Kitango 11

Lamai Mutende mu Kisemi Kyenu

1. Bintu ka bimo byakonsha kwabanya bisemi?

BA LUSEKELO aba bonse baji mu bisemi muji butemwe, mo bomvwañana ne kwikala mutende. Twaketekela bino byo biji ne kisemi kyenu. Kya bulandatu ke kya kuba’mba, bisemi byavula kechi byaikala bulongo ne, kabiji byaabenamo bingi. Bintu ka byabanya bisemi? Mu kino kitango tusakwisambamo bintu bisatu. Mu bisemi bimo, kechi bonse baji mu bupopweshi bumo ne. Mu bisemi bikwabo muji baana ba kushinda. Kabiji bisemi bikwabo bibena kwabana na mambo a buyanji nangwa kukebesha bintu bya ku mubiji. Pano bino, bintu byabanya bisemi bimo kechi byo byakonsha kwabanya bikwabo ne. Ki ka kilengela kwikala bino?

2. Bantu bamo bafumya kwepi maana a kwibatangijila mu kisemi, pano bino nsulo ka kufuma lutangijilo lwa kine?

² Kintu kimo kilengela ke kupusenamo mu milanguluko. Umvwe mwayuka bulongo bibena kulanguluka mukwenu, kikemupelela kuyuka bya kukwatankana mu kisemi. Kya bubiji, ke nsulo ko mufumya maana a kwimutangijila. Bantu bavula balondela bibabula bakwabo mo bengijila nkito, bakinkalankulo, bamba pa mwela nangwa mafunde akwabotu a bantu. Nangwa byonkabyo, bamo balondela mafunde aji mu Mambo a Lesa aamba pa makatazho abo kabiji ne kwiengijisha. Nanchi kulondela bino kwakonsha kukosesha byepi mutende mu kisemi?—2 Timoti 3:16, 17.

UMVWE BAMWATA WENU BA MU BUPOPWESHI BUNGI

3. (a) Baibolo waambapo’mba ka pa mambo a kusongola nangwa kusongolwa ku muntu wa mu bupopweshi bungi? (b) Mafunde ka amo akwasha umvwe umo mu masongola ye waitabila?

³ Baibolo witukanya kusongola nangwa kusongolwa ku muntu wa mu bupopweshi bungi. (Mpitulukilo ya mu mizhilo 7:3, 4; 1 Kolinda 7:39) Nangwa byonkabyo, kampe anweba yenu mwatendekejilepo kufunda bukine bwa mu Baibolo saka mwisongola kala na ba mwatawenu. Pano mwakonsha kuba byepi inge kyaikala bino? Luchipo lwa masongola lutwajijila. (1 Kolinda 7:10) Baibolo waambishapo bingi pa masongola kuba’mba afwainwa kwikala a myaka kabiji watundaika bamulume ne mukazhi kwingijilanga pamo kupwisha makatazho abo mu kifulo kya kusalapo kwabana. (Efisesa 5:28-31; Titusa 2:4, 5) Pano mwakonsha kuba byepi umvwe bamwatawenu bemukanya na lwitabilo lwenu lwa mu Baibolo? Bakonsha kweseka kwimukanya kutanwanga ku kupwila, nangwa kwamba’mba kechi bakeba’mba musapwilenga ku nzubo ku nzubo nangwatu kwambanga pa bupopweshi ne. Umvwe kino kimumwekela mukoba byepi?

4. Mwanamukazhi wakonsha kumwesha byepi mushingi umvwe mwatawanji uya mu bupopweshi bungi?

⁴ Ishikishai anwe bene amba, ‘Mambo ka bamwatawami o balangulukila bibye? (Byambo bya Mana 16:20, 23) Umvwe babula kumvwisha bulongo bine bintu byo mubena kuba, bakonsha kwimuzhinauka. Bisho bimo bikeba mwanamukazhi kuya mu bupopweshi muya mwatawanji. Onkao mambo, umvwe kemuye mu bupopweshi bungi, bamwatawenu bakonsha kwiumvwa’mba kechi mwanemeka bumutwe bwabo ne. Bakonsha kebomvwe mukose na mambo a kuba mukazhabo ubena kuya mu bupopweshi bungi. Bamwatawenu bakonsha kumona’mba butemwe bwenu pe Yehoba kechi bwimulengela kubula kwibatemwa byonka byo mwibatemenwe kimye kyo mwisongwele ne, kabiji ne kumwesha’mba kechi mwalengulula bumutwe bwabo ne. Monaingapo kimye kya kwikala nabo pa nzubo.

