Wamishainga Milombelo Yenu Kupichila mu Kwikala na Lufunjisho lwa Baibolo
“Anweba Nkambo nemusashijila namba: Kutwi kwenu kuteleke lulombelo lwami amiwa kalume wenu.” —NE. 1: 11.
1, 2. Mambo ka o kyawamina kulanguluka pa milombelo imo yanembwa mu Baibolo?
LULOMBELO ne lufunjisho lwa Baibolo ke mbaji yanema bingi mu mpopwelo ya kine. (1 Tesa. 5:17; 2 Timo. 3: 16, 17) Kya kine, Baibolo kechi buku wa milombelo ne. Bino muji milombelo yavula, kikatakata mu buku wa Masalamo.
2 Byo mutanga ne kufunda Baibolo, mukatanamo milombelo yaamba pa makatazho o mubena kupitamo. Kya kine, umvwe mwaingijisha misashijilo iji mu milombelo yanembwa mu Binembelo kimukwashako kuwamisha milombelo yenu. Mwakonsha kufunjilako ka ku misashijilo ya boba balombanga milombelo yabo ya bukwasho yakumbwilwe, kabiji ne ku bintu byo balombelengapo?
Kebainga ne Kulondela Lutangijilo lwa Lesa
3, 4. Ñanyi mwingilo wajinga na kalume wa kwa Abalahama, kabiji twakonsha kufunjilako ka ku bya mubijile Yehoba?
3 Mu lufunjisho lwenu lwa Baibolo mufundamo kuba’mba mwafwainwa kulombanga lutangijilo lwa Lesa kimye kyonse. Monai kyamwekele kimye mushakulu Abalahama kyo atumine kalume wanji wakikulumpe aye Eliaza kuya ku Mesopotamya na kukebela Izaka mwanamukazhi wajinga na moyo wa kwakamwa Lesa. Banabakazhi byo batapwilenga mema pa mushima, kalume walombele’mba: “Anweba Yehoba ... , awa kamwale ye nsakwambila namba: Mwane mutule mulondo wenu wa mema, ntomemo, ne aye naye inge wañambila’mba: Mwane tomai, kabiji ne bangamela benu nsakwibapa mema batome, awa mumuleke ekale ke i ye ye mwamutongwela wa mwingilo wenu Izaka. Mu kyo kino amiwa nsakuyuka namba anweba mwamumwesha lusa nkambo yami.” —Nte. 24: 12-14.
4 Lulombelo lwa kwa kalume wa kwa Abalahama lwakumbwilwe Libeka byo atomeshe bangamela banji. Kechi papichile ne kimye kyabaya ne, wayile nanji ku Kenana kabiji waikajile muka Izaka ye atemenwe bingi. Kya kine, anweba kechi mwakonsha kuketekela Lesa kwimumwesha kiyukilo ne. Pano bino ukemutangijila mu bwikalo umvwe mwalomba ne kwibikako kuba’mba mutangijilwenga na mupashi wanji. —Nga. 5: 18.
Lulombelo Lwitulengela Kukepeshako Bijikila
5, 6. Ki ka kyanema mu lulombelo lwa kwa Yakoba byo ajinga pepi kusambakana ne Isao?
5 Lulombelo lwakonsha kukepeshako bijikila. Byo achiine kolojanji aye Isao, Yakoba walombele amba: ‘Yehoba, ... amiwa kechi ne muntu wafwainwa kutambula bibusa byenu ne bya bukishinka bwenu byo mwamwesha kwi amiwa kalume wenu nangwa kachechetu ne ... Mumpokolole ku kuboko kwa kolojami, ku kuboko kwa Isao, mambo namuchina, wakeya kwitwipaya bonse, ne baina baana ne baana kumo. Bino anweba mwaambile’mba: Kine nkakubila bibusa ne kuvuzha ba mu kisemi kyobe nobe kuvula kwa musenga uji ku kalunga ka mema, ye babula kukonsha kubala mambo a kuvula.’ —Nte. 32: 9-12.
6 Nangwa kya kuba Yakoba wamwenepo mashinda amo a kuletelamo mutende, bino lulombelo lwanji lwakumbwilwe kimye kyo bapwanañene ne Isao. (Nte. 33: 1-4) Tangai bulongo ino misashijilo, kabiji musakutana kuba’mba Yakoba kechi walombeletu bukwasho ne. Wajinga na lwitabilo mu Lukunwa walayiwe kabiji wamwesheshe lusanchilo pa butemwe bwa Lesa bubula kwaluka. Nanchi ne anweba muji na ‘moyo mukachi’ kenu nyi? (2 Ko. 7: 5) Umvwe muji nanji, misashijilo ya kwa Yakoba yakonsha kwimuvululamo kuba’mba milombelo yakonsha kukepeshako bijikila. Nangwa byonkabyo, ino milombelo kechi yakonsha kwikalatu misashijilo ne, bino yakonsha kwikala ne na byambo bya lwitabilo.
