“Mwapotelwe Na Lupoto”
“Mwapotelwe na lupoto: onkao mambo, tumbijikai Lesa.”—1 KOLINDA 6:20.
1, 2. (a) Kwesakana na Mizhilo ya Mosesa, bazha bena Isalela bebasunganga byepi? (b) Muzha watemenwe nkambo yanji waubangapo byepi?
BUKU wa Holman Illustrated Bible Dictionary waamba’mba: “Kala mu ntanda, buzha bwanaine bingi kabiji bwaubiwanga javula. Watwajijila’mba: “Bukomo bwa mu Ijipita, Greece ne mu Loma bwaimenejile pa kwingijisha bazha. Mu myaka kitota kitanshi kya bena Kilishitu, umo pa bantu basatu mu Italy kabiji ne umo pa bantu batanu mu byalo bikwabo, wajinga muzha.”
2 Nangwa kya kuba mu Isalela wa kala namo mwajinga buzha, bino na mambo a Mizhilo ya Mosesa, bazha Bahebelu bazhikijilwe. Kya kumwenako, kwesakana na Mizhilo, mwina Isalela wakonsheshe kwingila mingilo ya buzha kechi kukila pa myaka itanu na umo ne. Mu mwaka wa butanu na ibiji, bamuswishishe ‘kufumamo sa akasulukatu kya bupetu.’ Bino mafunde pa mambo a bya kusunga bazha ajinga bulongo kabiji awaina kya kuba ne Mizhilo ya Mosesa yabikileko lunengezho lwa kuba’mba: ‘Inge awa muzha waamba patoka amba: Namutemwa nkambo yami, ne mukazhami, ne baana bami, kechi nkasuluke mfumemo ne, apa bino nkambo yanji ukamuleta ku mitonyi (nangwa’mba kwi Lesa), kabiji ukamuleta ku kinzhilo nangwa ku jishiki ja kibelo ne kumusaba kutwi kwanji na kyela kya kusabako, kabiji ukamwingijilanga kikupu.’—Kulupuka 21:2-6; Bena Levi 25:42, 43; Mpitulukilo ya mu mizhilo 15:12-18.
3. (a) Ñanyi mutundu wa buzha bena Kilishitu ba mu myaka kitota kitanshi ye bajingamo? (b) Ki ka kitulengela kumwingijila Lesa?
3 Lunengezho lwa buno buzha bwa kwitemenwa lwamwesheshenga mutundu wa buzha bena Kilishitu ba kine ye bajimo. Kya kumwenako, banembi ba Baibolo, abo ba Paulo, Yakoba, Petelo ne Yuda beyukanyikishe abo bena amba bakalume ba Lesa kabiji ne Kilishitu. (Titusa 1:1; Yakoba 1:1; 2 Petelo 1:1; Yuda 1) Paulo wavulwileko bena Kilishitu mu Tesalonika amba ‘bavundamine ku bankishi [babo] ne kwalukila kwi Lesa, mu kwingijila Lesa mumi ne wa kine.’ (1 Tesalonika 1:9) Ki ka kyalengejile bano bena Kilishitu kwipana abo bene kwikala bakalume ba Lesa? Ki ka kyamulengelanga muzha mwina Isalela kwipana aye mwine kumwingijisha? Nanchi kechi na mambo a kumutemwa nkambo yanji nenyi? Bukalume bwa bwina Kilishitu bwaimena pa kumutemwa Lesa. Umvwe twamuyuka ne kumutemwa Lesa mumi yenka wa kine, kitulengela kumwingijila “na muchima [wetu] yense ne na mweo [wetu] yense.” (Mpitulukilo ya mu mizhilo 10:12, 13) Ki ka kyavwangiwamo mu kwikala bakalume ba Lesa kabiji ne Kilishitu? Nga kino kitukwasha byepi mu bwikalo bwetu bwa pa juba pa juba?
