BUTALA BWA MABUKU BWA PA INTANETI
Kyamba kya Usopa
BUTALA BWA PA INTANETI
Kikaonde
Pa kukebela
  • Bisopelo
  • BAIBOLO
  • MABUKU
  • KUPWILA
  • ijwbq article 143
  • Nanchi Kupeepa Bundengamambo Nyi?

Vidyo ufwamo.

Yakana kushinkuka.

  • Nanchi Kupeepa Bundengamambo Nyi?
  • Mepuzho a mu Baibolo a Kumbulwa
  • Tumitwe tucheche
  • Byambo Bipashako
  • Mukumbu wa mu Baibolo
  • Nanchi Baibolo waambapo pa kwisangajika na jamba nangwa bizhima bikwabo nyi?
  • Nanchi Inge Napepa Fwanka, Nalenga Mambo kwi Lesa Nyi?
    Kyamba kya Usopa—2012
  • Lesa Umona Byepi Kupepa Fwanka?
    Kyamba kya Usopa—2014
  • Inengezhai Kuleka Kupeepa Fwanka
    Labainga!: Bya Kuleka Kupeepa Fwanka
Mepuzho a mu Baibolo a Kumbulwa
ijwbq article 143
Ubena kupeepa fwanka

Nanchi Kupeepa Bundengamambo Nyi?

Mukumbu wa mu Baibolo

Baibolo kechi watongolapo kupeepaa nangwa mashinda akwabo o bengijishamo fwanka ne. Nangwa byonkabyo, muji mafunde amwesha’mba Lesa kechi waswisha byubilo byatama bitamisha mubiji wa muntu ne, onkao mambo, umona kupeepa amba bundengamambo.

  • Kunemeka bumi. “Lesa . . . ye upa bantu bonse bumi, muya ne bintu byonse.” (Byubilo 17:24, 25) Na mambo a kuba’mba bumi ke bupe bwafuma kwi Lesa, kechi twafwainwa kubanga bintu byakonsha kwitulengela kufwa bukiji, nabiji kupeepa ne. Kupeepa kyo kintu kimo kyaipayisha bantu bavula bingi mwaya ntanda yonse.

  • Kutemwa mukwenu. “Wafwainwa kutemwa mukwenu byonka byo witemwa obe mwine.” (Mateo 22:39) Kupeepela fwanka pa bantu kimwesha’mba kechi uji na butemwe ne. Aba bakabula bwishi bufululula boba bapeepa fwanka, javula bakolwa bikola byonka bikolwapo bene bapeepa.

  • Kwikala bazhila. “Mulambule mibiji yenu kwikala kitapisho kyumi, kyazhila, kyaitabilwa kwi Lesa.” (Loma 12:1) “Twayai twitokeshe ku bubipisho bonse bwa mubiji ne bwa mupashi, pa kuba’mba twikale bazhila byo tubena kwakamwa Lesa.” (2 Kolinda 7:1) Kupeepa kuzhilulula muntu, mambo buzhile bulumbulula kwikala watoka, wabula biko, pano bantu bengijisha fwanka batwezha bulembe mu mibiji yabo kabiji kino kyonauna butuntulu bwa mibiji yabo.

Nanchi Baibolo waambapo pa kwisangajika na jamba nangwa bizhima bikwabo nyi?

Baibolo kechi watongolapo jamba (jitelwa ne kuba’mba fwanka wa ku kyulu, nangwa’mba wa kwa Mangimela) nangwa kutongola mazhina akwabo a bizhima ne. Pano bino, muji mafunde akanya kwisangajika na bizhima binonka bantu buzha. Kununga pa mafunde o twaambapo kala, monai ne ano mafunde akwabo:

  • Kulama bulongo milanguluko yetu. “Wafwainwa kutemwa Yehoba Lesa wobe na muchima wobe yense, ne na mweo wobe yense ne na maana obe onse.” (Mateo 22:37, 38) “Saka mujimuka.” (1 Petelo 1:13) Muntu kechi wakonsha kulanguluka bulongo inge ubena kwingijisha bizhima ne, kabiji bavula bekala bazha ku bizhima. Kimye kyonse balangulukatu pa kukeba bizhima ne kwibingijisha, kechi balanguluka pa bintu byawama ne.—Filipai 4:8.

  • Kukookela mizhilo ya ntanda. “Kunekenena ne kukookela makafulumende ne ba luusa.” (Titusa 3:1) Mu byalo byavula, mizhilo ikanya bantu kwingijisha bizhima bimo. Inge tukeba kutokesha Lesa ku muchima, twafwainwa kukookelanga mizhilo ya makafulumende.—Loma 13:1.

Fwanka ne Butuntulu bwa Mubiji Wenu

Kipamo kya ntanda yonse kitala pa bumi bwa bantu (World Health Organization) kyashimwine’mba pa mwaka pa mwaka bantu pepi 6 milyonyi bafwa na bikola biya na mambo a kupeepa fwanka, kabiji bantu kukila pa 600,000 bafwa na mambo a kukabula bwishi bufululula boba bapeepa fwanka. Akimonai fwanka byo onauna butuntulu bwa mubiji bwa boba bapeepa ne boba bakabula bwishi.

Kansa. Mu bwishi bwa fwanka muji bintu 50 byashinta bingi bileta kikola kya kansa. Buku wa Encyclopædia Britannica waamba’mba bwishi bwa fwanka “bo buleta kikola kya kansa wa ku mapwapwa.” Bwishi bwa fwanka buleta ne kansa wa ku binungwa bikwabo bya mubiji, nabiji ku kanwa, kikolomeno, mujibu, kajibukache, kankojongo, jichima, ne kisukwilo.

Bikola bilengela kubula kupeema bulongo. Bwishi bwa fwanka bulengela bantu kwikala na bikola nabiji kalaso ne kipwizhipwizhi. Baana bakabula bwishi bufululula boba bapeepa, bakolwa bikola nabiji kikola kya kushinka mu kyaji, kikopolo kibula kupwa, ne mapwapwa kubula kukoma bulongo ne kubula kwingila bulongo.

Kikola kya muchima. Bantu bapeepa fwanka javula bo bakolwa kikola kya kalepu nangwa kikola kya muchima. Mwela watama (Carbon monoxide) utaanwa mu bwishi bwa fwanka upita ku mapwapwa kuya mu mashi, kabiji mu mashi mo aya uya na kufumyamo mwela wawama ye tupeema (oxygen). Inge mwela wawama wakepamo mu mashi, muchima utendeka kulukuta pa kuba’mba asampanye mwela wawama mu mubiji yense.

Bifuma mu kupeepa inge mwanamukazhi wanema pa muchima. Banabakazhi bapeepa saka banema pa muchima javula bapaapa baana babula kupya, babula kinemenezhi kyawama, nangwa basemwa na bulema nabiji kusemwa na muvumbo waabanapo pakachi. Bano baana nabo bakonsha ne kwikala na bikola bya mu kyaji nangwa kufwatu kwa kubula ne kukolwa ne.

a Kupeepa kulumbulula kutwezha bwishi bwa fwanka mu kyaji kwingijisha tushiki, tupoji, nangwa mipaipi. Nangwa byonkabyo, ano mafunde akanya ne kuja fwanka, kununkako, nangwa tushiki twa kizungu mo babika bizhima ne bintutu bikwabo.

    Mabuku a mu Kikaonde (1992-2025)
    Shinkai
    Shinkulai
    • Kikaonde
    • Tuminaiko Bakwenu
    • Byo Mukeba
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Terms of Use
    • Privacy Policy
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Shinkulai
    Tuminaiko Bakwenu