Nanchi Mwiulu mo Muka?
Mukumbu wa mu Baibolo
Kyambo kya “mwiulu” bekingijisha mu Baibolo mu mbaji isatu yanema bingi: (1) mwiulu mo tumona na meso; (2) kwikala bilengwa bya mupashi; ne (3) kifulo kya peulu. Bino byonse byakonsha kwitukwasha kuyuka mwiulu byo muji.a
Mwiulu. “Mwiulu” mo babena kwambapo ke mulwelele, monka mupuupa mwela, mutumbuka bañonyi, muji makumbi alengela mvula ne mabebe, ne kubesha kwa mvula. (Salamo 78:26; Byambo bya Maana 30:19; Isaya 55:10; Luka 17:24) Kabiji mwakonsha ne kulumbulula kunsa ya lwelele muji “juba, ñondo ne tubangabanga.”—Mpitulukilo ya mu Mizhilo 4:19; Ntendekelo 1:1.
Mwikala bilengwa bya mupashi. Kyambo kya kuba’mba “mwiulu” kilumbulula ne meulu mwikala bilengwa bya mupashi, mwiulu mwine kupitayila lwelele. (1 Bamfumu 8:27; Yoano 6:38) Bekala mu ano meulu ke Yehoba Lesa kabiji “Mupashi,” ne bamalaika bo alengele. (Yoano 4:24; Mateo 24:36) Kimo kimye mwiulu mutelwa nobe muntu kulumbulula ba malaika bakishinka, ‘kipwilo kya bazhijikwa.’—Salamo 89:5-7
Kabiji Baibolo wamba pa “mwiulu” kutazha ku kifulo kikalako bilengwa bya mupashi konka kwikala Yehoba, ‘monka mwiulu mo ekala.’ (1 Bamfumu 8:43, 49; Bahebelu 9:24; Lumwekesho 13:6) Kya kumwenako, Baibolo waambijile jimo amba Satana ne bandemona bakebataya kufuma mwiulu, kwakubula kwibaswisha kutwela mwikala Yehoba. Bino batwajijile kwikala bilengwa bya mupashi.—Lumwekesho 12:7-9, 12.
Kifulo kiji peulu pene. Binembelo bingijisha kyambo kya “mwiulu” kulumbulula kifulo kya peulu, nabiji luusa lwa kulama. Bakonsha kwikala na luusa lwa kulama ke:
Yehoba Lesa aye mwine byo aji Mfumu Wabulume bonse.—2 Byambo bya Moba 32:20; Luka 15:21.
Bufumu bwa Lesa, kafulumende ukafumyapo bukalama bwa bantu. Baibolo wamba pa buno Bufumu kuba’mba ke “meulu apya.”—Isaya 65:17; 66:22; 2 Petelo 3:13.b
Bena Kilishitu bakiji pano pa ntanda, baji na lwitabilo lwa kuya mwiulu.—Efisesa 2:6.
Makafulumende a bantu betumbijika pa bantu bo balama.—Isaya 14:12-14; Danyela 4:20-22; 2 Petelo 3:7.
Bapashi batama babena kulama ino ntanda.—Efisesa 6:12; 1 Yoano 5:19.
Mwiulu muji byepi?
Kwikala bilengwa bya mupashi kuji mingilo yavula bingi. Kabiji kwikala bilengwa bya mupashi byavula bingi “bonka boba byo amba [Yehoba].”—Salamo 103:20, 21; Danyela 7:10.
Baibolo ulumbulula amba mwiulu muji kyeya kikatampe. (1 Timoti 6:15, 16) Ngauzhi Ezikyo watambwijile kimwesho kya mwiulu kya “kyeya,” kabiji kimwesho kya mwiulu kyamwene Danyela mwajinga “kakola ka mujilo. (Ezikyo 1:26-28; Danyela 7:9, 10) Mwiulu mwazhila, nangwa’mba kafwamo bubi, kabiji mwawama.—Salamo 96:6; Isaya 63:15; Lumwekesho 4:2, 3.
Bintu bya mwiulu byonse byaambapo Baibolo ke bya kukumya bingi. (Ezikyo 43:2, 3) Nangwa byonkabyo, bantu kechi bakonsha kumvwisha biji mwiulu ne, mambo bilengwa bya mupashi kechi twibimona ne.
a Kyambo kya Kihebelu kyatuntululwa’mba “mwiulu” kyamweka kyafuma ku kyambo kine kilumbulula “mwalepa.” (Byambo bya Maana 25:3) Monai The New Brown, Driver, and Briggs Hebrew and English Lexicon of the Old Testament, jipa 1029.
b Muntu wa jizhina ja McClintock ne buku wa Strong’s Cyclopedia waamba’mba meulu apya o baambapo mu Isaya 65:17 alumbulula “kafulumende mupya, bufumu bupya.”—Volyumu IV, jipa 122.