BANTU bavula umvwe bebapa jashi, bachikamenamo bingi na kunembatu jonse kufuma ku ntatwilo shoo ne kwa kapela. Jashi saka jikyangye ne kupwatu ne, babwezha bwezhapo kwijinembela mwavula. Jino jishinda jakonsha kutaya kimye kyabaya bingi.

Nanchi byo byo muba pa kunengezha majashi enu nyi? Abya mukeba kufunda jishinda japela nyi? Umvwe mwayuka bya kunengezha jashi, kechi mukoba saka munembatu byonse ne. Kino kikemulengela kwikala na kimye kyabaya kya kupitulukamo. Majashi enu kechi akapelatu kwamba ne, bino a komvwanyikanga bingi bulongo kabiji ne kutundaika bantu bo mukambangako.

Pano bino, majashi a mvula bantu o bamba mu kipwilo, beanembela jimo. Nangwa byonkabyo, kechi byobyo kiji ku majashi akwabo ashala ne. Bakonsha kwimupatu mutwe nangwa kishina. Nangwa bakonsha kwimupatu byambo byo banembela jimo amba mukambe. Kimye kimo bakonsha kwimupatu mikambizho icheche. Pa onse ano majashi, mwafwainwa kwinengezhezha anwe bene bishinka byo mukamba.

Kya kumwenako kiji pa peja 41 kikemukwashako kuyuka byo mwafwainwa kunengezha bishinka byaesakanatu. Monai kuba’mba bishinka bine bikatampe byonse byatendekela ku kipiko kabiji bebinemba mu bisopelo bikatampe. Munshi yabyo banembamo milanguluko ibena kwibikosesha. Bishinka bikwabo byanungwapo bya kusaabawilamo ino milanguluko, bebinemba munshi ya ino milanguluko kabiji byatwelako mukachi pacheche kufuma ku kipiko. Mweshai bulongo bino bishinka byo bebitanchika. Monai’mba bishinka bibiji bikatampe byakwatankana na kishina. Kabiji monai ne kuba’mba bishinka bikwabo bya bichebiche kechi byaikelakotu kuwamisha jashi ne. Kishinka kicheche kyonse kibena kukosesha kishinka kine kikatampe kiji peulu yakyo.

Umvwe mwanengezha jashi, kechi jakonsha kumwekatu suka nabiji jino ja kumwenako ne. Pano bino umvwe mwakwatakanya bulongo mashinda a kunengezhezhamo jashi aambiwapo mu jifuka jafumako, akemukwasha kukonkenya pamo bishinka ne kunengezha jashi jawama mu kimye kyaesakanatu. Pano mwakonsha kuba byepi?

Saabaulai, Salululai, ne Kukonkanya Pamo

Mwafwainwa kwikala na kishina. Kishina kechi mutwetu wa kumpankanya bintu byonse nabiji ye bakonsha kunemba mu kyambo kimotu ne. Ke mulanguluko mwine mukatampe ye mubena kukeba kwamba, kabiji kimwesha ne jishinda jo mubena kukeba kwambilamo yewo mutwe. Umvwe bemupa kishina, saabaulai bulongo byambo bikatampe byonse bijimo. Umvwe kishina kyo bemupa kusaabaula kyafuma mu byambo byo banembela jimo, bitangai aku saka mubena kulanguluka pa kyokyo kishina. Umvwe bemupatu mutwe, ko kuba’mba kiji kwi anwe bene kwisajila kishina. Bino saka mukyangye kuba kino, kikemukwasha bingi kukipesapesa. Umvwe mwateshako muchima, mukayukilapo ne milanguluko ikwabo yo mwabula kuyuka.

Pa kulondela ano mashinda, iipuzhainga anwe bene’mba: ‘Mambo ka bino byambo o byanemena ku bantu bo nkambangako? Ki ka kyonkeba kukamba mu jino jashi?’ Nkebelo ya jashi kechi yafwainwa kwikala ya kwambatu byambo nangwa kwamba jashi jibena kumvwanyika bulongo ne, yafwainwa kwikala ya kwamba kintu kyakonsha kukwasha bantu bo mubena kwambako. Umvwe nkebelo ya jashi mwiikwatakanya bulongo, inembai. Ivulukainga kimye kyo mubena kunengezha.

Panyuma ya kuyuka nkebelo ya jashi ne kusala kishina kyaswañana nayo (nangwa panyuma ya kusaabaula kishina kyo bemupa ne kuyuka byo kyakwatankana na yoyo nkebelo), mwakonsha kupesapesakotu bishinka byo mubena kukeba. Kebaikotu byakonsha kukwasha bantu bo mukambangako. Kange mukebengatu kikebekebe ne bishinka byabula kunema ne, kebaikotu byakonsha kufunjisha kabiji ne kukwasha bantu. Yukai bishinka byo mubena kukeba kupesapesa. Javula mwakonsha kutana’mba muji na bishinka byavula kukila byo mwakonsha kwamba, onkao mambo mwafwainwa kusalulula.

Yukai bishinka bikatampe byo mukeba kukamba pa kuba’mba mukasaabaule kishina kabiji ne kwamba kine kintu kyo mubena kukeba kukamba. Bino bishinka byo bikekala mutanchi wenu wa milanguluko, nangwa’mba jashi jine. Nga pa mutanchi wenu pafwainwa kwikala bishinka binga? Mwisambo mwipi, bishinka bibijitu byawana, kabiji javula bishinka bitanu byo byonkatu bikebewa nangwatu mu jashi ja jiola jimo. Umvwe bishinka bine bikatampe byaikalatu byaesakana, bantu bo mukambangako kechi bakebilubamo ne.