5. Mwanamukazhi uji na bamwatawanji baya mu bupopweshi bungi wafwainwa kuba byepi?

⁵ Pano bino, kuji kintu kimo kyanema kyo mwafwainwa kuba pa kupwisha bulongo makatazho. Mambo a Lesa akambizha banabakazhi kuba’mba: “Nekenenai bamwata wenu, monka mo kyafwainwa mwi Nkambo.” (Kolose 3:18) Kabiji wajimunako ne kuchinuzhuka mupashi wa kwitolwela. Kunungapo, byo aamba’mba “monka mo kyafwainwa mwi Nkambo,” kino kinembelo kyamwesha’mba kunekenena bamwatawenu mwafwainwa kuyuka ne bya kunekenena Nkambo. Kunekenena kwafwainwa kwikala ne na pa kupelela.

6. Mafunde ka mwanamukazhi mwina Kilishitu o afwainwa kulondela?

⁶ Mwina Kilishitu kechi wafwainwa kuleka kutanwa ku kupwila kwa kipwilo ne kusapwila bantu pa mambo a lwitabilo lwa mu Baibolo ne, mambo bino bintu byanema bingi mu mpopwelo ya kine. (Loma 10:9, 10, 14; Bahebelu 10:24, 25) Mwakonsha kuba byepi, umvwe muntu wimukambizha kubula kulondela mukambizho wa Lesa? Batumwa ba kwa Yesu Kilishitu baambile’mba: “Atweba twafwainwa kukokela Lesa kukila bantu.” (Byubilo 5:29) Kya kumwenako kyabo kya lukokelo kikwasha bingi mu mbaji yonse ya bwikalo. Nanchi kutemwa Yehoba kukemulengela kumukokela aye yenka nyi? Nanchi butemwe bwenu ne mushingi ku bamwatawenu, bukemulengela kunemeka Yehoba kwa kubula bamwatawenu kuzhingila nenyi?—Mateo 4:10; 1 Yoano 5:3.

7. Mwanamukazhi mwina Kilishitu wafwainwa kwikala na ñanyi mukoyo?

⁷ Yesu waambile’mba kukokela kechi kimye kyonse kyo kukapelanga ne. Wajimwineko’mba na mambo a kushikwa mpopwelo ya kine, ba mu kisemi bamo baitabila bakeumvwanga nobe balengululwa bingi uba nobe mpoko yaabanya ba mu kisemi ne abo. (Mateo 10:34-36) Kino kyo kyamwekejilepo ne mwanamukazhi umo mu kyalo kya Japan. Bamukainyenga ku mwatawanji pa myaka 11. Wamumanyikanga bingi ne kumukiila kimye kyonse mu nzubo. Bino, mwanamukazhi wachinchikile. Balunda nanji ba mu kipwilo kya bwina Kilishitu bamukwashishe bingi. Walombanga kwa kubula kuzhikilwa ne kutana lutundaiko mu 1 Petelo 2:20. Uno mwanamukazhi mwina Kilishitu washiinwe’mba umvwe watwajijila kwikala wakosa, kikalengela mwatawanji kutendeka kwingijila Yehoba. Ne kya kine mwatawanji waalulukile.

8, 9. Mwanamukazhi wakonsha kuba byepi pa kuba’mba achinuzhuke kubika mikiika ku mwatawanji?

⁸ Kuji bintu byavula bingi byakonsha kulengela kwalula muchima wa mwina kwenu. Kya kumwenako, umvwe bamwatawenu balengulula bupopweshi bwenu, kange mwendengatu na kwijizhanya ne. Anweba lamaingatu nzubo yenu kipale. Kabiji ikalai ba butooto. Mweshainga butemwe ne kumusanchilanga pa mingilo yanji. Mu kifulo kya kumulengululanga, mukwashainga mu mingilo. Mweshainga’mba mukeba aye kwimutangijilanga. Kange mushinkanyenga nanji umvwe wimuzhingijisha ne. (1 Petelo 2:21, 23) Byo kiji kuba’mba bonse tulubankanya, itendekelaingako kulomba lulekelo lwa mambo umvwe mwitobosha.—Efisesa 4:26.

