Nanchi Maliya ye Inanji Lesa Nyi?

Mukumbu wa mu Baibolo

Ine, Baibolo kechi ufunjisha’mba Maliya ye inanji Lesa ne, kabiji kechi wambapo’mba bena Kilishitu bafwainwa kupopwela Maliya nangwa kumulambila ne.a Akilangulukai pa kino:

Maliya kechi waambilepo’mba wajinga inanji Lesa ne. Baibolo walumbulula’mba wasemene “Mwana Lesa,” kechi amba wasemene Lesa ne.—Mako 1:1; Luka 1:32.
Yesu Kilishitu kechi waambilepo’mba Maliya wajinga inanji Lesa ne, kabiji kechi waambilepo’mba bafwainwa kumupopwelanga ne. Kabiji Yesu wakwashishepo ne mwanamukazhi watumbijikile Maliya na mambo a kusema Yesu. Wamwambijile’mba: “Batokwa ke boba bomvwa mambo a Lesa ne kwialama!”—Luka 11:27, 28.
Byambo bya kuba’mba “Inanji Lesa” ne “Theotokos” kechi bitaanwapo mu Baibolo ne.
Byambo bya kuba’mba “Inamfumu wa Mwiulu” mu Baibolo kechi byamba pe Maliya ne, bino bilumbulula lesa wa bubela wa mukazhi ye bapopwelanga bena Isalela basatukile. (Yelemiya 44:15-19) Uno “Inamfumu wa Mwiulu” kyamweka wajinga Ishita (Asitate), lesa wa mukazhi wa bena Babilona.
Bena Kilishitu batanshi kechi bapopwelanga Maliya nangwa kumutumbijika ne. Shayuka umo wa bintu byamwekele kala waambile’mba bena Kilishitu batanshi “kechi bevwanganga mu mpopwelo ya bubela ne, kabiji bachinanga kuba’mba kutumbijika Maliya kwakonsheshe kumwesha’mba babena kupopwela lesa wa mukazhi.”—Buku wa kuba’mba In Quest of the Jewish Mary.
Baibolo wamba’mba Lesa kechi uji na ntendekelo ne. (Salamo 90:1, 2; Isaya 40:28) Na mambo a kuba’mba kechi uji na ntendekelo ne, ko kuba’mba kechi wakonsha kwikala na inanji ne. Kikwabo, Maliya kechi wakonsheshe kwimita Lesa mu jivumo janji ne; Baibolo walumbulula’mba nangwatu “mwiulu mwine, mwimukepela.”—1 Bamfumu 8:27.

Maliya Wajinga Inanji Yesu, Kechi “Inanji Lesa” Ne

Maliya wajinga Muyudea, kabiji wajinga wa mu kikota kya Mfumu Davida. (Luka 3:23-31) Maliya bamubijile bibusa kwi Lesa na mambo a lwitabilo lwanji ne kwipana. (Luka 1:28) Lesa wamusajile kwikala inanji Yesu. (Luka 1:31, 35) Maliya ne mwatawanji aye Yosefwa basemene ne baana bakwabo.—Mako 6:3.

Nangwa kya kuba Baibolo umwesha’mba Maliya waikele mwana wa bwanga wa kwa Yesu, bino kechi waambapo byavula pe aye ne.—Byubilo 1:14.

Mambo ka bamo o balangulukila’mba Maliya ye inanji Lesa?

Bishiino bimwesha kuba’mba Maliya waingijilanga Lesa na muchima yense byataainwe mu myaka kitota kya buna C.E. Pa kyokya kimye, Chechi wa Katolika waikele chechi wa kafulumende wa Loma. Onkao mambo, bavula bayanga mu bupopweshi bwapusana pusana batendekele kwitela’mba bena Kilishitu. Na mambo a kino, chechi waswishishe mafunjisho abula mu binembelo nabiji lufunjisho lwa balesa basatu.

Lufunjisho lwa balesa basatu lwalengejile bavula kulanguluka’mba inge kya kuba Yesu wajinga Lesa, ko kuba’mba Maliya ye inanji Lesa. Mu 431 C.E., bantangi ba uno chechi byo baikele na misambo mu Efisesa popo baambile’mba Maliya ye “Inanji Lesa.” Kupopwela Maliya bekunemekele bingi mu kije kya bantangi ba machechi mu Efisesa. Kabiji bantu bapopwelanga bintu byapusana pusana byo baishile mu chechi, balekele kwingijisha bipashañano bya balesa babakazhi ba lusemo bo bapopwelenga, nabiji Atemesa (ye batelanga bena Loma amba Diana) ne kutendeka kwingijisha kipashañano kya Kisungu Maliya.

Mu 432 C.E., Papa Sixtus III wakambizhe kushimika chechi mu Loma kuba’mba bamweshe’mba banemeka “Inanji Lesa.” Uno chechi bamushimikijile pepi ne nzubo ya lesa yo bashimikile ya kunemekelamo lesa wa mukazhi wa lusemo wa bena Loma aye Lucina. Nnembi wa mabuku umo walumbululwile uno chechi amba “kiyukilo kimo kimwesha’mba kupopwela lesa wa mukazhi kwatwelele mu chechi ke kupopwela Maliya kimye bena Loma kyo batendekele kwitela’mba bena Kilishitu.”—Mary—The Complete Resource.

a Machechi apusana pusana, afunjisha’mba Maliya ye inanji Lesa. Bamutela’mba “Inamfumu wa mwiulu” nangwa’mba Theotokos, kyambo kya Kingiliki kilumbulula’mba “Inanji Lesa.”