho byasyatsumulhwa. (Enz. 22:18; 26:4; 28:14) Abaana b’abathathakulhu abo bangabere bangyi n’erikalha omwa kihugho ekya Nyamuhanga alhaghabo. (Enz. 15:5-7) Erikirirya mulyaleka abalhume abo ibabya ngabana ‘lhangire’ abaana babu ibane omo kihugho ekyo. Erithwalira haghuma, aha Adamu na Eva bakathasoberya, Yehova abiriwathikya abandu biwe erilhangira ngoku kiro kighuma abandu bakendi syahikana kandi.
8. Ni kyahi ekya wathikaya Abrahamu eribya n’erikirirya erighumire?
8 Abrahamu eribya ng’analhangire ebya Nyamuhanga amulhagha, kyanganabya iky’ekyaleka iniakolha ebindu ebikalha-kalire ebikakanganaya erikirirya. Nomwakine indi Abrahamu n’abandi baghombe ba Nyamuhanga ‘mubathabana ebyalhaghawa na Nyamuhanga’ omw’ibyaho lyabu, Amasako akakanganaya ngoku ‘mubalhangirabyo hali n’erilighabyo.’ (Soma Abaebrania 11:8-13.) Ni bingyi ebya Abrahamu alholhako ebyaleka inialigha ndeke-ndeke ngoku ebyabya ahirire kw’amaha bikendi syabya neryo kyamaleka iniabya ng’anabilhangire kandi isibiri byabya!
9. Erithunga erikirirya omwa milhaghe ya Nyamuhanga mulyaghumya lithi Abrahamu?
9 Erikirirya lya Abrahamu omwa milhaghe ya Nyamuhanga mulyaghumya erithwamu liwe ery’erikolha erisonda lya Nyamuhanga. Busana n’erikirirya, mwasighania omuyi we Uri n’erighana eribya ndulhani y’omwa miyi ye Kanana. Abya inianasi ngoku emiyi eyi siyangabereho buthuku bunene kundi abathabali bayu isi bali kenga Yehova. (Yos. 24:2) Omwa ngebe yiwe yosi, Abrahamu abya ‘akalindirira omuyi w’ebibanza ebisikire. Omuyi owa Nyamuhanga akokothaya n’erihimba.’ (Ebr. 11:10) Abrahamu ‘mwayilhangira’ iniane ahakathabalhawako na Yehova ahathendi syalhusibwaho. Abeli, Enoka, Noa, Abrahamu, n’abandi ng’ibo babya b’ikirirye ngoku abaholi bakendi syalhubuka kandi mubalindirira erisyabya n’engebe okwa kihugho omw’isi sy’Obwami bwa Nyamuhanga obwasibwe ‘ng’omuyi w’ebibanza ebisikire.’ Erilengekania okwa mighisa ng’eyi mulyaghumya erikirirya lyabu omu Yehova.—Soma Abaebrania 11:15, 16.
10. Eribya n’amaha mukyaghasira kithi Sara?
10 Thalengekania oku muka Abrahamu, ya Sara. Omughulhu abya w’emyaka 90 kandi isyali athabutha, erikirirya mulyaleka iniayikethera ngoku akendi syabutha omwana. Nibya mwabya ng’analhangire ab’olhubutho lhwiwe ibabiribya kihanda kinene. (Ebr. 11:11, 12) Ni kyahi ekyaleka iniabya n’amaha ng’aya? Yehova abya iniabiri bwira mwira wiwe athi: ‘Nasyamutsumulha na kandi nasyakuha omughalha omw’iyo, nasyamutsumulha, nayu asyabya nyinya w’ebihanda, n’abami b’ebihanda basyatsuka okw’iyo.’ (Enz. 17:16) Sara mwabutha Isaka ngoku Yehova anabya iniabiribugha. Eki mukyaleka iniayikethera ngoku Yehova akendi syaberererya ebindi ebyosi eby’alhagha Abrahamu. Kwesi nethu ka thuwithe lhusunzo lhunene eribya ithwangana thoka eribya nga thunalhangire emyatsi eyo Nyamuhanga abirithulhagha kandi iyikendi syabererera!
ERIHIRA AMESO W’OKWA LHUHEMBO
11, 12. Musa mwakulha-kulhania athi olhwanzo busana na Yehova?
