BUTALA BWA MABUKU BWA PA INTANETI
Kyamba kya Usopa
BUTALA BWA PA INTANETI
Kikaonde
Pa kukebela
  • Bisopelo
  • BAIBOLO
  • MABUKU
  • KUPWILA
  • w05 4/1 pp. 29-32
  • Bishinka Bikatampe Kufuma mu Buku wa Yoshua

Vidyo ufwamo.

Yakana kushinkuka.

  • Bishinka Bikatampe Kufuma mu Buku wa Yoshua
  • Kyamba kya Usopa—2005
  • Tumitwe tucheche
  • Byambo Bipashako
  • KU “MISANZA YA KU YELIKO”
  • (Yoshua 1:1–5:15)
  • KUSHINDA KWATWAJIJILE
  • (Yoshua 6:1–12:24)
  • YOSHUA WATAMBWILE MWINGILO WANJI MUKATAMPE WAPELELEKO
  • (Yoshua 13:1–24:33)
  • ‘Kafwako Nangwa Kimo Kyabula Kumweka ne’
  • Mutanchi wa Yoshua
    Baibolo wa Binembelo bya Ntanda Ipya
  • Juba Jaimenetu Pamo
    Buku Wami wa Mashimikila a mu Baibolo
Kyamba kya Usopa—2005
w05 4/1 pp. 29-32

Mambo a Yehoba o Omi

Bishinka Bikatampe Kufuma mu Buku wa Yoshua

BYO batebelejile mu Musanza wa Moabu mu 1473 B.C.E., kyafwainwa kuba’mba bena Isalela basangajikilwe bingi kumvwa bino byambo amba: “Inengezhezhai jimo mpao; mambo juba ja busatu saka jikyangye kupwa mukabuka uno Yodano, mu kutwela na kutambula ntanda yo abenakwimupa Yehoba Lesa wenu’mba: Mukeitambule ke yenu.” (Yoshua 1:11) Bwikalo bwabo bwa musokolwe pa myaka 40 mu kiselebwa bwajinga pa bwipi kupwa.

Panyuma ya kupitapo myaka makumi abiji, ntangi aye Yoshua waimene mukachi ka ntanda ya Kenana ne kwambila banabalume bena Isalela bakulumpe amba: “Talai, amiwa nemwabenya na bubale ntanda ya yoya mikoka yashalapo, ikale ke bifulo bya mikoka yenu, pamo ne ya yoya mikoka yo natapile kala, kufuma ku Yodano kufika ne ku Kalunga Kakatampe ka mema ka ku muzhika. Kabiji Yehoba Lesa wenu ukebashinjikila kunyuma ne kwibapanga ku meso enu, ne anweba mukanonka ntanda yabo, monka mo emulayijile Yehoba Lesa wenu.”—Yoshua 23:4, 5.

Buku wa Yoshua wanembelwe na Yoshua mu 1450 B.C.E., ke buku usangajika muji jishimikila ja bintu byamwekele kala pa myaka 22. Byo tuji ku mupaka kwa ntanda ipya ya mulaye, bwikalo bwetu bwipasha na bobwa bwa bena Isalela bajinga pepi na kutambula Ntanda ya Mulaye. Onkao mambo, twayai tuteko muchima ne kumona biji mu buku wa Yoshua.—Bahebelu 4:12.

KU “MISANZA YA KU YELIKO”

(Yoshua 1:1–5:15)

Yoshua kine watambwijile mwingilo wanema kimye Yehoba amwambijile’mba: “Mosesa kalume wami wafwa; pano obewa wimane, wabuke uno Yodano, obewa ne bano bantu bonse, mutwele mu ntanda yo mbenakwibapa bano bantu bena Isalela”! (Yoshua 1:2) Mwingilo wa kwa Yoshua wajinga wa kutangijila mukoka wa bantu bavula bingi kutwela mu Ntanda ya Mulaye. Mu kunengezha kino, watumine bamwendela ntanda babiji ku Yeliko, wajinga muzhi mutanshi kushinda. Mu uno muzhi mwaikalanga Lehaba, pite, awo waumvwine mingilo ya bulume Yehoba yo aubijile bantu banji. Wazhikijile ne kukwasha bamwendela ntanda kabiji balayañene nanji amba bakamupokolola ku lufu.

