BISHIMPI ne bya kumwenako ke mashinda awama bingi kufunjishishamo. Javula bilengela bantu kutesha muchima ku kintu kyo mubena kwambapo. Bibalengela kulangulukishapo. Bilengela bantu kwiumvwa mwayila kyokyo kintu kyo mubena kwamba ne onkao mambo kwibafika pa michima yabo. Kimye kimo, bishimpi byakonsha kwingila kufumyapo misalululo. Kabiji bikwasha ne bantu kubula kulubamo bintu byo bafunda. Nanchi mwibingijisha mu mfunjishisho yenu nyi?

Ñambilo ya kufwanyikizha ke bishimpi byo bambatu mu byambo bicheche; pano bino, byakonsha kulengela muntu kumona kyokyo kintu kyo mubena kwambapo. Umvwe mwibisala bulongo, kintu kyo mubena kwambapo kifikenatu kuyukanyikwa. Bino mufunjishi wakonsha kwibilengela kumvwanyikisha kupichila mu kwibilumbululako pacheche. Mu Baibolo muji bya kumwenako byavula bingi byo mwakonsha kufunjilako.

Tendekai na Mpashañeno ne Ngesakenyo. Mpashañeno ya bintu ke ñambilo ya kufwanyikizha yapela bingi pa yonse. Umvwe po po mwatendekatu kufunda bya kwingijisha bishimpi, kyakonsha kwimukwasha kutendeka na mpashañeno ya bintu. Yambiwa javula na kyambo kya kuba’mba, “nobe” nangwa’mba, “pamo nobe” ne “byonka.” Nangwa kya kuba mpashañeno ya bintu yesakanya bintu bibiji byapusana, imweshapo kintu kimo kyo biji nabyo. Baibolo uji na ñambilo ya kufwanyikizha yavula bingi yaamba pa bilengwa—bichi, banyama ne bya mwiulu—kubikapotu ne byubiwa mu bwikalo bwa bantu. Mu Salamo 1:3, baambamo’mba, muntu utanga Mambo a Lesa kimye kyonse, uji “nobe kichi kyo bajimba ku mikola ya mema,” kipanga bipangwa kabiji kechi kyuma ne. Muntu mubi bamutela’mba uji “nobe bokwe” ubelamina nyama ye akeba kuja. (Sala. 10:9) Yehoba walayile Abalahama amba lukunwa wanji ukekala “pamo nobe tubangabanga twa mwiulu” kabiji “pamo nobe musenga wa ku kitulu kya kalunga ka mema.” (Nte. 22:17) Pa mambo a bulunda Yehoba bo alengele pakachi ka aye mwine ne mukoka wa bena Isalela, waambile’mba: “Kisapi byonka byo kikakachila mu mbunda ya muntu,” aye naye wasakile bena Isalela ne bena Yuda bonse kukakachila kwi aye.—Yele. 13:11.

Ngesakenyo ya bintu nayo imwesha bintu bibiji byapusana byo bipasha. Bino ayo ilumbulwisha kintu. Ikala nobe kintu kyo mwatongola kyo ikyo kyo mubena kwambapo, kabiji imwesha’mba kintu kijipo mu kyokyo kintu, kyo kijipo ne mu kikwabo kyo mubena kwambapo. Yesu waambijile baana banji ba bwanga amba: “Anweba mwi kyeya kya panopantanda.” (Mat. 5:14) Byo alumbulwilenga pa mambo a bubi bwakonsha kufuma mu ñambilo yatama, mwana wa bwanga aye Yakoba wanembele’mba: “Lujimi naye ye mujilo.” (Yako. 3:6) Davida waimbile kwi Yehoba amba: “Anweba mwi jibwe jami ne nsakwa yami.” (Sala. 31:3) Ngesakenyo ya bintu yo mwasala bulongo javula kechi ikebewa ne byambo byavula bya kwiilumbulwilamo ne. Kumvwanyikisha kwayo kuji monka mu byambo byayo bicheche. Ngesakenyo ya bintu yakonsha kukwasha bantu bo mubena kwambako kuvuluka kishinka kukila umvwe mwikyambilatu mu byambo bingi.

Kukakasha nako ke ñambilo ya kubayisha kintu yo mwafwainwa kwingijisha bulongo mambo yakonsha kutwala bantu mungi. Yesu waingijishe ino ñambilo ya kufwanyikizha kukwasha bantu kubula kulubamo kishinka kyo aambilengapo. Wibepwizhe’mba: “Mambo ka o mutajila kakibalabala kaji mu jiso ja mulongo wobe, kabiji kechi ulanguluka mwamba uji mu jiso jobe obe mwine ne?” (Mat. 7:3) Saka mukyangye kweseka kwingijisha ino ñambilo nangwa ikwabo ya kufwanyikizha, patanshi akiyukai bya kwingijisha bulongo ñambilo ya mpashañeno ne ngesakenyo ya bintu.

