Kitango 9
Bisemi Bijitu na Nsemi Umo Byakonsha Kwikala Bulongo!
1-3. Ki ka kyalengela kuvula kwa bisemi bijitu na nsemi umo, kabiji aba bashalatu bunke beumvwa byepi?
BISEMI bijitu na nsemi umo bibena kuvujilakotu panopantanda. Masawakya abena kumwesha kuyilakotu peulu kwa bantu babena kwikana, kutaya baana, kwabana ne kusema baana ba mu bukende, kabiji bino byaleta makatazho ku bansemi bavula ne baana.
2 Inetu ujitu bunke wanembele’mba, “Ne mwanamukazhi wafwilwa uji na myaka ya kusemwa 28 kabiji nji ne na baana babiji babalume.” “Kinkola bingi ku muchima mambo kechi nkeba kukomesha baana bami kwa kubula shabo ne. Neumvwa nobe kafwako ne wanta muchima. Baana bami kimye kyonse bammona saka njila kabiji kino kibakola bingi ku muchima.” Kuzhingila, kwizhachisha ne kwikalatu bunke, kulengela bansemi batwela nkito bajitu bunke kukankalwa kwingila bulongo mingilo ya pa nzubo. Umo waambile’mba: “Kechi kyapela kwikala nsemi ujitu bunke ne. Panyuma ya kupitapo kimye kyabaya na kwingila yoyo mingilo wibijila. Kabiji aku wibijilatu kwingila yoyo mingilo, ikwabo nayo swaa.”
3 Baana baji mu kisemi mujitu nsemi umo javula bayanda bingi. Bamanyikwa mu milanguluko na mambo a kuba bansemi babo bebasha nangwa kufwa. Baana bavula kibakola bingi ku muchima pa kubula kwikala na bansemi.
4. Twayuka byepi kuba’mba Yehoba wata bingi muchima bisemi bijitu na nsemi umo?
4 Bisemi bya nsemi umo byajingako ne kala. Binembelo byaambapo javula bingi pa “mwana wanshiwa” ne “mwanamukazhi wafwilwa.” (Kulupuka 22:22; Mpitulukilo ya mu mizhilo 24:19-21; Yoba 31:16-22) Yehoba Lesa kechi wabujile kutako muchima ku makatazho abo ne. Nyimbi wa masalamo wamutela Lesa amba, “shanja babulwa shabo, ne wa kwibachibila mambo banabakazhi bafwilwa.” (Salamo 68:5) Ee, Yehoba ne lelo jino wata bingi muchima bisemi bijitu na nsemi umo! Kwambatu kine, Mambo anji apana mafunde akonsha kwibakwasha kwikala bulongo.
KWINGILA MINGILO YA PA NZUBO
5. Lukatazho ka bisemi bijitu na nsemi umo lo bipitamo?
5 Akimonai mwingilo uji pa kulama nzubo. Mwanamukazhi umo ye bakaine waambile’mba, bimye byavula nakebanga bingi kwikala na mwatawami. Kino kiji nobe nzubo yenu iji na milala kabiji kechi mwayuka ne bya kuba ne. Banabalume bo bakana nangwa banabakazhi bafwilwa bakonsha kwikala na mingilo yavula pa nzubo. Bufinda bwa mu kisemi bulengela baana kubula kwikala mutende.
6, 7. (a) Ñanyi kya kumwenako kyawama kya “mwanamukazhi walumbuluka” kiji mu Byambo bya Mana? (b) Kwikala wabambakana pa kwingila mingilo ya pa nzubo kwakonsha kukwasha byepi kisemi kijitu na nsemi umo?
6 Ki ka kyakonsha kwibakwasha? Akimonai kya kumwenako kya “mwanamukazhi walumbuluka” watongolwa mu Byambo bya Mana 31:10-31. Kwingila kwanji bulongo kwavwangamo kupota bintu, kupotolwesha, kusona, kuteka ne kwikala na mushiji ne bishimikwa, bunjimi ne kuba busulu. Ki ka kyamukwashishe kuba bulongo bino? Wabambakene, kwingila kimye kyabaya ne kubuka ku manyanshi na kwingila. Kabiji wayukile bya kwingila, wanengezhanga mingilo imo ne kwiingila mwine kuba’mba akwasheko ne bakwabo. O ene mambo o bamutakaikijile!
