“Lesa ye Butemwe”
“Awa ubula kutemwañana ye wabula kuyuka Lesa; mambo Lesa ye butemwe.”—1 YOANO 4:8.
1-3. (a) Ñambilo ka yaingijishiwa mu Baibolo pa mambo a kyubilo kya Yehoba kya butemwe, kabiji ino ñambilo yapusena mwepi na ñambilo ya byubilo byanji bikwabo? (b) Mambo ka Baibolo kyoyambila’mba: “Lesa ye butemwe”?
BYUBILO bya Yehoba byonse byawama bingi, byalumbuluka, kabiji bikebula. Pano bino, pa byubilo byonse bya Yehoba, butemwe bwakila byonse mu kuwama. Butemwe kyo kyubilo kitufwenyesha kwi aye. Kabiji kyo kyubilo kyanji kikatampe. Twayuka byepi kino?
2 Baibolo yaambapo kintu kimo pa mambo a butemwe kyo yabula kwambapo pa byubilo bikwabo bikatampe bya Yehoba. Binembelo kechi byamba’mba Lesa bulume nangwa’mba Lesa bololoke nangwa kwamba’mba Lesa maana ne. Bino byubilo byonse bisatu uji nabyo, ye nsulo ikatampe ko bifuma. Pano bino, pa mambo a butemwe, pa ambiwapo byambo bimo mu 1 Yoano 4:8 amba: ‘Lesa ye butemwe.’ Ee kine, Yehoba butemwe. Kyo kine kishina kyanji kikatampe. Kwambatu byokiji, twakonsha kwibulanguluka mu jino jishinda: Bulume bwa Yehoba bumulengela kuba bintu. Bololoke bwanji ne maana anji amutangijila mu jishinda joobilamo bintu. Pano butemwe bwanji bo bumutundaika kuba bintu. Kabiji kimye kyonse butemwe bwanji bumweshiwa mu jishinda joengijishishamo byubilo byanji bikwabo.
3 Kyambiwa javula kuba’mba Yehoba muntu wa butemwe bingi. Onkao mambo, umvwe tukeba kufunda kwikala na butemwe bwa kine, twafwainwa kufunda ne pe Yehoba. Twayai tubalaulepo bintu bimo bya butemwe bukatampe bwa Yehoba.
Kyubilo Kikatampe kya Butemwe
4, 5. (a) Ñanyi kyubilo kikatampe kya butemwe kyamweshiwa mu bwikalo bwa bantu bonse? (b) Mambo ka otwakonsha kwambila’mba Yehoba ne Mwananji bakwatankana mu butemwe bwa kine?
4 Yehoba wamwesha butemwe mu mashinda avula, bino kuji jishinda jimo jikatampe jakila onse. Ñanyi jishinda? Watumine Mwananji kwiya na kwitumanamina ne kwitufwila. Twakonsha ne kwamba namba kyo kyubilo kikatampe kya butemwe bwamweshiwa mu bwikalo bwa bantu. Mambo ka otwakonshesha kwambila bino?
5 Baibolo imutela Yesu amba “ye Mubeji wa pa bilengwa byonse.” (Kolose 1:15) Akilangulukaipotu, Mwana Yehoba wajingako bintu byonse bya mu kulengwa konse saka bikyangye kulengwa. Pano myaka inga yobaikele pamo ba Mwana ne Shanji? Basayantisiti bamo bamba’mba kulengwa konse kwaikala myaka 13 bilyonyi. Bino nangwa kyakuba bamba kyakine, Mwana Yehoba waikala myaka yavula bingi, kukila iye yo batongola! Mingilo ka yoaingila mu yoyo myaka yavula bingi? Mwana waingijiilenga Shanji na lusekelo nobe “sendwe mwine.” (Byambo bya Mana 8:30; Yoano 1:3) Yehoba waingijilenga pamo na Mwananji kulenga bintu bikwabo byonse. Abya bimye byo byajingapo byalusekelo! Ñanyi mwi atweba wakonsha kuyuka kukwatankana ko bakwatankene mu iye myaka? Kine, butemwe bwa kine bo bwalengejile’mba Yehoba Lesa bakwatankane na Mwananji.
