Kutanga Baibolo ko Kunkosesha mu Bwikalo Bwami
Byashimikizha ba Marceau Leroy
“MU NTENDEKELO Lesa walengele bya mwiulu ne ntanda.” Bino byo byambo byo natendekejilepo kutanga mu kibamba kyami kya kukachi. Mambo ka o natangilanga mu bufyamfya? Mambo batata bakananga’mba Lesa ufwako, onkao mambo inge bankainye kutanga Baibolo.
Kyo kyajinga kimye kitanshi kutangapo Baibolo, kabiji bino byambo bitanshi bya mu buku wa Ntendekelo byamfikile bingi pa muchima. Naambile’mba, ‘Bino byambo byo byalumbululapo bulongo kukwatankana kwa mizhilo ya bilengwa yanshinkanga bulaka javula!’ Naumvwine bingi bulongo, kabiji natangile kutendeka 8 koloko wa bufuku kufika ne 4 koloko wa kumakya. Bino byo byo natendekele muteeto wami wa kutanga Mambo a Lesa mu bwikalo bwami. Lekai ndumbulule kutanga Baibolo byo kunkosesha mu bwikalo bwami.
“Umutanganga pa Juba pa Juba”
Nasemenwe mu 1926, mu muzhi wa Vermelles, mwajinga mukochi wa mabwe aji nobe mashanga mu kibunji kiji ku kabeta ka ku buyeke bwa France. Kimye kyajingako nkondo ya kibiji ya ntanda yonse, busulu bwa ano mabwe bo bwajinga na mali avula. Onkao mambo, byo najinga wa mwingilo wa pa mukochi bamfumishepo pa bantu bo bafwainwe kutwezha nkito ya bushilikale. Nangwa byonkabyo, pa kuba’mba ngikalenga bulongo, natendekele kufunda bya kulungisha mawaileshi ne malaichi, abyo byandengejile kuyuka mizhilo ya bilengwa byo yakwatankana. Byo nafikizhe myaka ya kusemwa 21, mukwetu ye twafundanga nanji wampele Baibolo ne kuñambila’mba: “Uno ke buku wawama bingi kutanga.” Kimye kyo napwishishe kumutanga, nashiinwe kuba’mba Baibolo o Mambo a Lesa, mo esolwela ku bantu.
Byo nalangulukile’mba bakinkalankulo nabo bakonsha kutemwa kutanga Baibolo, nakebejilepo ma Baibolo akwabo atanu na asatu. Pano bino, batendekele kummanyika ne kuñendeleka. Bakilongo baitabijile mu bapashi, banzakamishe’mba: “Inge watendekatu kutanga uno buku, umutanganga pa juba pa juba!” Ne kya kine namutangile, kabiji kechi nelangulusha pa kuba bino ne. Kutanga kwaikele ke muteeto wami mu bwikalo bwami.
Bakinkalankulo byo bayukile’mba natemwa Baibolo, bandetelanga mabuku o bebapanga ku Bakamonyi ba kwa Yehoba. Mabuloshuwa nabiji wa kuba’mba, One World, One Governmenta (wa mu Kifulenchi) walumbulula ene mambo Baibolo o aambila’mba Bufumu bwa Lesa bo bonkatu bantu bo bafwainwa kuketekela. (Mat. 6:10) Nakebeshenga kubulako bakwetu pa luno luketekelo.
Muntu mutanshi kutambula Baibolo kwi amiwa wajinga mulunda nami kufumatu ku bwanyike aye Noël. Byo ajinga Katolika, wanengezhezhe kuba’mba tukamonañane na mwanamulume wafunjilenga bya bumumpe. Naakaminwe bingi, bino nayukile kuba’mba Salamo 115:4-8 ne Mateo 23:9, 10 waamba’mba Lesa washikwa kwingijisha bankishi pa kumupopwela ne kutela bantangi ba bupopweshi na mazhina a bifulo. Kino kyampele bulume bwa kuzhikijila lwitabilo lwami lwakatataka. Kyafuminemo, Noël naye wafunjile bukine, ne lelo jino watwajijila kwikala Kamonyi wakishinka.
