Anweba Balongo Banyike, Londelainga Byaubanga Mako ne Timoti

1-2. Ñanyi bintu byakonsheshe kulengela Mako ne Timoti kukankalwa kwingijila bakwabo?

ANWEBA balongo banyike, nanchi mukeba kwingijila Yehoba pakatampe ne kukwasha balongo ne banyenga mu kipwilo kyenu nyi? Kwa kubula nangwa kuzhinaukatu ne, byo byo mukeba kuba. Kitutundaika bingi pa kumona banyike bavula byo babena kwipana kwingijila bakwabo. (Sala. 110:3) Nangwa byonkabyo, kyakonsha kwimukatazha bingi pa kuba’mba mube bino. Nanchi muzhinyazhinya kwingilako pakatampe mu mwingilo wa Yehoba na mambo a kubula kuyuka bikekala bwikalo bwenu kulutwe nyi? Nanchi mwakikanapo kala mwingilo ye bemupele mu kipwilo na mambo a kuba’mba mwazhinaukilenga’mba kechi mwakonsha kumwingila bulongo nenyi? Inge byo byo kiji, yukai’mba kechi yenu bonka mulanguluka bino ne.

² Mako ne Timoti nabo byo byo balangulukilenga. Kechi baswishishe moyo nangwa kubula kuyuka bya kwingila mingilo bulongo kwibalengela kukankalwa kwingijila bakwabo ne. Kyamweka Mako waikelenga bwikalo bwa ntentente na bainanji byo bamwichile kuya na mutumwa Paulo ne Banabasa pa lwendo lwabo lutanshi lwa bumishonale. (Byu. 12:12, 13, 25) Mako washile buno bwikalo bwa ntentente pa kuba’mba engileko pakatampe mu mwingilo wa Yehoba. Patanshi wayile ku Antioka. Kepo ayile na Paulo ne Banabasa ku mapunzha akwabo aikejile kwalepa. (Byu. 13:1-5) Kyamweka Timoti naye waikelenga na bansemi banji byo bamwichile’mba engijilenga pamo ne Paulo mu mwingilo wa kusapwila. Na mambo a kuba’mba Timoti wajinga mwanyike, kino kyakonsheshe kumulengela kulanguluka’mba kechi wafikilamo kwingijila pamo ne Paulo ne. (Esekanyaiko 1 Kolinda 16:10, 11 ne 1 Timoti 4:12) Nangwa byonkabyo, waswile kuya ne Paulo kabiji wamwenejilemo bintu byawama byavula bingi.​—Byu. 16:3-5.

3. (a) Twayuka byepi kuba’mba Paulo watemenwe Mako ne Timoti? (2 Timoti 4:6, 9, 11) (Monai ne bipikichala.) (b) Ñanyi mepuzho o tusakwisambapo mu uno mutwe?

³ Mako ne Timoti bafunjile ne kuyuka bya kwingila mingilo bulongo yo bebapele mu kipwilo saka bakiji banyike. Paulo watemenwe bingi bano balongo banyike kya kuba kulutwe waingijile nabo pakatampe byo ayukile’mba wajinga pepi kufwa. (Tangai 2 Timoti 4:6, 9, 11.) Ñanyi byubilo byalengejile Paulo kutemwa Mako ne Timoti? Balongo banyike bakonsha kwikala byepi na byubilo byajingapo ne Mako ne Timoti? Kabiji balongo banyike bakonsha kufunjilako byepi ku byaambile Paulo?

IPANAINGA KWINGIJILA BAKWENU BYONKA BYAUBILE MAKO

4-5. Mako wamwesheshe byepi amba wipaine kwingijila bakwabo?

⁴ Kwesakana na buku umo, kwingijila bakwetu kulumbulula kwibikako kwibakwasha “kwa kubula kuleka.” Abino byo byaubile ne Mako. Paulo byo akaine kuya nanji pa lwendo lwanji lwa bubiji lwa bumishonale, kyamweka Mako kyamukolele bingi ku muchima kabiji walefwilwe. (Byu. 15:37, 38) Nangwa byonkabyo, kino kechi kyalengejile Mako kuleka kwingijila balongo ne banyenga ne.