6. Yehoba wamwesheshe byepi byoatemwa Mwananji Yesu kimye kyoabatizwe?
6 Nangwa byonkabyo, Yehoba watumine Mwananji panopantanda kwiya na kusemwa mu bumuntu. Kuba kino kwalumbulwile kuba’mba Yehoba pa myaka kukila makumi asatu kechi waikelenga kipikipi na Mwananji yeatemwisha mwiulu ne. Na lusekelo lukatampe wamwene Yesu byoakomenenga kwikala mwanamulume walumbuluka. Ne Yesu byoafikizhe myaka ya kusemwa 30, wabatizwe. Pa kyokya kimye Shanji mwiulu waambile’mba: “Uno ye mwanami, ye natemwa, mo namwena lusekelo.” (Mateo 3:17) Shanji wafwainwa wasekejile bingi pa kumona Yesu byoafikizhe byonse bya mu bungauzhi, ne byonse byobamubujile kuba.—Yoano 5:36; 17:4.
7, 8. (a) Yesu wachinchikile ku ka pa Nisani 14, 33 C.E., kabiji nga Shanji wa mwiulu waumvwine byepi ku muchima? (b) Mambo ka Yehoba o aswishishe Mwananji kumanama ne kufwa?
7 Pano nga Yehoba waumvwine byepi ku muchima kimye Yesu kyo bamusolwele pa Nisani 14, 33 C.E. ne kumukwata ku jibumba ja bantu bazhingijile? Byo bamwendelekelenga, kumushipila mate, ne kumupuma binkonyi? Byo bamukozhezhe munyuma na binzhipunzhipu ? Byo bamupopelenga, kupopa maboko ne maulu anji pa kichi, ne kumusha byonkabya, bantu saka bamwambila mwenga? Pano nga Shanji waumvwine byepi ku muchima pakumvwa Mwananji yeatemwisha kajile mu misongo? Nga kimye kyoamwene wafwa kimye kitanshi, Mwananji wabujile kufwapo kufumatu kuntendekelo ya bilengwa byonse waleka mweo?—Mateo 26:14-16, 46, 47, 56, 59, 67; 27:26, 38-44, 46, NW; Yoano 19:1.
8 Byo kiji kuba’mba Yehoba naye ukozhewa ku muchima, kechi tuji na byambo motwakonsha kulumbulwila byo kyamukolele ku muchima pa lumanamo ne lufu lwa Mwananji ne. Twakonsha kwambakotu kyalengejile Yehoba kuswisha kino kintu kubiwa. Mambo ka Shanji kyoalekejile saka kimukolatu ku muchima byonkabye? Mu Yoano 3:16, Yehoba witusolwela kintu kimo kyawamisha. Akye kinembelo kya mu Baibolo kyanema bingi kyakuba kitelwa’mba kyo kine kishina kya Mambo awama. Kyaamba’mba: “Lesa byo ebatemwisha ba panopantanda, wapaine Mwananji yenkawa umo amba, bonse bamwitabila kechi bonaike ne, poso amba bekale na bumi bwa myaka.” Onkao mambo, butemwe bo bwamulengejile Lesa kuswisha kino kintu. Kafwako wamweshapo kala butemwe bukatampe bwakila buno ne.
Yehoba Byoamwesha Butemwe Bwanji
9. Satana ukeba atweba kwitabila ka pa mambo a Yehoba byoetumona, pano bino Yehoba witulaya ka?
9 Bino nangwa byonkabyo, paji luzhinauko lumo lukatampe: Kana Lesa witutemwa atweba bonse umo umo nyi? Bamo bakonsha kuswa’mba kine, Lesa watemwa bantu bonsetu monka mwaambila Yoano 3:16. Pano bino bezhinausha’mba, ‘Lesa kechi wakonsha kuntemwa amiwa ne.’ Kishinka ke kyakuba’mba, Satana Diabola wibikako na kukeba kwitubepa kwitabila’mba Yehoba kechi witutemwa ne, ne kuba’mba kechi witumona’mba twanema ku meso anji ne. Bino nangwatu twilangulushe byepi’mba Yehoba kampe witushikwa ne kuba’mba kechi wituta muchima ne, witulaya aye mwine amba kalume wanji yense wa kishinka wanema bingi koaji.