“Byonse Kasa Mwibyubila Lukumo lwa Lesa”
4. Twikala byepi bakalume ba Lesa ne Kilishitu?
4 Muzha ke “muntu wanonkwa ku muntu mukwabo nangwa bakwabo kabiji ukokela bintu byonse.” Ne atweba tunonkwa kwi Yehoba inge twipana kwi aye ne kubatizwa. Mutumwa Paulo walondolola’mba: “Kechi mwinonka anwe bene ne; mambo mwapotelwe na lupoto.” (1 Kolinda 6:19, 20) Kya kine, luno lupoto ke kitapisho kya bukuzhi bwa kwa Yesu, mambo kupichila mu buno bukuzhi Lesa po po etwitabizha kwikala bakalume banji bena Kilishitu bashingwa nangwa balunda ba bena Kilishitu bashingwa baji na luketekelo lwa kwikala panopantanda. (Efisesa 1:7; 2:13; Lumwekesho 5:9) Onkao mambo kufumatu pa lubatizhilo lwetu, “twi ba kwa Nkambo.” (Loma 14:8) Byo kiji kuba’mba twapotwa na mashi anema a kwa Yesu Kilishitu, ne atweba twikala bakalume banji kabiji twafwainwa kulondela mikambizho yanji.—1 Petelo 1:18, 19.
5. Byo tuji bakalume ba kwa Yehoba, kintu ka kikatampe kyo twafwainwa kuba, kabiji twakonsha kwikyuba byepi?
5 Bazha bafwainwa kukokela nkambo yabo. Buzha bwetu bwa kwitemenwa kabiji tuba bino na mambo a butemwe bo twatemwa nkambo. 1 Yoano 5:3 waamba’mba: “Kutemwa Lesa ko ko kuno, amba, tulame mikambizho yanji: kabiji mikambizho yanji kechi yakatazha ne.” Ko kuba’mba atweba lukokelo lwetu kyo kintu kimwesha butemwe bo tuji nabo ne kunekenena kwetu pamo. Bumwekana mu bintu byonse byo tuba. Paulo waambile’mba: “Nangwa muja, nangwa mutoma, nangwa muba kya byepi nangwa kya byepi, byonse kasa mwibyubila lukumo lwa Lesa.” (1 Kolinda 10:31) Mu bwikalo bwa pa juba pa juba, nangwatu mu tubintu tucheche kikebewa kumwesha’mba ‘twingijila Nkambo.’—Loma 12:11.
6. Kwikala bakalume ba Lesa kwitukwasha byepi kufuukula bya kuba mu bwikalo bwetu? Londololai kino mwambe kya kumwenako.
6 Kya kumwenako, pa kufuukula bya kuba tukebewa kwikala batekanya, patanshi kuyuka kyaswa muchima wa Nkambo yetu wa mwiulu, Yehoba. (Malakai 1:6) Kufuukula bintu byakatazha kwakonsha kwitulengela kumona lukokelo lwetu lo tuji nalo kwi Lesa. Pano nanchi tukakonsha kuta maana ku byambo byanji kukila kulondela milanguluko ya muchima wetu wa “bujimbijimbi” kabiji “watamishatu” nyi? (Yelemiya 17:9) Melisa, mwina Kilishitu wabula kusongolwa, waikeletu moba acheche panyuma ya kubatizwa kwanji kimye nsongwalume atendekele kumukomoka. Uno nsongwalume wamwekelenga kwikala muntu wawama bingi, kabiji pa kyokyo kimye wafundanga Baibolo na Bakamonyi ba kwa Yehoba. Nangwa byonkabyo, mukulumpe mu kipwilo waambile nanji pa mambo a byo kyanemena kulondela mukambizho wa Yehoba wa kutwela mu masongola “kana monka mwi Nkambo.” (1 Kolinda 7:39; 2 Kolinda 6:14) Melisa waitabizhe kino amba: “Kechi kyampelejile kulondela jino jishinda jawama ne. Bino, nalangulukile namba, byo kiji kuba’mba nepaine amiwa mwine kwi Lesa kuba kyaswa muchima wanji, nsakusalapo kukokela mafunde anji awama.” Byo alondolwelenga byafuminemo, waambile’mba: “Nji bingi na lusekelo mambo nalondejile lolwa lufunjisho. Palutwe kacheche, nsongwalume walekele kufunda Baibolo. Umvwe ne amiwa namukomokele, kino kimye inge nasongolwa ku muntu wabula kwitabila.”
7, 8. (a) Mambo ka o twafwainwa kubula kuteshako muchima ku kutokesha bantu pa michima? (b) Londololai kuchina bantu byo kwakonsha kushinjiwa.