7 Umvwe mwi nsemi ujitu bunke, ikalai babambakana pa kwingila mingilo yenu ya pa nzubo. Sekelainga mu mingilo, mambo kino kikalengela baana benu kusangalala. Pano bino, kunengezha ne kuyuka bya kwiingila kwanema bingi. Baibolo waamba’mba: “Muntu ulangulukila jimo ne kukosakana pa kwingila ukamona bintu byavula.” (Byambo bya Mana 21:5) Shetu umo ujitu bunke waambile’mba: “Kechi natangako ne muchima kukeba kuja ne, kanatu naumvwa nzala.” Bino kajo ka kunengezhezha jimo kawama bingi pa kwikaja kukila kajo ka kunengezha lubilo lubilo. Mwakonsha ne kuyuka mingilo ikwabo ya pa nzubo. Kupichila mu kwipuzhako balunda nangwatu bantu bakwabo, inetu ujitu bunke wakonsha kufunda bya kuluka bilukwa nangwatu kulela bilelwa.
8. Baana bajitu na nsemi umo bakonsha kumukwasha byepi mu mingilo ya pa nzubo?
8 Nanchi kijitu bulongo baana kukwasha bansemi babo nyi? Inetu umo ujitu bunke wikimwene’mba: “Baana bakonsha kukwashañanako mu mingilo imo yaingilanga shabo umvwe wafumapo.” Kino kechi kimye kyonse o kyakonsha kwingila bulongo ku baana ne. Baana bakamwa Lesa bajingako kala baingilangako mingilo imo ibafwainwa ya pa nzubo. (Ntendekelo 37:2; Lwimbo wa Solomone 1:6) Onkao mambo, nangwa kya kuba mwakonsha kubula kupa baana mingilo yavula, kyakonsha kuwama kwibapako mingilo imo nabiji kovwa michiba ne kuwamisha mo balaala. Nanchi kuba mwaingijila nabo pamo mingilo imo ya pa nzubo nenyi? Kino kisangajika bingi.
LUKATAZHO LWA KUMONA MWA KWIKWASHISHA
9. Mambo ka bainetu bajitu bunke javula o bekela na makatazho a mali?
9 Bisemi byavula bijitu na nsemi umo biyandakana bingi pa kuba’mba bitane mali, kubikakotu ne bainetu bazhike.a Mu byalo mo bakwasha bantu bayanji, bakonsha kwingijishanga bulongo bukwasho bo batambula kufikilatu ne byo bakatwela nkito. Baibolo waswisha bena Kilishitu kushukilwamo mu bukwasho bwa uno mutundu. (Loma 13:1, 6) Banabakazhi bafwilwa ne bo bakana bapita mu makatazho antutu amo. Kino kibalengela bavula kutwela makito a kufola mali acheche na mambo a kuba baingilangatu mingilo ya pa nzubo. Bamo bafundapo mingilo imo yakonsha kwibakwasha mu bwikalo.
10. Nga inetu ujitu bunke wakonsha kulumbulwila byepi baana banji ene mambo o afwainwa kutwelela nkito?
10 Kechi mwafwainwa kukumya umvwe baana benu babula kusekelamo mu byo mwafuukulapo kukeba kutwela nkito ne, kabiji kino kechi kyafwainwa kwimulengela kwipamo mambo ne. Bino anweba balondolwelai ene mambo o mwakebela kutwela nkito, kabiji bakwashai kuyuka’mba Yehoba ukeba anweba kwibamwena bintu. (1 Timoti 5:8) Mu kuya kwa kimye, baana javula bapimpula ndangulukilo yabo. Nangwa byonkabyo, esekainga kwikalangako na kimye kyabaya na baana kwesakana nabiji mutanchi wenu. Kubanga bino, kwakonsha kukepeshako lukatazho lwa mali mu kisemi.—Byambo bya Mana 15:16, 17.