10, 11. Kyakumwenako kya kwa Yesu kya bwalula kimwesha byepi kuba’mba atweba twanema ku meso a Yehoba?
10 Kyakumwenako, langulukai byambo bya kwa Yesu byanembwa mu Mateo 10:29-31. Byoalumbulwijilenga baana banji ba bwanga byo banema, Yesu waambile’mba: “Lelo tuñonyi [bwalula, NW] tubiji ke bapota na kangwee kamo nenyi? Ka[pa]ji nangwa kamo kakapona panshi pabula kwitaba Shenu ne: kabiji nangwa nsuki yenu ya ku mitwe, yonse beibala. Byonkabyo kechi muchine ne: mambo mwibakila bañonyi bavula mu kunema.” Akilangulukai bino byambo mobyatajile ku bantu bamutelekelenga Yesu mu myaka kitota kitanshi.
11 Mu moba akwa Yesu, bwalula bwajinga manyi akepele bingi mutengo kukila pa bañonyi bonse bobapoteshanga. Muntu wapotanga bwalula bubiji naka ngwee kamotu. Kwesakana na byaamba Luka 12:6, 7, Yesu waambile’mba inge muntu wapana tuba ngwee tubiji kechi bamupanga bwalula buna ne, bamupanga butanu. Bwalula bumo bukwabo bwajinga mpasela uba nobe kechi bwanemenepotu nangwa pacheche ne. Apo kampe bantu kechi bamonanga tuno tuñonyi amba kintu ne, bino nga aye Mulenga wato witumonanga byepi? Yesu waambile’mba: “Mwiato ka muji kamo [nangwatu koka kobabikapo kampasela] kalubiwa ku meso a Lesa ne.” Pano ketumone kishinka kyoaambilengapo Yesu. Yehoba byoamona ka bwalula kamo amba kanema, nga bantu kyapelela pi mu kunema! Byonka byaambile Yesu, Yehoba wayuka byonse pe atweba. Ubala ne nsuki yetu ya ku mutwe yonse!
12. Mambo ka otwakonshesha kuketekela’mba Yesu waambilenga kine kimye kyo atongwele nsuki ya ku mutwe wetu amba ibalwa?
12 Bamo bakonsha kulanguluka’mba Yesu wabepelengatu bubela. Akilangulukai pa mambo a lusanguko. Yehoba wituyuka bingi bulongo, kyokyo aketubwezhezha jibiji ku bumi. Witunemeka bingi kyakuba uvuluka byonse byotuji kubikapo ne byo twalengwa kabiji ne myaka yetu yonse ya byo twaubanga ne byotwapichilemo. Nsuki yetu yakonsha kubalwa mambo inge twauba’mba tumone, mitwe ya bavula iji na nsuki nobe 100,000. Byambo bya Yesu byo byawamapo bitulaya’mba Yehoba witulama atweba bonse pa muntu pa muntu!
13. Byaubile Mfumu Yehoshafwata bimwesha byepi kuba’mba Yehoba umonamo byawama mwi atweba nangwa kyakuba twibambulwakoloka?
13 Baibolo yatongolapo ne kintu kikwabo kilumbulula butemwe bwa Yehoba. Utala ne kunemeka byubilo byawama biji mwi atweba. Twakosha kumwena kwi Mfumu Yehoshafwata. Mfumu byoaubile bubi, ngauzhi wa Yehoba wamwambijile’mba: “Mambo a kyo kino kintu bukaji bwafuma kwi Yehoba buji pe anweba.” Bino byambo byamulengejile bingi milanguluko ya kulubuluka muchima! Bino kechi ye yenka muluwe watumine Yehoba ne. Waambile ne kuba’mba: “Nangwa byonkabyo byawama bimo bebimona mwi anweba.” (2 Byambo bya Moba 19:1-3) Onkao mambo, bukaji bwa Yehoba bwa bololoke kechi bwamulengejile kuvulama “byawama bimo” byoamwene mwi Yehoshafwata ne. Abya nanchi kino kechi kituletela lusekelo byotwayuka amba Lesa umona byawama mwi atweba nangwa kyakuba twibambulwakoloka nenyi?