Bamwendela ntanda byo babweleletu, Yoshua ne bantu benengezhe kutwajijila lwendo lwabo ne kwabuka Yodano. Nangwa kya kuba mukola wayujile kufika ne monse mu misanza, kechi wibalengejile kubula kwabuka ne, mambo Yehoba walengele mema afuminenga kunundu kwijinga kabiji ne kwialeka kuya kunshi kuponena mu Kalunga Kafwa. Panyuma ya kwabuka Yodano, bena Isalela batuntukile ne kutebelela mu Giligala, pepi na Yeliko. Pa kupitapo moba ana, kimye kya mabanga pa juba ja bujikumi na buna ja ñondo wa Abibi, bajile kijiilo kya Lupitailo mu misanza ya Yeliko. (Yoshua 5:10) Juba jalondejilepo, batendekele kuja kajo ko bataine mu ntanda, kabiji kajo ka manna kechi bekamwenepo jibiji ne. Pa kyonka kino kimye, Yoshua wibatwezhezhe mu mukanda nangwa’mba wibalamishe banabalume bonse basemekelwe mu kiselebwa.

Mepuzho a mu Binembelo Akumbulwa:

2:4, 5—Mambo ka Lehaba o ebabepele banabalume ba kwa mfumu bakebelenga bamwendela ntanda? Lehaba wazhikijile bamwendela ntanda kubika bumi bwanji mu kizumba mambo waishile kwikala na lwitabilo mwi Yehoba. Onkao mambo, kechi wafwainwe kubula banabalume bakebelenga kwipaya bantu ba Lesa kwafyamine bamwendela ntanda ne. (Mateo 7:6; 21:23-27; Yoano 7:3-10) Kya kine, Lehaba “wabingishiwe mu mingilo,” kubikapotu ne kulubankanya baluwe ba mfumu kuya mu jishinda jingi.—Yakoba 2:24-26.

5:14, 15—Ñanyi wajinga “mukulumpe wa nzhita ya Yehoba”? Mukulumpe waishile kwi Yoshua na kumukwasha kimye kushinda kwa Ntanda ya Mulaye byo kwatendekele, wajinga “Mambo”—Yesu Kilishitu saka akyangye kwikala mu bumuntu. (Yoano 1:1; Danyela 10:13) Kwikala na luketekelo lwa kuba’mba Yesu Kilishitu watumbijikwa uji na bantu ba Lesa mu kwibakwasha kulwa nkondo ya ku mupashi lelo jino, byo kukoseshapo!

Lufunjisho kotuji:

1:7-9. Kutanga Baibolo pa juba pa juba, kulanguluka langulukapo pa bintu bijimo, ne kuba bintu byo tufunda, byanema bingi pa kuba’mba tube bulongo mu bintu bya ku mupashi byo twibikako kuba.

1:11. Yoshua waambijile bantu kunengezhezha jimo mpao ne bikwabotu bya kwibakwasha kechi kupembelelatu’mba Lesa ebape saka baikalatu chaka ne. Mukambizho wa kwa Yesu wa kubula kubambisha michima na bikebewa bya mu bwikalo, pamo ne mulaye wanji wa kuba’mba “bino bintu byonse bikemubikilwapo,” kechi bilumbulula’mba twafwainwa kwikalatu chaka kwa kubula kweseka na ngovu kwikwasha atweba bene ne.—Mateo 6:25, 33.

2:4-13. Byo aumvwine pa mingilo ikatampe ya Yehoba ne kulanguluka pa kyokyo kimye byo kyakatezhe, Lehaba wafuukwilepo kukwasha bapopweshi banji. Umvwe kya kuba mwafunda Baibolo pa kimye kyabaya kabiji ne kuyuka’mba tuji ‘mu moba a kupelako,’ nanchi kechi mwafwainwa kufuukula kumwingijila Lesa nenyi?—2 Timoti 3:1.