Umvwe mwayuka kishina ne bishinka bine bikatampe, bikonkenyai pamo. Yukai byambo byakwatankana na bishinka bine bikatampe. Salululai bishinka bikakonsha kuwamisha jashi. Umvwe mwasala binembelo bya kukosesha bishinka bine bikatampe, nembai milanguluko ikemukwasha kulumbulula bulongo byobyo binembelo. Nembai kishinka kicheche kyonse munshi ya kishinka kine kikatampe mo kyafwainwa kwikala. Umvwe bishinka bya bichebiche bimo kechi byafikilamo na bishinka bine bikatampe ne, bifumyaipo—nangwa kya kuba byawama—nangwa inge byobyo ne, bilaminai mu fwailo kuba’mba mukebingijishe kimye kikwabo. Ikalaikotu na bibena kukebewa. Umvwe mwauba’mba mwambe bishinka byavujisha, kikemulengela kwamba lubilo ne ñambilo yenu ya jashi kechi ikafikilamo bulongo ne. Kyawama kwambako bishinka bichechetu bya kuba mwibyamba bulongo ne kulengela bantu bo mubena kwambako kumwenamo. Kechi mwafwainwa kuja kimye ne.

Pano tanchikai bulongo bishinka mu ndonda, umvwe mukyangye kuba bino. Nembi wa Mambo awama aye Luka, byobyo aubile. Byo akonkenye pamo bishinka byavula byaambilenga pa mutwe ye anembelenga, wibinembele “mo byalondakena.” (Luka 1:3) Mwakonsha kutanchika bishinka mu ndonda nangwa mwayila kyo mubena kwambapo, kampe kwesakana na kintu kyubiwa ne bifumamo nangwa lukatazho ne bya kwilupwisha, kwesakanatu na kyo mwamona’mba kyo kyafwainwa pa kuba’mba mukambe kine kintu kyo mubena kukeba kukamba. Kechi mwafwainwa kubatu kilwa muji kiki kishinka kabiji kilwa mwaya pa kikwabo ne. Mwafwainwa kutangijila banteleki benu bulongo bitende bitende kufuma pa kishinka kimo kuya pa kikwabo, kwa kubula kushapo kanya. Bishiino byo mubena kwamba byafwainwa kulengela luonde kuyuka kine kintu kyo mubena kwambapo. Kimye kyo mubena kukonkenya pamo bishinka, langulukaipo pa jashi byo jikomvwanyika ku luonde. Nanchi kine bakakonsha kulondela mwayila jashi nyi? Abya bakatundaikwa kuba mwayila byo bakomvwa, kwesakana na nkebelo yo muji nayo mu milanguluko nyi?

Kyalondelapo, nengezhai ntatwilo ikazakula bantu michima pa mutwe ye mukambapo kabiji ikamwesha luonde kuba’mba kintu kyo musakwamba kyanema bingi kwi abo. Kikwasha bingi kunemba mikuku itanshi ichechetu. Kyapelako, nengezhai mpelo ya kupwishishamo jashi ikatundaika bantu kuba mwayila nkebelo ya jashi jenu.

Umvwe mwanengezhezha jimo jashi jenu, mukekala na kimye kya kwijipañuna saka mukyangye kwijamba. Mwakonsha kumona buneme bwa kukosesha bishinka bimo kupichila mu kwambapo pa bibelengelo bicheche, kya kumwenako, nangwa kyamwekele. Kwamba pa bintu byamweka katataka nangwa bintu bimo biji koko kwenu, kwakonsha kulengela luonde kumona buneme bwa byobyo bishinka. Pa kupitulukamo mu jashi, mwakonsha kuyukapo bintu bimo byo mwakonsha kukwatankanyako byobyo bishinka byo mukamba ku luonde. Kusaabaula ne kupañuna jashi, kwanema bingi pa kuba’mba mutanchike bishinka byawama bikejilengela kukwasha bantu.

Bañambi bamo bakeba kwikala na bishinka byavula, bakwabo ne. Bino umvwe mwanemba bishinka bya bichebiche munshi ya bishinka bine bikatampe byaesakanatu, kufumyamo bibena kubula kukosesha byobyo bishinka, kabiji ne kunemba milanguluko yenu mu ndonda, mukamona kuba’mba na buyuke bucheche, kechi mukanembangatu byambo byonse polololo ne. Kino kikemulengela kubula kutaya kimye kya kuba saka munembatu! Majashi enu akawaminangako. Kabiji kikamwekatu patoka amba mubena kumwenamo mu Sukulu wa Lufunjisho lwa Mwingilo wa Lesa.

JASHI jonse muntu jo bamupa mu sukulu jimulengela kuyilako palutwe. Teshaiko muchima, kabiji kuyilako kwenu palutwe kukayanga na kumweka pachepache kwi anwe bene ne ku bakwenu. (1 Timo. 4:15) Uno sukulu ukemukwasha kuyukisha bulongo bya kunengezha majashi.

Nanchi mumvwa ntuntwa moyo umvwe bemupa jashi ja kukamba mu kipwilo nyi? Kijitu bulongo kwiumvwa bino nangwa kya kuba mwabandamo mu sukulu. Bino kuji bintu bimo byakonsha kwimukwasha kubula kukizhamo kwakamwa. Kimye kyonse pa nzubo, ikalai na muteeto wa kutanganga na jiwi jasansuka. Pa kupwila kwa kipwilo, kumbulaingapo javula, kabiji umvwe mwi musapwishi, yainga kimye kyonse mu mwingilo wa mu bujimi. Kino kikemulengela kupijilwa kwamba ku bantu. Kunungapo, nengezhezhainga jimo majashi a mu sukulu o bemupa, kabiji ne kupitamo kwiamba na jiwi jasansuka. Vulukai kuba’mba mukambanga ku bantu bo mwayuka. Saka mukyangye kuya na kwamba jashi, patanshi lombai kwi Yehoba. Mambo aye upana na lusekelo mupashi wazhila ku bakalume banji bamulomba.—Luka 11:13; Fili. 4:6, 7.