ÑANYI UBENA KWIBALAMA?
11, 12. Bansemi bajitu bunke bafwainwa kulabijila ka pa mambo a mingilo, kabiji bakonsha kuba byepi kino?
11 Kijitu bulongo nsemi ujitu bunke kumulamanga ku baana banji, pano bino wafwainwa kumona’mba mwingilo Lesa ye apa bansemi ne baana kechi wamulengulula ne. Kya kumwenako, makatazho akatampe akonsha kwikalako umvwe inetu ujitu bunke ukebatu mwananji wamulume kwingilanga mingilo ingilapo mutwe wa kisemi nangwa kupa mwananji wamukazhi mitembo yavula yo akonsha kubula kuba. Kuba bino kyatama mambo kulefulañana, kampetu ne kuvulañanya mwana.
12 Bulai baana benu kuba’mba byo muji nsemi, mukebamwenanga bintu byonse byo bakeba. (Monai ne byaamba 2 Kolinda 12:14.) Kimye kimo, mwakonsha kukeba’mba bemubuleko bya kuba nangwa kwimukwashako. Isambai na bakulumpe bena Kilishitu mu kipwilo nangwa banabakazhi bena Kilishitu bakoma ku mupashi kuba’mba bemukwashe, kechi baana benu ba bacheche ne.—Titusa 2:3.
KUJIMUNA BAANA
13. Ñanyi lukatazho inetu ujitu bunke lo akonsha kutalañana nalo pa mambo a kujimuna baana?
13 Mwanamulume wakonsha kubula kwikala na lukatazho pa kujimuna baana, pa bino mwanamukazhi kyakonsha kumukatazha bingi. Inetu umo waambile’mba: “Baana bami babalume bakoma. Kimye kimo kikatazha bingi kwibafunjisha.” Kunungapo, kampe mukiji na binyenge na mambo a kufwisha mukwenu wa mu masongola ne kwipamo mambo nangwa mwalefulwa na mambo a kupwa kwa masongola. Umvwe baana bakeba kwikala konse ko bakeba, mwakonsha kwakamwa bingi kuba’mba baana benu bakaya ku mwina kwenu wa kala. Bintu bya uno mutundu byakonsha kukatazha bingi pa kuba’mba mujimune bulongo baana.
14. Nga bisemi bijitu na nsemi umo byakonsha kuyuka byepi bya kujimuna baana?
14 Baibolo waamba’mba “mwana ye babula kufunda uletela inanji bumvu.” (Byambo bya Mana 29:15) Yehoba Lesa ubena kwimukwasha bya kulenga mizhilo ya mu kisemi, onkao mambo, kange mwipengamo mambo nangwa kwakamwa ne. (Byambo bya Mana 1:8) Kange mulengululenga mafunde a mu Baibolo ne. (Byambo bya Mana 13:24) Ikalai bakoka muchima kimye kyonse saka mwakosa. Mu kuya kwa moba, baana bavula bakonsha kutendeka kumvwina. Pa kwibafunjisha, mwafwainwa kuyuka ne bibena kwiumvwa baana benu. Shetu umo ujitu bunke waambile’mba: “Pa kufunjisha baana bami nchinuzhuka kwibazhingijisha na mambo a kufwa kwa bainabo. Nesamba na baana bami kimye kyonse. Twikalako na kimye kyawama ‘kya kwisambilamo’ pa kimye kya kuja kajo ka mulajilo. Pa kikye kimye po po bambula biji ku michima yabo.”
