Abya Mwakonsha Kuba Byaubanga Finease mu Bimye bya Makatazho Nyi?
KE MWINGILO wanema bingi kwikala mukulumpe mu kipwilo. Nangwa byonkabyo, Mambo a Lesa aamba’mba bakulumpe mu kipwilo bapita mu makatazho. Bimye bimo, bachiba mambo kabiji ‘kije kyo bachiba kyo kya Yehoba.’ (2 Moba 19:6) Kabiji kalama bakonsha kumupa mwingilo ye amona’mba kechi winengezha kumwingila ne, byonka biumvwine Mosesa, awo wipelwile ne kwipuzha pa mwingilo umo amba: “Yami ñanyi kya kuba’mba ngye kwi Felo?”—Lupu. 3:11.
Binembelo byanembelwe na lutangijilo lwa mupashi wazhila yenka utongola ne bakulumpe mu kipwilo, byaamba pa byakumwenako bya bakalama bashinjile meseko. Finease wajinga mwana Eleaza kabiji munkana Alona, onkao mambo wajinga mu ndonda ya kwikala ñanga mukatampe. Bintu bisatu byamumwekejile mu bwikalo bwanji bimwesha’mba, bakulumpe mu kipwilo lelo jino kimye kyo babena kwingijila pa makatazho bafwainwa kuchinchika, kwikala na maana ne kuketekela mwi Yehoba.
‘Ponkapotu Waimene’
Finease wakijingatu nsongwalume bena Isalela byo batebelejile mu Musanza wa Moabu. Baibolo washimuna’mba: “[Bantu] batendekele kongolokela ku banabakazhi bena Moabu. . . . Kabiji ne kuja bajileko, ne kufukamina bebafukamijile balesa babo.” (Bala. 25:1, 2) Yehoba wakambwile bandengamambo na mwalo wa lufu. Abya mwakonsha kufwanyikizha biumvwine Finease pa kumvwa uno sawakya wa bundengamambo bwaletele mwalo nyi?
Jishimikila jatwajijila’mba: “Pa kyonkakya kimye mwina Isalela umo waletele mwanamukazhi mwina Mijanyi ku balongo banji ku meso a Mosesa ne ku meso a jibumba jonse ja bena Isalela, byo bajijilenga konka ku kibelo kya tente wa lusambakeno.” (Bala. 25:6) Nga ñanga Finease wafwainwe kubapo ka? Wajinga mwanyike, pakuba mwina Isalela walengele mambo wajinga mukulumpe wa kisaka watangijilanga bantu mu mpopwelo.—Bala. 25:14.
Bino Finease waakamwanga Yehoba, kechi bantu ne. Byo ebamwene bonse babiji, ponkapotu watolele jifumo ne kumulondela wa mulondejile awa mwanamulume mukachi ka tente ne kwibapulankanya bonse babiji na jifumo. Nga Yehoba wamwene byepi kuchinchika ne kubula kuzhinyazhinya kwamwesheshe Finease? Ponkapotu Yehoba wafumishepo mwalo ne kumupesha Finease na lulayañano lwa buñanga kuba’mba bukatwajijila kwikala mu kisemi kyanji ke “bwa myaka.”—Bala. 25:7-13.
Kino kechi kibena kulumbulula’mba bakulumpe mu kipwilo lelo jino bafwainwa kupumananga ne. Bino byonka byaubile Finease, bakulumpe mu kipwilo bafwainwa kuchinchika ne kwingijilapo bukiji bukiji. Kyakumwenako, Guilherme saka ajitu na bañondo bacheche pa bukulumpe, bamwambijile kuba’mba akekale mu kavoto ka mambo. Walengele mambo wajinga mukulumpe mu kipwilo wakwashishe Guilherme kimye kyo ajinga mwanyike. Waambile’mba: “Naakaminwe bingi kwingila uno mwingilo. Nakankelwenga ne kulaala bufuku. Nalangulukilengapo javula pa byo nakonsheshe kwamba ano mambo kwakubula kwiachiba mu jishinda japusana na mizhilo ya Yehoba. Nalombelepo pa moba avula ne kupesapesa mu mabuku alumbulula Baibolo.” Kino kyamukwashishe kuchinchika pa kuchiba mambo ne kukwasha ku mupashi mulongo walengele mambo.—1 Timo. 4:11, 12.