Lombainga Maana
7. Mambo ka Mosesa kyo alombejile kuyuka mashinda a Yehoba?
7 Kusaka kusangajika Yehoba kukemulengela kulomba maana. Mosesa walombele kuyuka mashinda a Lesa. Wasashijile’mba: “Umvwai, anweba [Yehoba] mwañambila’mba: Utwale bano bantu [kwibafumya mu Ijipita] ... Onkao mambo pano nalomba namba, inge natalwa bulongo ku meso enu, mumbule mashinda enu, ... namba ntalwe bulongo ku meso enu.” (Lupu. 33: 12, 13) Lesa wakumbwile Mosesa kupichila mu kumuyukisha mashinda anji. Kino kyo kintu kyakebewenga pa kuba’mba atangijile bantu ba Yehoba.
8. Mwakonsha kumwenamo byepi mu kulanguluka pa byambo biji mu 1 Bamfumu 3: 7-14?
8 Davida naye walombele’mba: “Mbulai ñendelo yenu, anweba Yehoba.” (Sala. 25: 4) Mwana wa kwa Davida aye Solomone naye walombele maana kwi Lesa pa kuba’mba engile mwingilo wa bukalama mu Isalela. Lulombelo lwa kwa Solomone lwasangajikile Yehoba, kechi wamupeletu byo alombele ne, bino wamupele nsabo ne lukumo. (Tangai 1 Bamfumu 3: 7-14.) Umvwe bemupa mingilo yamweka nobe yakatazha kwingila mu kipwilo, lombai maana ne kwikala bekepesha. Lesa ukemukwasha kuyuka kabiji ne kwikala na maana akebewa pa kuba’mba mwingile mingilo yenu mu jishinda jawama ne mu butemwe.
Lombainga Kufuma Panshi ya Muchima
9, 10. Ki ka kyo mwamona kunema mu byambo biji mu lulombelo lwa kwa Solomone pa kuzhijika nzubo ya Yehoba?
9 Pa kuba’mba lulombelo lumvwanyike, twafwainwa kulombanga kufuma panshi ya muchima. Solomone walombele lulombelo lwa kufuma panshi ya muchima lwanembwa mu 1 Bamfumu kitango 8, mabumba saka akyangye kushonkena mu Yelusalema na kuzhijika nzubo ya Yehoba mu 1026 B.C.E. Panyuma ya kutula jikwachi ja lulayañano Mwine Mwazhijisha ne jikumbi ja Yehoba javweta nzubo ya Lesa, Solomone walombele kwi Lesa.
10 Fundai lulombelo lwa kwa Solomone ne kwilulama mu muchima. Solomone wayukile kuba’mba Yehoba ye yenkatu wayuka biji mu muchima wa muntu. (1 Mfu. 8: 38, 39) Lulombelo luntutu lumo lumwesha kuba’mba ndengamambo wikala na luketekelo umvwe ‘waalulukila kwi Lesa na muchima wanji yense.’ Umvwe mulwanyi walukuka bantu ba Lesa, misashijilo yabo yakonsha kumvwanyika inge kya kuba balomba na muchima wabo yense kwi Yehoba. (1 Mfu. 8: 48, 58, 61) Kya kine, milombelo yenu yafwainwa kufuma panshi ya muchima.
Masalamo byo Akonsha Kuwamishako Milombelo Yenu
11, 12. Mwafunjilako ka ku lulombelo lwa mwina Levi wabujilenga kuya ku nzubo ya Lesa yazhila pa kimye kimo?
11 Kufunda buku wa masalamo kwakonsha kuwamishako milombelo yenu kabiji ne kwimukwasha kupembelela Lesa kukumbula milombelo yenu. Langulukai pa kutekanya kwa mwina Levi wajinga mu buzha. Nangwa kya kuba pa kimye kimo kechi wakonsheshe kuya ku nzubo yazhila ya Yehoba ne, aye waimbile’mba: “Wapopomenwa ka, obewa muchima wami? Kyo walukuchila i kika? Ketekela mwi Lesa; mambo nkamutotanga jibiji, Yenkaye upulusha kilungi kyami, ye Lesa wami.” —Sala. 42: 5, 11; 43: 5.
