Kuchinchika Bulanda
‘Bonse baana banji [Yakoba] ba balume ne bonse babakazhi baishile na kumutekenesha; pakuba aye wakaine kutekeneshiwa, kabiji waambile’mba: Ndekai mambo amiwa nkayangatu ku kalunga ka bafu konka kuji mwanami, kasa njila. Byonkabyo shanji wamujijilengatu.’—NTENDEKELO 37:35.
MUSHAKULU Yakoba, waumvwine bingi bulanda bukatampe byo afwishishe mwananji wamulume. Waambile amba, ukajilangatu kufikatu ne pa juba janji ja kufwa. Byonkatu biumvwine Yakoba, ne anweba mwakonsha kumvwa bulanda bukatampe umvwe mwafwisha mulongo wenu kya kuba ke mumonetu nobe kechi bukapwa ne. Nanchi kwikala na bino binyenge bikatampe kumwesha’mba muntu kechi uji na lwitabilo mwi Lesa nenyi? Ine kechi ibyo ne!
Baibolo wamulumbulula Yakoba kwikala muntu wa lwitabilo. Pamo ne nkambo yanji Abalahama kabiji ne shanji aye Izaka, Yakoba waambiwapo bingi na mambo a lwitabilo lwanji. (Bahebelu 11:8, 9, 13) Kabiji, juba jimo wisunshile na malaika bufuku bonse kubatu amba amubile bibusa bya Lesa! (Ntendekelo 32:24-30) Yakoba wafwainwa wajinga na bulunda bwakosa na Yehoba. Pano twakonsha kufunjilako ka ku bulanda bwajinga ne Yakoba? Kwikala na bulanda bukatampe umvwe mulongo wetu wafwa kechi kumwesha’mba tufwalo lwitabilo lwakosa mwi Lesa ne. Kijitu bulongo kwikala na bulanda kabiji ne kujila umvwe mulongo wetu wafwa.
Bulanda bo Bu Ka?
Kumvwa bulanda kwaenda kupusanapusana. Bantu bamo bakilamo bingi kwikala na bulanda. Akitwayai twisambe pa byapichilemo Leonardo wajinga na myaka ya kusemwa 14, kimye bashanji kyo bafwile lufu lwa kubula kuketekela ku kikola kya muchima. Leonardo kechi ukalubamo juba bainanji ba banyike jo bamubujile amba bashanji bafwa ne. Patanshi wakankelwe kuswa byo bamubujile. Wamwene mubiji wa bashanji saka alaala byobya, bino kechi wasumininwe ne. Pa bañondo batanu na umo, Leonardo kechi wajijilepo ne. Javula wamonanga nobe bashanji bayatu ku nkito basakubwela. Papichile nobe mwaka umo pa kubatu’mba etabe’mba bashanji kine bafwa. Byo ayukila’mba kine bafwa, kyamuletejile bingi bulanda. Bintu nabiji kutwela mu kipembwe byamuletejilenga bingi bulanda bwa kubula kumona bashanji. Pa bimye bya uno mutundu, wijishibangapo jibingo. Kine bashanji wibatonganga bingi!
Byonkatu byo twamona ku byapichilemo Leonardo, bulanda bwakonsha kubaya bingi. Kya lusekelo ke kya kuba’mba twakonsha kubwelatu pakala. Nangwa byonkabyo, pakonsha kupita myaka pa kubatu’mba bulanda bupwe. Byonkatu byo papita moba pa kuba’mba kilonda kikatampe kipwe, byo byo papita ne moba pa kuba’mba binyenge bipwe. Pakonsha kupita bañondo bavula, myaka, nangwa kukilapotu pa kuba’mba bulanda bupwe. Pano bino, bulanda buya na kupwa monka mu kuya kwa moba kabiji ne bintu bitendeka kuwaminako pachepache.