3:15. Byo kiji kuba’mba sawakya wa bamwendela ntanda bo batumine kuya ku Yeliko wawamine, Yoshua ponkapotu ne bantu bayile ku Yodano na kupembelela, mukola saka akyangye nangwa kumatu ne. Umvwe kyaikala byonkabyo ku mingilo ya kupopwela kwa kine, twafwainwa kwingijilapo bingi na ngovu kwa kubula kubanda amba kana bwikalo bwetu bwaikala bulongo ne.

4:4-8, 20-24. Mabwe jikumi na abiji o batolele mukachi ka Yodano aikele ke kya kwibavululako bena Isalela. Yehoba mingilo yanji ya kupokolola bantu banji ba mu ano moba ku balwanyi banji nayo ikala kivuluko kuba’mba uji nabo.

KUSHINDA KWATWAJIJILE

(Yoshua 6:1–12:24)

Muzhi wa Yeliko ‘bamushinkile mukachi ne pangye . . . , kafwako muntu walupukilemo nangwa kutwelamo ne.’ (Yoshua 6:1) Ibyepi muzhi byo akonsheshe kushindwa? Yehoba wabujile Yoshua jishinda mwa kubila. Palutwe kachechetu nsakwa yakundukile kabiji ne muzhi waonawinwe. Lehaba ne ba mu nzubo yanji bo bonka bapulukilemo.

Kushinda kwalondejilepo kwajinga kwa muzhi wa Ai ne mfumu wanji. Bamwendela ntanda bayileko baambile’mba muzhi wajingatu na bantu bacheche, onkao mambo kechi banabalume bavula bafwainwe kuya na kumonauna ne. Bino nangwa byonkabyo, banabalume bashilikale bafikile ku 3,000 bo batumine kuya na kulukuka muzhi banyemene kuchiina banabalume ba ku Ai. Mambo ka? Yehoba kechi wajinga na bena Isalela ne. Akana wa mu mukoka wa Yuda walengele mambo kimye kyo balukukilenga Yeliko. Byo apwishishe mambo, Yoshua wayile na kulukuka muzhi wa Ai. Pa kuba bena Isalela bebashinjilepo kala jimo, mfumu wa bena Ai wakebelenga bingi kulwa nabo. Bino Yoshua waingijishe jishinda jabujile kuyuka banabalume bena Ai na mambo a kukizhamo kwiketekela kwabo kabiji watambwile muzhi.

Gibeona ‘wajinga muzhi mukatampe, wakijile muzhi wa Ai mu kubaya ne bonse banabalume bajingamo bajinga babiyangala.’ (Yoshua 10:2) Byo baumvwine nkuwa ya bena Isalela yo bashinjile Yeliko ne Ai, banabalume bena Gibeona bajimbaikile Yoshua ne kulayañana lulayañano lwa mutende na bena Isalela. Luno lulayañano lwalengejile byalo byatentankene na Gibeona kumvwa bingi moyo. Mafumu atanu a bino byalo aumvwañene ne kutula nzhita bena Gibeona. Bena Isalela bapulwishe bena Gibeona ne kwipaya balwanyi babo pakatampe bingi. Mu kushinda kukwabo bena Isalela saka batangijilwa na Yoshua, bashinjile ne mizhi ya ku kabeta ka ku bulenge ne ku muzhika, kubikapo kabiji ne kushinda bamfumu bonse bevwangile pamo ba ku kabeta ka ku buyeke. Bonse bamfumu pamo bo baipaile ku muzhika kwa Yodano bafikile ku 31.

Mepuzho a mu Binembelo Akumbulwa:

10:13—Kino kyamwekele, kyakonshekele byepi kubiwa? “Kuji kintu kimukosela Yehoba,” Mulenga wa bya mwiulu ne ntanda nyi? (Ntendekelo 18:14) Umvwe wakeba, Yehoba wakonsha kulekesha kuzhokoloka kwa ntanda pa kuba’mba juba ne ñondo byamwekana kwimana pamo ku muntu ubena kwibimwena panopantanda. Nangwa wakonsha kulengela kwenda kwa ntanda ne ñondo kwikala pamo ne kwalula mintetenga ibena kufuma ku juba ne ñondo, kumona’mba kyeya kibena kufuma ku bino byeya bibiji kyatwajijila na kusama. Bino nangwatu kikale byepi, “kechi kwaikalapo juba jikwabo pamo ne joja” mu bwikalo bwa bantu ne.—Yoshua 10:14.