12 Mwakonsha kufunjilako ka ku uno mwina Levi? Umvwe kutayiwa pa kaleya na mambo a bololoke kwimulengela kubula kwikala pamo na bakwenu ba mu lwitabilo pa kimye kyabaya, mwafwainwa kupembelela Lesa mu butekanye kuba’mba emukwashe. (Sala. 37: 5) Langulukai pa lusekelo lo mwajinga nalo mu mwingilo wa kwa Lesa, kabiji lombai kuba’mba muchinchike kimye kyo mubena “kupembela Lesa” kwimukwasha kutendeka kupwanañana na bantu banji jikwabo.
Lombainga na Lwitabilo
13. Kwesakana na Yakoba 1: 5-8, mambo ka o twafwainwa kulombela na lwitabilo?
13 Kechi na mambo a biji bwikalo bwenu ne, kimye kyonse lombainga na lwitabilo. Umvwe mubena kupita mu meseko na mambo a bukishinka bwenu, londelainga lujimuno lwa mwana wa bwanga Yakoba. Lombai kwi Yehoba, kabiji kechi muzhinauke kuba’mba wakonsha kwimupa maana pa kuba’mba muchinchike meseko ne. (Tangai Yakoba 1: 5-8.) Lesa wayuka meseko onse o mwakonsha kupitamo, kabiji wakonsha kwimutangijila ne kwimutekenesha kupichila mu mupashi wanji. Lombai na lwitabilo pa mambo a byo mubena kwiumvwa, “kechi muzhinauke nangwa pachechetu ne,” kabiji tambwilai lutangijilo lwa mupashi wanji ne lujimuno luji mu Mambo anji.
14, 15. Mambo ka o twakonsha kwambila amba Hana walombele na lwitabilo?
14 Hana, mukazhi wa mwina Levi wa jizhina ja Elekana, walombele ne kuba bintu na lwitabilo. Hana wabulanga kusema bamwendelekelenga kwi mpaji nanji wa jizhina ja Penina, wasemene baana bavula. Byo ajinga ku tente wa lusambakeno, Hana wachipile kuba’mba umvwe wasema mwana wamulume, ukamupana kwi Yehoba. Na mambo a kuba byatunwa bya kwa Hana byavwevwetelenga pa kulomba, Ñanga Mukatampe aye Eli walangulukile’mba wapendwa. Pa kuyuka kuba’mba kechi wapendwa ne, wamwambijile’mba: “Aye Lesa wa Isalela akubile monka mwayila kyokya kyo waji kumulomba.” Nangwa kya kuba Hana kechi wayukile jishinda jafwainwe kukumbwilwamo lulombelo lwanji ne, wajinga na luketekelo lwa kuba’mba milombelo yanji ikakumbulwa. Onkao mambo, “kilungi kyanji kechi kyaubile bulanda jibiji ne.” Kechi waikelepo na bulanda nangwa kwiumvwa kupelelwa ne. —1 Sam. 1: 9-18.
15 Panyuma ya kumusumuna Samwela, Hana wamupaine kwi Yehoba na kwingila mwingilo wazhila mu tente wa lusambakeno. (1 Sam. 1: 19-28) Ne anweba inge mwaikalako na kimye kya kulanguluka pa lulombelo lo alombele pa kyokya kimye kyakonsha kwimukwasha kuwamishako milombelo yenu kabiji ne kwimukwasha kuyuka kuba’mba mwakonsha kushinda bulanda bwiya na mambo a makatazho umvwe mwalomba na lwitabilo kuba’mba Yehoba usakwimukumbula. —1 Sam. 2: 1-10.
16, 17. Ki ka kyaubiwe Nehemiya byo alombele ne kuba bintu na lwitabilo?
16 Nehemiya mwanamulume wakishinka wajingako mu myaka kitota kya butanu B.C.E. walombanga ne kuba bintu na lwitabilo. Wasashijile’mba: “Anweba Nkambo nemusashijila namba: Kutwi kwenu kuteleke lulombelo lwami amiwa kalume wenu, ne lulombelo lwa bakalume benu basangalela mu kwakamwa jizhina jenu; kabiji nemusashijila namba: Mungubile byawama amiwa kalume wenu lelo, nshukwe, mmone lusa ku meso a uno muntu.” “Uno muntu” wajinga ñanyi? Wajinga mfumu wa bena Pelisha aye Atazakeshi, awo Nehemiya ye aingijijilenga mwingilo wa bukaseya. —Ne. 1: 11.
