BUTALA BWA MABUKU BWA PA INTANETI
Kyamba kya Usopa
BUTALA BWA PA INTANETI
Kikaonde
Pa kukebela
  • Bisopelo
  • BAIBOLO
  • MABUKU
  • KUPWILA
  • jt pp. 6-11
  • Byo Batendekele Kabiji ne Kukoma

Vidyo ufwamo.

Yakana kushinkuka.

  • Byo Batendekele Kabiji ne Kukoma
  • Bakamonyi Ba kwa Yehoba—Bo Bañanyi? Bintu Ka Byo Baitabilamo?
  • Tumitwe tucheche
  • Byambo Bipashako
  • MWAKA WA 1914
  • KUBINGA MAMBO MU BIJE
  • MASUKULU A LUFUNJISHO
  • KUBAYISHAKO BISHIMIKWA MWA KULENGELA MABUKU
  • KUKONKANA KWA BYALO
  • Mashinda a Kusapwilamo​—Kwingijisha Mashinda Apusana pusana Kusapwila Bantu
    Bufumu bwa Lesa Bubena Kulama!
Bakamonyi Ba kwa Yehoba—Bo Bañanyi? Bintu Ka Byo Baitabilamo?
jt pp. 6-11

Byo Batendekele Kabiji ne Kukoma

BAKAMONYI BA KWA YEHOBA ba mu ano moba batendekele kala. Ku ntendekelo ya mu ma 1870, kajibumba kacheche ka bantu bafunjilenga Baibolo ko babujile kuyuka ku bantu bavula, katendekele mu muzhi wa Allegheny ubaikale luno ke lubaji lwa muzhi wa Pittsburgh, Pennsylvania, mu kyalo kya U.S.A. Charles Taze Russell ye wajinga kulutwe ya kano kajibumba. Mu July 1879, balupwile magazini mutanshi wa kuba’mba Zion’s Watch Tower and Herald of Christ’s Presence. Pa kufikanga mu 1880, aka kajibumba kacheche ka bafunjilenga Baibolo kaalukile ke bipwilo byavula byasalañejile mu mapunzha a kipikipi. Mu 1881 balengele kije kya Zion’s Watch Tower Tract Society kabiji mu 1884 kyaikajikilwe na mizhilo ya kafulumende kabiji Russell ye waikele ke mukulumpe wakyo. Mu kupita kwa kimye, jizhina ja Sosaiti bejipimpwile kwikala ke Watch Tower Bible and Tract Society. Bavula basapwilanga ku nzubo ku nzubo saka basha mabuku alumbulula Baibolo. Mu 1888, bantu makumi atanu bo bonkatu baingilanga mwingilo wa kimye kyonse—pano luno, bakila pa 700,000 panopantanda ponse.

Pa kufikanga mu 1909 uno mwingilo wafikile ne mu byalo bikwabo kabiji maofweshi akatampe a Sosaiti beavilwijile mu Brooklyn, New York ko aji ne luno. Majashi beanembanga mu mapepala a byambo, kabiji pa kufika mu 1913 ano majashi beanembanga mu milaka ina mu mapepala a byambo 3,000 mu United States, Canada, ne mu Europe. Mabuku, tubuku, ne matalakiti beashile avula bingi ku bantu.

Mu 1912, mwingilo wa kunengezha Mashikopo wa Bilengwa na Lesa (“Photo-Drama of Creation”) watendekele. Kupichila mu kumwesha bipikichala byaimana nkunku ne bibena kwenda muji ne nyimbo, uno mashikopo wamweshanga ntendekelo ya bilengwa kufika ne ku mpelo ya Bukalama bwa Kilishitu bwa Myaka Kiumbi. Batendekele kumutambisha mu 1914, kabiji bantu bamutambanga pa juba pa juba bajinga 35,000. Ye wajinga mashikopo mutanshi wa bipikichala bya bilengwa bibena kwenda muji ne nyimbo.

MWAKA WA 1914

Kimye kyamwekejilemo bintu bikatampe kyafwenyenyenga pepi. Mu 1876, muntu wafujilenga Baibolo aye Charles Taze Russell wanembele kibaba kyalupukile mu magazini wa Bible Examiner kya kuba’mba “Bimye bya Bangetila: Bikapwa Kimye Ka?” wanembwanga mu muzhi wa Brooklyn, New York. Pa jipa (page) 27 ja uno magazini wa October pa ambiwe’mba: “Bimye bitanu na bibiji bikapwa mu A.D. 1914.” Kimye kya Bangetila ke kimye kyo batongolapo mu Baibolo umo amba ‘myaka yatongolwa ya mikoka ya bantu.’ (Luka 21:24) Pano bino kechi byonse byaketekejilwe kumweka mu 1914 byamwekele ne, bino ye wajinga mwaka mwapwijile Bimye bya Bangetila kabiji mwaubiwe bintu byanema. Bashayuka bavula ba bya mpito ne bantutu bakwabo baswa’mba, 1914 wajinga mwaka mwaubiwe lupimpu lukatampe mu bwikalo bwa bantu. Byambo biji panshipo bibena kumwesha bukine bwa kino:

“Mwaka wapeleleko ‘bintu kuwama’ mu bwikalo bwa bantu wajinga wa 1913, Nkondo itanshi ya Ntanda yonse saka ikyangye kutendeka.”—Kibaba kyanembelwe mu Times-Herald, Washington, D.C., March 13, 1949.

“Myaka 75 kutatula mu 1914 kufika mu 1989 mwaubiwe makondo abiji akatampe a ntanda yonse kubikapo ne mitotololo pakachi ka byalo, beimona ku banembeshi ba bya mpito amba kimye byalo panopantanda kyo byalwilenga, po byafuminengatu nangwa po byanengezhenga kuya ku nkondo.”—The New York Times, May 7, 1995.

“Ntanda yonse yavulañene kimye kya Nkondo itanshi ya Ntanda yonse kabiji kechi twayuka kyalengejile ne. Ino nkondo saka ikyangye kubiwa, bantu balangulukilenga’mba bakekalangatu ku matwi nzo. Kwajinga mutende bukomo. Nobe mu kukopa kwa jiso, bintu byonse byavulañene. Kufumatu kyo kya kimye, twasusubalatu . . . Mu ino nkondo mwafwile bantu bavula bingi kukila byo kyajinga kala.”—Dr. Walker Percy, American Medical News, November 21, 1977.

Byo papichile myaka kukila pa 50 kufuma mu 1914, mulwilantanda umo mwina German aye Konrad Adenauer wanembele’mba: “Kufumatu mu 1914, bantu kechi babena kwikala mutende ne.”—The West Parker, Cleveland, Ohio, January 20, 1966.

Mukulumpe mutanshi wa Sosaiti aye C. T. Russell, wafwile mu 1916 kabiji bamuswaine kwi Joseph F. Rutherford mwaka walondejilepo. Kwaubiwe lupimpu lwavula bingi. Batendekele kunemba magazini mukwabo wendela pamo na Kyamba kya Usopa watelwanga’mba The Golden Age. (Luno utelwa’mba Awake!, ubena kunembwa kukila pa 20,000,000 mu milaka kukila pa 80.) Busapwishi bwa ku nzubo ku nzubo bebwingijilenga bingi. Pa kuba’mba bepusanyeko ku ba mu bupopweshi bwa Kilishitendomu, mu 1931, bano bena Kilishitu betumbile jizhina ja kuba’mba, Bakamonyi ba kwa Yehoba. Jino jizhina jafuma mu Isaya 43:10 -12.

Mu ma 1920 ne ma 1930 baingijishanga bingi waileshi. Pa kufika mu 1933 Sosaiti waingijishenga mazubo a mabilabila afika ku 403 kusampenyamo majashi a Baibolo ku bantu. Mu kupita kwa kimye Bakamonyi bekilekele kwingijisha ano mazubo a mabilabila ke bayetu bene na kusapwila ku nzubo ku nzubo na tubijimba mo bakopela majashi a Baibolo. Kabiji batendekele kufunjisha bantu bamweshanga lusekelo lwa kukeba kufunda bukine bwa mu Baibolo.

KUBINGA MAMBO MU BIJE

Mu ma 1930 ne ma 1940, Bakamonyi bavula bebakwachilenga na mambo a uno mwingilo, kabiji bayanga na kutotolola ku bije kuba’mba bebape lūsa lwa kusapwila, kunemba mabuku, kubuñana, kabiji ne lwa kupopwela Lesa. Mu United States, lūsa lo bebapele lwa kutwala mambo abo ku bije bikwabo, lwalengejile Bakamonyi kubinga mambo 50 mu kije kikatampe kya Supreme Court mu United States. Ne mu byalo bikwabo namo Bakamonyi babinga mambo avula bingi mu bije. Pa mambo a kubinga mambo mu bije, Pulofesa C. S. Braden mu buku wanji wa kuba’mba These Also Believe, waambile pa Bakamonyi amba: “Balwisha bingi kwikajika lūsa lwa bantu kupichila mu kulwilako lūsa lwabo, mambo kintu kyo bauba kyalengela ne bipanyi bikwabo bya mu America nabyo kumwenamo.”