15. Nsemi ye bakana wafwainwa kuchinuzhukanga ka umvwe ubena kwamba pa mwina kwanji wa kala?
15 Umvwe bemukana, kafwako kyo mukamwenamo umvwe kemubule kunemeka mwina kwenu wa kala. Umvwe bansemi batobokatu kikupu kikozha bingi baana ku michima kabiji kikalengela ne baana kubula kwibanemeka. Onkao mambo, chinuzhukainga ñambilo yatama nabiji ya kuba’mba: “Ki mutwe nobe shobe!” Kikale mwina kwenu wa kala kyo aubile kimukolele bingi ku muchima, ukiji nsemi wa baana benu, ye mwafwainwa kutemwa, kumuta muchima kabiji ne kwingijila pamo pa kujimuna baana.b
16. Lunengezho ka lwa ku mupashi nsemi ujitu bunke lo afwainwa kulondelanga kimye kyonse pa kujimunañana?
16 Byonka byo twisambile mu bitango byafumako, kujimuna baana kwavwangamo kwibafunjisha bintu kechi kwibakambulatu ne. Makatazho avula akonsha kukepa umvwe mwaikala na mutanchi wawama wa kwibafunjisha bintu bya ku mupashi. (Filipai 3:16) Kutanwa ku kupwila kwa bwina Kilishitu kimye kyonse kwanema bingi. (Bahebelu 10:24, 25) Po pamotu ne kwikala na lufunjisho lwa Baibolo lwa kisemi pa mulungu pa mulungu. Kwambatu kine, kechi kyapela kutangijilanga lufunjisho lwa kisemi kimye kyonse ne. Inetu umo wabambakana mu mingilo waambile’mba: “Panyuma ya kupwisha mingilo ya jojo juba nkeba kukokolokako.” “Bino amiwa nengezhezha jimo lufunjisho lwa kufunjisha mwanami wamukazhi byo nayuka’mba mutembo wami. Kine mwanami umwenamo bingi mu lufunjisho lwetu lwa kisemi!”
17. Twakonsha kufunjilako ka ku byo bakomeshe Timoti mulunda wa kwa Paulo?
17 Mulunda wa kwa mutumwa Paulo, aye Timoti bamufunjishe mafunde a mu Baibolo ku bainanji ne bankambo yanji, bino kechi bashanji ne. Timoti waikele ke mwina Kilishitu walumbuluka bingi! (Byubilo 16:1, 2; 2 Timoti 1:5; 3:14, 15) Ne anweba mwakonsha kuketekela baana benu kwikala bino umvwe mwibikishako na “kwibajimuna monka mwaswila aye Nkambo.”—Efisesa 6:4.
KUPWISHA MUKOSE
18, 19. (a) Nsemi ujitu bunke wakonsha kumwesha byepi amba uji na mukose? (b) Lujimuno ka lwapanwa pa kukana kutemwisha bintu bya ku mubiji?
18 Nsemi ujitu bunke waambile’mba: “Umvwe nafika pa nzubo kimye kya kuba baana bonse balaala kala, ñumvwa bingi mukose.” Ee, javula mukose lo lukatazho lwikala na nsemi ujitu bunke. Kabiji kechi kyatama kutonga bulunda ne butemwe bwikala mu masongola ne. Nanchi muntu wafwainwa kupwisha luno lukatazho bunke bwanji nyi? Mu moba a mutumwa Paulo, banabakazhi bafwijilwe bakijinga banyike bealwile ke ba “kusakasaka byabula kuyila mwayila Kilishitu.” (1 Timoti 5:11, 12) Kutemwisha bintu bya ku mubiji kulengela muntu kubula kuta muchima ku bintu bya ku mupashi.—1 Timoti 5:6.
19 Mwanamulume mwina Kilishitu umo waambile’mba: “Kilaka kya kukeba kwilaala kibaya bingi, pano bino mwakonsha kwikikanya. Umvwe milanguluko yatama yaiya mu muchima, kange mwiite maana ne. Mwafwainwa kwiifumyamo bukiji mu muchima. Kabiji mukayuka ne bya kukwasha mwanenu.” Mambo a Lesa etujimunako amba: “Ipayai bya ku mibiji yenu biji kusakasaka kubindakanya muchima.” (Kolose 3:5) Umvwe mubena kukeba kuleka kutoma maalwa, nanchi mukapitañenanga pa mpunzha patomena bantu nangwa kwichina kala na bantu batemwa kwambatu pa maalwa nyi? Ine! Byo byo kiji ne ku bintu bya ku mubiji.
