“Nalomba Kutwala ano Mambo kwi Kesala.”

1, 2. (a) Ñanyi bintu Paulo byo apichilemo? (b) Ñanyi bwipuzho bo twakonsha kwishikisha pa mambo a byaubile Paulo pa kutwala mambo anji kwi Kesala?

PAULO bamusopelenga bingi ku bashilikale mu Kesalea. Myaka ibiji yapichilepo byo abwelele ku Yudea, Bayudea bakebeshe bingi kumwipaya pa bimye bisatu. (Byu. 21:27-36; 23:10, 12-15, 27) Balwanyi banji pa kikye kimye bakankalwe, pano bino kechi bekilekele ne. Paulo byo amwene’mba basakumumanyika, wabujile Kitumbafumu mwina Loma aye Fesatusa amba: “Nalomba kutwala ano mambo kwi Kesala.”​—Byu. 25:11.

² Nanchi Yehoba waswishishe kintu kyafuukwilepo kuba Paulo kya kutwala mambo anji kwi mfumu mwina Loma nyi? Kyanema bingi kwi atweba kuyuka mikumbu mambo atweba bonse tubena kushimuna bulongo mambo a Bufumu bwa Lesa mu kino kimye kya kupelako. Twafwainwa kuyuka umvwe Paulo waubile kintu kyo twakonsha kulondela mu “kulwila mambo awama ne kutambula luusa lwa kwiasapwila” nangwa ne.​—Fili. 1:7.

“Naimana ku Kipona kya Kuchibilapo Mambo” (Byu. 25:1-12)

3, 4. (a) Ñanyi kintu kyakebelenga kuba Bayudea byo balombele’mba Paulo bamulete ku Yelusalema, kabiji bamupokolwele byepi kuba’mba babule kumwipaya? (b) Nanchi Yehoba ukwasha byepi bakalume banji lelo jino byonka byo akwashishe Paulo?

³ Byo papichile moba asatu kufuma pa aikejile Fesatusa kitumbafumu mwina Loma wa mu Yudea, wayile ku Yelusalema.a Paulo byo afikile kokwa, watelekelenga bañanga bene bakatampe ne bakulumpe ba Bayudea byo bamupelengamo mambo akatampe. Bayukile’mba kitumbafumu waswainepo kyamukatezhe bingi kuleta mutende ne kulama bulongo Bayudea bonse. Onkao mambo, baambijile Fesatusa amba: Ebaletele Paulo kufuma ku Yelusalema kuba’mba bakamutotolweshe. Nangwa kya kuba bano balwanyi baambijile Fesatusa bino, bafuukwilepo ku mbaji amba bakepayile Paulo mu mukwakwa wafuma ku Kesalea kuya ku Yelusalema. Pano bino, Fesatusa wibakanyijile ne kwibambila’mba: “Aba baji na luusa mwi anweba tuye nabo [ku Kesalea] kuba amba bakamushiine umvwe kya kine uno muntu wauba kyatama.” (Byu. 25:5) Onkao mambo, Paulo bamupokolweleko kubakebelenga kumwipaya.

⁴ Mu meseko onse Paulo o apichilemo, Yehoba wamukwashishenga kupichila mwi Nkambo Yesu Kilishitu. Vulukai akya kimwesho Yesu mo abujile mutumwa amba: “Chinchika!” (Byu. 23:11) Ne lelo jino, bakalume ba Lesa nabo babena kupita mu makatazho ne kwibapingila. Pano bino, Yehoba kechi wituzhikijila ku makatazho onse o tupitamo ne, bino witupa maana ne bulume bwa kuchinchika. Kimye kyonse twafwainwa kuketekela mu “bulume bwakila bwa bantu” bwitupa Lesa wetu wa butemwe.​—2 Ko. 4:7.

5. Fesatusa waubile byepi na mambo a kwa Paulo?

⁵ Palutwe kacheche, Fesatusa “waikajile pa kipona kya kuchibilapo mambo” mu Kesalea.b Paulo ne bantu bamupelengamo mambo baimene kwi aye. Pa kwipokolola mu mambo a bubela o bapelengamo, Paulo waambile’mba: “Amiwa kechi nalengapo mambo ku Mizhilo ya Bayudea nangwa ku nzubo ya Lesa nangwa kwi Kesala ne.” Uno mutumwa kechi wajinga na mambo ne, kabiji bafwainwe kumulekako mambo. Nanchi Fesatusa waubilepo ka? Fesatusa byo akebelenga kutokesha Bayudea ku muchima, washikishe Paulo amba: “Nanchi ubena kusaka kuya ku Yelusalema na kukuchibila mambo ku meso ami na mambo a bino bintu nyi?” (Byu. 25:6-9) Buno bwipuzho kechi bwayijilemo ne. Umvwe Paulo bamutumine ku Yelusalema, bantu bamupelengamo mambo inge bo bamuchibijile mambo ne kumwipaya. Fesatusa wakebelenga’mba aye nkuwa mu kifulo kya kuchibila mambo mo aolokela. Kitumbafumu wajingapo patanshi aye Pontiusa Pilato naye byo byo aubile ne Yesu. (Yoa. 19:12-16) Lelo jino, bamitonyi nabo byo byo boba pa kuba’mba bebatemwe ku bantu. Onkao mambo, kechi twafwainwa kukumya umvwe bantu ba Lesa bebachibila mambo mu jishinda jatama ne.

