BUTALA BWA MABUKU BWA PA INTANETI
Kyamba kya Usopa
BUTALA BWA PA INTANETI
Kikaonde
Pa kukebela
  • Bisopelo
  • BAIBOLO
  • MABUKU
  • KUPWILA
  • cl Kitango 28 pp. 280-289
  • “Anweba Yenu Yenka Wakishinka”

Vidyo ufwamo.

Yakana kushinkuka.

  • “Anweba Yenu Yenka Wakishinka”
  • Fwenyai Kwipi ne Yehoba
  • Tumitwe tucheche
  • Byambo Bipashako
  • Bukishinka Bo Bu Ka?
  • Bukishinka Bwa Yehoba Bwakila
  • Yehoba Kechi ‘Ukalekelela Banji Bakishinka’ Ne
  • Butemwe bwa Yehoba bwa Kishinka Bwashinkula Jishinda ja Lupulukilo
  • Butemwe bwa Yehoba Bubula Kwaluka Bulumbulula ka kwi Anweba?
    Kyamba kya Usopa Kibena Kubijika Bufumu bwa Yehoba (Kya Kufundamo)—2021
Fwenyai Kwipi ne Yehoba
cl Kitango 28 pp. 280-289

Kitango 28

“Anweba Yenu Yenka Wakishinka”

1, 2. Mambo ka o kyakonsha kwambiwa’mba Mfumu Davida wayukile kubula bukishinka kwa bantu?

MFUMU DAVIDA wayukile kubula bukishinka kwa bantu. Pa kimye kimo kyo kwabujile mutende mu bukalama bwanji, bantu ba mu mukoka wanji bamumvwañejile kumubukilamo. Kabiji Davida bamwalukijilemo ne ku bantu bamo bo twakonsha kuketekela amba bajinga balunda nanji ba pa muchima. Akilangulukai pe Mikala, mukazhi mutanshi wa kwa Davida. Uno mwanamukazhi patanshi “wamutemenwe Davida,” kabiji kwakubula nangwa kuzhinaukatu ne, wamukwashangako mu mingilo yanji ya mu bufumu. Nangwa byonkabyo, palutwe kacheche watendekele ‘kumusula mu muchima wanji,’ ne kulanguluka’mba Davida wajingatu “pamo nobe muntu watu wabula bumvu.”—1 Samwela 18:20; 2 Samwela 6:16, 20.

2 Kepo kwajinga ne muntu wabulangako Davida maana aye Ahitofela. Maana anji anemekelwe bingi uba nobe byambo byafuma kwi Yehoba mwine. (2 Samwela 16:23) Pano bino ko kyakayanga, uno muntu waketekejilwe bingi wamwalukijilemo ne kutwela mu kipanyi kya bantu basatukijile Davida. Ñanyi wajinga ntangi wa buno bunsatuki? Abisalomo, mwananji Davida wa kwisemena! Uno muntu watwajijile ‘kongola michima ya bena Isalela,’ ne kwibika aye mwine kwikala wa kwilwisha na mfumu. Lusatuko lwa kwa Abisalomo lwabayile bingi kya kuba lwalengejile ne Mfumu Davida kunyema’mba epulushe.—2 Samwela 15:1-6, 12-17.

3. Luketekelo ka Davida lo ajinga nalo?

3 Abya kwaji kafwako watwajijile kwikala wakishinka kwi Davida nyi? Mu malwa anji onse, Davida wayukile’mba kwajinga muntu umo wakishinka. Ñanyi yenkao? Kafwako mukwabo ne, kanatu Yehoba Lesa yenka. Davida waambile pe Yehoba amba: “Ku wakishinka mukemwesha ke wakishinka.” (2 Samwela 22:26, NW) Lelo nanchi bukishinka bo bu ka, kabiji Yehoba umwesha byepi kya kumwenako kyakila mu kino kyubilo?

Bukishinka Bo Bu Ka?

4, 5. (a) “Bukishinka” bo bu ka? (b) Nga bukishinka bwapusana byepi na kuketekelwa?