⁵ Mako waswile kuya na kwingijila pamo na muvyala wanji, aye Banabasa. Byo papichile myaka 11, Mako wajinga pa boba bakwashishenga Paulo byo bamukashile mu kaleya kimye kitanshi mu Loma. (File. 23, 24) Paulo wasanchijile bingi Mako kya kuba waambile pe aye amba ‘untekenesha bingi.’​—Kolo. 4:10, 11.

6. Ñanyi bintu byawama byamwenejilemo Mako mu kupwanañana na bena Kilishitu baji na lwitabilo lwakosa? (Monai tubyambo twa munshi.)

⁶ Mako wamwenejilemo bingi mu kupwanañana na bena Kilishitu bajinga na lwitabilo lwakosa. Mako byo aikele ne Paulo mu Loma pa myaka icheche, wayile na kwingijila pamo na mutumwa Petelo mu Babilona. Bulunda bwabo bwakosele bingi kya kuba wamutelele’mba “mwanami Mako.” (1 Pe. 5:13) Byo batwajijile kwingijila pamo, kyamweka Petelo wabuujilenga uno mulunda nanji mwanyike bintu byavula byawama byaambile pa bwikalo bwa kwa Yesu ne mwingilo wanji. Kabiji bino bintu byo bamubuujile wibinembele mu buku wanji wa Mambo Awama.a

7. Mulongo wa jizhina ja Seung-Woo walondejile byepi byaubile Mako? (Monai ne kipikichala.)

⁷ Mako watwajijile kwingila na mukoyo mu mwingilo wa Yehoba ne kwingijila pamo na balongo bajinga na lwitabilo lwakosa. Mwakonsha kulondela byepi byaubile Mako? Inge bakyangye kwimutongola kwikala nkwasho nangwa mukulumpe mu kipwilo, kange mulefulwe ne. Twajijilai kutekanya ne kumonapo mashinda akwabo mo mwakonsha kwingijila Yehoba ne balongo ne banyenga mu kipwilo. Akilangulukai pa byamwekejile mulongo Seung-Woo, mukulumpe mu kipwilo luno. Byo akijinga mwanyike, wiesakanyanga na balongo banyike bakwabo mu kipwilo. Bamo pa bano, bebapelepo mingilo imo ya kwingila mu kipwilo. Pakuba aye kechi bamupelepo mingilo ne. Mulongo Seung-Woo watendekele kulanguluka’mba bamulengulula kabiji mu kuya kwa kimye, wabuujileko balongo baji na lwitabilo lwakosa byo aumvwinenga ku muchima. Mukulumpe mu kipwilo umo wamwambijile’mba wafwainwe kutwajijila kwingijila bakwabo papelela bulume bwanji nangwa kya kuba bakwabo kechi bateleko muchima ku mingilo yo aingijilenga ne. Bino byambo byo bamwambijile byalengejile mulongo Seung-Woo kwipana kukwashanga bakikulumpe ne boba bakebewenga kwibasendako pa kuya na kupwila. Inge wavuluka byamwekele, wamba’mba: “Naishile kuyuka’mba kyanema bingi kwingijila bakwetu pakatampe. Nemwenejile lusekelo luji mu kukwasha bakwetu.”

TAINGA MUCHIMA BAKWENU BYONKA BYAUBANGA TIMOTI

8. Mambo ka Paulo o asajijile Timoti kuya nanji? (Filipai 2:19-22)

⁸ Paulo byo abwelelenga mu mizhi mo bamumanyikile, wakebelenga bantu bachinchika ba kuya nanji. Patanshi, wasajile Silasa waingijijile Yehoba pa myaka yavula kuba’mba aye nanji. (Byu. 15:22, 40) Palutwe kacheche, Paulo wasajile ne Timoti kuba’mba aye nanji. Mambo ka Paulo o asajijile Timoti? Kintu kimo kyalengejile ke kya kuba’mba balongo baambilenga byawama pe aye. (Byu. 16:1, 2) Kikwabo, watanga bingi muchima bantu.​—Tanga Filipai 2:19-22.