Kukizhamo ntuntwa moyo ne. Papita kimye kikatampe pa kuba’mba muntu ekale wayuka kwamba kabiji ne kwikala mufunjishi ufunjisha bulongo. (Mika 6:8) Umvwe popo mwanembeshatu mu sukulu, kange muketekele’mba mwakonsha kwamba jashi jawama ponkapotu ne. Ingijilai pa mafunde a ñambilo o bemupa pa kyokyo kimye. Tangai kipungu kiji mu uno buku kibena kwamba pa oo mafunde. Umvwe kyakonsheka, ubai ne mwingilo wa kuba ujimo. Kino kikemulengela kuyuka bintu biji mu oo mafunde byo mwafwainwa kulondela saka mukyangye kwamba jashi ku kipwilo. Umvwe ke mube bibye mukayilako palutwe.

Bya Kunengezha Jashi ja Kutanga

Kunengezha kutanga ku mvula bantu kwavwangamo byavula kechi kutangatu byambo byo bemupa ne. Ibikishaiko kuyuka bulongo mo byatala. Aku mutambwilatu jashi, tangaimo na mulanguluko wa kukeba kuyuka mwatala byambo bijimo. Esekai kuyuka kine kintu kyo babena kwambapo mu mukuku wa byambo umo umo ne mulanguluko ye babena kwambapo mu jifuka jimo jimo kuba’mba ayo milanguluko mukakonshe kwiitanga bulongo kabiji ne mo kibena kukebewa. Umvwe kyakonsheka, mwakonsha kwipuzha bantu bayukisha bulongo mulaka pa bya kutela byambo byo mwabula kuyuka. Yukishai bulongo byambo byo mubena kutangapo. Bansemi bakonsha kukwasha baana babo kuba bino.

Nanchi bemupa kutanga kitango kya mu Baibolo nangwa kampe mafuka a kibaba kya mu Kyamba kya Usopa nyi? Umvwe abyo byambo byo bemupa kutanga bijipo ne mu tepu mu mulaka wenu, kyakonsha kwimukwasha bingi kukitelekako ku byo bebitangile ne kumona bintu bimo nabiji ntelelo ya byambo, ntangilo, kukosesha byambo, ne ngalwilo ya jiwi. Apa bino mweseke kwibilondela byonkabyo mu ntangilo yenu.

Umvwe mwatendeka kupitulukamo mu byo bemupa kukatanga, monai kuba’mba mwatanga ne lufunjisho lubena kwamba pa mafunde o bemupa kwingijilapo. Umvwe kyakonsheka, tangaimo ne jikwabo mu onkao mafunde panyuma ya kupitulukamo javula na jiwi jasansuka mu byambo byo bemupa kukatanga. Londelainga oo mafunde anembwa abena kwimubula ntangilo yenu byo yafwainwa kwikala.

Luno lufunjisho lukemukwasha bingi mu mwingilo wenu. Inge mwaya mu mwingilo wa mu bujimi, mwikala na mashuko avula a kutanga ku bantu. Na mambo a kuba Mambo a Lesa aji na bulume bwa kupimpula bwikalo bwa bantu, kyanema bingi kuba’mba mwiatanga bulongo. (Hebe. 4:12) Kange muketekele kuyuka mbaji yonse ya kutanga bulongo na jashi jimotu nangwa abiji ne. Ku mwina Kilishitu mukulumpe mu kipwilo wapijilwe kutanga pa myaka yavula, mutumwa Paulo wamunembejile’mba: “Tesha muchima mu kutanga” ku mvula bantu.—1 Timo. 4:13.

Kulondela Mutwe ne Jishinda mwa Kwambila

Umvwe bemupa jashi mu sukulu jibena kukeba kwingijisha jishinda mwa kwambila, mwakonsha kuba byepi?

Mwafwainwa kulangulukapo pa bino bintu bisatu bikatampe: (1) mutwe ye bemupa, (2) jishinda mwa kwambila kabiji ne muntu ye mukambanga nanji, (3) mafunde o bemupa kwingijilapo.

Mwafwainwa kukonkanya pamo byambo bya mutwe ye bemupa. Pano bino saka mukyangye kufika ne palepa mu kukonkanya byambo, akilangulukishaipo bulongo pa jishinda jo mukambilamo kabiji ne muntu ye mukambanga nanji, mambo bino bintu byo bikemulengela kusala bulongo byambo byo mukamba ne jishinda mo mukebyambila. Ñanyi jishinda mwa kwambila jo mukengijisha? Nanchi mukamwesha bya kusapwila mambo awama ku muntu ye mwayuka nyi? Inyi mukamwesha kyakonsha kubiwa umvwe mwasambakana muntu kimye kitanshi? Nanchi awo muntu wakoma kwimukila nyi, inyi mwanyike pe anweba? Milanguluko ya mutundu ka yo akonsha kwikala nayo pa mambo a mutwe ye mubena kunengezha kukesamba nanji? Bi ka byo ayukilapo kala jimo pa yewo mutwe? Kintu ka kyo mukeba’mba kikomvwanyike panyuma ya mwisambo wenu? Mikumbu ya ano mepuzho ikemupa mashinda anema bingi a byo mwafwainwa kuba.

Kwepi ko mwakonsha kutana byambo bya mutwe ye bemupa? Pa peja 33 kufika ku 38 mu uno buku, paji mwisambo wa kuba’mba, “Byo Twafwainwa Kupesapesa.” Mutangai, apa bino mwingijishe bingijisho bya kupesapesamo byo muji nabyo. Javula mwakonsha kutana bukiji byambo byavula kukila byo mwakonsha kwamba. Tangai byavulako kuba’mba muyuke bintu bibena kukebewa. Pano bino, byo mubena kuba bino, vulukainga jishinda mwa kwambila jo mukengijisha kabiji ne muntu ye mukambanga nanji. Shabulai bishinka byo mubena kukeba kukamba.

