DOMINICAN REPUBLIC
Chechi wa Katolika ne Ndamakyalo Trujillo
ÑANYI bulunda bwajinga pakachi ka Chechi wa ba Katolika ne Ndamakyalo Trujillo? Muntu umo wayuka bya bumulwila ntanda waambile’mba: “Mu mwaka wa 1930 kufika mu 1961, ino Chechi yaumvwañene kwingijila pamo na kyalo kya Dominican Republic mwingilo wa kutundaika bipamo bikatampe. Trujillo waswile kukwatankana na ino Chechi ne kutundaika uno mulanguluko.”
Mu 1954, Trujillo wayile ku Rome na kufwachika pepala wa lumvwañano na Papa. Mulunda wa kwa Trujillo aye Germán Ornes wanembele’mba: “Na mambo kuba’mba Chechi ya mu Dominican yumvwañana bingi ne Trujillo, yo imutundaika bingi ‘Mfumu’ [aye Trujillo]. Bantangi ba mu Katolika bo batundaika ku Bakulumpe ba Babishopu, abo ba Ricardo Pittini ne ba Octavio Beras bo bene baji kulutwe na kutundaika kafulumende.”
Ornes walumbulwile’mba: “Kimye kyonse, Papa utumina Trujillo mutende. . . . Ntomesha wa kwa Papa aye Francis Cardinal Spellman wibaletejile sawakya wawama bingi kimye kyo bajinga na kupwila kwa kipamo kya Congress of Catholic Culture kwa mu 1956 kwaikejile mu Ciudad Trujillo ko banengezhezhe na mali [a kwa Trujillo]. Cardinal Spellman wafumine ku New York bamutambwijile kwi aye mwine [Trujillo] mukulumpe wa bashilikale. Kipikichala kitanshi pa pepala wa byambo wa pa juba jalondejilepo kyamwesheshe byo bekumbachile pa kumutambwila.”
Mu 1960, magazini ye batela’mba Time waambile’mba: “Trujillo ne chechi, ne lunotu bomvwañana bingi. Mukulumpe wa ba babishopu aye Ricardo Pittini, ntangi wa Bakatolika ye banemeka bingi mu America uji na myaka 83 kabiji waleka ne kumona, kunyuma kwe papita ne myaka ina wafwachikile ku nkalata yajinga mu pepala wa byambo wa New York Times mo atakaikile Trujillo amba, ‘uno “kalama washinta” twamutemwa bingi kabiji bantu bamupa bingi mushingi.’”
Nangwa byonkabyo, panyuma ya myaka 30 yo batundaikilenga kalama washinta aye Trujillo, Chechi wa Bakatolika watendekele kuleka kukwatankana nanji mu bya bumulwila ntanda bintu byo byaalukile. Wayuka bya bumulwila ntanda umo walumbulwile’mba: “Uno kalama watama bantu bamushikilwe bingi, kabiji byo bakebelenga kuba’mba bantu bakasuluke mu kyalo, ba mu Chechi wa Bakatolika bajinga balunda ba kwa Trujillo balekele kukwatankana nanji.”
Kyapeleleko, mu 2011 ba mu Chechi wa Katolika balombele lulekelo lwa mambo ku bantu ba mu kyalo kya Dominican. Bakulumpe ba mu uno chechi banembele byambo mu pepala wa byambo utelwa’mba Dominican Today bya kuba’mba: ‘Tubena kulomba lulekelo lwa mambo pa byonse byo twauba ne pa kubula kwikala bakishinka mu lwitabilo, mu mwingilo wetu ne mu mingilotu ikwabo yo twafwainwa kwingila. Na mambo a kino kishinka, tubena kulomba ne kwimusashijila bena Dominican kwitulekelako mambo pa byo twaubile.’