9. Timoti wamwesheshe byepi kuba’mba watele muchima balongo ne banyenga?

⁹ Kufumatu po atatwijile kwingijila pamo ne Paulo, Timoti wamwesheshe’mba watelenga muchima bakwabo kukila byo etele muchima aye mwine. Kino kyo kyalengejile Paulo kumusha mu Beliya kuba’mba atundaikenga baana ba bwanga bakatataka. (Byu. 17:13, 14) Kyamweka Timoti wafunjijileko byavula bingi kwi Silasa mo bashajijile mu Beliya. Pa kupitapo kimye, Paulo watumine Timoti kuya bunke ku Tesalonika na kukosesha bena Kilishitu bajinga mu uno muzhi. (1 Tesa. 3:2, tubyambo twa munshi.) Byo papichile myaka nobe 15, Timoti wafunjile ‘kujijila pamo na boba bajijilenga,’ ko kuba’mba kumwesha lusa aba bajinga na makatazho. (Loma 12:15; 2 Timo. 1:4) Balongo banyike bena Kilishitu bakonsha kulondela byepi byaubanga Timoti?

10. Mulongo Woo Jae wafunjile byepi kuta bingi muchima bakwabo?

¹⁰ Mulongo Woo Jae wafunjile kuta bingi muchima bakwabo. Byo akijinga nsongwalume, Woo Jae kyamukatazhanga bingi kwisamba na balongo ne banyenga bakulumpe. Wibemunangatu pa Nzubo ya Bufumu ne kuya waya. Mukulumpe mu kipwilo watundaikile Woo Jae kutendeka kwisambanga na bena Kilishitu bakwabo ne kwibasanchila pa bintu byawama byo boba. Uno mukulumpe mu kipwilo wamutundaikile ne kuba’mba wafwainwa kuyuka bintu byatemwa bakwabo. Mulongo Woo Jae watendekele kuba byo bamubuujile. Lelo jino, mulongo Woo Jae ke mukulumpe mu kipwilo. Waambile’mba: “Aluno kimpelela bingi kwisamba na bantu ba mafumbi apusana pusana. Ñumvwa bingi bulongo mambo nayuka makatazho abena kupitamo balongo ne banyenga. Kino kindengela kuyuka byo nafwainwa kukwasha bena Kilishitu bakwetu.”

11. Balongo banyike bakonsha kumwesha byepi amba bata muchima balongo ne banyenga mu kipwilo? (Monai ne kipikichala.)

¹¹ Kyo kimotu ne anweba balongo banyike, mwafwainwa kuta muchima balongo ne banyenga mu kipwilo. Inge mwaya ku kupwila, isambainga na bantu ba mafumbi ne nkomeno yapusana pusana. Bemunai pa kuba’mba muyuke byo baji ne kuteleka ku byo babena kwamba. Kuba bino kwakonsha kwimukwasha kuyuka byo mwafwainwa kwibakwasha. Kampe mukayuka kuba’mba bamulume ne mukazhi bakikulumpe babena kukeba kwibakwasha bya kwingijisha JW Library^®. Nangwa kampe mukayuka’mba kechi bajipo na muntu wa kwingila nabo mu mwingilo wa kusapwila ne. Nanchi mwakonsha kwibakwasha kuyuka bya kwingijisha foni nangwa tabuleti nangwa kunengezha kwingila nabo mu mwingilo wa kusapwila nyi? Inge kemwipane kukwasha bakwenu mu kipwilo, kino kikalengela balongo ne banyenga mu kipwilo nabo kukwasha bakwabo.

FUNJILAIKO KU BYAMBO BYAAMBILE PAULO

12. Balongo banyike bakonsha kumwenamo byepi mu byambo Paulo byo anembejile Timoti?

¹² Byambo Paulo byo aambijile Timoti byamukwashishe kwikala na byubilo byawama. (1 Timo. 1:18; 2 Timo. 4:5) Ne anweba balongo banyike, mwakonsha kufunjilako ku byambo bya lutundaiko byaambile Paulo. Mu ñanyi jishinda? Inge mubena kutanga makalata abiji o banembejile Timoti, mwafwainwa kwiatanga nobe banembejile anweba ne kumona bishinka bijimo byo mwafwainwa kwingijisha mu bwikalo bwenu. Twayai twisambe pa bino bishinka bimo.