Lesa ‘Waswila Jimo Kulekela Mambo’
14. Umvwe twalenga mambo, tumvwa byepi ku muchima, pano Yehoba wakonsha kwitulekelako mambo byepi?
14 Umvwe twalenga mambo, kumvwa bibi ku muchima, bumvu, ne kuzhachishiwa byakonsha kwitulengela kulanguluka’mba kechi twi bantu bafwainwa kwingijila Yehoba ne. Bino vulukai kuba’mba Yehoba ‘waswila jimo kulekela mambo.’ (Masalamo 86:5) Kya kine, umvwe twalapila ku bundengamambo bwetu, ne kubula kubwezhapo, Yehoba wakonsha kwitulekelako mambo etu. Langulukai Baibolo byoilumbulula kyubilo kikatampe kya butemwe bwa Yehoba.
15. Yehoba uvulama byepi bundengamambo bwetu kwalepeshatu?
15 Nembi wa masalamo Davida waingijishe ñambilo yawama kulumbulwilamo lulekelo lwa mambo lwa Yehoba amba: ‘Monka mwalepela kufuma ku musela ne kufika ku muzhika, mo monka mo aabenya mizhilulwila yetu ne atweba.’ (Masalamo 103:12) Musinso uji kufuma ku musela kuya ku muzhika walepa byepi? Musela waikelatu kwine kwalepesha kufuma ku muzhika, musela ne muzhika kechi byakonsha kusambakana pamo ne. Shayuka umo walumbulwile mwatala ino ñambilo kuba’mba ilumbulula “kwalepesha.” Byambo bya kwa Davida byanembeshiwa na mupashi bitubula kuba’mba Yehoba inge witulekelako mambo, kechi wiavuluka jibiji ne, kwalepeshatu.
16. Umvwe Yehoba witulekelako mambo, mambo ka otwafwainwa kuketekela amba pano twatokeshiwa?
16 Mwakyesekapo kala kutokesha jilaya jitoka jasombela nyi? Nangwa kyakuba mwaeseka na ngovu kwijitokesha, kimo kimye jakonsha kuba saka jakisombelatu. Monai Yehoba byoalumbulula kulekelela mambo kwanji byo kuji amba: ‘Nangwa mambo enu achilatu nge, akekala ke atokatu to nobe sino; nangwa achila nobe mashi, akekala ke pamo nobe boya bwa mukooko utoka.’ (Isaya 1:18) Kyambo kyakuba’mba “achilatu nge” ke kuchila kwakema bingi.a “Achila nobe mashi” ke musombelo mobasombezhanga kintu kuba’mba kimwekanenga kyachiluluka chiluluka. Atweba bene kechi twakonsha kupwisha musombelo wa mambo etu ne. Bino, Yehoba aye wakonsha kwiapwisha nangwa kyakuba achilatu nge nobe mashi, kwiatokeshatu to nobe sino nangwa pamo nobe boya butoka. Onkao mambo, Yehoba inge witulekelako mambo etu, kechi twafwainwa kulanguluka’mba aa mambo aketulamata mu bwikalo bwetu bonse ne.
17. Mu ñanyi jishinda Yehoba moatayila mambo etu kunyuma yanji?
17 Mu lwimbo wa lusanchilo waimbile Hezekiya kimye kyo bamubukile kikola kyanji, waambile kwi Yehoba amba: ‘Mwataya mambo ami onse kunyuma yenu.’ (Isaya 38:17) Yehoba pano bamulumbulula kuba’mba wafumya mambo pe ndengamambo walapila ne kwiataya kunyuma Yanji kwa kukankalwa kwiamona nangwa kwiavuluka jibiji ne. Kwesakana na buku umo, uno mulanguluko wakonsha kutangiwa’mba: “Mwalengela [mambo ami] nobe kechi ajingako ne.” Akye kine kitutekenesha bingi.
18. Ngauzhi Mika wamwesha byepi kuba’mba Yehoba inge witulekelako mambo, ufumyapo bubi bwetu kikupu?
18 Mu mulaye wa kubwela, ngauzhi Mika walumbulwile lwitabilo lwanji kuba’mba Yehoba ukebalekelako bantu banji balapila mambo amba: “Kwepi kuji Lesa mukwabo waesakana ne anweba, . . . kuleka mizhilulwila ya boba bashalapo ba mu buswanyi bwenu . . . mukataya bibi byetu byonse mu kalunga ka mema mwine mwazhika.” (Mika 7:18, 19) Fwanyikizhai byaumvwine bantu ba mu kimye kyanembelwe Baibolo pa kumvwa bibye byambo. Abya kwajipo kimye kyakubwezha jibiji bintu byatayilwe “mu kalunga ka mema mwine mwazhika” nyi? Onkao mambo, byambo bya kwa Mika bimwesha kuba’mba Yehoba inge witulekelako mambo, ufumyapo bubi bwetu kikupu.