4 Byonka byo bwaingijishiwa mu Binembelo bya Kihebelu, “bukishinka” ke lusa lwa butemwe muntu lo ekala nalo pa kintu kabiji kechi lupwa pa kyokyo kintu ne, poso nkebelo yabo yafikizhiwa. Mu bukishinka muji byavula kukila kuketekelwatu. Kino ke kya kine mambo muntu wakonsha kwikala waketekelwa na mambo a kubatu’mba byo byo afwainwa kwikala. Pano bino bukishinka bwaimena pa butemwe.a Kabiji kyambo kya “kuketekelwa” kyakonsha ne kwingijishiwa ku bintu bibula kupema. Kya kumwenako, nyimbi wa masalamo watongwele ñondo amba “kamonyi wakishinka [waketekelwa, NW] wa mwiulu” na mambo a kumwekanyika bufuku kimye kyonse. (Masalamo 89:37) Bino ñondo kuba watongolwa’mba wakishinka ne. Mambo ka? Mambo bukishinka ke kyubilo kya butemwe bintu bibula kupema kyo byakonsha kubula kumwesha.

5 Mwayila Binembelo, muntu wa bukishinka ke muntu waseka. Kwibumweshatu konka kumwesha’mba paji bulunda pakachi ka muntu ubena kwibumwesha ne yewo ye abena kwibumweshako. Bukishinka bwa uno mutundu kechi bwalauka alauka ne. Kechi buji nobe manyaki a pa kalunga atwalwa twalwatu kuku ne kuku na mambo a kwalauka alauka kwa lubesha ne. Bukishinka, nangwa’mba butemwe bwakishinka, buji na bulume bwa kushinda mikiika yakatazha.

6. (a) Bukishinka bwakepana byepi mu bantu, kabiji kino kyamweshiwa byepi mu Baibolo? (b) Ñanyi jishinda jawama ja kufunjilamo bukishinka byo bwalumbulula, kabiji mambo ka?

6 Kwambatu kine, bukishinka bwa uno mutundu kechi bumweka mweka lelo jino ne. Javula balunda ba pa muchima ‘beletela bene bya malwa.’ Kabiji tumvwa javula banabalume ne banabakazhi basha benakwabo. (Byambo bya Mana 18:24; Malakai 2:14-16) Byubilo bya bujimbijimbi bibavule bingi kya kuba twakonsha kwamba byambo bya aambilepo ngauzhi Mika bya kuba’mba: “Muntu wa kishinka, pano ke kafwapo pano pa ntanda.” (Mika 7:2) Nangwa kya kuba bantu bakankalwa kumwesha butemwe bubula kwaluka, aye Yehoba ye wa bukishinka bwakila. Ne jishinda jawama ja kuyukilamo bukishinka byo bwalumbulula ke kupesapesa Yehoba byo amwesha luno lubaji lwa butemwe bwanji.

Bukishinka Bwa Yehoba Bwakila

7, 8. Kyakonsha kwambiwa byepi amba Yehoba ye yenka wakishinka?

7 Baibolo waamba pe Yehoba amba: ‘Anweba yenu yenka wazhila [wakishinka, NW].’ (Lumwekesho 15:4) Kino kyakonsha kwikala byepi bino? Nanchi bantu ne bamalaika pa kimye kimo kechi bakimweshapo kala bukishinka bwakukumya nenyi? (Yoba 1:1; Lumwekesho 4:8) Nga ibyepi Yesu Kilishitu? Nanchi kechi ye mwine “wakishinka” wa Lesa nenyi? (Masalamo 16:10, NW) Pano kyakonsha kwambiwa byepi amba Yehoba ye yenka wakishinka?

8 Patanshi, vulukai kuba’mba bukishinka ke lubaji lwa butemwe. Na mambo a kuba ‘Lesa ye butemwe’—aye mwine byo aji mwina kino kyubilo—ñanyi wakonsha kumwesha bukishinka pakatampe kukila Yehoba? (1 Yoano 4:8) Ee kine, bantu ne bamalaika bakonsha kumweshako byubilo bya Lesa, pano bino Yehoba ye yenkatu wakishinka wakila. Byo aji “Wa-kala-kene,” wamwesha butemwe bubula kwaluka pa kimye kikatampe kukila kilengwa kiji kyonse, kikale kya panopantanda nangwa kya mwiulu. (Danyela 7:9) Onkao mambo, Yehoba ye mwine wa bukishinka. Umwesha kino kyubilo mu jishinda jakonsha kukankalwa kumwesheshamo kilengwa kiji kyonse. Akimonai bino bya kumwenako.