13. Ñanyi bintu byavwangwa mu kwikala na bulunda bwakosa ne Yehoba?

¹³ “Saka wikosesha obe mwine ne kwikala na kikonkwanyi kya kumwesha munema wa kunemeka Lesa.” (1 Timo. 4:7b) Munema wa kunemeka Lesa ye muka? Ke kwikala na bulunda bwakosa ne Yehoba ne kuba bintu bimutookesha ku muchima. Byo kiji kuba’mba kino kyubilo kechi tusemwa nakyo ne, twafwainwa kwibikako kwikala nakyo. Mu ñanyi jishinda? Byambo bya Kingiliki byatuntululwa’mba “saka wikosesha obe mwine,” javula bebingijisha kulumbulula byuba bantu banyema kapeela babena kwinengezha kuya na kwikyombesha na bakwabo. Abano bantu banyema kapeela bafwainwa kufunda kwikanya mu bintu bimo. Ne atweba twafwainwa kwikanyanga kuba bintu bimo pa kuba’mba twikale na byubilo byawama byafwainwa kwitulengela kufwenya kwipi ne Yehoba.

14. Inge tubena kutanga Baibolo, ñanyi kine kintu kyo twafwainwa kutapo muchima? Lumbululai.

¹⁴ Inge mubena kutanga Baibolo, vulukainga’mba ene mambo o mubila bino ke kukeba kufwenya kwipi ne Yehoba. Inge mubena kutanga jishimikila jaamba pe Yesu ne nsongwalume ntangi wajinga munonshi, ñanyi bintu byo mufunjilako pe Yehoba? (Mako 10:17-22) Uno nsongwalume wayukile’mba Yesu wajinga Mesiasa, pano bino, kechi wakebelenga kumulondela ne. Nangwa byonkabyo, Yesu ‘wamutemenwe.’ Nanchi kechi kimusangajika pa jishinda Yesu jo esambijilemo na uno nsongwalume nenyi? Kyamweka Yesu wakebelenga kumukwasha kuba’mba afuukulepo bulongo. Kabiji Yesu wamwesheshe’mba Yehoba watemenwe uno nsongwalume. (Yoa. 14:9) Inge kemulanguluke pa jino jishimikila ne pa biji bwikalo bwenu, mwafwainwa kwiipuzha’mba, ‘Ñanyi bintu byo nafwainwa kuba pa kuba’mba mfwenye kwipi ne Yehoba ne kwipana kukwasha bakwetu?’

15. Mambo ka mulongo mwanyike o afwainwa kwikela wa kumwenako wawama ku bakwabo? Lumbululai. (1 Timoti 4:12, 13)

¹⁵ “Wikale wa kumwenako bantu ba kishinka.” (Tangai 1 Timoti 4:12, 13.) Paulo watundaikile Timoti kuyuka mingilo yapusana pusana nabiji kutanga ne kufunjisha kabiji wamutundaikile kwikala na byubilo byawama nabiji butemwe, lwitabilo ne kwilama bulongo. Mambo ka? Kwikala na byubilo byawama kwawama kukila kwambatu pa kanwa. Twambemba bemupa jashi jibena kwamba pa kwingila na mukoyo mu mwingilo wa kusapwila. Mukakasuluka kwamba jino jashi inge kya kuba mwingila na mukoyo mu mwingilo. Kuba bino kukalengela bantu kushiinwa’mba byo mubena kufunjisha bya kine.​—1 Timo. 3:13.

16. (a) Mu ñanyi bintu bitanu bena Kilishitu balongo banyike mo bafwainwa kwikela ba kumwenako bawama? (b) Mulongo mwanyike wakonsha kwikala byepi wa kumwenako wawama “mu ñambilo”?