Saka mukyangye kukonkanya pamo byo mukamba ne kupwisha kusalulula bishinka, ikalaiko na kimye kya kutanga mafunde o bemupa kulondela pa kwamba. Kulondela oo mafunde o ene mambo amo o bemupela jojo jashi.

Umvwe mwaamba jashi jenu mu kimye kyo bemupa, mukomvwa bingi bulongo pa kwijipwisha, mambo umvwe mwapitaila pa kimye bakemumwesha kayukilo ka kuba’mba kimye kyenu kyapwa. Bino mu mwingilo wetu wa mu bujimi kimye kechi kyo kine kintu kyanema ne. Onkao mambo pa kunengezha, yukai kimye kyo mwakonsha kwambilamo, pano bino teshai muchima pa buneme bwa kufunjisha bulongo.

Bya Kwimubulako pa Mambo a Mashinda mwa Kwambila. Monai mashinda aji pa peja 82, ne kusalapo jimo jikengila bulongo mu mwingilo wenu kabiji jikemukwasha kwamba bulongo jashi jo bemupa. Umvwe mu uno sukulu mwabandamo, monai kino kwikala jishuko ja kukomenako ne kuyukilapo busendwe bukwabo bwa kwingijilamo mwingilo wenu.

Umvwe kalama utangijila Sukulu wa Mwingilo wa Lesa wimupa jishinda mwa kwambila, jiswai. Mashinda avula a mwa kwambila avwangamo kusapwila. Umvwe mukyangye kusapwilapo kala mu bimye bya yewo mutundu byo bemutongwela’mba musapwilemo, ipuzhaipo basapwishi bamo basapwilapo kala mu byobyo bimye. Inge kyakonsheka, esekai kwisamba mutwe ye bemupa kwingijisha jishinda ja mwa kwambila jaesakana na jo mukambilamo mu sukulu. Kino kikemukwasha kuyuka kine kintu kyo mubena kufunjila.

Umvwe Kwamba Kukekala kwa Bujashi

Umvwe mwi wamulume, bakonsha kwimupa jashi jipi ja kwamba mu kipwilo. Pa kunengezha ano majashi, mafunde o mwafwainwa kulondela ajitu pamo na oa a majashi a baana ba sukulu aji mu bukimwesho. Lupusano lujipotu ke bantu ne jishinda mwa kwambila.

Javula kikebewa bingi kunengezha byambo byo mukamba kuba’mba muntu yense mu luonde akamwenemo. Bavula beya na kutanwa ku kupwila bayukila kala jimo bukine butanshi bwa mu Baibolo. Kampe bayukila kala ne jimo mutwe ye bemupa kukambapo. Langulukai pa byo bayukila jimo pa yewo mutwe. Bakwashai kumwenamo kupichila mu ñambilo yo mubena kwambilamo jashi. Ishikishai anwe bene’mba: ‘Nakonsha kwingijisha byepi uno mutwe kukosesha lusanchilo lwami ne lwa bantu bo nkambangako lwa kusanchila Yehoba? Bi ka bijimo mu bino byambo bisakwitukwasha kuyuka kyaswa muchima wa Lesa? Nga bino byambo byakonsha kwitukwasha byepi kufuukula bintu byalumbuluka mu ino ntanda ya bantu batemwa bya lwiso lwa buntunshi?’ (Efi. 2:3) Mwafwainwa kupesapesa pa kuba’mba mutane mikumbu yawama ku ano mepuzho. Pa kwingijisha Baibolo, kange mupeleletu mu kutanga binembelo byonka ne. Lumbululai byobyo binembelo byo mubena kutanga kabiji ne kumwesha byo bibena kukumbula mepuzho. (Byu. 17:2, 3) Kange mwambe byavujisha ne. Ambai byambo byenu mu jishinda ja kulengela bantu kwibivuluka bukiji.

Kabiji kunengezha kwafwainwa kwavwangamo ne kuteshako muchima ku byo mukamba. Kulengulula kino ne. Ambainga na jiwi jasansuka pa kunengezha jashi jenu. Umvwe saka mwibikako kufunda ne kwingijisha mafunde a ñambilo yapusana pusana, kikemulengela kuyilako bingi palutwe. Nangwa mwi ñambi wa katataka nangwa wayuka kwamba bulongo, nengezhai bulongo kuba’mba mukakonshe kwamba na kushiina ne kwambila mo kibena kukebewa kwesakana na jashi jenu. Byo mukambanga majashi a mu sukulu, vulukainga kuba’mba kunemeka Lesa yo ine nkebelo yenu ya kwingijisha kya bupe kya kwamba kyo emupa.—Sala. 150:6.

MAJASHI a Sukulu wa Mwingilo wa Lesa beanengezha kuba’mba kipwilo kyonse kimwenengamo. Majashi akwabo ambiwa ne pa kupwila kukwabo kwa kipwilo kabiji ne pa kubuñana kwa mwanzo ne pa kushonkena kwa nkambi. Umvwe bemupapo jashi pa kuno kupwila kumo, ko kuba’mba bemupa mwingilo mukatampe bingi. Mutumwa Paulo wakambizhe kalama wa bwina Kilishitu aye Timoti kuketa lufunjisho lwanji. (1 Timo. 4:16) Aba batanwa ku kupwila kwa bwina Kilishitu babanya kimye kyabo kyanema bingi—kabiji bamo nabo bebikishako bingi pa kuba’mba batanweko ku mikambizho ibena kwamba pa bintu byalamata bulunda bwabo ne Lesa. Kwamba yoyo mikambizho ke jishuko jikatampe bingi! Pano mwakonsha kwiyamba byepi bulongo?