10:13—Buku wa Yashala ye mu ka? Uno buku bamutongola jibiji mu 2 Samwela 1:18 kumwesakanya ku lwimbo ye batela’mba: “Lwimbo wa buta bwa mukanda”—lwimbo wa bulanda wa kujila Mfumu Saulo wa bena Isalela ne mwananji Yonafwanyi. Buku wajinga na nyimbo ne nsansawilo ya ambanga pa bintu bimo byamwekananga mu bwikalo bwa bena Isalela kabiji wayukanyikilwe bingi ku Bahebelu.

Lufunjisho kotuji:

6:26; 9:22, 23. Kufingañana Yoshua ko afingañene pa kimye kya konaunwa kwa Yeliko kwafikizhiwe panyuma ya kupitapo myaka 500. (1 Bamfumu 16:34) Mafingo Nowa o afingile munkananji Kenana afikizhiwe kimye bena Gibeona kyo baishile kwikala bazha. (Ntendekelo 9:25, 26) Byambo bya Yehoba kimye kyonse bikala bya kine.

7:20-25. Bamo bakonsheshe kuswisha bwivi bwa kwa Akana amba bwajingatu mambo acheche, kampe kulanguluka’mba kechi kwakonsheshe kuletela bakwabo malwa ne. Bakonsha kumona ne kwiba tubintu tucheche ne kulenga mambo acheche akanya Baibolo mu jonkajo jishinda. Nangwa byonkabyo, atweba twafwainwa kwikala nobe Yoshua kukosa kukanya michima yetu ku makatazho eya na mambo a byubilo byatama.

9:15, 26, 27. Twafwainwa kutako bingi muchima ku bintu byo twitabanzhanya ne kulondela byambo byetu.

YOSHUA WATAMBWILE MWINGILO WANJI MUKATAMPE WAPELELEKO

(Yoshua 13:1–24:33)

Myaka yanji byo yavujile keifike ku 90, Yoshua watendekele kwabanya ntanda. Kine wajinga mwingilo mukatampe bingi! Mikoka ya bena Lubenyi ne bena Gadi ne lubaji lumo lwa mukoka wa bena Manase batambwijile bifulo byabo bya ku musela wa Yodano. Mikoka yashajilepo ayo pano beipele bifulo bya ku muzhika kupichila mu kuta bubale.

Bashimikile nzubo ya Lesa mu Shilo mu nyaunda ya bena Efelaimu. Kaleba watambwile muzhi wa Hebulona kabiji Yoshua aye watambwile Timinata-sela. Bena Levi bebapele mizhi 48, kuvwangapo ne mizhi 6 ya kufyamamo. Byo babwelelenga ku bifulo byabo bya ku musela kwa Yodano, bena Lubenyi, bena Gadi ne lubaji lumo lwa mukoka wa bena Manase bashimikile kyakusokelapo bitapisho “kyabaya bingi.” (Yoshua 22:10) Mikoka yajinga ku muzhika wa Yodano yamwene kino amba kyajinga kya kusatuka, kabiji kulwa pakachi ka mikoka kwatendekele, bino kwiipaya kwachibikizhiwe na mambo a kukwatankena pamo jibiji.

Panyuma ya kuba Yoshua waikala myaka yavula mu Timinata-sela, wibechile bonse pamo bakulumpe, babinemanga, bamitonyi ne babitumbafumu ba bena Isalela kabiji wibakambizhe kwikala bakosa ne kutwajijila kwikala ba bukishinka kwi Yehoba. Palutwe kacheche, Yoshua wakonkenye mikoka yonse ya bena Isalela konka ku Shekema. Kuno wibapitulwishishemo mu mingilo ya Yehoba yo aubile kufumatu ne ku kimye kya kwa Abalahama, kabiji kubwezhapo jibiji wibakambizhe’mba, “akamwai Yehoba, ne kumwingijila na michima yabula bujimbijimbi, ne na michima ya kishinka.” Ponkapo bantu bamukumbwile’mba: “Yehoba Lesa wetu tukamwingijilanga, ne jiwi janji tukejikokelanga.” (Yoshua 24:14, 15, 24) Kabiji pa kupita bino bintu Yoshua wafwile ne myaka yanji yafikile ke 110.