¹⁶ Pa 1 Timoti 4:12, Paulo waamba pa bintu bitanu mulongo mwanyike mo akonsha kwikela wa kumwenako wawama. Pa lufunjisho lwa Baibolo lwa pa bunke bwenu, mwafwainwa kufunda pa bino bintu byonse. Twambe’mba mukeba kwikala ba kumwenako bawama “mu ñambilo.” Langulukai pa byambo byo mwakonsha kwamba pa kuba’mba mutundaike bakwenu. Inge mukikala pa nzubo pa ba bansemi benu, mwafwainwa kwibasanchilanga kimye kyonse pa bintu byawama byo bemubila. Inge kupwila kwapwa, mwafwainwa kusanchila mulongo nangwa nyenga pa bishinka byo mwaji kutemwa mu jashi jo aji kwamba. Kabiji mwafwainwa kwibikako kukumbula mu byambo byenu pa kupwila. Umvwe mwatwajijila kwikala ba kumwenako bawama mu ñambilo, mukamwesha’mba mubena kuyilako palutwe.​—1 Timo. 4:15.

17. Ñanyi bintu byakonsha kukwasha mulongo mwanyike kufikizha bikonkwanyi byanji? (2 Timoti 2:22)

¹⁷ “China bya kusakasaka bya bwanyike, bino londalondanga bololoke.” (Tangai 2 Timoti 2:22.) Paulo watundaikile Timoti kuchinuzhuka bya kusakasaka byakonsheshe konauna bulunda bwanji ne Yehoba ne kukankalwa kufikizha bikonkwanyi byanji bya kwingijila Lesa. Kabiji mwafwainwa kuyuka’mba bintu bimo byo muba nangwa kya kuba kechi byatama ne, byakonsha kwimulengela kubula kwingijilanga Yehoba bulongo. Akilangulukai pa kimye kyo mutaya na kwingijisha intaneti, kukaya makayo a pa kompyuta nangwa kukaya makayo akwabo apusana pusana. Nanchi mwakonsha kwingijisha kino kimye kwingijila Yehoba ne balongo ne banyenga nyi? Kampe mwakonsha kukwashako kuwamisha Nzubo ya Bufumu nangwa kwingilako mwingilo wa busapwishi kwingijisha tubipabi. Inge ke mwingileko ino mingilo, mukekala na balunda bakatataka bavula bakemukwasha kufikizha bikonkwanyi byenu.

MUKEKALA NA LUSEKELO INGE KE MWINGIJILE BAKWENU

18. Mambo ka o twakonsha kwambila’mba Mako ne Timoti bajinga bingi na lusekelo mu bwikalo bwabo?

¹⁸ Mako ne Timoti bepaine pa kuba’mba bengijilenga bakwabo na muchima yense kabiji bajinga bingi na lusekelo mu bwikalo bwabo. (Byu. 20:35) Mako wayile na kwingijila mu mapunzha apusana pusana a kwalepa pa kuba’mba akwashe balongo ne banyenga. Kabiji wanembele ne jishimikila jawama bingi jaamba pa bwikalo bwa kwa Yesu ne mwingilo wanji. Timoti waingijijile pamo ne Paulo kulenga bipwilo bya katataka ne kukosesha balongo ne banyenga. Yehoba watemenwe bingi pa muchima wa kwipana wamwesheshe Mako ne Timoti.

19. Mambo ka balongo banyike o bafwainwa kulondela byambo Paulo byo aambijile Timoti, kabiji ñanyi bintu bikafumamo?

¹⁹ Makalata Paulo o anembejile Timoti amwesha’mba watemenwe bingi uno mulunda nanji wakyanyike. Kabiji ano makalata amwesha’mba Yehoba wimutemwa bingi anweba balongo banyike. Ukeba’mba mumwingijilenga pa kuba’mba mwikalenga na lusekelo. Onkao mambo, ibikaiko kulondela byambo byaambile mutumwa Paulo pa kuba’mba mwipanenga kwingijila bakwenu na muchima yense. Inge mwauba bino, mukekala na lusekelo mu bwikalo bwenu pa kino kimye ne ‘kukwachisha ku bumi bwa kine kine.’​—1 Timo. 6:18, 19.