Bishinka Kufuma mu Kutanga Baibolo

Jino jashi ja sukulu jifuma mu kutanga Baibolo kwa mu yewo mulungu. Mwafwainwa kwambishapo pa bishinka bijimo byo bitulamata lelo jino. Byonka byo baamba mu Nehemiya 8:8, Ezela ne balunda nanji batangile ku bantu kufuma mu Mambo a Lesa, kwialondolola, ‘kwialumbulula mo ayila’ kabiji ne kukwasha bantu kwiomvwisha. Kwamba jashi ja bishinka bikatampe kufuma mu kutanga Baibolo kwimupa jishuko ja kuba byonkabye.

Mwakonsha kunengezha byepi jino jashi? Umvwe kyakonsheka, tangilaimo jimo mu bitango bya mu Baibolo byo bemupa saka kwakishala mulungu umo nangwa yavula. Apa bino mulangulukepo pa biji kipwilo kyo mujimo kabiji ne bibena kukebewa. Lombaipo. Ñanyi lujimuno, bya kumwenako, ne mafunde aji mu bino bitango bya Mambo a Lesa bikakonsha kwamba pa byobyo bibena kukebewa?

Kupesapesa kwanema bingi. Nanchi Watchtower Library iji pa kaselechi ka CD-ROM nangwa Watch Tower Publications Index muji nayo mu mulaka wenu nyi? Umvwe ibyo, ingijishainga. Kupichila mu kupesapesa byambo byanembwa mo balumbulula byepelo byo mwasalulula kwambapo, mwakonsha kutainapo mabulañano abena kulumbulula mwatala byobyo bishinka, kulumbulula bungauzhi byo bubena kufika, kulumbulula bulongo binembelo bimo byo byaamba pe Yehoba, nangwa kulondolola mafunde. Kange mwambe bishinka byavujisha ne. Taitu muchima pa byepelo bicheche byo mwasalulula. Kyawama kusala byepelo bichechetu ne kwibyamba bulongo.

Jashi jenu jakonsha ne kuvwangamo kwipuzha luonde kwambapo pa byo bamwenamo mu kutanga Baibolo kwa mu yewo mulungu. Bi ka byo batainemo bikebakwasha mu lufunjisho lwabo lwa pa bunke ne lwa kisemi, mu mwingilo wabo nangwa mu bwikalo bwabo? Ñanyi byubilo bya Yehoba byo amwesheshe mu byo aubilenga na bantu banji ne mikoka ya bantu? Bintu ka luonde byo lwafunjile byakoseshe lwitabilo lwabo ne lusanchilo lwabo lwa kusanchila Yehoba? Kuvuzha bya kulondolola ne. Ambaikotu pa buneme bwa bishinka byo mwasalulula ne mo byatala.

Jashi ja Kufunda

Jino jashi jifuma mu byambo byo banembela jimo, nabiji kibaba kya mu Kyamba kya Usopa, Loleni! nangwa kampe kibaba kya mu buku. Javula mwikala byambo byavula bya kubula kukonsha kwibyamba byonse mu kimye kyo bemupa. Mwakonsha kwijamba byepi? Mwijambe nobe mufunjishi, kechi nobe muntu ubena kwambatu byambo bijimo ne. Kalama wafwainwa kwikala na ‘maana a kufunjisha.’—1 Timo. 3:2.

Tendekai kunengezha jashi jenu kupichila mu kupituluka mu byambo byo bemupa. Tangai binembelo. Languluka langulukaipo. Ibikishaiko kuba byobyo saka kwakishala moba kuba’mba mukambe jashi jenu. Vulukainga kuba’mba balongo batundaikwa kutangilamo jimo mu byambo byanembwa mwafuma jashi. Jashi jenu kechi kupitulukamotu nangwa kwijichibawizhatu ne, bino ke kumwesha bya kwingijisha bishinka bijimo. Ambaiko bishinka bibena kukebewa kuba’mba kipwilo kimwenemo kya kine.

Byonkatu baana byo baji na bumuntu bwapusana pusana, ne bipwilo nabyo biji na misango yapusana pusana. Nsemi ufunjisha bulongo kechi ubulatu mwananji mizhilo ne. Wambañana nanji bulongo. Ulanguluka pa bumuntu bwa mwananji ne pa makatazho o abena kupitamo. Mu jishinda jimotu, bafunjishi mu kipwilo beseka na ngovu kuyukisha ne kwambapo pa bikebewa bya jibumba jo babena kwambako. Nangwa byonkabyo, mufunjishi wa milangwe uchinuzhuka kwingijisha bya kumwenako byakonsha kulengeshapo bumvu muntu umo mu luonde. Utongola mfweto yo bamwenamo kala bantu na mambo a kwenda mu jishinda ja Yehoba kabiji ne kutongola mafunde aji mu Binembelo akwasha kipwilo kumona mwa kubila na makatazho o kipitamo.

Mfunjishisho yawama ifika pa michima ya bantu baji mu luonde. Kino kechi kikebewa kwambatu bishinka ne, kikebewa ne kukwasha bantu kumvwisha mo byatala. Kikebewa kutesha muchima bantu bo tubena kufunjisha. Bakafunga ba ku mupashi bafwainwa kuyuka jitanga. Umvwe na butemwe saka bavuluka makatazho abena kupitamo bamo, bakakonsha kwamba na kwibakosesha, kwibalangulukilako, kabiji ne kwibamwesha kifyele ne lusa.

Byonka bafunjishi bafunjisha bulongo byo bayuka, jashi jafwainwa kwikala na nkebelo yaumvwanyika. Byambo byafwainwa kwambiwa kya kuba bishinka ke byumvwanyike kabiji ne kubula kwibilubamo. Luonde lwafwainwa kuvuluka milanguluko yanema ikebakwasha mu bwikalo bwabo.

Kupwila kwa Mwingilo

Umvwe mubena kwamba jashi jiji na kibaba kiji mu Mwingilo Wetu wa Bufumu, jakonsha kupusanako na akwabo. Javula mukatana kuba’mba bemwambila kwambatu byambo byonse ku luonde kechi kusalamotu bibena kukebewa ne. Kwashai luonde kulangulukapo pa binembelo mwafuma mafunde onse o bapana. (Titu. 1:9) Kimye kyapanwa kyakepa, javula kechi kiswisha kunungapo byambo bikwabo ne.