9. Nga Yehoba waikala byepi “wakishinka mu mingilo yanji yonse”?

9 Yehoba “ye wakishinka mu mingilo yanji yonse.” (Masalamo 145:17, NW) Mu ñanyi jishinda? Salamo 136 wapana mukumbu. Amuno mwatongolwa mingilo ya Yehoba yavula ya kupulusha, kubikapo ne kupokololwa kwa kukumya kwa bena Isalela pa Kalunga Kachila. Kyepelo kyonse kya uno salamo kyapezhiwako na byambo bya kuba’mba: ‘lusa lwanji [butemwe bwanji bubula kwalula, nangwa amba bukishinka bwanji, NW] bo bwayayaya.’ Uno salamo uji ne mu Mepuzho a Kulangulukapo pa peja 289. Byo musakutanganga byobyo byepelo, musakusangalala bingi pa mashinda avula Yehoba mo amwesheshe bantu banji butemwe bwanji bubula kwaluka. Ee, Yehoba umwesha bukishinka ku bakalume banji bakishinka kupichila mu kumvwa kujilakana kwabo kwa kukeba bukwasho kabiji ne kupichila mu kuba kibena kukebewa pa kimye kyatongolwa. (Masalamo 34:6) Butemwe bwakishinka bwa Yehoba ku bakalume banji kechi bupwa ne, kikulutu batwajijila bakishinka kwi aye.

10. Yehoba umwesha byepi bukishinka pa mambo a mizhilo yanji?

10 Kabiji kunungapo, Yehoba umwesha bukishinka ku bakalume banji kupichila mu kwikala wakine ku mizhilo yanji. Kupusanako na bantu batemwa kwalauka alauka, basendwatu na milanguluko ne na byambotu bya pakanwa, Yehoba kechi walula ndangulukilo yanji ya byawama ne byatama ne. Mu myaka yonse yapitapo, ndangulukilo yanji pa bintu nabiji kupopwela mipashi, kupopwela bankishi, ne kwipayañana kechi yaaluka ne. Kupichila mwi ngauzhi wanji Isaya, waambile amba: “Kine kufika ne ku bukote bwenu, amiwa yenka, yami i ye.” (Isaya 46:4) Onkao mambo, twakonsha kuketekela kuba’mba tukamwenamo bingi mu kulondela lutangijilo lwaumvwanyika lwa byubilo byawama luji mu Mambo a Lesa.—Isaya 48:17-19.

11. Ambai bya kumwenako bimwesha kuba’mba Yehoba wakishinka ku milaye yanji.

11 Kabiji Yehoba umwesha bukishinka kupichila mu kusunga milaye yanji. Umvwe kintu wikyambila jimo, kifikizhiwa. Yehoba waambile amba: “Byambo byami bilupuka mu kanwa kami kechi bikabwelatu byatu kwi amiwa ne, poso kuba kyonkakya kyo nafukula, ne kulumbulukila mu kyonkakya kintu kyo nebitumijile.” (Isaya 55:11) Kupichila mu kusunga byambo byanji, Yehoba umwesha bukishinka ku bantu banji. Kechi wibaleka na kupembela kintu kyo abula kukeba kufikizha ne. Ñiñijilo ya Yehoba mu luno lubaji yalumbuluka bingi kya kuba kalume wanji Yoshua waambile’mba: “Kafwako mulaye nangwa umo wa mu milaye yonse yawama yo alayile Yehoba ku bena Isalela wabujile kumweka ne; yonsetu yafikile.” (Yoshua 21:45) Onkao mambo, twakonsha kusumininwa kuba’mba, kechi tukalengeshiwapo bumvu amba Yehoba wakankalwa kufikizha milaye yanji ne.—Isaya 49:23; Loma 5:5.

12, 13. Mu ñanyi mashinda butemwe bwa Yehoba bubula kwaluka mo bwaikela “bwayayaya”?

12 Byonka byo kyaambiwapo kala, Baibolo witubula’mba butemwe bwa Yehoba bubula kwaluka “bwayayaya.” (Masalamo 136:1) Mu ñanyi jishinda? Jishinda jimo ke ja kuba’mba, Yehoba inge walekela mambo, walekela kikupu. Byonka byo twisambile mu Kitango 26, Yehoba kechi uvuluka mambo alengele muntu kala o amulekejileko ne. Na mambo a kuba “bonse balenga mambo, kabiji bapelelelatu ne kufika ku lukumo lwa Lesa ne,” atweba bonse pa muntu pa muntu twafwainwa kusanta bingi kuba’mba butemwe bwa Yehoba bubula kwaluka bwayayaya.—Loma 3:23.