“Lusa Lwine lwa Lesa Wetu”
19, 20. (a) Kyambo kya Kihebelu kyatuntululwa’mba “kumwesha bibusa” nangwa’mba “kwibobila lusa,” kyalulula ka? (b) Baibolo ingijisha byepi kifyele mwanamukazhi kyo obila mwananji pa kwitufunjisha kifyele kya Yehoba?
19 Kifyele ke lubaji lukwabo lwa butemwe bwa Yehoba. Kifyele kyo kika? Mu Baibolo, kyambo kya kifyele ne lusa byendela pamo. Byambo byavula bya Kihebelu ne Kingiliki bilumbulula kyubilo kya kifyele. Kyakumwenako, kyambo kya Kihebelu ra·chamʹ javula kituntululwa’mba “kumwesha bibusa” nangwa’mba “kwibobila lusa.” Kino kyambo kya Kihebelu Yehoba kyoaingijisha kutazha kwi aye mwine kijitu pamo na kyambo kya “lusemo” kabiji kyakonsha ne kulumbulula “kifyele kikalapo na nsemi wamukazhi.”
20 Pa kwitufunjisha kifyele kya Yehoba, Baibolo yaingijisha kifyele kikalapo na nsemi wamukazhi kyo obila mwananji. Isaya 49:15 waamba’mba: ‘Nanchi mwanamukazhi wakonsha kuvulama mwananji ukyamwa nyi? Ne kubula kumubila kifyele [ra·chamʹ] mwananji wa kwisemena nyi?’ Ee kine, aye kampepo wakonsha kumuvulama bino amiwa kechi nkavulama obewa ne.” (The Amplified Bible) Kyashupa bingi nsemi kulubako kwamusha mwananji ukyamwa. Mambo mwana mucheche kechi uji na bulume bwa kwiubila bintu ne; kimye kyonse ukeba kuba’mba inanji amukwashe. Nangwa byonkabyo kya bulanda bingi kwamba amba bansemi bamo kechi batako maana ku baana babo ne, kikatakata mu bino “bimye byakatazha.” (2 Timoti 3:1, 3) Yehoba waamba’mba: “Bino, amiwa kechi nkakuvulama obewa ne.” Kifyele kya Yehoba kyo obila bakalume banji kyakila ne lusa lwetu lwa kisemwa, kyakilatu ne kifyele kyuba mwanamukazhi ku mwananji mucheche.
21, 22. Malwa ka bena Isalela obapichilengamo mu Ijipita, kabiji Yehoba wibakwashishe byepi?
21 Yehoba byoaji nsemi wa butemwe umwesha byepi kifyele? Kino kyubilo twikimona mu byoaingijile na bena Isalela bakala. Kumpelo ya myaka kitota kya bu 16, bena Isalela bavula baikele bazha mu Ijipita mobakamanamine bingi. (Kulupuka 1:11, 14) Mu malwa obajingamo balombele kuba’mba Yehoba ebakwashe. Nga Lesa, aye uji na lusa wibakumbwile byepi?
22 Yehoba waumvwine bulanda. Waambile’mba: “Kumona namona buyanji bwa bantu bami baji mu Ijipita. Kabiji naumvwa kujila kwabo ko bajila . . . nayuka kuyanda kwabo.” (Kulupuka 3:7) Yehoba kechi wamwenetu bantu banji na kuyanda ne kwibalekatu byonkabyo ne, wibobijile bibusa. Yehoba ye Lesa wa bibusa. Kabiji bibusa byendela pamo na lusa. Yehoba kechi wajingatu na bulanda bonka ne; bino wibakwashishe ne kwibakwasha. Isaya 63:9 waamba’mba: “Monka mu butemwe bwanji ne mu lusa lwanji aye wibakujile.” Na “kuboko kwa bulume” bwanji, wapokolwele bena Isalela ku bena Ijipita. (Mpitulukilo ya mu mizhilo 4:34) Kabiji wibapelenga ne kajo mu jishinda ja kukumya ne kwibatwezha mu ntanda yabo yawama.