Umvwe mu kipwilo mwamweka bintu bikebwa kuchinchika ne kubula kuzhinyazhinya, bakulumpe mu kipwilo bafwainwa kumwesha lwitabilo ne bukishinka. Nangwatu bena Kilishitu bakwabo nabo bafwainwa kuchinchika pa kuba’mba babule bakulumpe mu kipwilo mambo akatampe alenga mukwabo. Kabiji nabo bafwainwa kwikala bakishinka kupichila mu kuleka kupwanañana na balunda nabo nangwa mulongo wabo wapangiwa mu kipwilo.—1 Ko. 5:11-13.
Maana Alengela Kupwisha Makatazho
Kyaubile Finease na mambo a kuchinchika kechi wikyubile kwakubula kulangulukapo byonka byuba banyike ne. Akilangulukai pa byo amwesheshe maana ne milangwe kimye kyo aumvwine sawakya mukwabo. Kisaka kya bena Lubenyi, Gadi ne lubaji lumo lwa kisaka kya bena Manase bashimikile kyakusokelapo bitapisho kwipi na Mukola wa Yodano. Bino bena Isalela bakwabo balangulukile’mba kino kintu kyajinga kya bupopweshi bwa bubela kabiji benengezhezhe kuya na kwibatula bulemo.—Yosh. 22:11, 12.
Nga Finease waubilepo ka? Finease ne bakulumpe ba bisaka bya bena Isalela besambile bulongo na boba bashimikile kya kusokelapo bitapisho. Bisaka byaubile kino, byalumbulwile kuba’mba kyajinga kya “mingilo ya Yehoba,” kyakusokelapo bitapisho. Bino byo byo lwapwile luno lukatazho.—Yosh. 22:13-34.
Umvwe mwina Kilishitu waumvwa bya bubela nangwa jashi jatama pa mukwabo kalume wa Yehoba, wafwainwa kuba byonka byaubile Finease. Maana etulengela kubula kuzhingila nangwa kwamba byabula kufwainwa pa balongo betu.—Mana 19:11.
Maana akonsha kukwasha byepi bakulumpe mu kipwilo kuba byonka byaubile Finease? Jaime, mukulumpe mu kipwilo waingila bukulumpe pa myaka kukila jikumi waambile’mba: “Umvwe musapwishi watendeka kwamba pa byo a kupusana na mukwabo, mfikenatu nalomba Yehoba kunkwasha kubula kukeba kubingishapo umo bukiji, bino nkeba kupana bukwasho bwa mu Binembelo. Nyenga umo wansolomokele pa lukatazho lo ajinga nalo na mulongo watongolwa wa mu kipwilo kikwabo. Na mambo a kuba uno mulongo wajinga mulunda nami, kyakonsheshe kumpelela kwisamba nanji. Mu kifulo kya kuba bino, amiwa ne nyenga twisambile pa mafunde avula a mu Baibolo. Nyenga waswile patanshi mwine kukisamba na mulongo. (Mat. 5:23, 24) Mutende kechi waikelepo ponkapotu ne. Onkao mambo namutundaikile kulanguluka pa mafunde akwabo a mu Binembelo. Wafuukwilepo kulombapo jibiji pa luno lukatazho ne kumulekelako mambo.”
Ki ka kyafuminemo? Ba Jaime bavuluka’mba: “Byo papichile bañondo bavula, nyenga wansolomokele. Wandondolwejile’mba, byo papichile moba, awa mulongo wilangulwishe’mba kechi waambile bulongo ne. Mulongo wanengezhezhe kwingila na uno nyenga mu mwingilo ne kumusanchila. Ne lukatazho po lwapwijile. Umvwe nevwangilemo mu mitotololo, nanchi inge namwenepo jishinda jawama ja kupwishishamo lolwa lukatazho kwakubula kumwesha misalululo nyi?” Baibolo witujimuna’mba: “Akya kyo wamona kechi upelawizhe kwikileta mu kije ne.” (Mana 25:8) Bakulumpe mu kipwilo ba maana batundaika bena Kilishitu baji na makatazho na bakwabo kwingijisha mafunde a mu Binembelo aamba pa bya kwikala mutende.