Bantu bamba’mba bulanda ke lubaji lwanema lwa jishinda ja kupwishishamo makatazho ne kufunjilamo kuyuka bya kwikala bwikalo bukwabo. Umvwe muntu wafumapo ko kuba’mba tushalatu bunke. Onkao mambo, twafwainwa kupimpula bwikalo bwetu ne kupijilwa kwikala kwa kubula yewo muntu. Bulanda bwakonsha kwimulengela kwamba biji ku muchima wenu. Pano bino, kechi bantu bonse bekala na bulanda mu jishinda jimotu ne. Nangwa byonkabyo, kishinka ke kya kuba’mba: Kubula kumwesha bulanda, bino saka mufwilatu mu muchima, kwakonsha konauna milanguluko, muchima ne mubiji. Pano mwakonsha kumwesha byepi bulanda mu jishinda jawama? Mu Baibolo muji mafunde akonsha kwimukwasha kuba bino.a
Bya Kuchinchika Bulanda
Bantu baji na bulanda batana kuba’mba kwamba biji ku muchima kwibakwasha bingi. Kya kumwenako, akimonai byambo byaambile muntu umo waambiwa mu Baibolo aye Yoba wajinga na bulanda na mambo a kufwisha baana banji bonse jikumi kabiji ne kuchinchikatu bya malwa bikwabo. Waambile’mba: “Kyamfita ku muchima kwikala nabumi; nsakulekatu bya kunyinyita kwami byonse bilupuke; nsakwamba bya kinyenge biji mu muchima wami.” (Yoba 1:2, 18, 19; 10:1) Monai kuba’mba Yoba wakebelenga kuleka bya kunyinyita byanji byonse ‘kulupuka.’ Wakonsheshe kuba byepi bino? Walumbulwile’mba, “Nsakwambatu.”
Paulo wafwishishe bainanji waambile’mba: “Kintu kimo kyankwasha bingi, ke kwambapo pe bamama.” Onkao mambo, kubula mulunda nenu byo mubena kwiumvwa ku muchima kwakonsha kwimukwasha bingi kupwisha bulanda. (Byambo bya Mana 17:17) Panyuma ya kufwisha bainanji, Yone walombele balongo banji bena Kilishitu kumufwakeshanga kimye kyonse. Uvuluka’mba, “Kwamba biji ku muchima kwankwashanga bingi.” Ne anwebatu mwakonsha kutana’mba kubulako mukwenu byo mubena kwiumvwa ku muchima kukemukwasha bingi kuchinchika bulanda.
Kunemba nako kwakonsha kwimukwasha bingi. Bamo bakatazhiwa kubulako balunda nabo biji ku muchima wabo, boba bino kupichila mu kunemba. Panyuma ya kuba Saulo ne Yonafwanyi bafwa, muntu wakishinka aye Davida wanembele lwimbo wa majila mwajinga byambo bya bulanda. Uno lwimbo wa bulanda waikele ke lubaji lwa buku wa Baibolo wa Samwela wa Bubiji.—2 Samwela 1:17–27.
Kujila nako kwakonsha kwimukwasha bingi. Baibolo waamba’mba: “Bintu byonsetu biji na myaka yabyo; . . . ko kiji kimye kya kujijilamo.” (Musapwishi 3:1, 4) Kwambatu kine, kimye kyo twafwisha mulongo wetu ke “kimye kya kujijilamo.” Kechi twafwainwa kumvwa bumvu kujila mipolo umvwe mukwetu wafwa ne. Mu Baibolo muji bya kumwenako byavula bya banabalume ne banabakazhi bakishinka bamweshanga bulanda kupichila mu kujila. (Ntendekelo 23:2; 2 Samwela 1:11, 12) Yesu Kilishitu ‘wajijile ne mipolo’ byo anangijilenga ku kilende kya mulunda nanji aye Lazalasa wafwile.—Yoano 11:33, 35.
Butekanye bukebewa bingi pa kuchinchika bulanda, mambo mwakonsha kwiumvwa uba nobe bwapwa kabiji kakimyetu kacheche bwabwelamo jikwabo. Vulukainga’mba kechi mwafwainwa kumvwa bumvu na mambo a kuba’mba mubena kujila ne. Bantu bavula bakishinka batana kuba’mba kijitu bulongo kujila mipolo, mambo ke jishinda ja kupwishishamo bulanda.
Fwenyai Kwipi ne Lesa
Baibolo witubula’mba: “Fwenyai kwipi ne Lesa, kabiji ne aye ukafwenya kwipi ne anweba.” (Yakoba 4:8) Jishinda jimo ja kufwenyenyamo kwipi ne Lesa ke kupichila mu kulomba. Kange mumonenga lulombelo nobe kintu kyapwa nkito ne! Baibolo wapana uno mulaye utekenesha wa kuba’mba: “Yehoba uji kwipi na bonse balajika michima, kabiji wibapulusha bonse ba mipashi yalapila.” (Salamo 34:18) Kabiji witulaya’mba: “Utwike Yehoba kisendwa kyobe, ne aye ukakukosesha.” (Salamo 55:22) Akilangulukaipotu pa kino. Byonka byo twisambapo kala, bavula bekitana kuba’mba kubulako mulunda nabo ye baketekela byo babena kwiumvwa kwibakwasha bingi. Nanchi kechi mwakonsha kukwashiwa pakatampe umvwe mwabula Lesa byo mubena kwiumvwa, aye walaya kukosesha michima yetu nenyi?—2 Tesalonika 2:16, 17.