⁹ Kutanwa ku kupwila kechi ko kwafwainwa kwimulengela kukelwa kutekelanga mwanamulume bya kuja ne. Mwakonsha kufuukulapo kuyanga mu mwingilo wa bwina Kilishitu pa bimye bibulapo bamwatawenu pa nzubo. Kyakonsha kuwama bingi mwanamukazhi mwina Kilishitu kuleka kusapwilanga ku mwatawanji umvwe kechi ukeba ne. Pa kuba mwanamukazhi wafwainwa kulondela lujimuno lwa mutumwa Petelo lwa kuba’mba: “Anweba banabakazhi nenuwa, nekenenai bamwata wenu, amba, nangwa bamo babula kukokela mambo, pabula mambo betabishiwe na bwikalo bwa bakazhi babo; byo bamona bwikalo bwenu bwawama bwa mu mushingi.” (1 Petelo 3:1, 2) Banabakazhi bena Kilishitu bafwainwa kumweshanga lubaji lwa kipangwa kya mupashi wa Lesa.—Ngalatiya 5:22, 23.

UMVWE MWANAMUKAZHI WA MU BUPOPWESHI BUNGI

10. Mwanamulume waitabila wafwainwa kuba byepi na mukazhanji uya mu bupopweshi bungi?

¹⁰ Kyakonsha kwikala byepi umvwe mwatawanji ye mwina Kilishitu bino mukazhanji ne? Baibolo wapana lutangijilo lwawama bingi mu bintu bya uno mutundu. Waamba’mba: “Umvwe mulongo wetu umo uji na mukazhi wabula kwitaba, ne aye mwanamukazhi waswa kwikala nanji, kechi abane nanji ne.” (1 Kolinda 7:12) Kabiji wakambizha ne banabalume kuba’mba: “Temwai bakazhi benu.”—Kolose 3:19.

11. Mwanamulume wakonsha kwingijisha byepi bulongo milangwe ne bumutwe bwanji umvwe mukazhanji uya mu bupopweshi bungi?

¹¹ Umvwe muji na mwanamukazhi uya mu bupopweshi bungi, monai’mba mubena kumunemeka ne kumuta bingi muchima. Byo aji mukulumpe, mwanamukazhi uji na lūsa lwa kwisajilapo bintu byo afwainwa kwitabilamo nangwatu kya kuba kechi biswañana na byo mwaitabilamo ne. Kimyetu kitanshi kyo mwisamba nanji byo mwaitabilamo, kange muketekele’mba ukafikenatu ponkapo kuswa byo mubena kumubula ne kusankilapo bintu byo aitabilamo ne. Mu kifulo kya kufikenatu kumwambila’mba bintu byo waitabilamo ne kisemi kyobe kyonse bya bubela, anweba mutekenyai muchima ne kweseka kwisamba nanji mu Binembelo. Kampe wiumvwa’mba kechi mwamuta muchima umvwe kemutaye kimye kyabaya na kwingila mingilo ya kipwilo ne. Mwanamukazhi wakonsha kwimukanya kupopwela Yehoba, ne kwimubula’mba: “Mbena kukeba namba mwikalengako na kimye kyabaya ne amiwa!” Umvwe wimwambila bino, mutekenyai. Kumumwesha’mba mwamutemwa kwakonsha kumulengela kwiya mu mpopwelo ya kine.—Kolose 3:12-14; 1 Petelo 3:8, 9.

KUFUNJISHA BAANA

12. Nangwa kya kuba bamulume ne mukazhi baya mu bupopweshi bungi, nga mafunde a mu Binembelo bafwainwa kwiengijisha byepi kufunjishishamo baana babo?

¹² Mu kisemi muji kwabenamo kwa bupopweshi, kufunjisha baana pa mikambizho ya Lesa kukatazha bingi. Mwakonsha kwingijisha byepi mafunde a mu Binembelo? Baibolo wapa bashetu mutembo wa kufunjisha baana, bino bainetu nabo baji na mwingilo wanema bingi. (Byambo bya Mana 1:8; monai ne byaamba Ntendekelo 18:19; Mpitulukilo ya mu mizhilo 11:18, 19.) Nangwa kya kuba mwanamulume kechi ulondela bumutwe bwa Kilishitu ne, shetu ye mutwe wa kisemi.

13, 14. Umvwe mwanamulume ukanya mukazhanji kusenda baana ku kupwila kwa bwina Kilishitu ne kwibafunjisha, mwanamukazhi wakonsha kuba byepi?