Kabiji nafwakashijile ne bakolo jami babakazhi. Bamwata wabo bajinga na mabuku aamba pa bya kupopwela mipashi kabiji bebayanjishanga bingi ku bandemona. Nangwa kya kuba kimye kitanshi naumvwine moyo kwisamba nabo, byepelo bya mu Baibolo nabiji Bahebelu 1:14 byandengejile kuyuka’mba nji na bukwasho bwa bamalaika ba Yehoba. Babukwe byo balondejile mafunde a mu Baibolo ne kutaya byonse byo baingijishanga pa kupopwela mipashi, bandemona bebamukile. Abo ne banyenga yami baikele ke Bakamonyi babambakana.
Mu 1947, Kamonyi mwina America, aye Arthur Emiot, wamfwakashijile pa nzubo. Natemenwe bingi pa kumumona, namwipwizhe namba ambule ku mpunzha kusambakena Bakamonyi. Wambujile’mba kuji jibumba mu Liévin, palepa makilomita 10. Mu oa moba kyakatezhe bingi kupota nangwatu nkinga, onkao mambo, pa bañondo bavula naendangatu panshi pa kuya ne pa kubwela kufuma mu kupwila. Mwingilo wa Bakamonyi ba kwa Yehoba wa kusapwila mu France bamulekeshe pa myaka itanu na isatu. Mwajingatu Bakamonyi 2,380 mu kyalo kyonse, bavula bafumine ku kyalo kya Poland. Pano bino, pa 1 September 1947, mwingilo wetu bamuswishishe jikwabo mu France. Bashinkwile jikwabo ofweshi wa musampi mu Villa Guibert mu muzhi wa Paris. Na mambo a kuba mu France kechi mwajinga painiya nangwa umo ne, Informant wa mu December 1947 (luno utelwa’mba Mwingilo Wetu wa Bufumu) watundaikile bantu kutendeka bupainiya bwa kimye kyonse bwa kusapwila maola 150 pa ñondo pa ñondo. (Mu 1949 kino kipimo kya maola bekikepesheko kufika pa 100.) Byo naitabijile byambo bya kwa Yesu biji mu Yoano 17:17, bya kuba’mba, “mambo a [Lesa] bo bukine,” nabatizhiwe mu 1948, kabiji mu ñondo wa December mu 1949, naikele painiya.
Kufuma mu Kaleya Nabwelele ku Dunkerque
Naingijiletu moba acheche bupainiya mu muzhi mutanshi mo bantumine wa Agen, waikela ku kabeta ka ku bulenge bwa France. Na mambo a kuba nalekele kwingila pa mukochi, nafwainwe kutwela bushilikale. Pano byo nakaine kutendeka bushilikale, bantaile pa kaleya. Nangwa kya kuba bankainye kwikala na Baibolo, naikeleko na mapa amo a mu buku wa Masalamo. Kutanga ano Masalamo kwantundaikanga bingi. Byo bankasulwile, nafwainwe kufuukulapo bya kuba: Abya ndeke mwingilo wa kimye kyonse ne kuya na kwikala ku matwi nzoo nyi? Pa kino kimye napo, bintu byo natangile mu Baibolo byankwashishe bingi. Nalangulukilenga pa byambo byaambile Paulo biji mu Filipai 4:11-13 bya kuba’mba: “Nakonsha kuba byonse mwi aye unkosesha.” Onkao mambo, nafuukwilepo kutwajijila bupainiya. Mu 1950, batumine kuya na kwingijila mu Dunkerque, muzhi ye nasapwijilemo kala.
Byo nafikile kokwa, kechi najingapo na bintu ne. Muzhi bamonawine bingi kimye kya Nkondo ya Bubiji ya Ntanda Yonse, kabiji kyakatezhe bingi kumona pa kwikala. Nafuukwilepo kuya na kufwakesha kisemi kyo nafunjishanga Mambo a Lesa, kabiji mwina nzubo wamukazhi watemenwe bingi ne kwamba’mba: “Ba Leroy bemukasulula! Bamwata wami bamba’mba inge kwajinga banabalume bavula baji nobe anweba, inge kechi kwajinga nkondo ne.” Bajinga na nzubo ifikilamo benyi, onkao mambo bañambijile’mba ngikalengamo kufika ne kimye kikatendeka kwiya bakañenda. Aja jonka juba, ba Evans balongo ba ba Arthur Emiot, bantwezhezhe nkito.b Baingilanga mwingilo wa kutuntulula milaka yamba bantu ku kiito kya mato. Kabiji bakebelenga muntu wa kusopa bwato bufuku. Bangyukanyikishe ku mukulumpe utala pa bwato. Byo nafumine mu kaleya nanyainetu nobe lusala. Ba Evans bangipwizhe kyalengejile kunyana, mukulumpe utala pa mato wañambijile’mba ntolemo kajo mu filiji nje. Pa jonkajatu juba jimo namwene mwa kulaala, nkito ne kajo. Luketekelo lwami mu byambo bya kwa Yesu biji mu Mateo 6:25-33 lwakosele bingi.