Nangwa byonkabyo, bakonsha kwimupa jashi jabula mu kibaba kiji mu Mwingilo Wetu wa Bufumu. Bakonsha kutongola kibaba kiji mu Kyamba kya Usopa mwakutana byambo bya jashi jenu, nangwa jakonsha kwikala na bishinka bichechetu. Kiji kwi anweba mufunjishi kuyuka bibena kukebewa ku kipwilo kwesakana na byambo byo bemupa kwambapo. Mwakonsha kwingijisha kya kumwenako kipi kyafwainwa, kibena kwamba pa kintu kibena kukebewa nangwa kushimikizhapo kyamwekele kyafwainwa bulongo. Vulukai kuba’mba jashi jenu kechi kwambatu pa yewo mutwe ne, bino kwijamba kya kuba jakwasha kipwilo kwingila mwingilo waambiwa mu Mambo a Lesa kabiji ne kutana lusekelo pa kumwingila.—Byu. 20:20, 21.

Pa kunengezha jashi, langulukai pa bwikalo bwa baji mu kipwilo. Batakaikai pa byo babena kuba. Umvwe ke bengijishe mashinda aji mu jashi jo bemupa kukamba, kyakonsha kwibakwasha byepi kuyilako palutwe mu kwingila bulongo mwingilo wabo ne kwibabayishishako lusekelo lwabo?

Nanchi jashi jenu muji bimwesho nangwa mwisambo wa mepuzho nyi? Umvwe mobiji, mwafwainwa kwibinengezhezha jimo. Kyakonsha kumweka kupela bingi kwambilatu muntu amba anengezhe kyokyo kimwesho nangwa mwisambo, pano bino kuba bino kechi kimye kyonse bintu kyo byenda bulongo ne. Umvwe kyakonsheka, pichilaimo jimo mu kimwesho nangwa mu mwisambo wa mepuzho juba ja kupwila saka jikyangye kufika. Nengezhai bulongo luno lubaji lwa jashi jenu kuba’mba lukalengele mikambizho yo mukambanga kumvwanyikisha.

Pa Kubuñana kwa Mwanzo ne pa Kushonkena kwa Nkambi

Balongo bekala na byubilo byawama bya ku mupashi ne kwikala bañambi bamba bulongo ku mvula bantu kabiji bafunjishi bafunjisha bulongo, kulutwe na lwendo bakonsha kwibapapo jashi pa kubuñana kwa mwanzo nangwa pa kushonkena kwa nkambi. Bino ke bimye biikajila bya lufunjisho lwa Lesa. Majashi a uno mutundu akonsha kwikala a kutanga, a kwambatu, mikambizho ya kifwanyikizho kya mu Baibolo ne bya kwiingijisha ano moba, nangwatu jifuka ja mikambizho. Umvwe mwaikalapo na jishuko ja kwambapo jashi pa uno mutanchi, tangaimo bulongo mu jojo jashi jo bemupa. Pitulukishaimo kya kine kine kufikila kimye kyo musakumvwisha buneme bwajo.

Aba bobapa jashi ja kutanga bafwainwa kutanga kyambo pa kyambo. Kechi bapimpula byambo bijimo ne. Bapitulukamo kuba’mba bayukishe bulongo bishinka bikatampe bijimo ne byo bebisaabaula. Bapitamo saka babena kutanga na jiwi jasansuka kufikila kimye kyo bakonsha kutanga saka bakosesha bishinka bulongo, kutanga na kizaku, kukasuluka, kutanga mo kyafwainwa kwikela, kuteshako muchima, kusumininwa kabiji ne na jiwi jakanza jafwainwa ku luonde lwabaya.

Balongo bobapa kwamba jashi ja kwambatu bafwainwa kwamba byobyo byambo kwesakana na jine jashi byo jiji. Mu kifulo kya kutanga byambo bijimo nangwa kunemba byambo byo bakamba kuba’mba bakebitangengatu, ñambi wafwainwa kwamba byambo saka bilalumukatu kufuma mu muchima. Kyanema bingi kulamachila ku kimye kyo bamwesha pa jashi kuba’mba kishinka kikatampe kyonse kijimo kyambiwe bulongo. Ñambi wafwainwa kwingijisha bulongo milanguluko ne binembelo byanembwa munshi ya bishinka bikatampe. Kechi wafwainwa kuletamo bishinka byanji mwine byakonsha kulengela kushapo biji mu jashi ne. Mu Mambo a Lesa mo mwine mwafuma mikambizho. Mutembo wa bakulumpe mu kipwilo ba bwina Kilishitu ke wa ‘kusapwila mambo.’ (2 Timo. 4:1, 2) Onkao mambo, ñambi wafwainwa kuteshako bingi muchima ku binembelo biji mu jashi—kwibilumbulula kabiji ne kumwesha bya kwibingijisha.

Kuba Katende Ne

Nanchi muji mu kipwilo mwabula bañambi bavula nyi? Mwakonsha kunengezha byepi majashi onse? Kunengezhanga majashi kimye saka kyapwa kala ne.

Majashi akwasha kipwilo, akebewa kwialangulukilapo jimo bulongo. Onkao mambo, ikalai na muteeto wa kutanga jashi aku bemupatu. Kino kikemukwasha kwijilanguluka langulukapo kimye kyo mubena kuba mingilo ikwabo. Saka kwakishala moba nangwa milungu kuba’mba mukejambe, mwakonsha kumvwapo bintu bimo byakonsha kwimukwasha kumona byo mukengijisha bishinka byo mukamba. Kwakonsha kumwekapo bintu bimo byakonsha kulengela jashi jenu kwikala ja pa kimye pafwainwa. Kutanga ne kulangulukapo pa jashi jenu aku bemupatu pakebewa kimye, pano bino akyo kimye kimulengela kunengezha bulongo. Umvwe mwaikala panshi kuba’mba mwijinengezhe, mukamona mfweto ya kwijilangulukilapo jimo bulongo saka ku kiji kimye. Kunengezha majashi mu jino jishinda kukakepeshako bingi bijikila kabiji ne kwimukwasha kwamba bishinka mu jishinda jawama kabiji jifika pa michima ya baji mu kipwilo.