Mepuzho a mu Binembelo Akumbulwa:

13:1—Nanchi kino kechi kilwañana na byambo biji mu Yoshua 11:23 nenyi? Ine, mambo kushinda ko bashinjile Ntanda ya Mulaye kwajinga na mbaji ibiji: lubaji lutanshi lwavwangilemo nkondo ya pakachi ka byalo yashinjiwemo bamfumu 31 mu ntanda ya Kenana kabiji ne yo yo nkondo yapwishishe bulume bwa bena Kenana. Lubaji lwa bubiji lwajinga lwa kutwela ne kushinda ntanda kwingijisha mikoka ne bantu bene bunke. (Yoshua 17:14-18; 18:3) Nangwa kya kuba bena Isalela bakankelwe kwibapangamo bonse bena Kenana mukachi kabo, aba bashajilemo kechi bakonsheshe kulengela bena Isalela moyo ne. (Yoshua 16:10; 17:12) Yoshua 21:44 wamba’mba: “Yehoba wibapele kukokoloka monse monse.”

24:2—Nanchi Shanja Abalahama, aye Tela, wapopwelanga bankishi nyi? Pa kutendeka, Tela kechi wapopwelanga Yehoba Lesa ne. Wapopwelanga lesa ñondo utelwa’mba Sini—lesa wayile nkuwa mu Ula. Kwesakana na mwayijile kisho kya Bayudea, Tela wafwainwa walenganga ne bankishi. Bino nangwa byonkabyo, Abalahama byo afumine mu Ula kulondela mukambizho wa Lesa, Tela wayile nanji ku Halana.—Ntendekelo 11:31.

Lufunjisho kotuji:

14:10-13. Nangwa kya kuba wafikizhe myaka ya kusemwa 85, Kaleba walombele mwingilo wakosa wakupangamo bantu mu kyalo kya Hebulona. Mu kino kyalo mwaikalanga bena Anaki—banabalume babiyangala. Na bukwasho bwa Yehoba, uno mwanamulume kitonzhi washinjile kabiji Hebulona waishile kwikala muzhi wa kunyemenamo. (Yoshua 15:13-19; 21:11-13) Kya kumwenako kya kwa Kaleba kitukwasha kubula kuchinuzhuka mingilo yakosa ya teokalasi.

22:9-12, 21-33. Twafwainwa kujimuka kumona’mba kechi tubena kuzhachisha bakwetu ne.

‘Kafwako Nangwa Kimo Kyabula Kumweka ne’

Yoshua byo akotele, waambijile banabalume bakulumpe bena Isalela amba: “Kafwako kintu nangwa kimotu kya mu byobya byawama byo emulayile Yehoba Lesa wenu kyabula kumweka ne; byonse byamwekele kwi anweba.” (Yoshua 23:14) Byo jalumbululapo bulongo kino kintu jishimikila ja kala ja kwa Yoshua!

Mutumwa Paulo wanembele’mba: “Byonse byanembelwe kala byanembejilwe kufunda kwetu, amba, monka mu butekanye ne mu bukwasho bwa binembelo twikale na luketekelo.” (Loma 15:4) Twakonsha kushiinwa’mba luketekelo lo tuji nalo mu milaye ya Lesa kechi lwatutu ne. Kafwako nangwa mulaye umo ukabula kufikizhiwa ne; yonse ikafikizhiwa.

[Kipikichala pa peja 30]

Mwayuka ene mambo Lehaba pite o abingishiwe nyi?

[Kipikichala pa peja 32]

Bwivi bwa kwa Akana kechi bwajinga mambo acheche ne, bwaletele mambo akatazha bingi

[Kipikichala pa peja 32]

“Ko ku lwitabilo ko yaponene nsakwa ya Yeliko.”—Bahebelu 11:30

    Mabuku a mu Kikaonde (1992-2025)
    Shinkai
    Shinkulai
    • Kikaonde
    • Tuminaiko Bakwenu
    • Byo Mukeba
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Terms of Use
    • Privacy Policy
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Shinkulai
    Tuminaiko Bakwenu