6, 7. Mambo ka Paulo o alombejile kutwala mambo anji kwi Kesala, kabiji bena Kilishitu lelo jino bakonsha kufunjilako ka ku byo aubile?

⁶ Fesatusa byo akebelenga’mba Bayudea bamutemwe, wabikile bumi bwa kwa Paulo mu kizumba. Onkao mambo, Paulo waingijishe luusa lwanji lwa kwikala ngikazhi mwina Loma. Wabujile Fesatusa amba: “Naimana ku kipona kya kuchibilapo mambo kya kwa Kesala, ko nafwainwa kuchibilwa mambo. Kafwako kyatama kyo neboba Bayudea ne, byonkatu ne anweba byo mwayukila jimo. . . . Nalomba kutwala ano mambo kwi Kesala!” Fesatusa byo apwishishe kwisamba na bakije, waambile’mba: “Byo ubena kukeba kutwala mambo obe kwi Kesala; kwi Kesala ko ko ukaya.” (Byu. 25:10-12) Paulo byo atwajile mambo anji ku kije kikatampe, kyo kintu kyafwainwa kulondela ne bena Kilishitu lelo jino. Umvwe balwanyi bafuukulapo kuleta ‘makatazho kupichila mu mikambizho’ yo bapana, Bakamonyi ba kwa Yehoba bengijisha luusa lwabo kulwilako mambo awama.c​—Sala. 94:20.

⁷ Onkao mambo, Paulo byo aikele kukila pa myaka ibiji mu kaleya na mambo o abujile kulenga, bamuswishishe kutwala mambo anji ku Loma. Saka akyangye kuya, mfumu mukwabo wakebelenga kumonañana nanji.

‘Kechi Nalengulwile Ne’ (Byu. 25:13–26:23)

8, 9. Mambo ka Mfumu Agilipa o ayijile ku Kesalea?

⁸ Kabiji palutwe kacheche panyuma ya kuba Fesatusa waumvwa byalombele Paulo kutwala mambo anji kwi Kesala, Mfumu Agilipa ne nyenga yanji aye Belenise “baishile. . . .na kwimuna” uno kitumbafumu waswainepo.d Mu moba a bena Loma, babilolo bafwakeshanga bitumbafumu byaswanangapo. Byo basanchijile Fesatusa pa kwikala kitumbafumu, kyamwesha kuba’mba Agilipa wakebelenga kulenga bulunda bwawama ne Fesatusa kuba’mba akamwenemo kulutwe.​—Byu. 25:13.

⁹ Fesatusa wabujile mfumu Agilipa bintu byonse byamwekejile Paulo kabiji uno mfumu wakebeshe bingi kumvwa byakebelenga kwamba Paulo. Juba jalondejilepo, bano bantangi babiji baikele pa kipona kya kuchibilapo mambo. Pano bino, bwitote bwabo bwibalengejile kubula kuteleka ku bintu byakebelenga kwamba kaili.​—Byu. 25:22-27.

10, 11. Paulo wapele byepi Agilipa mushingi, kabiji ñanyi bintu mutumwa Paulo byo aubile kala byo asolwele kwi mfumu?

¹⁰ Paulo na mushingi wasanchijile mfumu Agilipa pa kumuswisha kuleta mambo anji kwi aye ne kumwesha’mba mfumu ye wayukile bisho ne makatazho onse ajinga na Bayudea. Paulo waambile pa bwikalo bwanji bwa kala amba: “Mu bupopweshi bwetu bwakilamo kulama mizhilo, najinga Mufaliseo.” (Byu. 26:5) Paulo byo ajinga Mufaliseo, waketekejile’mba Mesiasa ukeya. Kabiji byo aikele mwina Kilishitu, wayukanyikishe Yesu Kilishitu amba uno ye muntu bantu ye bapembejilenga pa myaka yavula. Bino byo byaitabijile ne boba bamupelengamo mambo, ko kuba’mba lwitabilo lwa kufika kwa milaye ya Lesa yo alayile bashakulu babo. Ano o mambo o batotolwesheshengapo Paulo. Bintu byaambile Paulo byaletejile Agilipa mujojo wa kukeba kutelekesha ku byakebelenga kwamba Paulo.e