Umvwe ke musanchile kya bupe kyo bemupa kiji pa mutanchi wa Yehoba wa kufunjisha bantu banji, mukamunemeka kabiji mukekala bakukwasha aba bamutemwa.—Isa. 54:13; Loma 12:6-8.

PA MULUNGU pa mulungu, bipwilo byavula bya Bakamonyi ba kwa Yehoba bikala na jashi ja mvula bantu pa mutwe wa mu Binembelo. Umvwe mwi mukulumpe nangwa nkwasho mu kipwilo, nanchi mumwesha’mba mwi ñambi wamba bulongo kabiji mufunjishi ufunjisha bulongo nyi? Umvwe ibyo, bakonsha kwimupa jashi ja mvula bantu. Sukulu wa Mwingilo wa Lesa wakwasha balongo bavula bingi kuyuka kwamba bulongo majashi. Umvwe bemupa jashi ja mvula bantu, mwafwainwa kutendekela pi?

Pitulukaimo

Saka mukyangye kupesapesa kintu kyonse, akijitangai jashi ne kwijilangulukishapo poso mwijikwatakanya. Langulukainga pa kishina, akyo kyaikala mutwe wa jashi. I ki ka kyo mukeba kufunjisha bantu bo mukambangako? Ki ka kyo mukeba’mba kikomvwanyike?

Yukishai bulongo mitwe ikatampe. Saabaulai bulongo pa byobyo bishinka bikatampe. Nga kishinka kyonse kyakwatankana byepi na kishina? Munshi ya bishinka bikatampe byonse, mwatanchikwa bishinka bya bichebiche. Kabiji munshi ya bino bishinka bya bichebiche mwatanchikwa tubishinka tukwabo tubena kwibikosesha. Monai kipungu kyonse kya jashi byo kyakwatankana na kiji peulu yakyo, byo kibena kukwatankana na kibena kulondelapo ne byo kibena kukwasha nkebelo ya jashi kumvwanyika. Umvwe mwaumvwisha kishina, nkebelo ya jashi ne bishinka bikatampe byo bibena kulengela yoyo nkebelo kumvwanyika, ko kuba’mba pano mwinengezha kutendeka kunengezha jashi.

Patanshi kyakonsha kwimukwasha kulanguluka pa jashi jenu amba jiji na majashi epi ana nangwa atanu, kabiji onse aji na kishinka kikatampe. Nengezhai ano majashi epi jimo pa kimye.

Mutanchi wa bishinka ke wa kwimukwashakotu kunengezha jashi. Kechi bamunengezha’mba mwambe jashi jenu na byonka byambo bijipo ne. Uji nobe kiboyongolo. Mwafwainwa mu bukifwanyikizho kubikako misunyi, kubikamo muchima, kabiji ne kupemenamo muya.

Kwingijisha Binembelo

Yesu Kilishitu ne baana banji ba bwanga bafunjishanga bintu bya mu Binembelo. (Luka 4:16-21; 24:27; Byu. 17:2, 3) Ne anweba mwakonsha kuba byonkabyo. Binembelo byo byafwainwa kukoseshanga jashi jenu. Mu kifulo kya kulumbulula ne kwingijishatu byambo bijimo, monai byobyo byambo byo babena kwibikosesha mu Binembelo, apa bino mufunjishe kwingijisha Binembelo.

Kimye kyo mubena kunengezha jashi, saabaulai byepelo byonse bijimo. Monai kibena kwambiwapo. Binembelo bimo bikwashatu kuyuka byajinga kyokyo kibena kwambiwapo. Kechi byonse byo mwafwainwa kutanga nangwa kwambapo kimye kya kwamba jashi ne. Salaitu byakonsha kukwasha bantu bo mukambangako. Umvwe mwatesha muchima pa binembelo biji mu jashi, kechi mukatanga Binembelo bingi byabulamo ne.

Kwamba bulongo jashi kechi kwaimena pa kutanga binembelo byavula ne, kwaimena pa mfunjishisho yawama. Pa kutongola binembelo, lumbululai ene mambo o mubena kwibitangila. Ikalaiko na kimye kya kulondolola byo mwakonsha kwibingijisha. Umvwe mwatanga kinembelo, kuzhika Baibolo pa kwisamba kyokyo kinembelo ne. Luonde nalo kechi lukamuzhika ne. Mwakonsha kuzakula byepi michima ya luonde ne kwilukwasha kumwenamo pakatampe mu Mambo a Lesa? (Ne. 8:8, 12) Mwakonsha kuba bino kupichila mu kwialondolola, kwamba bya kumwenako, ne bya kwiengijisha.

Kulondolola. Byo mubena kunengezha kukalondolola kinembelo muji bishinka, ishikishai anwe bene’mba: ‘Nga kino kinembelo kyatala mwepi? Mambo ka o mbena kwikingijishisha mu jashi? Nga baji mu luonde bakeipuzhangapo’mba ka pa kino kyepelo?’ Mwafwainwa kusaabaula kibena kwambiwapo, kyalengejile kyokyo kintu, bintu byo byajinga, byambo byo byaumvwanyikilenga, ne mulanguluko wajinga na yewo nembi watangijilwe na mupashi. Kino kikebwa kupesapesa. Mukatana byambo byavula byakonsha kwimukwasha mu mabuku a ‘kalume wa kishinka kabiji wa maana.’ (Mat. 24:45-47) Kulondololatu byonse byaambiwa pa kyokyo kyepelo ne, londololaikotu ene mambo o mwakutundaikila luonde kwikitanga kwesakana na kishinka kyo mubena kwambapo.