7 Byo tuji bakalume ba Lesa, kechi twafwainwa kwikala bakalume ba bantu ne. (1 Kolinda 7:23) Kya kine, bonse kafwako ukeba kubula kuyukanyikwa ne, bino twafwainwa kuvuluka ne kuyuka’mba bena Kilishitu baji na mizhilo yapusana na ya panopantanda. Paulo waipwizhe’mba: ‘Mbena kukeba kwibatokesha bantu pa muchima nyi?’ Mu kupezhako waambile’mba: “Kabiji inge nkibatokesha bantu pa michima inge kechi ne kalume wa Kilishitu ne.” (Ngalatiya 1:10) Kechi twafwainwa kulondela byuba bakwetu ne kutendeka kutokesha bantu pa michima ne. Pano nanchi, twakonsha kuba byepi umvwe twaikala na lukatazho lwa kukokela?
8 Monai kya kumwenako kya Elena, mwina Kilishitu wakyanyike mu Spain. Wajinga na bakwabo bavula mo bafunjilanga bapananga mashi abo ku bantu bakwabo. Bayukile’mba Elena, Kamonyi wa kwa Yehoba, kechi wakonsheshe kupana mashi anji nangwa kuswa kumubika mashi mu mubiji ne. Byo kwamwekelepo ka kimye ka kuba’mba alondolole milanguluko yanji ku bonse bo afundanga nabo, Elena wibabujile byo kiji. Elena walondolwele’mba: “Kwambatu kishinka, pa kuba kino naakaminwe bingi. Pano bino, nanengezhezhe bingi bulongo kabiji mwafumine bintu byawama bingi. Bakwetu bavula mo twafunjilanga bannemekele bingi, kabiji mufunjishi wañambijile’mba wakomokele bingi mwingilo ye naubilenga. Nasekejile bingi pa kubingisha jizhina ja Yehoba kabiji ne kuba’mba nakonsheshe kulondolola bulongo bishinka bya Binembelo byo naitabilamo.” (Ntendekelo 9:3, 4; Byubilo 15:28, 29) Ee, byo tuji bakalume ba Lesa ne Kilishitu twapusana bingi na bantu bavula. Onkao mambo, bantu baketunemeka umvwe twalondolola bulongo bintu byo twaitabilamo.—1 Petelo 3:15.
9. Tufunjilako ka kwi malaika waishile kwi mutumwa Yoano?
9 Kuvulukanga’mba twi bakalume ba Lesa nako kwakonsha kwitulengela kwikala bepelula. Kimye kimo mutumwa Yoano wasekejile bingi pa kumona kimwesho kyawama bingi kya Yelusalema wa mwiulu kya kuba walambile panshi ku maulu a malaika wajinga wa kumwambilako Lesa, ne kumupopwela. Malaika wamwambijile’mba: “Kileke: Amiwa ne mukwenu wa mu mwingilo umo pamo ne bakwenu bangauzhi, ne boba balama byambo bya mu ye uno buku: popwela Lesa.” (Lumwekesho 22:8, 9) Malaika waubile kintu kyawama bingi kyo bafwainwa kulondela bonse bakalume ba Lesa. Bena Kilishitu bamo bakonsha kwikala na mingilo ikatampe mu kipwilo. Bino nangwa byonkabyo, Yesu waambile’mba: “Aye usaka kwikala mukulumpe wenu, ekale wa mwingilo wenu; kabiji aye usaka kwikala mutanshi mwi anweba, ekale muzha wenu.” (Mateo 20:26, 27) Byo tuji baana ba bwanga ba kwa Yesu, atweba bonse twi bakalume.
“Twauba Kyonkakya kyo Twafwainwa Kuba”
10. Ambai bya kumwenako bya mu Binembelo bimwesha’mba bakalume ba Lesa bakishinka bimye bimo kechi kibapelelanga kuba kyaswa muchima wa Lesa ne.