17 Nehemiya walombele mu lwitabilo pa moba avula byo ayukile kuba’mba Bayudea bafumine mu buzha mu Babilona ‘babena kumanama bingi ne kumweshiwa bumvu; kabiji ne nsakwa ya Yelusalema yakundukapo.’ (Ne. 1: 3, 4) Lulombelo lwa kwa Nehemiya lwakumbwilwe mu jishinda jo abujilenga kuketekela kimye Mfumu Atazakeshi kyo amuswishishe kuya ku Yelusalema na kushimukulula muzhi. (Ne. 2: 1-8) Kechi papichile ne kimye kyabaya ne, muzhi bamushimukulwile. Lulombelo lwa kwa Nehemiya lwakumbwilwe mambo lwaambilenga pa mpopwelo ya kine kabiji walombele na lwitabilo. Nanchi bino byo byo kiji ne ku milombelo yenu nyi?
Vulukainga Kumutota ne Kumusanchila
18, 19. Bishinka ka byafwainwa kulengela kalume wa Yehoba kutota Yehoba ne kumusanchila?
18 Mu lulombelo, vulukainga kumutota ne kumusanchila Yehoba. Tuji na bishinka byavula bya kubila bino! Kya kumwenako, Davida wajinga na mukoyo wa kutota bumfumu bwa Yehoba. (Tangai Salamo 145: 10-13.) Nanchi milombelo yenu imwesha kuba’mba musanta pa jishuko jo muji najo ja kutaya mbila ya Bufumu bwa Yehoba nyi? Byambo bya nyimbi wa masalamo nabyo byakonsha kwimukwasha kumwesha mu milombelo yenu ya kufuma panshi ya muchima kuba’mba musanta pa mambo a kupwila kwa bwina Kilishitu ne kupwila kukatampe. —Sala. 27:4; 122: 1.
19 Kusanta pa bulunda bwawama bo muji nabo na Lesa kwakonsha kwimulengela kulomba kufuma panshi ya muchima kwingijisha ino milanguluko: “Nkemusanchila, anweba Nkambo, mukachi ka mitundu ya bantu: Nkemwimbila ya kwimutota mukachi ka mikoka ya bantu. Mambo lusa lwenu lo lukatampe lufika ne mwiulu, Ne bukine bwenu nabo bufika ne ku jiulu; Mutumbijikwe, anweba Lesa, kukilaila mwiulu: Ne lukumo lwenu nalo lukile ntanda yonse.” (Sala. 57: 9-11) Bino byambo byo byaikalapo byalutundaiko! Nanchi kechi mwaswa kuba’mba bino byambo bya lutundaiko biji mu buku wa Masalamo byakonsha kwimukwasha kuwamishako milombelo yenu nenyi?
Musashijilainga Lesa na Munema Mukatampe
20. Maliya wamwesheshe byepi kwipana kwanji kwi Lesa?
20 Milombelo yenu yafwainwa kumwesha’mba mwamunemeka bingi Lesa. Byambo bya munema byaambile Maliya kimye kyo ayukile kuba’mba ukekala inanja Mesiasa bipashishe na byaambile Hana kimye kyo atwajilenga Samwela na kwingila ku tente wa lusambakeno. Kunemeka Lesa kwa kwa Maliya kwamwekejile mu byambo byanji bya kuba amba: “Muchima wami wamutumbijika Nkambo, Ne mupashi wami wasekela mwi Lesa, Mupulushi wami.” (Luka 1: 46, 47) Nanchi mwakonsha kuwamishako milombelo yenu kupichila mu kwingijisha bino byonka byambo nyi? O ene mambo Maliya waakamwanga Lesa o bamusajijile kwikala inanja Yesu, aye Mesiasa!
21. Milombelo ya kwa Yesu yamwesheshe byepi munema ne lwitabilo?
21 Yesu walombele mu mushingi na lwitabilo lukatampe. Kya kumwenako, saka akyangye kusangula Lazalasa, “Yesu wainwine meso anji, ne kwa mba’mba, Tata, nemusanchila byo mwañumvwa. Kabiji nayuka byo mukelwa kuñumvwa.” (Yoa. 11: 41, 42) Nanchi ne anweba milombelo yenu imwesha uno munema ne lwitabilo nyi? Fundai lulombelo lwa kumwenako lwa kwa Yesu lwa na munema, kabiji musakutana kuba’mba bintu byanema mu luno lulombelo ke kuzhijikwa kwa jizhina ja Yehoba, kufika kwa Bufumu, kabiji ne kubiwa kwa kyaswa muchima wanji. (Mat. 6: 9, 10) Langulukai pa milombelo yenu. Abya imwesha kizaku kyenu pa mambo a Bufumu bwa Yehoba, kubiwa kwa kyaswa muchima wanji, kabiji ne kuzhijikwa kwa jizhina janji jazhila nyi? Byo byo yafwainwa kwikala.