20. (a) Lukatazho ka lwikala na boba bepanguzha babula kwitabila? (b) Nga bakatanda ne bazhike ba mu myaka kitota kitanshi ne ba mu ano moba bashinda byepi mukose?
20 Bena Kilishitu bamo babena kwipanguzha bantu babula kwitabila. (1 Kolinda 7:39) Nanchi kuba bino kupwisha lukatazho lwabo nyi? Ine. Mwanamukazhi mwina Kilishitu ye bakaine wajimwineko’mba: “Kyawama ne kwikala bunke kukila kusongola nangwa kusongolwa ku muntu wabula kwitabila!” Banabakazhi bafwijilwe mu myaka kitota kitanshi nabo baumvwanga mukose, pano bino aba ba maana bapayankene na ‘kutambwila benyi, kovwa maulu a bazhijikwa, ne kukwasha bamwenenga bya malwa.’ (1 Timoti 5:10) Bena Kilishitu bakishinka lelo jino nabo babena kuchinchika bingi pa myaka yavula na kukebatu muntu wakamwa Lesa wa kutwela nanji mu masongola. Mwanamukazhi mwina Kilishitu wafwilwa uji na myaka 68 wafwakeshanga bakwabo bafwilwa umvwe waumvwa mukose. Waambile’mba: “Kufwakasha, kwingila mingilo ya pa nzubo ne kuta muchima ku bumupashi bwami kechi kundengela kumvwa mukose ne.” Kufunjisha bakwetu pa Bufumu bwa Lesa ke mwingilo wawama bingi.—Mateo 28:19, 20.
21. Lulombelo ne kupwanañana na bantu bawama kwakonsha kwimukwasha byepi kupwisha mukose?
21 Kwambatu kine, kafwako muchi wafwainwa kupwisha mukose ne. Bino, mwakonsha kuchinchika na bukwasho bwa Yehoba. Buno bukwasho bwiya umvwe mwina Kilishitu saka ‘akelwatu mu misashijilo ne lulombelo bufuku ne mute.’ (1 Timoti 5:5) Ee, mwina Kilishitu wafwainwa kulomba na mukoyo bukwasho kampe na kujijisha kukatampe ne mipolo. (Monai ne byaamba Bahebelu 5:7.) Kumubula Yehoba makatazho enu onse “bufuku ne mute” kwakonsha kwimukwasha bingi. Kunungapo, kupwanañananga na bantu bawama nako kwakonsha kukwasha kubula kumvwanga mukose. Kupichila mu kwichina kala na bantu bawama, muntu wakonsha kutambula “kyambo kyawama” kya kumutundaika byonka byo kyalumbululwa mu Byambo bya Mana 12:25.
22. Bintu ka byakonsha kwimukwasha umvwe kemumvwe mukose pa kimye pa kimye?
22 Umvwe saka mumvwa mukose pa kimye pa kimye, vulukai kuba’mba bantu bonse bapita mu makatazho. Ibyo, “balongo benu baji panopantanda ponse” nabo babena kumanama byonkabyo. (1 Petelo 5:9) Kange mulangulukenga pa bintu byapita ne. (Musapwishi 7:10) Vulukainga bintu byawama byo mubena kwiyowa. Kyakila pa byonse, ibikaiko kulama bukishinka bwenu ne kusangajika muchima wa Yehoba.—Byambo bya Mana 27:11.
BAKWETU BYO BAKONSHA KUKWASHA
23. Bakwetu bena Kilishitu baji na ñanyi mutembo pa mambo a bisemi bijitu na nsemi umo mu kipwilo?
23 Lutundaiko ne bukwasho bufuma ku bakwetu bena Kilishitu kobuji. Yakoba 1:27 waamba’mba: “Bwina Lesa bwa kine ne bwa kubula bubi ku meso a Lesa Tata wetu bo bo buno, bwa kupempula banabanshiwa ne banabakazhi bafwilwa mu malwa abo.” Ee, bena Kilishitu bafwainwa kukwasha bisemi bijitu na nsemi umo. Ñanyi mashinda amo awama o mwakonsha kwibakwashishamo?
