Nanchi Muswisha Mbumbi Mukatampe Kwimubumba Nyi?

1, 2. Mambo ka Lesa o atelejile Danyela amba “muntu wanemekwa bingi,” kabiji twakonsha kwikala byepi ba lukookelo nobe Danyela?

BAYUDEA bebatwajile mu Babilona kabiji mu uno muzhi mwayujile bankishi kabiji bantu bapopwelanga mipashi yatama. Bino Danyela ne balunda nanji basatu bakaine kulondela bintu byaubanga bantu mu Babilona. (Danyela 1:6, 8, 12; 3:16-18) Danyela ne balunda nanji basajilepo Yehoba kwikala Mbumbi wabo kabiji batwajijile na kumupopwela. Nangwa kya kuba Danyela waikelenga mu muzhi mwajinga byubilo bincha, malaika wa Lesa waambile’mba wajinga “muntu wanemekwa bingi.”—Danyela 10:11, 19.

² Mu kimye kyanembejilwemo Baibolo, mbumbi wabikanga buchimba mu kikombola pa kulenga kintu kyo abena kukeba. Lelo jino, bapopweshi ba kine bayuka’mba Yehoba ye Kalama wa bilengwa byonse kabiji uji na luusa lwa kubumba bisaka bya bantu. (Tangai Yelemiya 18:6.) Kabiji Lesa uji na luusa lwa kwitubumba atweba bonse. Pano bino, Yehoba kechi witukanjikizha kupimpula byubilo byetu ne. Pakuba ukeba atweba kuswa kwitubumba. Mu uno mutwe, tusakufunda pa byo twafwainwa kwikala nobe buchimba bwanekena mu maboko a Lesa. Tusakwisamba ano mepuzho asatu: (1) Twakonsha kuchinuzhuka byepi miteeto yakonsha kwitulengela kukana lujimuno lwa Lesa ne kwikala nobe buchimba bwakosa? (2) Twakonsha kwikala byepi na byubilo byakonsha kwitukwasha kwikala na lukookelo byonka biji buchimba bwanekena? (3) Bansemi bena Kilishitu bakonsha kwingijila byepi pamo na Lesa pa kubumba baana babo?

CHINUZHUKAINGA MITEETO YAKONSHA KWIMULENGELA KUKOSESHA MUCHIMA WENU

3. Ñanyi byubilo byakonsha kulengela muchima wetu kukosa? Ambai kyamwekele.

³ Byambo bya Maana 4:23 byaamba’mba: “Pa bintu byonse byo ulama, lama muchima wobe, mambo mo muji masulo a bumi.” Pa kuba’mba muchima wetu abule kukosa, twafwainwa kuchinuzhuka miteeto yatama nabiji bwitote, kulenga mambo ne kubula kwikala na lwitabilo. Inge twabula kujimuka, bino byubilo byakonsha kwitulengela kubula lukookelo ne kusatuka. (Danyela 5:1, 20; Bahebelu 3:13, 18, 19) Kino kyo kyamwekejile Mfumu wa Bayudea aye Uzaya. (Tangai 2 Byambo bya Moba 26:3-5, 16-21.) Patanshi, Uzaya wajinga wa lukookelo kabiji wajinga na bulunda bwawama na Lesa, onkao mambo, Lesa wamupele bulume. Bino “byo aikele na bulume, wilundumikile bingi.” Watendekele kwingila mwingilo wa bañanga wa kusoka bya kufutumuna pa nzubo ya Lesa. Bañanga byo bamubuujile’mba walenga mambo, Uzaya wazhingijile bingi. Yehoba wakambwile uno mfumu wa bwitote kabiji wakolelwe mbumba kufikatu ne byo afwile.—Byambo bya Maana 16:18.

4, 5. Ki ka kyakonsha kumweka inge twaikala na bwitote? Shimikizhaipo kyamwekele.

⁴ Inge twabula kuleka kyubilo kya kwitota, twakonsha kutendeka kulanguluka’mba twakila bakwetu kabiji twafwainwa ne kukana lujimuno lwa mu Baibolo. (Byambo bya Maana 29:1; Loma 12:3) Kino kyo kyamwekejile ne mukulumpe mu kipwilo aye Jim. Wakaine kwitabizha byaambilenga bakwabo bakulumpe mu kipwilo. Jim waambile’mba: “Naambijile balongo amba byo bafuukwilepo kechi byamwesheshenga butemwe ne, kabiji nafuminemo mu kusambakana kwa bakulumpe.” Byo bapichile bañondo 6, wavilukijile mu kipwilo kikwabo, bino kechi bamutongwele kwikala mukulumpe mu kipwilo ne. Jim walefwilwe bingi. Washiinwe’mba byo aubilenga byajingatu bulongo, onkao mambo, walekele kwingijila Yehoba pa myaka 10. Waswile kuba’mba wajinga na bwitote kabiji wapelengamo mambo Yehoba pa byamwekelenga. Balongo baesekele kukwasha Jim pa bimye byavula, bino kechi waswile bukwasho ne.