Byo kyafikile kimye kya bakañenda, amiwa ne mukwetu mo twaingijilanga bupainiya aye Simon Apolinarski, twakebele kwa kwikala kungi, pano bino twakebeshenga kutwajijila na mwingilo wetu. Betupele kipaka kya bambili, mo twalaalanga pa mafwempa a nsono. Twayanga mu mwingilo pa juba pa juba. Twasapwijile mwine mwina kipaka, naye wafunjile bukine byonka byaubile bantu bavula. Byo papichile kimye kicheche, mu pepala wa byambo mwanembelwe kibaba kya kujimuna bangikazhi ba mu Dunkerque pa “mwingilo wa Bakamonyi ba kwa Yehoba mu yewa muzhi.” Pano bino, amiwa ne Simon ne basapwishi bacheche yetutu Bakamonyi bajingamo. Byo twapichilenga mu ano makatazho, kulanguluka pa luketekelo lwetu lwa bwina Kilishitu ne pe Yehoba byo etutele muchima kwitutundaikanga bingi. Mu Dunkerque mwajinga basapwishi babambakana nobe 30 byo bantumine kuya na kwingijila kukwabo mu 1952.
Byankwashishe Kwingila Mingilo Ikwabo
Byo naingijileko moba achechetu mu muzhi wa Amiens, bantongwele kwikala painiya wiikajila ne kuntuma kuya na kwingijila ku Boulogne-Billancourt, mpunzha yaikela na kwapela muzhi wa Paris. Nafunjishanga Baibolo bantu bavula kabiji bamo batendekele ne kwingila mwingilo wa kimye kyonse, bakwabo ne bumishonale. Nsongwalume umo aye Guy Mabilat, wafunjile bukine kabiji waingijileko bukalama bwa mwanzo ne bukalama bwa nkambi. Palutwe kacheche, watangijileko mwingilo wa kushimika kishimikwa kya kupulintilamo mabuku kiji pa Betele mu muzhi wa Louviers, waikela palepako kufuma ku Paris. Kwisamba na bantu misambo ya mu Baibolo mu mwingilo, kwalengela Mambo a Lesa kwikala mu muchima wami kabiji kundetela bingi lusekelo ne kundengela kuyuka kufunjisha bulongo.
Kabiji mu 1953, nobe mu kukopa kwa jiso, bantongwele kwikala kalama wa mwanzo mu Alsace-Lorraine, mpunzha yalaminwepo jibiji na kyalo kya Germany kufuma mu 1871 kufika mu 1945. Onkao mambo, natendekele kufunda mulaka wa ki German. Kimye kyo natendekele mwingilo wa bukalama bwa mwanzo, mu yoya mpunzha myotoka kechi yavujile ne, mwajingatu malangalanga, minkinyi ya kutaipilako icheche kabiji kechi mwajinga mawaileshi nangwa makompyuta ne. Nangwa byonkabyo, kechi nakajilwanga nangwa kwenda na kwinyengaika ne. Pakuba kino kyo kyajinga kimye kya lusekelo bingi. Kulondela lujimuno lwa mu Baibolo lwa kwikala na ‘jiso jijitu’ kwandengejile kubula kwikala na bya kutabataba byavula pa kwingijila Yehoba.—Mat. 6:19-22.
Navulukanga bingi Kubuñana kwajingako mu Paris mu 1955 kwajinga na mutwe wa kuba’mba: “Triumphant Kingdom,” ko ko nataine nyenga wa jizhina ja Irène Kolanski ye naishile kusongola, wankijileko na mwaka umo mu mwingilo wa kimye kyonse. Bansemi banji bena Poland bajinga Bakamonyi babambakana bingi pa myaka yavula. Byo bajinga mu France bebafwakashijile kwi ba Adolf Weber. Bano bo bawamishanga pa nzubo ya Mulongo Russell kabiji baishile ku Europe na kusapwila mambo awama. Amiwa ne Irène twisongwele mu 1956, kabiji twatendekele kwingijila pamo mu mwingilo wa bukalama bwa mwanzo. Wankwashishe bingi pa myaka yonse ya mu uno mwingilo.