23. (a) Byambo bya nyimbi wa masalamo bitubula byepi amba Yehoba wituta bingi muchima atweba bonse pa muntu pa muntu? (b) Mu ñanyi mashinda Yehoba moetukwashisha?
23 Yehoba kechi ubilatu lusa bantu banji kana mu bujibumbatu kwapwa ne. Lesa wetu wa butemwe wituta bingi muchima atweba bonse pa muntu pa muntu. Wayuka kuyanda kwetu kotupitamo. Nyimbi wa masalamo waambile’mba: “Meso a Yehoba aji pa baoloka, ne matwi anji ashinkukila kujila kwabo. Yehoba uji kwipi na bonse balajika michima, kabiji wibapulusha bonse ba mipashi yalapila.” (Masalamo 34:15, 18) Yehoba witukwasha byepi pa muntu pa muntu? Kechi ufumyapo kine kyalengela buyanji bwetu ne. Bino wanengezha mashinda avula akukwashishamo boba bakeba bukwasho kwi aye. Byambo byanji bipana lujimuno lwakonsha kwitukwasha. Wanengezha bakulumpe mu kipwilo bafikilamo beseka na ngovu kukwasha bakwabo saka babena kumwesha lusa lwa Lesa. (Yakoba 5:14, 15) Yehoba byoaji ‘umvwa milombelo,’ upana “mupashi wazhila ku bamulomba.” (Masalamo 65:2; Luka 11:13) Lonse lwe lunengezho ke “lusa lwine lwa Lesa wetu.”—Luka 1:78.
24. Butemwe bwa Yehoba bukemulengela kubapo ka?
24 Kitusangajika bingi byotulanguluka butemwe bwa Shetu wa mwiulu. Mu mutwe wafumako betuvulwileko kuba’mba Yehoba umwesha bulume, bololoke, ne maana mu butemwe kuba’mba tumwenengamo byawama. Kabiji mu uno mutwe twafunda Yehoba byoamwesha butemwe bwanji ku bantu bonse, ne pa muntu pa muntu mu mashinda akukumya. Pano atweba bonse pa muntu pa muntu twafwainwa kwishikisha’mba: ‘Nsakubapo ka pa butemwe bwammwesha Yehoba?’ Mwakonsha kumutemwa na muchima wenu yense, maana enu onse, mweo wenu yense ne bulume bwenu bonse. (Mako 12:29, 30) Mu byonse byo mubanga juba ne juba mu bwikalo bwenu mwesekenga na ngovu kufwenya kwipi ne Yehoba. Kabiji Yehoba Lesa wa butemwe ukafwenya kwipi ne anweba.—Yakoba 4:8.
[Tubyambo twa mushi]
a Shayuka umo waamba’mba: “Musombelo wachilatu nge ke musombelo wabula kuchuchuka. Kamfwa, mvula, kuwasha, nangwatu kwikingijisha javula kechi kwakonsha kwikichuchula ne.”
Mukivuluka Nyi?
• Twayuka byepi kuba’mba butemwe kyo kyubilo kikatampe kya Yehoba?
• Mambo ka otwakonshesha kwambila’mba Yehoba byoatumine Mwananji kwiya na kumanama ne kwitufwila wamwesheshe butemwe bwanji bukatampe bingi?
• Yehoba witubula byepi kuba’mba witutemwa bonse pa muntu pa muntu?
• Mu ñanyi mashinda akatampe Baibolo moilumbulwila Yehoba byoetulekelako mambo etu?
[Kipikichala pa peja 24]
“Lesa . . . wapaine Mwananji yenkawa umo”
[Credit Line on page 25]
© J. Heidecker/VIREO
[Kipikichala pa peja 25]
“Mwibakila bañonyi bavula mu kunema”
[Kipikichala pa peja 26]
Kifyele kya nsemi wamukazhi kyo obila mwananji mucheche kyakonsha kwitufunjisha kifyele kya Yehoba