⁵ Jim waambile’mba: “Natwajijile kulanguluka’mba jishinda jaubijilemo balongo kechi jawamine ne.” Byubilo byanji bimwesha’mba bwitote bwakonsha kwitulengela kubingisha byubilo byetu byatama. Inge twaikala na kino kyubilo, ko kuba’mba kechi twibuchimba bwanekena ne. (Yelemiya 17:9) Nanchi bakimuzhingijishapo ku mulongo nangwa nyenga nyi? Nanchi mwajinga na bulanda na mambo a kuba bemwangachile mingilo yo mwaingilanga mu kipwilo nyi? Mwaubile byepi? Nanchi mwamwesheshe kwitota nangwa mwavulukile’mba kwikala mutende na balongo ne bukishinka kwi Yehoba byo bintu byanema nyi?—Tangai Salamo 119:165; Kolose 3:13.

6. Ki ka kyakonsha kumweka inge ketulenge mambo?

⁶ Umvwe muntu watwajijila kulenga mambo ne kufya byo abena kuba, kyakonsha kumukatazha bingi kuswa lujimuno lwa Lesa. Kyakonsha kupeela bingi kulenga mambo. Mulongo umo waambile’mba watwajijile na kuba byatama kabiji wibimonanga’mba bijitu bulongo. (Musapwishi 8:11) Mulongo mukwabo wajinga na muteeto wa kutamba bya mulekese waambile’mba, “Natendekele kulengulula bakulumpe mu kipwilo.” Kino kyubilo kyaonawine bulunda bwanji na Yehoba. Bakwabo byo bayukile’mba utamba bya mulekese, bakulumpe mu kipwilo bamukwashishe. Ibyo kuba’mba atweba bonse twibambulwa kulumbuluka. Bino inge twaikala na muchima wa milengulwila ku boba betufundako nangwa kwikangaizha pa byatama byo tuba, nangwa twabula kulomba Lesa amba etulekeleko mambo ne kwitukwasha, muchima wetu ukakosa.

7, 8. (a) Bena Isalela bamwesheshe byepi’mba kechi bajinga na lwitabilo ne? (b) Twakonsha kufunjilako ka?

⁷ Yehoba byo afumishe bena Isalela mu Ijipita, bemwenejile bya kukumya byavula byo aubile. Nangwa byonkabyo, byo bajinga pepi kutwela mu Ntanda ya Mulaye, michima yabo yakosele. Mambo ka? Kechi bajinga na lwitabilo mwi Lesa ne. Kechi baketekejile mwi Yehoba ne, bino bachiine kabiji banyinyichilenga Mosesa. Kabiji bakebelenga kubwela ku Ijipita ko bajinga bazha. Yehoba kyamukolele bingi ku muchima kabiji waambile’mba: “Nanchi myaka inga bano bantu yo bakabula kunnemeka?” (Kubala 14:1-4, 11; Salamo 78:40, 41) Bena Isalela bafwijile mu kiselebwa na mambo a kukosa kwa michima yabo ne kubula lwitabilo.

⁸ Lelo jino, tujitu pepi kutwela mu ntanda ipya, kabiji lwitabilo lwetu lubena kwesekwa. Onkao mambo, twafwainwa kwipimanga pa kuba’mba tuyuke biji lwitabilo lwetu. Twakonsha kuyuka byepi’mba lwitabilo lwetu lwakosa? Twafwainwa kulanguluka pa byambo byaambile Yesu biji pa Mateo 6:33. Ishikishai’mba: ‘Bikonkwanyi byami ne byo mfuukulapo kuba, nanchi bimwesha’mba naitabila mu byambo bya kwa Yesu nyi? Nanchi nshala ku kupwila nangwa kubula kuya mu mwingilo na mambo a kukeba mali avula nyi? Nakonsha kuba byepi inge nkito intayila kimye kyabaya? Nanchi nkaswisha ino ntanda kumbumba ne kundengela kuleka kwingijila Yehoba nyi?’