¹³ Banabalume bamo babula kwitabila kechi bakanya bakazhi babo kufunjisha baana bintu bya ku mupashi ne. Bakwabo bakanya. Mwakonsha kuba byepi, umvwe bamwatawenu bemukanya kusenda baana ku kupwila kwa kipwilo nangwa kufunjisha baana Baibolo pa nzubo? Pano po po mwafwainwa kwesakanya mitembo yenu kwi Yehoba Lesa, ku bamwatawenu ne baana benu. Mwakonsha kwiingila byepi ino mitembo?

¹⁴ Pa bintu bya uno mutundu mwafwainwa kulombapo. (Filipai 4:6, 7; 1 Yoano 5:14) Umvwe mwauba bino, kepo mukefuukwilapo anwe bene bya kuba. Umvwe mwalondolwela bulongo bamwatawenu kuba’mba kechi mwalengulula bumutwe bwabo ne, kino kyakonsha kukepeshako lukatazho lwa kwimukanya. Kikale bamwatawenu bemukanya kusenda baana ku kupwila nangwa kwibafunjisha Baibolo, bino anweba mwakonsha kwibafunjisha. Mu misambo yenu ya pa juba pa juba ne kya kumwenako kyenu kyawama ne kwibikako kufunjisha baana kutemwa Yehoba, kuketekela mu Mambo anji, kunemeka bansemi kuvwangakotu ne bashabo, kutemwa bantu ne kwisanchilanga pa kwingila mingilo. Mu kuya kwa kimye, shetu wakonsha kwimwena bintu byawama byo muba kabiji wakonsha ne kwimusanchila pa kwibikako kwenu.—Byambo bya Mana 23:24.

15. Shetu waitabila uji na ñanyi mwingilo pa mambo a kufunjisha baana?

¹⁵ Umvwe yenu mwaitabila bino mukazhenu ne, ko kuba’mba ke mutembo wenu wa kukomesha baana benu ne “kwibafunjisha ne kwibajimuna monka mwaswila aye Nkambo.” (Efisesa 6:4) Kimye kyo mubena kuba bino, mwafwainwa kwikala batekanya, kumwesha butemwe ne kuyuka mwa kubila na mwina kwenu.

UMVWE BUPOPWESHI BWENU BWAPUSANA NA BWA BANSEMI BENU

16, 17. Ñanyi mafunde a mu Baibolo baana o bafwainwa kuvulukanga inge basalapo bupopweshi bwapusana na bwa bansemi babo?

¹⁶ Kimweka bingi ne ku baana babacheche kwisajila bupopweshi bwapusana na bwa bansemi babo. Nanchi anweba baana bino byo byo mwauba nyi? Inge byo byo mwauba, Baibolo wimujimunako bino.

¹⁷ Mambo a Lesa aamba’mba: Anweba baana “kokelai bemusema monka mwaswila Nkambo, mambo kino kyo kyaoloka: Nemeka bashobe ne bainobe.” (Efisesa 6:1, 2) Kino kyavwangamo kunemeka bansemi kufuma panshi ya muchima. Nangwa kya kuba kukokela bansemi kwanema bingi, bino kechi twakonsha kuba kino kwa kubula kukokela Lesa wakine ne. Umvwe mwana wafika pa jifumbi ja kwifuukwila bintu mwine, ko kuba uketotolwela pa byubilo byanji. Kino kechi kingilatu ku mizhilo ya bantu ne, bino kikatakata ne ku mizhilo ya Lesa. Baibolo waamba’mba: “Atweba bonsetu umo umo tukeambila mambo kwi Lesa.”—Loma 14:12.

18, 19. Umvwe baana baji mu bupopweshi bwapusana na bwa bansemi babo, baana bakonsha kukwasha byepi bansemi babo kumvwisha bintu byo baitabilamo?

¹⁸ Umvwe byo mwaitabilamo bimulengela kupimpula byubilo byenu, esekai kumvwina bimubula bansemi benu. Bakatemwa bingi umvwe mwafunda ne kwingijisha bifunjisha Baibolo, kabiji mwaikala baana ba mushingi, balukokelo ne kulondela byonse byo bemukambizha kuba. Pano bino, inge lwitabilo lwenu lwa katataka lubena kwimulengela kusankilapo byo mwaitabilamo ne bisho bimo byatemwa bansemi benu, bakonsha kwiumvwa’mba mubena kukana kutambula buswanyi bo bakeba kwimupa. Bansemi bakonsha kwakamwa bikekala bwikalo bwenu inge byo mubena kuba ba mu kinkalankulo kechi bebyuba ne, nangwa umvwe mwatendeka kuba bintu bikamulengela kubula kubila. Bulunji nabo bwakonsha kwimulengela kubula kukokela. Bansemi bakonsha kwiumvwa nobe mubena kwibambila’mba kafwakotu ne kyo bayuka kukila byo mwayuka anweba.