¹¹ Paulo byo avulukile pa byo amanyikanga bena Kilishitu kala, waambile’mba: “Amiwa nalangulukilenga’mba nafwainwa kuba bintu byavula bya kulengulula jizhina ja Yesu mwina Nazala . . . Kabiji byo nebazhingijile bingi [baana ba bwanga bakwa Kilishitu], namanyikilenga ne ba mu mizhi ikwabo.” (Byu. 26:9-11) Paulo waambilenga kine. Bantu bavula bayukile byo amanyikilenga bena Kilishitu. (Nga. 1:13, 23) Kyamweka Agilipa walangulukilenga’mba: ‘Nanchi ñanyi kintu kyalengejile uno muntu kupimpula byubilo byanji?’

12, 13. (a) Paulo walumbulwile byepi byo apimpwile byubilo byanji? (b) Mu ñanyi jishinda Paulo mo‘asobwejilenga kulu pa mingele’?

¹² Paulo wakumbwile’mba: “Byo nayilenga na kwibamanyika ku Damasakasa na luusa lo bampele bañanga bakatampe ne kuntuma,pa kushinkamana juba, anweba Mfumu, namwene kyeya kyafumine mwiulu kyakijile kusama kwa juba kyansamijile ne bo nayilenga nabo.Byo twaponene bonse panshi, naumvwine jiwi saka jiñambila mu Kihebelu amba: ‘Saulo, Saulo, mambo ka o ubena kummanyikila?’ Mambo ubena kusobwela kulu pa mingele ne kwikozha obe mwine. Bino amiwa naipwizhe’mba: ‘Nanchi yenu bañanyi, Nkambo?’ Nkambo wakumbwile’mba: ‘Amiwa yami Yesu ye ubena kumanyika.’ ”f​—Byu. 26:12-15.

¹³ Paulo saka akyangye kumona kino kimwesho kya kukumya, mu kifwanyikizho ‘wasobwejilenga kulu pa mingele.’ Byonkatu nyama wa ku kikonkoji byo akonsha kwikozha mwine na mambo a kwiasa ku byela byatwa bya ku kikochikala, Paulo naye wikainyenga mwine kubula kwikala mulunda ne Lesa ne kukanya kyaswa muchima wa Lesa kubiwa. Yesu wasangwilwe byo amwekele kwi Paulo mu mukwakwa wa ku Damasakasa, kyalengejile uno muntu ye batwajile mungi kupimpula ndangulukilo yanji.​—Yoa. 16:1, 2.

14, 15. Ñanyi bintu Paulo byo aambile pa byo apimpwile byubilo byanji?

¹⁴ Kine Paulo wapimpwile byubilo byanji. Paulo waambijile Agilipa amba: “kechi nalengulwile kimwesho kya mwiulu ne, bino nayile patanshi ku ba mu Damasakasa kepo ne ku ba mu Yelusalema, ne ku ba mu kyalo kyonse kya Yudea ne ku bisaka bya bantu, na kwibabuula kuba’mba bafwainwa kulapila ne kwalulukila kwi Lesa kupichila mu kwingila mingilo imwesha kulapila.” (Byu. 26:19, 20) Pa myaka yavula, Paulo waingijilenga mwingilo Yesu Kilishitu ye amupele mu kimwesho pa kushinkamana juba. Ñanyi bintu byafuminemo? Bantu batambwijile mambo awama asapwijile Paulo balapijile ku byubilo byabo byatama, kubula bukishinka ne kwalulukila kwi Lesa. Bano bantu baikele bangikazhi bawama bakokejilenga ne kunemeka mizhilo.

¹⁵ Nangwa kya kuba mwafumine bintu byawama, ku Bayudea bashikilwe Paulo byaikeletu ke byatu. Paulo waambile’mba: “O ene mambo Bayudea o bankwachijile mu nzubo ya Lesa ne kukeba kungipaya. Nangwa byonkabyo, na mambo a kuba natambula bukwasho kwi Lesa, natwajijila kufika ne lelo jino kushimuna mambo awama ku bacheche ne ku bakatampe,”​—Byu. 26:21, 22.