9. Mambo ka o twafwainwa ‘kwesekelanga’ inge tuji mu lwitabilo, kabiji twakonsha kuba byepi bino?

⁹ Inge ketubule kulondela byamba Baibolo pa kupwanañana na bantu babi, bo bapanga mu kipwilo nangwa byakisangajimbwe byatama, muchima wetu wakonsha kukosa. Mwakonsha kuba byepi inge mwatendeka kuba bintu bya uno mutundu? Mwafwainwa kwipima bukiji pa kuba’mba muyuke biji lwitabilo lwenu! Baibolo waamba’mba: “Iesekainga anwe bene pa kuba’mba muyuke kana mukiji monka mu lwitabilo nangwa ne; ipimainga anwe bene kuba’mba mwiyuke byo muji.” (2 Kolinda 13:5) Iesekainga kwingijisha Mambo a Lesa pa kuba’mba mwikale ba kishinka.

IKALAI BYONKA BIJI BUCHIMBA BWANEKENA

10. Ki ka kyakonsha kwitukwasha kwikala nobe buchimba bwanekena mu maboko a Yehoba?

¹⁰ Pa kuba’mba twikale nobe buchimba bwanekena, Lesa witupa Mambo anji, kipwilo kya bwina Kilishitu ne mwingilo. Inge ketutange Baibolo moba onse ne kulanguluka langulukapo, tukekala nobe buchimba bwanekena mu maboko a Yehoba kabiji uketubumbanga. Yehoba wakambizhe bamfumu ba bena Isalela kwikopolwela Mizhilo ya Lesa ne kwiitanganga moba onse. (Mpitulukilo ya mu Mizhilo 17:18, 19) Batumwa bayukile’mba kutanga ne kulanguluka languluka pa Binembelo kwanemene bingi pa kwingila mwingilo wabo. Baingijishanga Binembelo bya Kihebelu kimye kyo banembanga, kabiji kimye kyo basapwilanga ku bantu, bebatundaikanga nabo kutanga Binembelo. (Byubilo 17:11) Ne atweba twayuka’mba kyanema bingi kutanga Mambo a Lesa pa juba pa juba ne kulanguluka langulukapo. (1 Timoti 4:15) Kuba bino kwitukwasha kwikala bepelula, kabiji Yehoba uketubumba.

11, 12. Yehoba wakonsha kwingijisha byepi kipwilo kya bwina Kilishitu kwitubumba pa muntu pa muntu? Ambai kyamwekele.

¹¹ Yehoba wayuka byo tukeba pa muntu pa muntu, kabiji wingijisha kipwilo kya bwina Kilishitu kwitubumba. Jim ye twaji kwambapo ku ntendekelo, watendekele kupimpula byubilo byanji kimye mukulumpe mu kipwilo kyo amukwashishe. Jim waambile’mba: “Kechi baishile na kumpamo mambo pa bintu byo naubile ne. Bino baambiletu byambo byawama kabiji bakebelenga bingi kunkwasha.” Byo papichile bañondo basatu, uno mukulumpe waichile Jim kwiya na kupwila. Jim waambile’mba bamutambwijile bingi na lusekelo ku kipwilo kabiji kumumwesha butemwe kwamulengejile kupimpula byubilo byanji. Wayukile’mba byo alangulukilenga kechi byo bintu byanemene ne. Bakulumpe mu kipwilo kyajingamo Jim ne mwinakwanji, bebatundaikile kabiji batendekele jibiji kwingijila Yehoba. Kabiji Jim wamwenejilemo bingi mu kutanga mitwe iji mu Kyamba kya Usopa kya November 15, 1992 ya kuba’mba “Jehovah Is Not to Blame” (Kechi Twafwainwa Kupamo Yehoba Mambo Ne) ne wa kuba’mba “Serve Jehovah Loyally” (Ingijilainga Yehoba mu Bukishinka).

¹² Mu kuya kwa moba, Jim bamutongwele jikwabo kwikala mukulumpe mu kipwilo. Kufumatu kyokya kimye, wakwasha balongo bapita mu lukatazho lonka lo apichilemo ne kwibakwasha kukosesha lwitabilo lwabo. Waambile’mba walangulukanga’mba uji na bulunda bwakosa na Yehoba, bino kechi byobyo kyajinga ne. Wilangulusha’mba waswishishe bwitote kumulengela kuta muchima pa bilubo bya bakwabo kukila kuta muchima pa bintu byanemesha.—1 Kolinda 10:12.

13. Ñanyi byubilo byo twikala nabyo inge ketwingile mwingilo wa kusapwila, kabiji tumwenamo byepi?