Ingijishai bya Kumwenako. Mu kifulo kya kwingijisha ñambilo ya kufwanyikizha, mwakonsha kwingijisha bya kumwenako, kana kushimikizha jishimikila ja bantu ba kufwanyikizhatu nangwa kwamba pa bintu bimweka mu bwikalo bwa bantu. Umvwe mubena kwingijisha kya kumwenako, mwafwainwa kujimuka mambo javula kwikala kuba saka wambatu. Bya kumwenako bya uno mutundu byafwainwa kwingilatu umvwe mubena kukeba kulumbulula bishinka byanema kabiji byo mwafwainwa kwambila mu jishinda ja kulengela bantu kubula kulubamo lufunjisho lujimo, kechi kushimikizhatu jishimikila ne.

Nangwa kya kuba bya kumwenako kechi byonse byafwainwa kwikala bintu bya kine byaubiwe ne, byafwainwa kumwesha bintu nangwa byubilo bya kine byubiwa mu bwikalo. Byo afunjishenga bya kuba na bandengamambo balapila, Yesu walumbulwile kino kishinka kupichila mu kushimikizha muntu wasangalele pa kutana mukooko wanji walubijilemo. (Luka 15:1-7) Pa kukumbula mwanamulume wankankelwe kumvwisha mwatazhizhe Mizhilo byo yakambizha’mba temwa mukwenu, Yesu washimikizhe jishimikila ja mwina Samaliya wakwashishe mwanamulume ye bakozhezhe ne kumusasangizha kwi ñanga ne mwina Levi kwa kubula kumukwasha. (Luka 10:30-37) Umvwe kemumweshe milanguluko ne byubilo bya bantu, mwakonsha kwingijisha bingi bulongo jino jishinda ja kufunjishishamo.

Ngauzhi Natana washimikizhepo jishimikila ja kusombatu kuba’mba amusanzemo Mfumu Davida. Jino jishimikila jawamine mambo jasolwele bishinka byalengejile Davida kukankalwa kwikangaizha. Jajinga ja munonshi wajinga na mikooko yavula kabiji ne mulanda wajingatu na kaana ka mukooko kamo kakakazhi ko alaminenga bulongo. Davida byo ajinga kafunga, wayukile biumvwinenga yewa mwina koka kaana ka mukooko. Davida wamubukijile bukaji awa munonshi washikwile kaana ka mukooko kamotu kajinga ka yewa muyanji. Kepo Natana amwambijile Davida kipasu amba: “Awo muntu ye anweba!” Davida bamufikile pa muchima, kabiji walapijile kya kine. (2 Sam. 12:1-14) Umvwe kemweseke eseke, mwakonsha kuyuka bya kukwasha bantu baji mu lukatazho mu jishinda jawama.

Bya kumwenako byavula bya kufunjishishamo byakonsha kutanwa mu bintu byamwekele byanembwa mu Binembelo. Yesu waingijishepo kyamwekele kimo ne kwikyambatu mu byambo bicheche amba: “Langulukai muka Lota.” (Luka 17:32) Byo alumbulwilenga kiyukilo kya kwikalapo kwanji pa Bufumu, Yesu watongwele “moba a Nowa.” (Mat. 24:37-39) Mu Bahebelu kitango 11, mutumwa Paulo watongwele bantu 16 pa mazhina banabalume ne banabakazhi bo twafwainwa kumwenako mu lwitabilo. Umvwe mwafika pa kumuyuka bulongo Baibolo, mukakonsha kwingijishanga bya kumwenako byawama byo baamba mu Binembelo pa mambo a bintu byaubiwenga ne bantu bo batongolamo.—Loma 15:4; 1 Ko. 10:11.

Kimye kimo kyakonsha kwimukwasha kukosesha kishinka kyo mubena kwambapo na kintu kya kine kyamwekele kya mu ano moba. Bino pa kuba bino, mwafwainwa kumona’mba akyo kintu kya kine kabiji kechi mwafwainwa kwingijisha byobya byakonsha kulengesha bumvu bantu bo mubena kwambako nangwa bibena kwamba pa mutwe ungi wapusana na kishina ne. Kabiji vulukai’mba akyo kintu kyamwekele kyafwainwa kwikala na nkebelo ya kwikyambila. Kechi mwafwainwa kuletamo byambo bingitu bilengela kine kintu kibena kukebewa kubula kumvwanyika ne.