Bya kumwenako. Nkebelo ya bya kumwenako ke ya kukwasha luonde kumvwisha nangwa kwilukwasha kuvuluka kishinka nangwa jifunde ja bintu byo mwaambapo. Bya kumwenako bikwasha bantu kumvwisha bintu byo mwibabula kabiji ne kwibifwanyikizha ku bintu byo bayukila jimo. Abino byo byo aubile Yesu kimye kyo aambilenga Jashi janji ja pa Mutumba jayukanyikwa bingi. “Bañonyi,” “buluba bwa mungye,” “kibelo kyakepa,” ‘nzubo yo batungile pa mabwe,’ ne byambotu bikwabo biji nabiji bino byalengejile mfunjishisho yanji kwikala na bulume, kumvwanyika ne kubula kwiilubamo.—Mat., bita. 5–7.

Kwingijisha. Kulondolola kinembelo ne kwamba kya kumwenako, kulengela muntu kuyuka kintu, bino kwingijisha kyokyo kyo ayuka ko kumulengela kumvwisha. Ee kuba’mba aba baji mu luonde bo baji na mutembo wa kubila bintu mwayila byambo bya mu Baibolo, pano bino mwakonsha kwibakwasha kuyuka kyo bafwainwa kuba. Umvwe mwasumininwa’mba luonde lwaumvwisha kyepelo kyo mubena kwisambapo ne kumona buneme bwakyo ku kishinka kyo mubena kwambapo, lumbululai byo kyaambapo pa lwitabilo ne byubilo. Lumbululai mfweto iji mu kusankilapo mafunjisho a bubela nangwa byubilo byabula kuyilamo na bukine bo mubena kwambapo.

Byo mubena kulanguluka pa bya kwingijisha binembelo, vulukai kuba’mba mu luonde muji bantu bafuma mu bwikalo bwapusana pusana kabiji bapita mu bintu byapusana pusana. Mwakonsha kwikala bakatataka, bakyanyike, bakikulumpe, ne aba babena kuyandakana na makatazho apusana pusana. Lengelai jashi jenu kwikala ja kukwasha bantu kabiji jibena kwamba pa bintu bya kine. Kange mwambenga byambo bibena kumvwanyika nobe kuji bantu bamo bo mubena kwambila ne.

Kufuukulapo kwa Mwine Ñambi

Bintu bimo bya kuba pa mambo a jashi jenu bemufuukwilako kala. Bishinka bikatampe bebimwesha, kabiji ne kimye kyo mwakonsha kubandapo pa kwamba kishinka kikatampe kimo kimo nakyo bekimwesha. Bintu bikwabo bya kufukuulapo kuba ke byenu anwe bene. Mwakonsha kubandapo pa bishinka bimo bya bichebiche kabiji pa bikwabo mwaambatu kimye kicheche. Kange muketekele’mba mwakonsha kwamba kimye kyaesakana pa kishinka kicheche kyonse ne. Kino kyakonsha kwimulengela kwamba lubilo kabiji ne kulengela luonde kushalamo. Mwakonsha kuyuka byepi kishinka kyo mwafwainwa kwambishapo ne kyo mwakonsha kwambakotu pacheche? Ishikishai anwe bene’mba: ‘Bishinka ka papo bikankwasha kulumbulula mulanguluko mwine mukatampe wa jashi? Byepi papo bikalengela luonde kumvwisha kintu kyo nkambangapo? Nanchi kushapo kinembelo kimo ne kishinka kijimo kwakonsha kuvulañanya ndonda ya milanguluko yo nkambanga nyi?’

Kubikamo bintu bya kusombatu nangwa milanguluko yenu ne. Nangwatu mwana Lesa, aye Yesu Kilishitu wachinanga kwamba ‘byambo byanji aye mwine.’ (Yoa. 14:10) Yukai kuba’mba kine kintu bantu kyo beshila ku kupwila kwa Bakamonyi ba kwa Yehoba ke kumvwa bibena kwambiwa mu Baibolo. Umvwe bemuyuka’mba mwi ñambi wamba bulongo, kyamweka ke na mambo a kuba’mba muji na muteeto wa kwamba biji mu Mambo a Lesa, kechi kwamba byambo byenu ne. Na mambo a kino, majashi enu omvwanyika bingi bulongo.—Fili. 1:10, 11.

Panyuma ya kunengezha bulongo jashi ne kulumbulula Binembelo, mwafwainwa pano kupitulukamo. Kikwasha bingi kupitulukamo na jiwi jasansuka. Kintu kikatampe ke kumona kuba’mba mwalama bishinka byonse mu milanguluko. Mwafwainwa kwamba na kusumininwa, kupemenamo muya, kabiji ne kwamba bukine na kizaku. Saka mukyangye kwamba jashi, ishikishai anwe bene’mba: ‘Ki ka kyo nkeba kwamba? Nanchi bishinka bikatampe byaumvwanyika nyi? Nanchi Binembelo byo bibena kukosesha jashi nyi? Nanchi kishinka kimo kimo kyakwatankana bulongo na kishinka kyalondelapo nyi? Abya jashi jibena kulengela bantu kwikala na lusanchilo lwa kusanchila Yehoba ne lunengezho lwanji? Nanchi mpelo ya jashi yakwatankana na kishina, kumwesha luonde bya kuba, kabiji ne kwilutundaika kwibyuba nyi?’ Umvwe mukumbu wenu ku ano mepuzho waikala’mba ee, ko kuba’mba mwakonsha ‘kumwesha maana byo awama’ kuba’mba kipwilo kimwenemo ne kuleta lutotelo kwi Yehoba!—Mana. 15:2.