¹³ Mwingilo wa kusapwila wakonsha kwitubumba ne kwitukwasha kwikala na byubilo byawama. Mu ñanyi jishinda? Inge tubena kusapwila mambo awama, twafwainwa kumwesha byubilo nabiji kwipelula ne bipangwa byapusana pusana bya mupashi wa Lesa. (Ngalatiya 5:22, 23) Akilangulukai pa mwingilo wa kusapwila byo emukwasha kwikala na byubilo byawama. Inge ketulondele Kilishitu, bantu bakeba kumvwa ku byambo byo tusapwila kabiji bavula bapimpula byubilo byabo. Bakamonyi babiji mu Australia baesekele kusapwila mwanamukazhi umo pa nzubo yanji, bino wazhingijile bingi ne kwibambila byatama. Nangwa byonkabyo, Bakamonyi bamukumbwile na mushingi. Palutwe kacheche, uno mwanamukazhi wilangulwishe pa byubilo byanji kabiji watumine ne nkalata ku ofweshi wa musampi. Walombele lulekelo lwa mambo pa byubilo byanji. Waambile’mba: “Natamishe bingi byo napangile bantu baishile na kunsapwila Mambo a Lesa.” Kino kyamwekele kitufunjisha buneme bwa kwikala bakooka muchima kimye kyo tuji mu mwingilo. Ibyo kuba’mba mwingilo wa kusapwila ukwasha bingi bantu, bino ne atweba witukwasha kwikala na byubilo byawama.

INGIJILAINGA PAMO NA LESA PA KUBUMBA BAANA BENU

14. Bansemi bakonsha kuba byepi pa kuba’mba babumbe baana babo bulongo?

¹⁴ Baana babacheche bepelula kabiji bakeba kufunda. (Mateo 18:1-4) Onkao mambo, bansemi bafwainwa kukwasha baana babo kufunda bukine ne kwibutemwa saka bakiji banyike. (2 Timoti 3:14, 15) Pa kuba’mba bansemi bobe bino, bafwainwa kutemwa bukine abo bene ne kulondela byo bafunda mu Baibolo mu bwikalo bwabo. Inge bansemi bauba bino, baana nabo kibapelela kutemwa bukine. Kabiji inge bansemi ke bafunjishe baana babo, kino kikakwasha baana kuyuka amba bansemi ne Yehoba bebatemwa.

15, 16. Bansemi bafwainwa kumwesha byepi amba baketekela mwi Lesa inge mwanabo bamupanga mu kipwilo?

¹⁵ Nangwa kya kuba bansemi bafunjisha baana babo bukine, bamo baleka kwingijila Yehoba nangwa bebapanga mu kipwilo. Bisemi byumvwa bingi kutama. Nyenga umo wa ku South Africa waambile’mba: “Kolojami wamulume byo bamupangile mu kipwilo kyankolele bingi ku muchima, kyajingatu nobe wafwa.” Uno nyenga ne bansemi banji baubile byepi? Balondejile mikambizho iji mu Baibolo. (Tangai 1 Kolinda 5:11, 13) Bansemi bayukile’mba kukookela lujimuno lwa Lesa kwanema bingi. Bayukile’mba kupanga muntu mu kipwilo ke lujimuno lufuma kwi Yehoba lumwesha amba witutemwa. Onkao mambo, besambangatu na mwanabo inge kuji bya kisemi byanema bibena kukebewa.

¹⁶ Mwanabo waumvwinenga byepi? Waambile’mba: “Nayukile’mba bansemi bami kechi banshikwa ne, bino bakookejilenga Yehoba ne jibumba janji.” Kabiji wanungilepo amba, “Inge bwikalo bwa kulengela kulomba Yehoba kuba’mba akukwashe ne kukulekelako mambo, popo uyuka’mba wafwainwa kwikala pepi ne aye.” Fwanyikizhai lusekelo lwajinga na bansemi kimye uno nsongwalume kyo abwelele kwi Yehoba! Tukekala ba lusekelo ne kuba byo tukeba inge twatwajijila kukookela Lesa.—Byambo bya Maana 3:5, 6; 28:26.

17. Mambo ka o twafwainwa kukookela Yehoba mu bwikalo bwetu, kabiji tukamwenemo byepi mu kuba bino?

¹⁷ Ngauzhi Isaya waambijile jimo amba Bayudea bajinga mu Babilona bakalapila ne kwamba’mba: “Anweba Yehoba mwi Shetu. Atweba twi buchimba, kabiji anweba mwi Mbumbi wetu; atweba bonse twalengwa na maboko enu.” Kabiji balombele kwi Yehoba amba: “Kange muvulukenga bubi bwetu kimye kyonse ne. Vulukainga’mba atweba bonse twi bantu benu.” (Isaya 64:8, 9) Inge twipelula ne kukookela Yehoba kimye kyonse, uketunemeka bingi byonkatu byajinga Danyela. Yehoba ukatwajijila kwitubumba kwingijisha Mambo anji, mupashi wanji ne jibumba janji pa kuba’mba kulutwe tukekale balumbuluka ne kutelwa’mba “baana ba Lesa.”—Loma 8:21.