MASUKULU A LUFUNJISHO

J. F. Rutherford wafwile mu 1942 kabiji bamuswaine kwi N. H. Knorr. Mutanchi wa masukulu a lufunjisho watendekele. Mu 1943, Sukulu wa Baibolo wa Gileada wa Watchtower wakufunjisha ba mishonale watatwile. Kufuma kyo kya kimye, bantu bapita mu uno sukulu bebatuma mu byalo byonse panopantanda. Bipwilo byakatataka byalengwa mu byalo mwabujilepotu kipwilo nangwa kimotu ne. Kabiji misampi yaikajikwa mu byalo, yakila pa 100. Pa kimye ne pa kimye, kwikala masukulu a kufunjisha bakulumpe mu bipwilo, bamingilo bengijila pa misampi, ne aba baji mu mwingilo wa kimye kyonse (bapainiya) wa busapwishi. Masukulu avula a kufunjisha bamingilo obiwa ku Patterson, mu muzhi wa New York.

N. H. Knorr wafwile mu 1977. Lupimpu lwapeleleko lo aingijileko saka akyangye kufwa lwajinga lwa kubayishako Jibumba Jitangijila, jiji ku maofweshi akatampe mu Brooklyn. Mu 1976, mingilo ya lutangijilo beyabenye ne kwiipana ku tuvoto twapusanapusana mwajinga ba mu Jibumba Jitangijila, kabiji bano bonse bayuka bingi mingilo na mambo a kwiingila pa myaka yavula.

KUBAYISHAKO BISHIMIKWA MWA KULENGELA MABUKU

Mu bwikalo bwa Bakamonyi ba kwa Yehoba ba mu ano moba mwaubiwa bintu bikatampe bingi. Kufuma ku kajibumba kacheche ka bantu bafunjilenga Baibolo mu Pennsylvania mu 1870, pa kufika mu 2000 bipwilo bya Bakamonyi byavujile kupitaila pa 90,000 mwaya ntanda. Kala, mabuku abo onse bealenganga na minkinyi ya tumpanyi tungi; bino mu 1920, Bakamonyi batendekele kwilengela bene mabuku abo mu bishimikwa bya kusonkela. Bino kutatula mu 1927 kuya ne kulutwe, mabuku avula bealengelanga mu kishimikwa kikatampe kya mazubo atentakana atanu na asatu kuya peulu kiji mu Brooklyn, New York, kyapotele ba Watchtower Bible and Tract Society of New York, Inc. Kino kishimikwa bekibayishisheko ne kunungako maofweshi akwabo. Pano luno bashimikilako ne bishimikwa bikwabo kipikipi monka mu Brooklyn mwakwikala bamingilo bepana kwingijila mu bino bishimikwa. Kununga pa bino bishimikwa, kuji ne bishimikwa bikwabo biji pa fwamu uji kwipi na Wallkill, mu New York muji munkinyi ulenga mabuku. Pa uno fwamu bajimapo kajo ka kujisha bamingilo bengijila mu mapunzha apusana pusana kabiji paji ne munkinyi ulenga magazini a Kyamba kya Usopa ne Awake! Wamwingilo yense bamupapo ka ngwee ka kwikwashishamo pa ñondo pa ñondo.

KUKONKANA KWA BYALO

Mu 1893, kukonkana kutanshi kukatampe kwajingako mu muzhi wa Chicago, Illinois, U.S.A. Kwatainwe bantu 360 kabiji bantu 70 babatizwe. Kukonkana kwa byalo kukatampe kwapeleleko kwajingako mu 1958 mu muzhi wa New York City. Kwaikejile mu kibanza kya Yankee Stadium ne kya Polo Grounds byajingako mu yoya myaka. Bantu batainweko bajinga 253,922; kabiji bantu babatizwe bajinga 7,136. Kufumatu kyo kya kimye, kukonkana kwa byalo kubiwa mu byalo byavula. Kimye kyubiwa kuno kukonkana kwa byalo, kwikala ne kushonkena kwa nkambi kuzhokoloka ntanda yonse.

[Blurb on page 8]

Balwisha bingi kwikajika lūsa lwa bantu

[Picture on page 6]

“Kyamba kya Usopa,” kyanembwangatu 6,000 mu mulaka umo, pano luno kibena kunembwa kukila pa 22,000,000 mu milaka kukila pa 132

[Picture on page 7]

Mwaka mwapimpwilwe bintu mu bwikalo bwa bantu

[Full-page picture on page 10]

    Mabuku a mu Kikaonde (1992-2025)
    Shinkai
    Shinkulai
    • Kikaonde
    • Tuminaiko Bakwenu
    • Byo Mukeba
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Terms of Use
    • Privacy Policy
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Shinkulai
    Tuminaiko Bakwenu