13 Kabiji butemwe bwa Yehoba bubula kwaluka bwayayaya ne mu jishinda jikwabo. Mambo anji aamba’mba waoloka “ukoba nobe kichi kyo bajimba ku mikola ya mema, kipanga ne bipangwa byakyo monka mu kimye kyakyo, ne mabula akyo kechi alela ne; kabiji byonse byo akoba bikalumbuluka bulongo.” (Masalamo 1:3) Akifwanyikizhaitu kichi kyafunkama kiji na mabula abula kulela! Byonkabyo, umvwe saka tusekela kya kine mu Mambo a Lesa, bwikalo bwetu bukekala bwa kimye kyabaya, bwa mutende kabiji bwawama. Bibusa Yehoba byo amwesha mu bukishinka ku bakalume banji baketekelwa bikala myaka ne myaka. Ee, mu ntanda ipya ya bololoke Yehoba yo akaleta, bantu balukokelo bakamona butemwe bwanji bubula kwaluka myaka ne myaka.—Lumwekesho 21:3, 4.

Yehoba Kechi ‘Ukalekelela Banji Bakishinka’ Ne

14. Yehoba umwesha byepi kusanta pa bukishinka bwa bakalume banji?

14 Yehoba wamwesha javula bukishinka bwanji. Na mambo a kuba Yehoba kechi walauka aluka ne, bukishinka bo amwesha ku bakalume banji kechi bupwa ne. Nyimbi wa masalamo wanembele’mba: “Najinga mwanyike, pano kanji mukote, byonkabyo kechi namwenepo waoloka walekelelwa ne, nangwa baana banji saka balomba kajo ne. Mambo Yehoba watemwa buchibamambo bwaoloka, ne kwibalekelela bazhijikwa [bakishinka, NW] banji ne.” (Masalamo 37:25, 28) Kya kine, byo aji Mulenga, twafwainwa kumupopwela Yehoba. (Lumwekesho 4:11) Nangwa byonkabyo, na mambo a kuba wakishinka, unemeka bingi mingilo yetu ya kishinka.—Malakai 3:16, 17.

15. Lumbululai Yehoba byo aubilenga na bena Isalela byo kumwesha bukishinka bwanji.

15 Mu butemwe bwanji bubula kwaluka, Yehoba javula ukwasha bantu banji umvwe baji mu malwa. Nyimbi wa masalamo witubula amba: “Aye wiilama myeo ya bazhijikwa [bakishinka, NW] banji; wibapokolola mu kuboko kwa babi.” (Masalamo 97:10) Akilangulukai pa byo aubilenga na mukoka wa bena Isalela. Panyuma ya kupokololwa kwa kukumya pa Kalunga Kachila, bena Isalela baimbile mu lwimbo kwi Yehoba amba: “Bantu bo mwakula mwibatangijile na butemwe bwenu bubula kwaluka [nangwa amba, butemwe bwakishinka].” (Kulupuka 15:13) Kupokololwa pa Kalunga Kachila kine kyajinga kyubilo kya butemwe bwakishinka ku lubaji lwa Yehoba. Byonkabyo Mosesa wabujile bena Isalela amba: “Yehoba kechi wimutemenwe ne kwimusalulula na mambo a kuvula kukila ba mu mikoka ikwabo ne; mambo kine, mwajinga mukoka wakepeshatu kukila mikoka yonsetu; bino, na mambo onka a kwimutemwatu, ne na mambo a kulama lulayañano lwanji lo alayañene nabo bashakulu benu, o mambo o emufumishe Yehoba na kuboko kwa bulume ne kwimukula mu ntanda ya buzha, ku kuboko kwa Felo mfumu wa Ijipita.”—Mpitulukilo ya mu mizhilo 7:7, 8.

16, 17. (a) Ñanyi kubula lusanchilo kwa kukumya bena Isalela ko bamwesheshe, bino Yehoba wibamwesheshe byepi lusa? (b) Bena Isalela bavula bamwesheshe byepi kuba’mba kechi bajinga na mwa “kupulukila ne,” kabiji kino kitujimunako ka?