10 Kuba kyaswa muchima wa Lesa kechi kintu kyapela ku bantu bambulwakoloka ne. Ngauzhi Mosesa kechi wakebelenga kumukokela Yehoba ne, kimye kyo amwambijile kuya na kufumya bena Isalela mu buzha mu Ijipita. (Kulupuka 3:10, 11; 4:1, 10) Byo bamupele mwingilo wa kuya na kusapwila mambo a kwibazhachisha bantu ba mu Ninevwa, Yona “waimene’mba: Nnyemene ku Tashishi, namubomboke Yehoba.” (Yona 1:2, 3) Baluka, wajinga munembeshi wa kwa ngauzhi Yelemiya, wijizhañenye na mambo a kukoka na mwingilo wanji. (Yelemiya 45:2, 3) Twafwainwa kuba byepi umvwe kizaku kyetu nangwa bintu byo tukeba byabula kuswañana na kuba kyaswa muchima wa Lesa? Kishimpi kyaambile Yesu kikumbula buno bwipuzho.
11, 12. (a) Shimikizhaiko pacheche kishimpi kya kwa Yesu kyanembwa mu Luka 17:7-10. (b) Lufunjisho ka lo tufunda mu kishimpi kya kwa Yesu?
11 Yesu waambile pa kalume umo wazhikishe juba jonse na kufunga mikooko ya nkambo yanji mu bujimi. Kalume byo afikile ku nzubo saka akoka, panyuma ya kwingila mwingilo wakosa pa maawala 12, nkambo yanji kechi wamwichile kuba’mba ekale panshi ne kwiyowa kajo kawama ka mabanga ne. Mu kifulo kya byobyo, nkambo yanji waambile’mba: “Nengezhai mo nsakujila, ne kwinyinga bulongo, uñingijile ku tebulu, poso napwa kuja ne kutoma; kabiji palutwe ne obewa usakuja ne kutoma.” Kalume wakonsheshe kuba bintu byanji kanatu panyuma ya kuba waingijila nkambo yanji. Mu kishimpi kyanji Yesu wapezhezheko kwamba’mba: “Byonkabyo ne anweba, pa kupwisha kuba byonse byo mwakambizhiwa, mukambe’mba, Twi bakalume batu; twauba kyonkakya kyo twafwainwa kuba.”—Luka 17:7-10.
12 Yesu kechi waambile kino kishimpi kumwesha’mba Yehoba kechi umona bintu byo tuba mu mwingilo wanji amba byatutu ne. Baibolo waamba bulongo kuba’mba: “Lesa kechi wabula koloka’mba, avulame mwingilo wenu ne butemwe bo wijimwesha jizhina janji” ne. (Bahebelu 6:10) Kishinka kine kiji mu kishimpi kya kwa Yesu ke kya kuba’mba, kalume kechi wakonsha kutokesha muchima wanji aye mwine nangwa kuta maana ku bintu byanji mwine ne. Byo twipaine kwi Lesa ne kufuukulapo kwikala bakalume banji, twaitabizhe kutangizhako kyaswa muchima wanji palutwe yetu. Twafwainwa kukokela kyaswa muchima wa Lesa.
13, 14. (a) Mu ñanyi mashinda mo twakonsha kushinjila bukoke bwa kukeba kuba bintu byetu atwe bene? (b) Mambo ka o twafwainwa kutangizhizhako kuba kyaswa muchima wa Lesa?
13 Kufunda Byambo bya Lesa ne mabuku anembwa na ‘kalume wa kishinka ne wa maana’ kukebewa kwibikishako atwe bene. (Mateo 24:45) Kino kyakonsha kubiwa kikatakata umvwe kya kuba ne kalatu kutanga kwitushupa nangwa inge kya kuba buku ubena kwamba pa “bine byazhika bya Lesa.” (1 Kolinda 2:10) Abya kechi twafwainwa kwitanchikila kimye kya lufunjisho lwa pa bunke nenyi? Twakonsha kwifunjisha atwe bene kwikalapo na kimye kyabaya kya kufunda. Umvwe ke tubule kuba bino, twakonsha kwikala byepi na kizaku kya kukeba ‘kajo kakosa ka [boba] bakoma’?—Bahebelu 5:14.