24. Ñanyi mashinda o mwakonsha kukwashishamo bisemi bijitu na nsemi umo?
24 Mwakonsha kwibakwasha mu bintu bya ku mubiji. Baibolo waamba’mba: “Aye uji na bya panopantanda, wamona mulongo wanji wakajilwa, kabiji washinka muchima wanji wa lusa ne kumutana, butemwe bwa Lesa bwaikala mwi aye byepi?” (1 Yoano 3:17) Kyambo kine kya Kingiliki kya kuba’mba “wamona” kechi kilumbulula kubalanyatu meso ne, bino ke kutala nakanaka. Kino kibena kumwesha’mba mwina Kilishitu uji na lusa, patanshi ukakeba kuyuka makatazho abena kupitamo kisemi ne bintu byo bakajilwa. Kampe babena kukebewa bukwasho bwa mali. Bamo bakonsha kukebewa kwibawamishishako nzubo. Nangwa kampe bakonsha kutemwa bingi umvwe mwibetako ku nzubo yenu kuba’mba mujiile pamo nabo kajo nangwa kwibeta ku mutentamo.
25. Nga bakwetu bena Kilishitu bakonsha kubila byepi lusa bisemi bijitu na nsemi umo?
25 Kunungapo, 1 Petelo 3:8 waamba’mba: “Anweba bonse ikalai ba muchima umo, ba lusa, batemwañana byo muji balongo na balongo, ba michima yanekena.” Nsemi ujitu bunke uji na baana batanu na umo waambile’mba: “Kinkatazha kabiji kimye kimo ngikala bingi na binyenge. Nangwa byonkabyo, balongo ne banyenga pa kimye pa kimye bantundaika’mba: ‘Kashika Joan ubena kwingila mwingilo wawama bingi. Mukafuma byawama mu mingilo yobe.’ Kuyukatu’mba bakwenu babena kukulangulukapo kabiji ne kuba’mba ba kuta muchima, kukwasha bingi.” Banabakazhi bena Kilishitu bakikulumpe bakonsha kuba bingi bulongo kukwasha banabakazhi bakyanyike bajitu bunke kupichila mu kwibateleka kimye kyo bekala na makatazho o bakonsha kubula kwisamba na wamulume.
26. Banabalume bena Kilishitu bakoma ku mupashi bakonsha kukwasha byepi baana bakishale?
26 Banabalume bena Kilishitu bakonsha nabo kukwashañana mu mashinda akwabo. Muntu waoloka aye Yoba waambile’mba: “Amiwa namupokolwele . . . mwanawanshiwa wabujile wa kumukwasha.” (Yoba 29:12) Banabalume bena Kilishitu bamo lelo jino babena kuta bingi muchima baana babula bashabo ne kwibamwesha “butemwe bufuma mu muchima watoka,” kwa kubula kwikala na milanguluko ya kuba’mba naye akankwashe. (1 Timoti 1:5) Kwa kubula kulubako bisemi byabo, kimye kimo bakonsha kunengezhapo kwingijila pamo na baana ba uno mutundu mu mwingilo wa bwina Kilishitu kabiji kampe ne kwibetako kutanwapo pa lufunjisho lwa kisemi nangwa kukayila pamo bisela. Kumwesha lusa kwa uno mutundu kwakonsha kulengela mwana wakishale kubula kwitaya mu mashinda atama.
27. Ñanyi bukwasho bansemi bajitu bunke bo bakonsha kuketekela?
27 Kwambatu kine, bansemi bajitu bunke “bakasenda bisendwa byabo bene.” (Ngalatiya 6:5) Nangwa kikale byonkabyo, balongo ne banyenga bena Kilishitu ne Yehoba Lesa mwine bakemutemwa. Baibolo waamba pe aye amba: ‘Wibakwasha baana babulwa bashabo ne banabakazhi bafwilwa.’ (Salamo 146:9) Na bukwasho bwanji bwa butemwe, kisemi kijitu na nsemi umo kyakonsha kwikala bulongo!