16 Nangwa byonkabyo, mukoka wa bena Isalela wakankelwe kumwesha lusanchilo pa butemwe bwa Yehoba bubula kwaluka, mambo panyuma ya kupokololwa kwabo, ‘bamulengelenga mambo saka bamulengulula aye [Yehoba] Mwine Wakila.” (Masalamo 78:17) Pa myaka yavula, bamusatukijilenga javula, kumusha Yehoba ne kwalulukila ku balesa ba bubela kabiji ne ku byubilo bya buntunshi bibatamishe. Bino nangwa byonkabyo, Yehoba kechi wafumishepo lulayañano lwanji ne. Mu kifulo kya kuba bino, Yehoba kupichila mwi ngauzhi Yelemiya wasashijile bantu banji amba: “Obewa Isalela upondoka-pondoka, bwela kwi amiwa... . Kechi nkakutale na bukaji ne, mambo nji na lusa [ne wakishinka, NW].” (Yelemiya 3:12) Nangwa byonkabyo, byonka byo kyaambiwe mu Kitango 25, bena Isalela bavula kechi baalulukile ne. “Baendelekelenga baluwe ba Lesa, ne kusula byambo byanji, ne kwibaseka na mwenga bangauzhi banji.” Ki ka kyafuminemo? Kyapeleleko, ‘bukaji bwa Yehoba bwibakolomokejile, ne mwa kupulukila ke ne.’—2 Byambo bya Moba 36:15, 16.

17 Ki ka kyo tufundako ku kino? Tufunda kuba’mba Yehoba byo aji wakishinka kechi ubula kumona bilubo nangwa kujimbaikwa ne. Ee ibyo kuba’mba Yehoba ye “wayula butemwe bubula kwaluka,” kabiji ukeba bingi kumwesha lusa umvwe paji kine kintu kya kwibumweshesha. Pano ki ka kyubiwa umvwe ndengamambo wakizhamo kuba bubi? Umvwe kyaikala bino, Yehoba ulamachila ku mizhilo yanji yaoloka ne kuleta lukabisho lwa mama nafwa. Byonka Mosesa byo abujilwe, “[Yehoba] kechi ukebalekatu kwa kubula kwibakabisha ne.”—Kulupuka 34:6, 7.

18, 19. (a) Nga kukambula babi Yehoba ko oba kumwesha byepi bukishinka? (b) Mu ñanyi jishinda Yehoba mo akamweshesha bukishinka bwanji ku bakalume banji bamanyikwa kufika ne ku lufu?

18 Kukambula babi Lesa ko oba kumwesha bukishinka. Mu ñanyi jishinda? Kimwesho kimo kitanwa mu buku wa Lumwekesho muji mukambizho Yehoba ye akambizhe bamalaika batanu na babiji amba: “Yainga, muketulwile aya michiba itanu na ibiji ya bukaji bwa Lesa pa ntanda.” Malaika wa busatu byo aitulwijile muchiba wanji pa “mikola ne pa masulo a mema atupauka,” ponkapo aalukile ke mashi. Kepo uno malaika waambile kwi Yehoba amba: “Mwi Waoloka, anweba, mujipo kabiji mwajingapo, yenu Mwazhila [Wakishinka, NW], byo mwachiba byonkabyo: mambo abo baichijile mashi a bazhijikwa benu ne bangauzhi benu, ne anweba pano mwibapa mashi, amba, batome. Kyo ki bafwainwa.”—Lumwekesho 16:1-6.

19 Monai kuba’mba mukachi ka kutwala bino byambo bya luzhachisho, malaika watongola Yehoba amba “Wakishinka.” Mambo ka? Mambo kupichila mu konauna babi, Yehoba ubena kumwesha bukishinka ku bakalume banji, bavula bamanyikwa kufikatu ne ku lufu. Mu bukishinka, Yehoba kechi wibalubamo bano bantu nangwa pachechetu ne. Ukebesha bingi kwibamona jikwabo bano bakishinka bafwa, kabiji Baibolo waamba kuba’mba nkebelo yanji ke ya kwibasangula. (Yoba 14:14, 15) Yehoba kechi ulubako bakalume banji bakishinka na mambo a kubatu’mba bafwa ne. Kwi aye bonse bakiji “bomi.” (Luka 20:37, 38) Nkebelo ya Yehoba ya kubwezha jikwabo ku bumi bonse bo abena kuvuluka, ke kiyukilo kikatampe bingi kya bukishinka bwanji.

Butemwe bwa Yehoba bwa Kishinka Bwashinkula Jishinda ja Lupulukilo

20. ‘Bijiilo bya lusa’ bo bañanyi, kabiji Yehoba wibamwesha byepi bukishinka?