¹⁹ Onkao mambo, inge kyaikala bino kuzhinyazhinya ne, bulaipo bakulumpe mu kipwilo nangwa Bakamonyi bafikilamo mu kipwilo kukesamba na bansemi benu. Tundaikai bansemi benu kutanwa ku Nzubo ya Bufumu bakeumvwine bene byo mufunda ne kwimwena biji Bakamonyi ba kwa Yehoba. Mu kuya kwa kimye, bansemi benu bakonsha kupimpula ndangulukilo yabo. Nangwatu kya kuba bansemi bakosapotu na kwimukanya, konauna mabuku alumbulula Baibolo, kukanya baana kubula kutanwa ku kupwila kwa bwina Kilishitu, kyawama kumonapo mpunzha kwa kutangilanga ne kwisambilangako na bena Kilishitu bakwenu ne kwa kusapwila. Mwakonsha ne kumubula Yehoba mu lulombelo. Baana bamo bapembelela kuba’mba kana bakikomeko apa bino bakafume pa nzubo ne kutendeka kuba byo bakeba. Nangwa kya kuba mubena kupita mu makatazho apusana pusana, kange muvulame ‘kunemeka bashenu ne bainenu’ ne. Ubainga byafwainwa kuleta mutende mu kisemi. (Loma 12:17, 18) Ne kyakila pa byonse, kebeshai kwikala mu mutende na Lesa.

MAKATAZHO APITAMO NSEMI WA KUSHINDA

20. Makatazho ka ekala na bisemi biji na baana ba kushinda?

²⁰ Lukatazho lubena kutanwa mu bisemi byavula kechi kupusenamo kwa bupopweshi ne, bino ke lukatazho lwa kwikala na baana ba kushinda. Bisemi byavula lelo jino biji bingi na baana ba kushinda. Mu bisemi bya uno mutundu, baana bakonsha kutendeka kwikala na kichima ne kuzhingila zhingilanga nangwa kubula lukokelo. Baana inge kebekale bino, bakonsha kukananga bintu bibena kwibobila shabo nangwa inabo wa kushinda. Ki ka kyakonsha kukwasha kisemi kya kushinda kwikala bulongo?

21. Kechi na mambo a makatazho o bapitamo ne, mambo ka bansemi ba kushinda o bakonsha kukebela kwingijisha mafunde a mu Baibolo?

²¹ Vulukai kuba’mba nangwa mupita mu makatazho aji byepi, mafunde a mu Baibolo alengela bisemi kwikala bulongo akonsha kukwasha ne bisemi bya kushinda kwikala bulongo. Kulengulula ano mafunde kwakonsha kumweka nobe ko kukepeshako makatazho, bino kulengelatu bintu kuya munsunya. (Salamo 127:1; Byambo bya Mana 29:15) Kwikala na maana ne milangwe ya kwingijisha mafunde a Lesa muji mfweto ikatampe bingi, kabiji milangwe ikwasha kuyuka ne ene mambo yense wa mu kisemi o ambila ne kubila bintu bimo. Kyawama kwiumvwinangako lusa.—Byambo bya Mana 16:21; 24:3; 1 Petelo 3:8.

22. Mambo ka baana o kibakatezha kumvwina nsemi wabo wa kushinda?

²² Umvwe mwi nsemi wa kushinda, mwakonsha kuvuluka’mba byo mwaikele ke mulunda wa kyokyo kisemi, bemutambwijile bingi bulongo ku baana. Bino byo mwaikele ke nsemi wabo wa kushinda, byubilo byabo byapimpwilwe. Kuvulukanga’mba nsemi wibasemene kechi ukikala nabo ne, baana kyakonsha kwibakatazha bingi kwimukokela, bakonsha kutendeka kulanguluka’mba mubena kukeba kupwisha butemwe bo bajinga nabo kala na nsemi wibasha. Kimye kimo, baana ba kutanamo bakonsha kwimwambila’mba kechi yenu batata nangwa bamama betusema ne. Byambo bya uno mutundu bikozha bingi ku muchima. Nangwa byonkabyo, “kechi mupelawizhe kuzhingila ne.” (Musapwishi 7:9) Milangwe ne lusa bikebewa bingi pa kuba’mba molole ndangulukilo ya baana.