11 N’owundi oyuwakanganaya erikirirya ni Musa. Mwakangania kw’anzire Yehova ya kutsibu. Omughulhu Musa ng’omulhwana abya iniane omwa kikali kye Misiri, ikyangana mwolhobere eryasa mw’omuthima w’eryanza obuthoki n’ebindu. Aliwe ababuthi biwe batholere eribya imubamukangirirya oku Yehova n’Ekighendererwa Kiwe eky’erilhusya Abaisraeli omwa bukobe n’eribaha Ekihugho Ekyalhaghanisibawa. (Enz. 13:14, 15; Eri. 2:5-10) Musa amabya iniabya akalengekania okwa mighisa eya bandu ba Nyamuhanga bakendi syathunga, wukayowa ini kyahi ekyangasire omwa muthima wiwe—ly’eryanza ebitsumbi kutse eryanza Yehova?
12 E Biblia yikathubwira yithi: ‘Busana n’erikirirya, Musa abere abirikulha, mwaghana eribirikirwa mwa mughalha wa mwali wa Farao. Musa mwayisogha eriendereribwa haghuma n’abandu ba Nyamuhanga, kwilhaba eriyitsemesya akathambi kake omo bitsange by’ebibi. Musa mwaghanza erisekereribwa busana na Kristo nga ndundi nene eyilhabire obutheke bwosi bwe Misiri, kusangwa abya akayikethera olhuhembo.’—Ebr. 11:24-26.
13. Musa mwaghasirwa athi busana n’erilengekania kutsibu okwa bya Nyamuhanga alhagha?
13 Erikirirya n’olhwanzo lhwa Musa busana na Nyamuhanga mubyongera ak’ongera erilengekania kutsibu okwa bya Yehova alhagha Abaisraeli. Ng’abandi bandu abathaleghulha, angabya imwalengekania okwa buthuku Yehova akendi syalhamya abandu okwa lhuholho. (Yobu 14:14, 15; Ebr. 11:17-19) Sikiri swekaya kwesi Musa eribya imwanza Nyamuhanga oyuwakwira Abaisraeli n’abandu bosi b’obulighe. Ebyosi ebya Musa akolha omwa ngebe yiwe, byabya busana n’erikirirya n’olhwanzo. (Ebi. 6:4, 5) N’omughulhu Farao ahaya eritha Musa, erikirirya, n’olhwanzo lhwiwe busana na Nyamuhanga, obundi n’eribya ng’analhangire ebiri embere, mukyaleka iniabya n’obuthubaha akahayirwa.—Eri. 10:28, 29.
ERIBYA NGA WUNALHANGIRE EBYA BWAMI BUKENDI SYAKOLHA
14. Ni malengekania wahi aw’akabya ini bilhotho buyira?
14 Munabwire, ebya bangyi bakahira kw’ameso omwa buthuku bw’embere by’ebithe byangabya. Ng’eky’erileberyako, n’abathawitheki, bakabya ibanemulengekania okw’isyabya bagaga kutsibu n’eribya buholho, nomubanalhangire ngoku hali ‘amaghaniryo n’obulighe.’ (Esy. 90:10) Bakabya ibanemulengekania bathi mbwino amathabali w’abandu akendi syabalethera obuholho, aliwe e Biblia iyakangania yithi Obwami bwa Nyamuhanga busa bwa bukendi syaghunza h’amalighe. (Dan. 2:44) Abandu bangyi bakalengekanaya bathi mbwino Nyamuhanga syendi syaghunzaho omughulhu mubi ono, aliwe e Biblia iyabugha eky’embaghane. (Zef. 1:18; 1 Yn. 2:15-17) Amalengekania ng’aya awa bandu abathatsomene ebya Yehova akayakolha omwa buthuku obukasa, ni bilhotho buyira.
15. (a) Abakristayo bakaghasirawa bathi omw’ithera akasasani k’ebiri embere? (b) Thabugha ekyawulindirire erisyalhangira Nyamuhanga akaberererya emilhaghe yiwe.