22. Mambo ka o mwakonsha kusumininwa kuba amba Yehoba ukemupa bulume bwa kusapwila mambo awama?
22 Na mambo a lumanamo nangwa meseko, lulombelo javula luvwangamo ne misashijilo ya kulomba bukwasho bwa kwingijila Yehoba na kuchinchika. Kije kya Saniedilini byo kyakambizhe ba Petelo ne Yoano kuba’mba baleke ‘kufunjishanga nangwa kachechetu mu jizhina ja Yesu,’ batumwa bachinchikile ne kutwajijila kufunjisha. (Byu. 4: 18- 20) Panyuma ya kwibakasulula, babujile bakwabo ba mu lwitabilo byamwekele. Kabiji bonse bajingapo balombele bukwasho kwi Lesa bwa kwamba byambo byanji na kuchinchika. Kino kibasangajikile bingi alwa lulombelo byo lwakumbwilwe, ne byo ‘bayujile na mupashi wazhila, ke bambetu mambo a Lesa na kuchinchika.’ (Tangai Byubilo 4: 24-31.) Ne kyafuminemo, bavula baikele bapopweshi ba Yehoba. Ne anweba lulombelo lwakonsha kwimukosesha kusapwila mambo awama na kuchinchika.
Twajijilai Kuwamishako Milombelo Yenu
23, 24. (a) Tongolaipo bya kumwenako bikwabo bimwesha kuba’mba lufunjisho lwa Baibolo lwakonsha kuwamishako milombelo yenu? (b) Musakuba ka pa kuba’mba muwamisheko milombelo yenu?
23 Kuji bya kumwenako bikwabo byavula bimwesha kuba’mba kutanga Baibolo ne lufunjisho kwakonsha kuwamishako milombelo yenu. Kya kumwenako, byonka byaubile Yona, kupichila mu lulombelo ne anweba mwakonsha kuyuka kuba amba ‘Yehoba ye upulusha.’ (Yona 2: 1-10) Umvwe mwakatazhiwa na mambo a kulenga mambo akatampe kabiji mwalomba ne kuba’mba bakulumpe mu kipwilo bemukwashe, byambo byalombele Davida byakonsha kwimukwasha kumwesha lulapilo mu lulombelo lwenu lwa pa bunke. (Sala. 51: 1-12) Mu milombelo imo, mwakonsha kutota Yehoba byonka byaubile Yelemiya. (Yele. 32: 16-19) Umvwe mubena kukeba wa kutwela nanji mu masongola, kufunda lulombelo lutanwa mu Ezela kitango 9, pamo ne misashijilo ya pa bunke, kwakonsha kwimukosesha kuba’mba mukokele Lesa kupichila mu ‘kusongolwatu monka mwi Nkambo.’ —1 Ko. 7:39; Eze. 9: 6, 10-15.
24 Twajijilai na kutanga, kufunda ne kubalaula Baibolo. Kebai bishinka byo mwakonsha kuvwanga mu milombelo yenu. Mwakonsha kwingijisha bino bishinka bya mu Binembelo mu misashijilo yenu ne mu milombelo yenu ya lusanchilo ne lutotelo. Byo mubena kuwamishako milombelo yenu kupichila mu lufunjisho lwa Baibolo muyuka kuba’mba mubena kufwenya kwipi ne Yehoba Lesa.
Musakukumbula’mba Ka?
• Mambo ka o twafwainwa kukebela ne kulondela lutangijilo lwa Lesa?
• Ki ka kyakonsha kwitutundaika kulomba maana?
• Buku wa Masalamo wakonsha kuwamishako byepi milombelo yetu?
• Mambo ka o twafwainwa kulombelanga na lwitabilo ne na munema?
[Kipikichala pa peja 8]
Kalume wa kwa Abalahama walombele lutangijilo lwa Lesa. Nanchi ne anweba byo byo muba nyi?
[Kipikichala pa peja 10]
Kupopwela kwa Kisemi kwakonsha kuwamishako milombelo yenu