16. Twakonsha kuba byepi byaubilenga Paulo pa kwisamba na bamitonyi ne bandamabyalo pa mambo a bintu byo twaitabilamo?

¹⁶ Byo tuji bena Kilishitu, twafwainwa ‘kwinengezhanga kimye kyonse mwa kwibakumbwila bonse betwipuzha’ pa mambo a luketekelo lwetu. (1 Pe. 3:15) Umvwe tubena kusapwila bamitonyi ne bandamabyalo pa mambo a bintu byo twaitabilamo, kyakonsha kuwama kulondela byaubile Paulo byo aambilenga kwi Agilipa ne Fesatusa. Umvwe twibalumbulwila bulongo na mushingi bukine bwa mu Baibolo byo bwakwasha bantu kupimpula byubilo byabo ne byetu pamo, ne bya boba batambula mambo o tusapwila, twakonsha kufika pa michima ya bano babilolo.

“Usakungitabisha . . . Kwikala Mwina Kilishitu” (Byu. 26:24-32)

17. Fesatusa waubile byepi pa bilamwijileko Paulo, kabiji bantu lelo jino bamwesha ñanyi byubilo?

¹⁷ Bantangi babiji byo batelekelenga ku byaambilenga Paulo bazhingijile bingi. Pano monai kyamwekele: “Paulo byo akyambilenga bino bintu mu kwilamwina, Fesatusa wabijikile’mba: ‘Obewa Paulo usakukonya! Kufunda byavula kusakukulengela kukonya. ’ ” (Byu. 26:24) Byazhingijile Fesatusa byo bizhingila ne bantangi lelo jino. Aba bafunjisha byaamba Baibolo, bebamona ku bantu bavula amba bakizhamo kuba bintu. Aba baji na maana a ba pano pa ntanda javula kibakatazha bingi kuswa bifunjisha Baibolo pa mambo a lusanguko.

18. Paulo wakumbwile byepi Fesatusa, kabiji kino kyalengejile Agilipa kwamba’mba ka?

¹⁸ Bino Paulo wakumbwile uno kitumbafumu amba: “Anweba wa Buneme Fesatusa, amiwa kechi nakonya ne, bino mbena kwamba byambo bya bukine na milanguluko yalumbuluka. Kabiji mfumu ye mbena kwambako saka nakasuluka wayukishatu bulongo bino bintu . . . Anweba Mfumu Agilipa, nanchi mwaitabila Bangauzhi nyi? Nayuka namba mwaitabila.” Agilipa waambile’mba: “Mu kakimyetu kacheche usakungitabisha kwikala mwina Kilishitu.” (Byu. 26:25-28) Nangwa bino byambo byafumine panshi ya muchima nangwa ne, bimwesha’mba kushimuna kwa kwa Paulo kwafikile mfumu pa muchima.

19. Ñanyi kintu kyafuukwilepo Fesatusa ne Agilipa pa mambo a kwa Paulo?

¹⁹ Kepo Agilipa ne Fesatusa baimene ne kuzhindamikapo jibumba. “Byo balupukilenga batendekele kwisamba mulwabo amba: “Uno muntu kafwako kintu kyo auba kya kumwipayilapo nangwa kya kumukashila minyololo ne.’ Kabiji Agilipa waambijile Fesatusa amba: ‘Uno muntu inge kechi walombele’mba mambo anji atwalwe kwi Kesala ne, inge twamukasulula.’ ” (Byu. 26:31, 32) Bano bantu bayukile’mba muntu waambilenga kwi abo kechi wajinga na mambo ne. Kyamweka kino kibalengejile kutendeka kutala bulongo bena Kilishitu.

20. Ñanyi bintu byawama byafuminemo Paulo byo asapwijile babilolo?

²⁰ Jino jishimikila kechi jamweshapo bantangi bene bakatampe amba batambwijile mambo awama a Bufumu bwa Lesa ne. Nanchi mutumwa Paulo byo esambile na bano bantu mwafumine bintu byawama nyi? Ee. Paulo byo ‘bamuletele ku bamfumu ne ku biloolo’ mu Yudea, kyalengejile kusapwila babilolo ba mu Loma bo babujile kusapwilako. (Luka 21:12, 13) Kabiji bintu Paulo byo apichilemo ne byo aikele wakishinka mu meseko byakoseshe lwitabilo lwa balongo ne banyenga.​—Fili. 1:12-14.

21. Ñanyi bintu byawama byakonsha kufumamo inge ke twingile na mukoyo mu mwingilo wa kusapwila?

²¹ Bino byo byo kiji ne lelo jino. Inge ke twingile na mukoyo mu mwingilo wa kusapwila nangwa tupite mu meseko ne lumanamo, mwakonsha kufuma bintu byawama. Twakonsha kusapwila ku babilolo aba bo tubula kwisamba nabo. Kuchinchika kwetu mu bukishinka kwakonsha kutundaika balongo ne banyenga yetu bena Kilishitu ne kwibalengela kutwajijila saka bachinchika mu kushimuna bulongo mambo a Bufumu bwa Lesa.