Byo papichile myaka ibiji, bantongwele kwikala kalama wa nkambi. Bino na mambo a kukepelwa kwa balongo bafikijilemo, natwajijile kufwakesha bipwilo bimo ne kwingila nobe kalama wa mwanzo. Naswikilwe bingi na uno mwingilo. Kununga pa kusapwila maola 100 pa ñondo pa ñondo, pa mulungu pa mulungu naambanga majashi, kufwakesha mabumba a mafunjisho a buku asatu, kupituluka mu bikachi ne kunengezha masawakya. Pano naubile byepi pa kuba’mba ngikalenga na kimye kya kutanga Mambo a Lesa? Nasusulanga mapa a mu Baibolo wa kala ne kwenda nao. Inge kya kuba mbena kupembelela muntu ye nalayañene nanji, natangangapo mapa amo. Bino bimye bicheche byo natanganga Baibolo byankoseshe bingi ne kundengela kutwajijila kwingila uno mwingilo.
Mu 1967, amiwa ne Irène betwichile kuya na kwingijila pa Betele mu Boulogne-Billancourt. Natendekele kwingijila mu Dipatimenti wa Mwingilo, kabiji uno mwingilo namwingila kukila pa myaka 40 kabiji ne luno nkimwingila. Kintu kindetela lusekelo mu uno mwingilo ke kukumbula makalata a mepuzho a mu Baibolo. Ñumvwa bingi bulongo kupesapesa mu Mambo a Lesa ne ‘kwialwila mambo awama.’ (Fili. 1:7) Kabiji ñumvwa bingi bulongo kutangijila misambo ya mu Baibolo ikalako kimye kya kubalaula kinembelo kya juba lukelo saka tukyangye kuja kajo ka kwiaula. Mu 1976, batongwelwe kwikala mu Kavoto ka Musampi mu France.
Bwikalo Bwakila mu Kuwama
Nangwa kya kuba napichile mu meseko avula, kino kyo kimye kyakilamo kukatazha mu bwikalo bwami, mambo bukote ne kukolwa kolwa kwitulengela kubula kwingila papelela bulume bwetu. Nangwa byonkabyo, kutanga ne kufunjila pamo Mambo a Lesa kukosesha luketekelo lwetu. Tumvwa bingi bulongo kwendesha sakya kuya mu nyaunda ya kipwilo na kwisamba na bantu pa mambo a lwitabilo lwetu. Kuvwanga pamo myaka kukila pa 120 yo twaingila mu mwingilo wa kimye kyonse ne bintu byo twapitamo bitulengela kutundaika na muchima yense bonse bakeba kwikala buno bwikalo bwawama, bwa lusekelo kabiji bwalumbuluka. Mfumu Davida byo anembele byambo biji mu Salamo 37:25, wajinga “mukote,” kabiji ne amiwa ‘kechi namonapo waoloka walekelelwa ne.’
Mu bwikalo bwami, Yehoba unkosesha kupichila mu Mambo anji. Balongo bami baambijile jimo myaka 60 yapitapo’mba kutanga Baibolo kukekala muteeto wami mu bwikalo bwami. Baambile kine. Byo byo nguba pa juba pa juba kabiji kechi nelangulushapo nangwa pachechetu ne!
[Tubyambo twa mushi]
a Wanembelwe mu 1944, pano luno kechi upulintwa ne.
b Pa kuba’mba muyuke byavula pe ba Evans Emiot, monai Kyamba kya Usopa kya Kibemba kya January 1, 1999, mapa 22 ne 23.
[Kipikichala pa peja 5]
Amiwa ne Simon
[Kipikichala pa peja 5]
Kimye kyo najinga kalama wa nkambi
[Kipikichala pa peja 5]
Baibolo wipasha na mutanshi ye bampele
[Kipikichala pa peja 6]
Pa juba ja masongola etu
[Kipikichala pa peja 6]
Amiwa ne Irène twiyowa kutanga ne kufunda Mambo a Lesa