Nanchi Basakwikyumvwa Nyi? Kishimpi nangwa kya kumwenako kyo mwakonsha kwingijisha, kyafwainwa kumvwanyika kwesakana na ene mambo o mwikyambila. Abya kyafwainwa kumvwanyika umvwe mwabula kulumbulula byo kyakwatankana na mutwe ye mubena kwambapo nyi?

Panyuma ya kwibatongola baana banji ba bwanga amba “kyeya kya panopantanda,” Yesu wanungilepo ne byambo bikwabo bicheche bya kwamba pa lampi byo bamwingijisha kabiji ne kino byo kyalumbulwilenga mwingilo wabo. (Mat. 5:15, 16) Mu kishimpi kyanji kya mukooko walubijilemo wanungilepo ne byambo bikwabo byaambilenga pa lusekelo lwikalako mwiulu pa mambo a ndengamambo umo walapila. (Luka 15:7) Kabiji panyuma ya kushimikizha jishimikila ja pa mambo a mwina Samaliya, Yesu waipwizhe nteleki wanji bwipuzho bwa kubula kumupita mu mbaji ne kumufundako. (Luka 10:36, 37) Bino Yesu walumbulwile kishimpi kya pa mambo a mushiji wapusana pusana ne kya bincha mu bujimi ku bonkaba bekepeshe kwipuzha mepuzho kechi ku mabumba ne. (Mat. 13:1-30, 36-43) Byo kwashajile moba asatu saka akyangye kufwa, Yesu waelele kishimpi kya pa mambo a banjimi ba miñanzañanza bakanamine. Kechi wikilumbulwile ne; mambo kechi kyakebewenga kuba byobyo ne. ‘Bañanga bakatampe ne Bafaliseo . . . bayukile’mba, yetu aelela.’ (Mat. 21:33-45) Onkao mambo, kine kishimpi byo kiji, ndangulukilo ya bantu bo mubena kwambako kabiji ne nkebelo yakyo, byo bilengela kumona umvwe kyafwainwa kwikilumbulula nangwa ne, kabiji inge kyafwainwa, ko kuba’mba musakwikilumbulula kufika pe pi.

Papita bingi kimye pa kuba’mba muyuke bya kwingijisha bulongo bishimpi ne bya kumwenako, pano bino kwibikako kukebewa bingi. Bishimpi byo mwasala bulongo bilengela bantu kulangulukapo ne kwibafika bingi pa michima. Kifumamo ke kya kuba’mba, byambo byumvwanyikisha kukila byaambiwatu kwa kubula bya kumwenako nangwa bishimpi.

KYANEMA bingi kumona’mba bya kumwenako byonse byo mukeba kwingijisha, byayilamo na jashi jo mubena kwambapo. Kabiji pa kuba’mba bikwashe bantu, kyanema kumona’mba bibafwainwa.

Nga bantu bo mubena kwambako bakonsha kwimulengela byepi kusala bya kumwenako byo mwafwainwa kwingijisha? Nga Yesu Kilishitu waubile byepi? Byo aambanga ku mabumba a bantu nangwa ku baana banji ba bwanga, Yesu kechi wafumyanga bya kumwenako ku bwikalo bwa bantu bangi babulanga kwikala mu ntanda ya bena Isalela ne. Mambo umvwe kyajinga bino, bantu bo aambangako inge kechi bebiyukilenga ne. Kya kumwenako, Yesu kechi waambilepo byajinga bufumu bwa bena Ijipita nangwa bupopweshi bwa bena India ne. Nangwa byonkabyo, bya kumwenako byanji byaambanga pa bintu byo baubanga bantu mu byalo byonse. Waambilepo pa bya kutupika bikamba pa kivwalo, kupota ne kupotolola bintu, kutaikilwa bintu byanema ne kutanwa ku bijiilo bya masongola. Wayukile bantu byo baubanga mu bwikalo kabiji waingijishanga byonka bino bintu byo baubanga. (Mako 2:21; Luka 14:7-11; 15:8, 9; 19:15-23) Byo kiji kuba’mba mwingilo wanji wajinga wa kusapwila kikatakata ku bena Isalela, bya kumwenako bya kwa Yesu byaambanga javula pa bintu ne mingilo yo baubanga mu bwikalo bwabo. Onkao mambo, waambanga pa bintu nabiji bunjimi, mikooko byo ikokela kafunga wayo ne kwingijisha bafukuta ba biseba kulaminamo binyu. (Mako 2:22; 4:2-9; Yoa. 10:1-5) Kabiji waambanga ne pa bya kumwenako bya kala byo bayukile bantu—kulengwa kwa bamulume ne mukazhi batanshi, Muyulo wa Nowa, konaunwa kwa Sodoma ne Gomola, lufu lwa muka Lota ne bikwabotu. (Mat. 10:15; 19:4-6; 24:37-39; Luka 17:32) Nanchi ne anweba mulangulukapo bulongo pa mingilo ne bisho bya bantu bo mubena kwambako pa kusala bya kumwenako nyi?