14 Nga pa bimye byo tubwela ku mazubo saka twakoka panyuma ya kwingila mute yense kikala byepi? Pa kubatu’mba tutanwe ku kupwila kwa bwina Kilishitu kanatu twibikako. Nangwa kampe kechi twakonsha kwibijila kusapwila ku bantu bo twabula kuyukisha bulongo ne. Paulo wayukile’mba kwikalapo kimye kimo kyo tusapwila mambo awama ‘monka mu kyaswa muchima wetu mwine.’ (1 Kolinda 9:17) Nangwa byonkabyo, tuba bino bintu mambo Yehoba—Nkambo wetu wa mwiulu, ye twatemwa—witubula’mba twafwainwa kuba bino. Nanchi kimye kyonse kechi tusekela ne kumwenamo panyuma ya kwibikishako na ngovu kufunda, kuya na kupwila, ne kusapwila nenyi?—Masalamo 1:1, 2; 122:1; 145:10-13.
Kechi Mwafwainwa ‘Kutala Panyuma’ Ne
15. Yesu wamwesheshe byepi kya kumwenako mu kukokela Lesa?
15 Yesu Kilishitu wamwesheshe lukokelo lwanji kwi Shanji wa mwiulu mu jishinda janema bingi. Yesu waambijile baana banji ba bwanga amba: “Nafumine mwiulu, kechi mambo a kuba kyaswa muchima wami ami mwine ne, poso kuba kyaswa muchima wa kwa aye wantuma.” (Yoano 6:38) Byo ajinga na bulanda mu bujimi bwa Ngesemani, walombele’mba: “Tata, kana kyakonsheka kubiwa, kano katomeno kampitaile: byonkabyo, kechi kya pa muchima wami ne, poso kya pa muchima wenu.”—Mateo 26:39.
16, 17. (a) Twafwainwa kwibimona byepi bintu byo twasha kunyuma? (b) Mweshai Paulo byo amwesheshe maana mu kwibipima bintu bya mu ntanda byo akonsheshe kwikala nabyo kulutwe na lwendo’mba, “binchatu.”
16 Yesu Kilishitu ukeba atweba kutwajijila bakishinka mu kwikala bakalume ba Lesa. Waambile’mba: “Ka paji muntu uba wakwata pulao, kabiji katale pa nyuma, wafwainwa bufumu bwa Lesa ne.” (Luka 9:62) Kulanguluka kimye kyonse pa bintu byo twasha kunyuma kechi kintu kyawamishatu kuba umvwe tubena kwingijila Lesa ne. Mu kifulo kya kuba bino, twafwainwa kuta maana ku bintu byo twamwenamo byo tuji bakalume ba Lesa. Paulo wanembejile bena Filipai amba: ‘Nebitela bintu byonse ke byatu na mambo a kuwama kwine kwa maana a kuyuka Kilishitu Yesu Nkambo yami: ye ye nabujilwamo bintu byonse, ne kwibitela namba, binchatu, namba mmwenemo Kilishitu.’—Filipai 3:8.
17 Akilangulukaipotu pa bintu byonse Paulo byo atelele’mba binchatu ne kwibileka mu kukeba kumwenamo bya ku mupashi pa kwikala kalume wa Lesa. Washile kunyuma kechi bintutu byonka byawama bya mu ntanda ne, bino ne jishuko ja kwikala ntangi wa Bayudea kulutwe. Umvwe Paulo watwajijile mu kupandawila kwa Bayudea, wakonsheshe ne kwikala pa kifulo nobe kyokya kyajingapo Shimeona, mwana wa mufunjishi wa kwa Paulo, aye Ngamaliela. (Byubilo 22:3; Ngalatiya 1:14) Shimeona waikele ntangi wa Bafaliseo kabiji ye wajinga ne kulutwe—nangwa kya kuba wazhinaukilenga—mu bunsatuki bwa Bayudea bwa kusatukila bena Loma mu 66-70 C.E. Wafwile mu onka ano malwañano, kampe kumutapa ku bantangi Bayudea, inyi kana bashilikale ba bena Loma.