[Tubyambo twa mushi]
a Umvwe mwina Kilishitu wakyanyike waimita na mambo a byubilo byatama, kipwilo kya bwina Kilishitu kechi kikatalapotu pa byo auba ne. Pano bino, umvwe walapila, bakulumpe mu kipwilo ne bakwabotu mu kipwilo bakonsha kumukwasha.
b Kechi tubena kutazha ku mwana wakonsha kukeba kuvimbilwa ku nsemi wakanama ne. Kabiji umvwe nsemi mukwabo waeseka kubula kunemeka lūsa lwenu, kabiji ne kukanjikizha baana kwimusha, kyakonsha kuwama kwisambako na bakwenu bafikilamo nabiji bakulumpe mu kipwilo kya bwina Kilishitu kuba’mba bemukwasheko bya kuba na lolo lukatazho.
NGA ANO MAFUNDE A MU BAIBOLO AKONSHA KUKWASHA BYEPI . . . BANSEMI NE BAANA KUPWISHA MAKATAZHO A BISEMI BIJITU NA NSEMI UMO?
Yehoba Lesa ye “shanja babulwa shabo, ne wa kwibachibila mambo banabakazhi bafwilwa.” —Salamo 68:5.
Kunengezha bintu bulongo kwanema bingi.—Byambo bya Mana 21:5.
Yehoba wapa bansemi lūsa lwa kufunjisha baana babo.—Byambo bya Mana 1:8.
Bena Kilishitu bafwilwa ba maana, babambakana bingi mu mingilo yawama ne kukosela mu milombelo.—1 Timoti 5:5, 10.
Kuta muchima “banabanshiwa ne banabakazhi bafwilwa” ke lubaji lwa mpopwelo ya kine.—Yakoba 1:27.
[Kitenguluzha pa peja 112]
BINTU BYAKONSHA KUBA BAANA
Nanchi bainenu ne bashenu bansemi bajitu bunke nyi? Umvwe byo byo kiji, mwakonsha kwibakwasha byepi? Bakokelainga. Bwikalo bwaikelamo nsemi kechi bo bwakonsha kulengela mwana ‘kukana bimufunjisha bainanji ne.’ (Byambo bya Mana 1:8) Yehoba wimukambizha kuba’mba mwikale balukokelo, kino kikemulengela kwikala balusekelo.—Byambo bya Mana 23:22; Efisesa 6:1-3.
Monaingapo mingilo ya kwingila kabiji ne kumwesha lusanchilo. Tony waambile’mba: “Bamama bengila mu kipatela kabiji nebakishila kya kuvwala kyabo kya ku nkito mambo kyo kyo bavwala.” Nsemi ujitu bunke waambile’mba: “Javula inge pa nkito paji kyanzhingijisha ne kundengela kukoka pa jojo juba, pa kubwela ku nzubo mwanami wamukazhi unkwasha kunengezha kajo ka mulajilo.”
Yukai kuba’mba kukwasha bansemi benu kwanema bingi. Panyuma ya kwingila nkito yakosa, kyakonsha kukatazha bingi bansemi benu kutangijila lufunjisho lwa Baibolo lwa kisemi. Umvwe mwabula kwibakwashako mu mingilo, kyakonsha kwibakosela bingi. Esekainga kwinengezhezha jimo umvwe kimye kyafika kya kufunda. Nengezhezhainga jimo byo musakufunda. Kupichila mu kwikala balukokelo, balusanchilo ne kwingijila pamo, mukatokesha bansemi benu ku muchima ne kyakilamo mukatokesha Lesa ku muchima.
[Kipikichala pa peja 107]
Monaingapo kimye kyabaya kya kwikala na baana benu
[Kipikichala pa peja 109]
Anweba baana kwashainga bansemi benu bajitu bunke
[Kipikichala pa peja 110]
Kipwilo kechi kilubako “banabakazhi bafwilwa” ne ‘baana babula bashabo’ ne