Waipwizhe kwi Yehoba
Finease wajinga na mwingilo wa kwikala ñanga wa bantu ba Lesa basalwa. Byonka byo twamona, wachinchikile kya kine kine kabiji wajinga na maana ne byo akijingatu wakyanyike. Nangwa byonkabyo, wayukile bya kupwisha makatazho mambo waketekejile mwi Yehoba.
Mwanamukazhi wajinga ntombo wa mwina Levi byo bamulaajile kya kumukanjikizha ne kumwipaya ku banabalume ba mu muzhi wa Gibea ba mu kisaka kya kwa Benjamina, bisaka bikwabo binengezhezhe kuya na kulwa nkondo na bena Benjamina. (Mito. 20:1-11) Saka bakyangye kulwa, balombele bukwasho bwa Yehoba, pano bino bebashinjile jibiji kabiji bantu bavula bafwile. (Mito. 20:14-25) Nanchi balangulukile’mba milombelo yabo kechi yaumvwanyikile nenyi? Abya Yehoba kine wakebele’mba bengijilepo pa oa mambo aubiwe nyi?
Finease byo atwajijile kwikala wakosa, pa kyokya kimye saka aikala kala ñanga mukatampe wa bena Isalela, waingijijilepo jikwabo. Walombele’mba: “Tuyeko ne jibiji na kulwisha balongo betu bena Benjamina nyi, inyi twikileke?” Pa kwibakumbula Yehoba wapaine bena Benjamina mu maboko abo kabiji muzhi wa Gibea bamusokele.—Mito. 20:27-48.
Twakonsha kufunjilako ka ku kino? Makatazho amo obiwa mu kipwilo akonsha kutwajijila nangwa kya kuba bakulumpe baeseka kukwasha ne kulomba amba Lesa ebakwashe. Umvwe kyaikala bino, bakulumpe mu kipwilo bafwainwa kuvuluka byambo bya kwa Yesu bya kuba’mba: “Lombainga, mukekitambula; kebainga, mukekitana; konkonshainga, bakemushinkwilako.” (Luka 11:9) Nangwa kya kuba lulombelo lwamweka nobe kechi lwakumbulwa bukiji ne, bakalama bafwainwa kuyuka kuba’mba Yehoba ukakumbula pa kimye kyanji kyafwainwa.
Kyakumwenako, kipwilo kya mu kyalo kya Ireland kyakebewenga Nzubo ya Bufumu, pano bino wamwingilo utala pa bya buntungi mu ino mpunzha kechi wibaswishishe ne. Wakainyenga mapunzha onse balongo o bakebele kushimikilapo. Kyamwekele kuba’mba muntu wakonsheshetu kwibaswisha ke mukulumpe utala pa bya buntungi mu kyalo kyonse. Nanchi lulombelo lwakonsheshe kwibakwasha byonka byo kyajinga kwi Finease nyi?
Mukulumpe mu kipwilo ku yoya mpunzha washimikizha’mba: “Panyuma ya milombelo ne misashijilo yavula, twayile ku ofweshi mwine mukatampe utala pa bya buntungi. Bambujile’mba pakapita milungu yavula pa kuba’mba tukamonañane na mukulumpe. Nangwa byonkabyo, twamonañene nanji mu maminiti atanu. Byo amwene bipepala byakatataka byamwesheshe nzubo byo yafwainwe kwikala, ponkapotu wituswishishe kushimika, kabiji kufumatu popo wamwingilo utala pa bya buntungi mu ino mpunzha waiyanga na kwitukwasha. Kino kyamwekele kitukwashishe kuyuka’mba milombelo yanema bingi.” Kya kine, Yehoba ukumbula milombelo ya bakulumpe mu kipwilo bamuketekela.
Finease wajinga na mwingilo wanema bingi mu Isalela wa kala, bino na mambo a kuchinchika, kwikala na maana ne kuketekela mwi Lesa, washinjile makatazho. Kabiji na mambo a kulama bulongo kipwilo kya Lesa, Finease watajilwe bulongo kwi Yehoba. Byo papichile myaka nobe 1,000, mupashi watangijile Ezela kunemba’mba: “Finease mwana Eleaza wajinga mukulumpe wabo kala; Yehoba ekale nanji!” (1 Moba 9:20) Ne lelo jino, Yehoba ekale nabo bonse babena kutangijila bantu banji, ne bena Kilishitu bonse bamwingijila mu bukishinka.