15 Ithwe ng’Abakristayo thukahirawa mw’omuhwa w’eribya nga thunalhangire ebya thulindirire, mbulha wuli w’erighenda elhubulha kutse wuli w’okwa kihugho. Mbwino wangana yilhangira iwunemutsemera ebya Nyamuhanga abirilhagha? Erilengekania okwa bya wangana syakolha Nyamuhanga akaberererya emilhaghe yiwe, ahathe erithika-thika ikikendi kutsemesya omwa muthima. Obundi ‘wukayilhangira’ iwun’ikere omwa kihugho kera na kera. Thalengekania iwune mukolha n’abandi erikolha ekihugho kino mwa paradiso. Abaliranwa bawu ibananzire Yehova ng’iwe. Iwunawithe amaghalha awuwene, akaghalha, kandi isiwuyilhalikirire kindu. N’abakasondolha omubiiri w’eryuwania ekihugho ibaleka iwayowa ndeke kundi bakutsomene. Kandi iwabya iwutsemire erikolesya amenge n’amaaka wawu kundi obuli kindu ekya wukakolha kikaghasira abandi n’eriha Nyamuhanga y’olhukengerwa. Ng’erileberyako, eriwathikya abakalhubuka eriminya Yehova. (Yn. 17:3; Emib. 24:15) Ebi sibilhotho. Erithera akasasani okwa bindu ng’ebi liseghemere okwa Masako awahambire okwa buthuku obukasa.—Isa. 11:9; 25:8; 33:24; 35:5-7; 65:22.
EKYANGALEKA ITHWABWIRA ABANDI OKWA BYA THULINDIRIRE
16, 17. Thukaghasirawa thuthi thwamakania okwa bya thulindirire?
16 Omughulhu thukabwira balikyethu okwa bya thwanzire ithwasya kolha omwa kihugho kihya-kihya, kikaleka ithwathasyalhangira ndeke eby’omwa buthuku obukasa. Nomwakine indi sithwasi ndeke nga thukendi syakolhaki omwa kihugho kihya-kihya, thukabya thukakania okwa byathukayowa ithwanzire erisyakolha, thukabya ithwamahirana mw’omuhwa n’erikangania eriyikethera erya thuwithe omwa milhaghe ya Yehova. Omw’eki, ‘thukasikanaya emithima’ omwa biro ebikalire bino, ngoku omukwenda Paulo n’abandi balikyabo abe Roma bakolha.—Abar. 1:11, 12.
17 Eribya nga thunalhangire eby’omwa buthuku obukasa, nakyo kyanganaleka ithuthabya n’amalengekania awathuwene okwa bitsibu byethu. Omukwenda Petero mwana bulya Yesu athi: ‘Lebaya! Ithwe thwabiri sigha ebyosi thwamakukwama, nikwa thwasyabanaki kwehi?’ Erithoka eriwathikya Petero n’abandi ababyaho nuku balengekanaye okwa buthuku obukasa, Yesu mwasubirya athi: ‘Kwenene ngabugha nenyu nyithi, omughulhu mughalha w’omundu asy’ikalha okwa kithumbi ky’Obwami omo lhukengerwa lhwiwe, omwa mughulhu muhya-muhya, inywe 12 mwasy’ikalha okwa bithumbi by’Obwami 12 imukatswera ebihanda 12 bya Israeli. N’obuli mundu oyuwabirisigha amanyumba kutse baghalha babu kutse bali babu kutse ise kutse nyinya kutse abaana kutse ebithaka busana naghe, asyabanabyo ngendo ighana kandi asyahabwa engebe y’erikotha.’ (Mt. 19:27-29) Neryo Petero n’abandi bangabya imubathera akasasani ibanemuthabalha omwa Bwami obukendi syathabalha okwa kihugho n’erilethera abathaleghulha bosi b’emighisa.
18. Erilengekania okw’ibererera ly’emilhaghe ya Nyamuhanga likathughasira lithi munabwire?
18 Abaghombe ba Yehova babirighasirwa kutsibu omw’ibya bakaghanirya okw’ibererera ly’emilhaghe yiwe. Ebya Abeli aby’asi okwa kighendererwa kya Nyamuhanga mubyamuwathikya eribya ng’analhangire ebibuya ebiri embere, eribya n’erikirirya, n’amaha kundu. Abrahamu erikangania erikirirya linene kyabya busana ‘n’erilhangira’ erisyabererera ly’obuminyereri bwa Nyamuhanga obuhambire okwa ‘kihanda’ kutse olhubutho olhwa lhaghanisibawa. (Enz. 3:15) Musa ‘mwayikethera olhuhembo,’ neryo kyamamuwathikya eryanza Yehova n’eribya n’erikirirya. (Ebr. 11:26) Nethu thwama lengekania okwa buthuku obwa Yehova akendi syakoleramu eby’abirilhagha, erikirirya n’olhwanzo olhwa thumuwithire bikaghuma. Omwa mwatsi ow’akakwamako thukendi syaminya eyindi nzira ngoku thwanga kolesya amaaka w’erilengekania aya.