23. Mwakonsha kujimuna byepi baana ba kutanamo mu kisemi?

²³ Kwingijisha milangwe ne lusa kukatazha bingi kwikulondela umvwe mubena kujimuna mwana. Kujimuna baana kimye kyonse kwanema bingi. (Byambo bya Mana 6:20; 13:1) Baana bakebewa kwibajimuna monka mo bapusena. Bansemi bamo ba kushinda bekitana kuba’mba, kyakonsha kuwama bingi nsemi mwine wibasema kwibajimuna. Kyanema bingi bansemi bonse babiji kuyila mumo pa kujimuna baana, kechi kya kuba umo ukeba kububuzha baana bo esemena kukila ba kutanamo ne. (Byambo bya Mana 24:23) Lukokelo lwanema bingi kabiji kikebewa ne kwilekelangako mambo. Kange mukizhengamo kuzhingila ne. Bajimunainga mu butemwe.—Kolose 3:21.

24. Ki ka kyakonsha kukwasha kukepeshako makatazho pakachi ka bansongwakazhi ne bansongwalume mu kisemi kya kushinda?

²⁴ Kwisambilanga pamo mu bukisemi kukepeshako makatazho. Kino kyakonsha kukwasha kisemi kutesha muchima pa bintu byanemesha mu bwikalo. (Monai ne byaamba Filipai 1:9-11.) Baana nabo bakonsha kuyuka kyo bafwainwa kuba pa kuba’mba mwikale bulongo mu kisemi. Kunungapo, kwisambanga kipasu kwakonsha kukepeshako makatazho. Bansongwakazhi kechi bafwainwa kuvwalanga tupimpikinya pa bashabo, bakolojabo nangwa bankasabo ba kutanamo ne, kabiji bansongwalume nabo bafwainwa kwikala na mushingi ku bainabo ne banyenga yabo ba kushinda.—1 Tesalonika 4:3-8.

25. Ñanyi byubilo byakonsha kwimukwasha kwikala ba mutende mu kisemi kya kushinda?

²⁵ Pa kuba’mba mwingile bulongo na makatazho byo muji nsemi wa kushinda, kikebewa kutekanya. Papita kimye pa kuba’mba mutendeke kumvwañana na ba mu kisemi. Kikatazha bingi pa kuba’mba baana ba kutanamo bemutemwe ne kwimupa mushingi. Bino kino kyakonsheka. Kwikala na milangwe ne muchima wa kukebesha kutokesha Yehoba pa muchima, kuleta mutende mu kisemi kya kushinda. (Byambo bya Mana 16:20) Byubilo bya uno mutundu byakonsha kwimukwasha kuyuka ne bya kuba na makatazho akwabo.

NANCHI KUKEBESHA BINTU BYA KU MUBIJI KWAABANYA KISEMI KYENU NYI?

26. Mu ñanyi mashinda makatazho ne muchima wa kukebesha bintu bya ku mubiji mo akonshesha kwabenya kisemi?

²⁶ Makatazho ne kukebesha bintu bya ku mubiji kwakonsha kwabanya bisemi mu mashinda avula bingi. Kya bulandatu ke kya kuba’mba, bisemi bimo byaabenamo na mambotu a kubula mali ne kukebesha kubila nangwa kukeba kwikala bwikalo bwa kwitobwela. Mabano akonsha kwikalako umvwe bamulume ne mukazhi bengila nkito baikala na muchima “wa kukeba kwilamina mali au anji au anji.” Nangwatu kya kuba lutobo lwakonsha kupwa, umvwe bamulume ne mukazhi bengila bakonsha kutana’mba kechi bekalapo na kimye kyabaya kya kwisamba ne. Kyubilo kyakumbana panopantanda, ke kya kuba’mba banabalume babena kusha bisemi byabo pa moba avula, bañondo nangwatu myaka pa kuba’mba bamone mali avula kukila o bakonsha kumona umvwe baikalatu pa nzubo. Byubilo bya uno mutundu bileta makatazho akatampe bingi.