20 Monse mwapita bwikalo bwa bantu, Yehoba wamwesha bukishinka bwa kukumya ku bantu banji baketekelwa. Pa myaka yavula, Yehoba ‘wibitekenjile na kukokamuchima kwavula bijiilo bya bukaji byafwainwa lonaiko.’ Mambo ka? ‘Mu kuba’mba ayukanyikishe bunonshi bwa lukumo lwanji pa bijiilo bya lusa, byo anengezhezhe jimo amba bya lukumo.’ (Loma 9:22, 23) Bino ‘bijiilo bya lusa’ ke boba bakeba bumi bwa myaka bashingwa na mupashi wazhila kwikala banswanyi pamo na Kilishitu mu Bufumu bwanji. (Mateo 19:28) Kupichila mu kushinkwila bino bijiilo bya lusa jishinda ja lupulukilo, Yehoba watwajijile kwikala wakishinka kwi Abalahama, ye alayañene nanji uno mulaye wa lulayañano amba: “Monka mu ba mu kisemi kyobe mo mo bakashukilwa ba mu mikoka yonse ya pano pa ntanda, mambo obewa wakokela jiwi jami.”—Ntendekelo 22:18.

21. (a) Yehoba umwesha byepi bukishinka ku “jibumba jikatampe” jiji na luketekelo lwa kupuluka “malwa akatampe”? (b) Nga bukishinka bwa Yehoba bwimulengela kuba ka?

21 Kabiji Yehoba umwesha bukishinka buntutu bumo ku “jibumba jikatampe” baji na luketekelo lwa kupuluka “malwa akatampe” ne kwikala myaka ne myaka mu paladisa panopantanda. (Lumwekesho 7:9, 10, 14) Nangwa kya kuba bantu banji bambulwakoloka, Yehoba mu bukishinka wibapa jishuko ja kwikala myaka ne myaka mu paladisa panopantanda. Uba byepi kino? Kupichila mu bukuzhi—kimwesho kikatampe kya bukishinka bwa Yehoba. (Yoano 3:16; Loma 5:8) Bukishinka bwa Yehoba bukebula boba baji na michima ikeba bololoke. (Yelemiya 31:3) Nanchi kechi mwiumvwa bafwenyesha kwipi ne Yehoba na mambo a bukishinka bwanji bukatampe bo amwesha kabiji ne bo akamwesha nenyi? Byo kiji kuba’mba twakebesha bingi kufwenya kwipi ne Lesa, twayai tubile mwayila butemwe bwanji kupichila mu kusakisha ku mwingijila mu bukishinka.

[Tubyambo twa mushi]

a Kyambo kya “bukishinka” kiji mu 2 Samwela 22:26, kyatuntululwa mukwabo amba “butemwe bubula kwaluka” nangwa’mba “butemwe bwakishinka.”

Mepuzho a Kulangulukapo

1 Samwela 24:1-22 Mu byo amubile Mfumu Saulo, Davida wamwesheshe byepi bukishinka Yehoba bo anemeka?

Eshita 3:7-9; 4:6-14 Eshita wamwesheshe byepi bukishinka bumweshapo Lesa ku bantu banji, nangwa kya kuba wabikile bumi bwanji mu kizumba?

Masalamo 136:1-26 Nga uno salamo witufunjishapo ka pa butemwe bwa Yehoba bubula kwaluka, nangwa amba butemwe bwa kishinka?

Obadiya 1-4, 10-16 Nga bukishinka bwa Yehoba ku bantu banji bwamulengejile byepi kumanyika bena Edoma na mambo a byubilo byabo bya kubula bukishinka?

[Kipikichala pa peja 281]

Ñondo wakonsha kutelwa amba kamonyi waketekelwa, bino bilengwatu bya maana byo byakonsha kumwesha bukishinka bwa Yehoba

[Kipikichala pa peja 287]

Yehoba mu bukishinka ukavuluka ne kusangula bonse bamwesha bukishinka kufika ne ku lufu

[Kipikichala pa peja 287]

Ba Bernard Luimes (peulu) ne ba Wolfgang Kusserow (pakachi) bebepayile ku bena Nazi

[Kipikichala pa peja 287]

Ba Moses Nyamussua bebepayile ku kipanyi kya bamulwila ntanda

[Kipikichala pa peja 288]

Na mambo a bukishinka bwa Yehoba, bantu banji bakine baji na luketekelo lwakosa lwa kimye kya kulutwe

    Mabuku a mu Kikaonde (1992-2025)
    Shinkai
    Shinkulai
    • Kikaonde
    • Tuminaiko Bakwenu
    • Byo Mukeba
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Terms of Use
    • Privacy Policy
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Shinkulai
    Tuminaiko Bakwenu