Mwatemwako Mali nyi Bumi Bwenu?

Apo kampe mwaumvwapo kala mbanzhi washishika muntu buta mu meso ne ku mwambila’mba: “Leta mali, inge ne usakufwa!” Ino ñambilo yambiwa javula mu bino bimye bya lelo—kikatakata ku baji mu byalo byanonka. Kino kimye kechi bambanzhitu bo bonka bamba ino ñambilo ne. Bantutu bonse basakisha bingi mali ne bintu bya ku mubiji.

KUSAKISHA mali ne bintu bya ku mubiji kuleta bingi mambo ne bijikila byavula. Nanchi twafwainwa kutemwa mali ne bintu bya ku mubiji kufika pa ñanyi kipimo? Abya twafwainwa kusekelatu na bintu bicheche byotuji nabyo nyi? Bantu babena kulambula ‘bumi bwa kine kine’ ku bintu bya ku mubiji nyi? Nanchi mali o aleta lusekelo nyi?

Kusakisha Mali

Bantu batemwisha bingi mali kukila bintu, byonse. Kusakisha mali kechi kupwa ne, kwapusenshatu ne na kilaka kya kukeba kwilaala nangwa nzala ya kajo. Nangwatu mu bukote kusakisha mali kechi kupwa ne. Javula, muntu inge kakote, popo akizhamo kusakisha mali ne bya kupota-pota.

Lwiso lwa mali lubena kwenda na kubailako. Nkaizhi wa filimu imo yayukanyikwa bingi waambile’mba: “Lwiso lwingila kabiji lwawama.” Nangwa kya kuba bavula baambilenga’mba myaka ya mu ma 1980 yo yajinga Myaka ya Lwiso, bintu byamwekelenga palutwe ne pa nyuma ya kyo kino kimye bimweshatu patoka amba bantu monka batemenwa mali.

Pano kino kimye, bantu babena kukeba mashinda avula mwa kutaina bunonshi bukiji-bukiji. Bantu bavula pano pa ntanda babena kwingila kimye kikatampe na kulenga ne kukeba bintu byavula. Mwakonsha kwitabizha’mba mu ano moba, kwikala na bintu ne kwingijisha mali kubaikale ke kintu kikatampe bingi kimonwa’mba kyo kileta lusekelo mu bwikalo.

Nanchi kuba bino kubena kusangajika bantu nyi? Pa kukumbula jino jipuzho, Mfumu Solomone wa maana kabiji wajinga munonshi myaka 3,000 yapitapo waambile’mba: ‘Awa utemwa mali kechi ukatondwa na mali ne; kabiji awa utemwa nsabo nangwa wamwenamo ikwabo kechi ukatondwa ne; kino nakyo kyo kyatu.’ (Musapwishi 5:10) Ano moba, bantu pano babena kuyuka kino.

Mali ne Lusekelo

Bantu kino kimye batana kuba’mba kwikala na mali ne na bintu byavula kechi javula jo kulengela muntu kutondwa ne kwikala na lusekelo ne. Bashayuka bamo pano babayuke’mba umvwe muntu waikala na bintu byavula lusekelo lwanji kechi lufuma mu byo aji nabyo ne.

Onkao mambo, kusakisha bintu ne mali kwalengela bavula kwipuzha’mba, ‘Tusekela bingi na bintu bipya byo tupota, bino pa nyuma ya kwikala na byonse bye, mambo ka o tumwena’mba bino bintu kechi bileta lusekelo lwa kine ne?’

Jonathan Freedman wanembele buku wa kuba’mba, Happy People waambile’mba: Umvwe wamonapo mali kechi aletapo ne lusekelo lwa ntaka ne. Nangwatu wimunonshi wa byepi, lusekelo lufumamo luchechetu.” Bavula pano babayuke’mba kwikala na bunonshi bwa ku mupashi, mingilo yalumbuluka mu bwikalo, ne byubilo byawama byo biletela muntu lusekelo. Kabiji kikwabo kileta lusekelo ke kumvwañana na bantu ne kubula mitotololo mambo bino bitulengela kusangalala na byo tuji nabyo.

Ano moba, bavula balanguluka’mba pa kuba’mba bekale na lusekelo bafwainwa kwikala na bintu byavula. Bashayuka bamo bamba pa byubilo bya bantu, balumbulula kuba’mba, bavula balanguluka bintu byatama kabiji kechi batondwa ne. Bamona banonshi bavula baya ku badokotala nangwa ku bafunjishi ba bupopweshi na kwipuzha nkebelo ya bumi ne kyakonsha kwibaletela lusekelo. Kino kimwesha kuba’mba bintu bya ku mubiji kechi biletela muntu lusekelo lwa kine kine ne.

Mali byo Engila ne byo Abula Kwingila

Bino mali engila bingi. Mali alenga bantu kwikala na mazubo awama, bivwalo, ne bipe byawama. Kabiji anemeka muntu, kupota kyo akeba, lutotelo ne kwikala na balunda. Bino byo bintu bifuma mu kwikala na mali. Bino mali kechi apota bintu byotukebesha ne—butemwe bwa kine, lusekelo ne lutekenesho pa kimye kya kunangijila ku lufu. Kabiji mali kechi akonsha kupota bulunda bwa kine na Mulenga ku boba bakeba kwitabizhiwa kwi Lesa ne.

Mfumu Solomone wajinga na bintu byonse byawama byo apotele na mali, wayukile’mba kuketekela mu bintu bya ku mubiji kechi kuleta lusekelo lwa myaka ne. (Musapwishi 5:12-15) Mali akonsha kutaikila mu kupona kwa ma banki nangwa kunungwa kwa mitengo. Mazubo akonsha konaika ku mvula wa kipuupu. Nangwa kya kuba ba inshuwalansi bapana bipe bya kupingizha pa byaonaika, kechi bakonsha kufumyapo binyenge bya muntu ne. Busulu mu tumpanyi bwakonsha konaika umvwe tumpanyi twapona. Nangwatu nkito ya kufola mali avula nayo yakonsha kupwa.

Pano twakonsha kwikala byepi babula kutemwisha mali? Mali ne bipe byotuji nabyo byafwainwa kwingila ñanyi lubaji mu bwikalo bwetu? Langulukaipo bulongo ne kumona byo mwakonsha kwikala na bunonshi bwa kine—“bumi bonkabwa bwa kine kine.”

[Bipikichala pa peja 4]

Bintu bya ku mubiji kechi bileta lusekelo lwa myaka ne