Paulo waji kwambiwapo kala waambile’mba: “Umvwe naumvwa muchima wakizhamo kukola kabiji namona ne kuba’mba kechi nakonsha kuchinchika ne, nafukamanga ne kulomba kwi Lesa kuba’mba ankwashe.” Paulo wasumininwe amba milombelo kine ya mukwashanga bingi. Ne anweba umvwe kemukelwe mu lulombelo, mukamona’mba “Lesa wa bukwasho bonse” ubena kwimukosesha ne kwimupa bulume bwa kuchinchika.—2 Kolinda 1:3, 4; Loma 12:12.
Luketekelo lwa Lusanguko
Yesu waambile’mba: “Amiwa yami lusanguko ne bumi: awa wangitabila amiwa, nangwa afwe, ukamona bumi.” (Yoano 11:25) Baibolo witufunjisha’mba bafu bakasangulwa.b Yesu byo ajinga panopantanda, wamwesheshe’mba wakonsha kusangula bafwa. Pa kimye kimo wasangwile kamwale wa myaka 12. Nga bansemi banji beumvwine byepi? “Bakuminye na kukumya kukatampe.” (Mako 5:42) Mu kimye kya bukalama bwa Bufuma bwanji, Mfumu wa mwiulu, aye Yesu Kilishitu ukasangula bantu bakukankalwa kubala panopantanda—bino ukebasangwila mu ntanda ya mutende kabiji ya bololoke. (Byubilo 24:15; 2 Petelo 3:13) Akifwanyikizhai kukumya kukatampe kukekalako kimye bantu bafwa kyo bakasangulwanga ne kusambakana jikwabo na balongo babo!
Claudete wafwishishe mwananji wamulume mu mapuso a ndeke, walamika kipikichila kya uno mwananji, aye Renato peulu ya filiji. Kimye kyonse utala pa kino kipikichala ne kwamba bunke bwanji mwine’mba, ‘Tukamonañana jibiji mu kimye kya lusanguko.’ Leonardo ufwanyikizha bashanji saka basangulwa mu ntanda ipya yalaya Lesa. Ee kine, luketekelo lwa lusanguko lutekenesha bingi bavula kabiji ne bantutu bakwabo bafwisha balongo babo. Luno luketekelo lwakonsha kwimutekenesha ne anwebatu!
[Tubyambo twa mushi]
a Umvwe mukeba kuyuka bya kukwasha baana benu kuchinchika umvwe umo wa mu kisemi wafwa, monai kibaba kya kuba’mba, “Kwashai Mwanenu Kuchinchika Bulanda,” pa peja 10 kufika ku peja 12 mu ino magazini.
b Umvwe mukeba kuyukilapo byavula pa mambo a luketekelo lwa lusanguko lwaambiwapo mu Baibolo, monai Kitango 7 mu buku wa Nanchi Baibolo Kine Ufunjisha’mba Ka? wanembwa na Bakamonyi ba kwa Yehoba.
[Kitenguluzha/Kipikichala pa peja 7]
“Lesa wa Bukwasho Bonse”
“Atotwe Lesa, Shanja Nkambo yetu Yesu Kilishitu, Shanja bya lusa, Lesa wa bukwasho bonse.”—2 Kolinda 1:3.
Kino kyepelo kya mu Baibolo kibena kumwesha’mba, Lesa wakonsha kukwasha bakalume banji bakishinka kuchinchika makatazho aji onse o bakonsha kwikala nao. Jishinda jimo Yehoba jo akonsha kupainamo bukwasho ke kupichila mu kwingijisha mulunda netu nangwa mulongo wetu wa mu lwitabilo lumo.