Ibyepi umvwe mubena kwamba ku muntu umo nangwa kampe ku bantutu bacheche? Esekai kusala kya kumwenako kyafwainwa abo bantu bacheche bo mubena kwambako. Yesu byo asapwijile mwanamukazhi mwina Samaliya ku mushima wajinga kwipi na muzhi wa Saikala, waambile pa “mema a bumi,” ‘kubula kumvwa kilaka jibiji’ ne pa ‘nsulo ya mema, itupauka kupana bumi bwa myaka’—abye byonse byajinga ñambilo ya kufwanyikizha yakwatankene ku byaishile na kuba yewa mwanamukazhi. (Yoa. 4:7-15) Kabiji byo aambijilenga banabalume baovwelenga makonde abo, ñambilo yanji ya kufwanyikizha yo asajile yaambilenga pa mwingilo wa kukwata masabi. (Luka 5:2-11) Pa bibye bimye byonse, kampe waambilepo ne pa bunjimi na mambo a kuba bantu bavula bajinga banjimi, pano bino kyakwashishe bingi byo aambile pa bintu byo baubanga bano bantu bo aambangako mambo kibalengejile kumvwisha! Nanchi ne anweba byo byo mweseka kuba nyi?

Nangwa kya kuba Yesu bamutuminetu kusapwila ku ‘mikooko yaelekele ya bena Isalela,’ mutumwa Paulo aye kechi bamutuminetu ku bena Isalela bonka ne, bamutumine ne ku Bangetila. (Mat. 15:24; Byu. 9:15) Nanchi kino kyamukwashishe Paulo kuyuka mwa kwambila nyi? Ee. Pa kunembela bena Kilishitu ba mu Kolinda, waambile pa bya kunyema kapela, kuja kajo mu mazubo a bankishi kabiji ne pa lushinjilo, bintu Bangetila byo bayukile.—1 Ko. 8:1-10; 9:24, 25; 2 Ko. 2:14-16.

Nanchi mwayuka bya kuba byonka byaubanga Yesu ne Paulo pa kusala bya kumwenako bya kwingijisha mu mfunjishisho yenu nyi? Nanchi mulanguluka pa bisho ne mingilo yo boba banteleki benu nyi? Ibyo kuba’mba ano moba bintu byaaluka kukila byo byajinga mu myaka kitota kitanshi. Bantu bavula bamona pa malangalanga bintu bibena kubiwa mwaya ntanda. Bayuka bintu bibena kubiwa mu byalo bingi. Umvwe kino byo byo kiji ku mpunzha yenu, kechi kyatama kwingijisha byobyo bintu bya pa malangalanga kwikala bya kumwenako ne. Bino nangwa byonkabyo, bintu bifika bantu pa michima javula, ke byobya bibalamata nabiji nzubo yabo, kisemi kyabo, nkito yabo, kajo ko baja, ne nkiilo byo iji ku yoyo mpunzha yabo.

Umvwe kya kumwenako kekikebewe kwikilondolwesha, ko kuba’mba mubena kwamba pa kintu kyo babula kuyuka bantu bo mubena kwambako. Kya kumwenako kya uno mutundu kyakonsha kulengela lufunjisho kubula kumvwanyika. Kifumamo, bantu bakonsha kuvulukakotu kya kumwenako, bino kechi bakavuluka kishinka kya mu Binembelo kyo mubakebenga kulumbulula ne.

Mu kifulo kya kupashañanya bintu bya kukankalwa bantu kumvwa, Yesu waingijishanga bintu byapela byo baubanga bantu. Waingijishanga tubintu tucheche kulumbulwilamo bintu bikatampe kabiji bintu byapela kulumbulwilamo bintu byakatazha. Kupichila mu kupashañanya bintu byamwekanga mu bwikalo bwa bantu ku bukine bwa ku mupashi, Yesu wakwashanga bantu kumvwisha ne kubula kulubamo bukine bwa ku mupashi bo ebafunjishanga. Kyawama bingi kulondela byo aubanga!