27. Mafunde ka amo akonsha kukwasha bisemi kuyuka bya kuba na makatazho a bya mali?

²⁷ Kafwako mizhilo yanembwa yakonsha kwitukwasha bya kuba na ano makatazho, mambo monka mwapusena bisemi ne makatazho, ne byo bakeba mo monka. Bino lujimuno lwa mu Baibolo lwakonsha kwitukwasha. Kya kumwenako, mu Byambo bya Mana 13:10 byamwesha kuba’mba lutobo lwakonsha kupwatu kana “baswa kufundwa.” Kino kechi kyavwangamo kwambatu biji ku muchima ne, bino kana ne kukeba kufundwa ne kuyuka bibena kwiumvwa mukwenu pa lolo lukatazho. Kabiji kunengezhezha pamo mwaba wa mali kukwasha kisemi kuyila mumo. Kimye kimo kyanema bingi bamulume ne mukazhi kwingijila pamo pa bikebewa pa nzubo, kikatakata inge baji na baana nangwa bakwabo bo babena kulama. Umvwe byo byo kiji, mwanamulume wakonsha kubula mukazhanji amba uji na kimye kya kwikala pamo nanji. Aye pamo ne baana banji bakonsha kukwashako mwanamukazhi mu mingilo imo yo engila javula bunketu.—Filipai 2:1-4.

28. Bintu ka byakonsha kukwasha kisemi kukwatankena pamo umvwe bebilama?

²⁸ Nangwa byonkabyo, vulukainga kuba’mba mali akebewa bingi mu ano moba, pano bino kechi aleta lusekelo ne. Kabiji kechi apana bumi ne. (Musapwishi 7:12) Ibyo, kutesha muchima ku bintu bya ku mubiji kwakonsha konaunatu bumupashi ne byubilo byetu byawama. (1 Timoti 6:9-12) Byo kyawamapo kutangizhako Bufumu bwa Lesa ne bololoke bwanji, byo tuji na mulaye wa mapesho anji a kwitukwasha bya kutana bintu bya ku mubiji! (Mateo 6:25-33; Bahebelu 13:5) Kupichila mu kutangizhako bintu bya ku mupashi ne kukebakeba mutende ne Lesa, mwakonsha kumona’mba kisemi kyenu nangwa kya kuba kyaabenamo na mambo a bintu bimo, kikakosa ne kukwatankena pamo mu mashinda anema bingi.

NGA ANO MAFUNDE A MU BAIBOLO AKONSHA KUKWASHA BYEPI . . . KULAMA MUTENDE MU KISEMI?

Bena Kilishitu bafwainwa kwikala ba milangwe. —Byambo bya Mana 16:21; 24:3.

Kwitemwa ne kwipa mushingi pakachi ka bamulume ne mukazhi mu masongola kechi kwaimenatu pa kwikala mu bupopweshi bumo ne.—Efisesa 5:23, 25.

Mwina Kilishitu kechi ukalengulwilamotu kya nshiji muzhilo wa Lesa ne.—Byubilo 5:29.

Bena Kilishitu ke bantu ba mutende.—Loma 12:18.

Kechi mupelawizhe kuzhingila ne. —Musapwishi 7:9.

[Kitenguluzha pa peja 139]

MASONGOLA AWAMA ALETA MUSHINGI NE MUTENDE

Lelo jino, banabalume ne banabakazhi bavula bekala pamo mu masongola kwa kubula kunembesha masongola abo. Luno lo lukatazho lwakonsha kutalañana na waitabila katataka. Kimye kimo, masongola a uno mutundu bakonsha kwietabizha mu mpunzha nangwa mwayila kisho, bino kechi beanembesha ku kafulumende ne. Baibolo waamba’mba bantu bafwainwa kunembesha masongola abo. (Titusa 3:1; Bahebelu 13:4) Ku bena Kilishitu mu kipwilo kya bwina Kilishitu, Baibolo waamba kuba’mba mwanamulume wafwainwa kwikalatu na mwanamukazhi umo kwapwa. (1 Kolinda 7:2; 1 Timoti 3:2, 12) Kulondela ano mafunde ko kulengela kwikala mutende mu kisemi kyenu. (Salamo 119:165) Mafunde a Yehoba kechi akatazha ne. Aye witufunjisha’mba tumwenemo.—Isaya 48:17, 18.

[Kipikichala pa peja 130]

Esekai kuyuka bibena kulanguluka mukwenu

[Kipikichala pa peja 138]

Kikale ye nsemi wimusema nangwa wa kushinda, londelainga lutangijilo lwa mu Baibolo