Leonardo, wafwishishe bashanji uvuluka kintu kimo kyamukoseshe bingi ne kumutekenesha. Byo afikile pa nzubo, wataine kafwapo nangwa muntu umo ne, kino kyamuletejile bingi bulanda ne kutendeka kujila kyabaya bingi. Wayile kwipi na kwa kwimikila myotoka ko akekele pa benchi kepo ne kutwajijila kujila. Byo akijijilenga, walombele Lesa kumukwasha. Olo, nobe mu kukopa kwa jiso kutalakotu motoka waimanatu pa bwipi byonkabye, kabiji Leonardo wafikenejile kumona’mba waendeshenga uno motoka wajinga mulongo wanji mwina Kilishitu. Uno mulongo watwajilenga basulu bipe byabo, pano bino walubijilemo. Leonardo watekeneshiwe bingi pa kumona uno mulongo.
Juba jimo, mwanamulume wafwishishe mukazhanji, waumvwinenga bingi mukose ne kupopomenwa bingi. Waendangatu na kujila, mambo wamwenengatu nobe bintu byonse byapwila pa mpuki. Wafukamine panshi ne kulomba bukwasho kwi Lesa. Byo akilombelenga waumvwinekotu foni yajila. Watumine uno foni wajinga munkananji wamukazhi. Uvuluka’mba: “Nangwa kya kuba twisambilekotu pacheche, nakoseshiwe bingi. Navulukile namba byo antumijile foni, wajinga mukumbu wa bukwasho bonalombelenga.”
[Kitenguluzha pa peja 9]
Kukwasha Bantu
“[Lesa] witukwasha mu bya malwa byetu byonse, amba tukonshe kwibakwasha bamona bya malwa, nangwa bya byepi nangwa bya byepi, na bonkabwa bukwasho bo etukwasha nabo aye Lesa.”—2 Kolinda 1:4.
Bena Kilishitu bakine bavula bemwena bene bukine bwa bino byambo. Byo batekeneshiwe kimye kyo bafwishishe balongo babo, bekimona nabo kuba’mba bafwainwa kutundaika ne kutekenesha bakwabo.
Akilangulukai pa kino kya kumwenako kya kwa Claudete, ufwakesha bakwabo jonse ne kwisamba nabo bintu bya mu Baibolo byo aitabilamo. Saka akyangye kufwisha mwananji wamulume ne, wafwakashilanga bingi mwanamukazhi wafwishishe mwananji wamulume ku kikola kya leukemia. Uno mwanamukazhi watemwanga bingi kumufwakashila, bino wiumvwine’mba Claudete kechi wakonsha kumvwisha byo kyamukolele ku muchima pa kufwisha mwananji ne. Nangwa byonkabyo, Claudete aku ufwishatu mwananji wamulume, uno mwanamukazhi wamufwakashijile ne kumubula’mba waiya na kumona kana Claudete ukiji na lwitabilo mwi Lesa ne luno byo afwisha mwananji nyi nangwa ne. Byo amwene amba lwitabilo lwa kwa Claudete lwakosa bingi, uno mwanamukazhi watendeka ne kufunda lufunjisho lwa Baibolo lwa kimye kyonse na Claudete kabiji ubena kutana bingi lutekenesho mu Mambo a Lesa.
Panyuma ya kufwisha bashanji, Leonardo walangulukilepo kufunda mulaka wa kwamba na maboko kuba’mba afunjishenga byambo bya lutekenesho bya mu Baibolo bantu babula kwamba. Watana kuba’mba kwibikishako kwanji kwa kukwasha bantu babula kwamba kwamulengela kumwenamo pakatampe. Waamba’mba: “Pa bintu byonse byankwasha kuchinchika bulanda bwami ke mukoyo wa kukeba kukwasha bantu babula kwamba kufunda pe Lesa. Ñingijisha kimye kyami kyabaya ne bulume bwami kwibakwashishamo. Bulanda bwami bwaalukile ke lusekelo kimye kitanshi muntu ye nafunjishanga Baibolo byo abatizwe! Kwambatu kine, kyo kimye kitanshi kufuma pafwijile batata kyonaikajilepo na lusekelo lukatampe lwa mu muchima.”—Byubilo 20:35.
[Kipikichala pa peja 5]
Kwamba biji ku muchima wenu kwakonsha kwimukwasha kupwisha bulanda
[Kipikichala pa peja 6]
Kunemba kwakonsha kwimukwasha bingi kupwisha bulanda
[Kipikichala pa peja 6]
Kutanganga pa mambo a luketekelo lwa lusanguko kwakonsha kwimutekenesha bingi
[Kipikichala pa peja 8]
Yesu walayile kuba’mba lusanguko lukekalako ku boba bamwitabila