18. Ambai kya kumwenako kumwesha’mba kuba bintu bya ku mupashi kuleta lusekelo lukatampe.
18 Bakamonyi ba kwa Yehoba bavula balondela byonka byaubile Paulo. Jean waambile’mba: “Myakatu icheche panyuma ya kupwisha sukulu, natwelele nkito ya kwikala munembeshi mukulumpe kwi shabyambo watumbalele bingi mu London. Naingijilenga bingi bulongo kabiji natambulanga bingi mali avula, bino mukachi ka muchima wami nayukile namba nakonsha kukizhapo kuba bulongo mu kwingijila Yehoba. Kyapeleleko, napaine kipepala kyami kya kulekelapo nkito ne kutendeka bupainiya. Nji bingi na lusekelo mambo kufuma po natendekejile uno mwingilo papita ne myaka 20! Mwingilo wami wa kimye kyonse waleta byavula bingi mu bwikalo bwami kukila mwingilo yense wa bunembeshi ye nakonsheshe kwingila. Kafwako kiji kyonse kileta lusekelo lukatampe kukila pa kumona Byambo bya Yehoba byo byakonsha kupimpula bwikalo bwa muntu ne. Kwingilako uno mwingilo wa kupimpula bwikalo bwa bantu kyawama bingi. Bintu byo tumupa Yehoba ke bukuukutu mu kwibyesakanya na byo etupa.”
19. Ki ka kyo twafwainwa kusalapo kuba, kabiji mambo ka?
19 Bwikalo bwetu bwakonsha kwaluka monka mukuya kwa moba. Bino nangwa byonkabyo, kwipana kwetu kwi Lesa kutwajijila. Kechi twaluka ne, tukiji bakalume ba kwa Yehoba kabiji aye waswisha atwe bene kwisajila byo twakonsha kwingijisha bulongo kimye kyetu, bulume bwetu, kya bupe kyetu ne bintu bikwabotu. Onkao mambo, mu jino jishinda bintu byo tufuukula kuba, byakonsha kumwesha byo twamutemwa Lesa. Kabiji bimwesha ne byo tubena kukeba kwipana atwe bene kuba bintu mu kwitemenwa. (Mateo 6:33) Kechi na mambo a byo buji bwikalo bwetu ne, abya kechi twafwainwa kwibikishako kumupa Yehoba bintu byetu byawamisha nenyi? Paulo wanembele’mba: “Umvwe kuswa ko kuji, kya bupe kitabilwa monka mwayila byo aji nabyo muntu, kechi mwayila byo abula nabyo ne.”—2 Kolinda 8:12.
“Muji ne Bipangwa Byenu”
20, 21. (a) Ñanyi bipangwa bakalume ba Lesa byo bapanga? (b) Yehoba upesha byepi aba bamupa bintu byabo byawamisha?
20 Kwikala bakalume ba Lesa kechi kuyandatu ne. Kwitupokolola kufuma ku buzha bwatama bwitulengela kubula kwikala balusekelo. Paulo wanembele’mba: “Byo mwakasululwa ku bundengamambo ne kwaluka ke muji bazha ba Lesa, muji ne bipangwa byenu bya kuzhijikwa, ne ku mpelo ke bumi bwa myaka.” (Loma 6:22) Kwingijila kwetu Lesa kupanga bipangwa bya kuzhijikwa kuba’mba twamwenamo byawama mu kwikala bazhila nangwa na byubilo byawama. Kunungapo, kuba kino kuketulengela kutambula bumi bwa myaka kulutwe.
21 Yehoba mpanyi wa bakalume banji. Umvwe twamupa byawamisha mu mwingilo wanji, aye witushinkwila “bipenze bya mwiulu” ne kwitwitulwila ‘bibusa, kya kuba’mba kechi tukamona mwa kwibilonga ne.’ (Malakai 3:10) Byo kikekalapo kya lusekelo pa kutwajijila kwingila ne kwikala bakalume ba kwa Yehoba myaka ne myaka!
Mukivuluka Nyi?
• Mambo ka o twikela bakalume ba Lesa?
• Tumwesha byepi lukokelo lwetu lwa kuba kyaswa muchima wa Lesa?
• Mambo ka o twafwainwa kutangizhako kyaswa muchima wa Yehoba mu bwikalo bwetu?
• Mambo ka o twafwainwa kubujila ‘kutala ku bintu biji lunyuma’?
[Bipikichala pa peja 14]
Lunengezho lwa buzha bwa kwitemenwa mu Isalela lwamwesheshenga buzha bwa bena Kilishitu
[Kipikichala pa peja 15]
Umvwe twabatizwa twikala bakalume ba Lesa
[Bipikichala pa peja 15]
Bena Kilishitu batangizhako kyaswa muchima wa Lesa