BUTALA BWA MABUKU BWA PA INTANETI
Kyamba kya Usopa
BUTALA BWA PA INTANETI
Kikaonde
Pa kukebela
  • Bisopelo
  • BAIBOLO
  • MABUKU
  • KUPWILA
  • “Byo Ebobijile Lusa”
    ‘Iyai Mundondelenga’
    • KITANGO 15

      “Byo Ebobijile Lusa”

      Yesu ubena kubuka ba mpofu babiji.

      “Nkambo, tulabishai meso”

      1-3. (a) Yesu waubile byepi kimye bampofu babiji kyo bamusashijile’mba ebakwashe? (b) Byambo bya kuba’mba “byo aubile lusa,” bilumbulula ka? (Monai tubyambo twa munshi.)

      BAMPOFU babiji baikele kunsa ya mukwakwa pepi na Yeliko. Baiyanga kuno jonse ne kwikala pa mpunzha papichila mabumba a bantu na kulomba mali. Nangwa byonkabyo, pa jino juba, bano bantu bamwene kintu kya kukumya kyapimpwile bwikalo bwabo.

      2 Nobe mu kukopa kwa jiso, bano bantu balulombo baumvwine kiwowo. Byo babujile kuyuka kyamwekelenga, umo waipwizhe bantu ene mambo o basangalele, kabiji bamubuujile’mba: “Yesu mwina na Nazala ye ubena kupita.” Yesu wayilenga ku Yelusalema japeleleko. Bino kechi wajinga bunke ne; mabumba a bantu amulondejilenga. Byo bayukile’mba Yesu ye wapichilenga, bantu balulombo babijikile ne kwamba’mba: “Nkambo, tubilai lusa, anweba Mwana wa kwa Davida.” Mabumba a bantu byo azhingijile aambijile bantu balulombo kuzhindamapo, bino abo kechi balekele ne. Mwane baubile ne wo.

      3 Yesu waumvwine byo babijikilenga saka aji mukachi ka jibumba. Waubile byepi? Washupikilwe bingi mu milanguluko ne mu muchima. Wajinga pepi kufika mu mulungu wapeleleko mu bwikalo bwanji pano pa ntanda. Wayukile’mba bakamuyanjisha ne kumwipaya mu Yelusalema. Nangwa byonkabyo, kechi walubileko ku kujilakana kwa bano bantu ne. Waimene ne kwamba’mba aba babijikilenga bebalete ko aji. Bamusashijile’mba: “Nkambo, tulabishai meso.” Yesu “byo ebobijile lusa,” wakwachile pa meso abo ne abo batendekele kumona.a Kwakubula nangwa kukwata ku lusono ne, batendekele kulondela Yesu.​—Luka 18:35-43; Mateo 20:29-34.

      4. Yesu wafikizhe byepi bungauzhi bwa kuba’mba “ukobila lusa mulanda”?

      4 Kino kechi kyo kyajinga kimye kitanshi Yesu kumwesha lusa ne. Yesu waubilanga bantu lusa pa bimye byapusana pusana. Bungauzhi bwa mu Baibolo bwaambijile jimo kuba’mba “ukobila lusa mulanda.” (Salamo 72:13) Ee, bino byambo byakine mambo Yesu watanga bingi muchima ku makatazho a bantu. Witendekelangako aye mwine kukwasha bantu. Lusa lwanji lo lwamulengelanga kusapwila. Twayai tumone Mambo awama byo asolola lusa lwa Yesu byo lwamwekelenga mu bintu byo aambanga ne kuba kabiji ne atweba byo twakonsha kumwesha luno lusa.

      Kuta Muchima ku Makatazho a Bakwetu

      5, 6. Ñanyi bintu byaubile Yesu bimwesha’mba waubilanga bantu lusa?

      5 Yesu wajinga bingi na lusa. Wayukanga makatazho apitangamo bantu ne kwibobila lusa. Nangwa kya kuba Yesu kechi wakwashanga bantu mu makatazho abo onse ne, bino kyamukolanga bingi ku muchima. (Bahebelu 4:15) Byo abukilenga mwanamukazhi wa kikola kya kupita mashi pa myaka jikumi na ibiji, Yesu waambile pa kikola kyanji’mba kyajinga “kikola” kikatampe mambo wayukile’mba kyamukatezhe ne kumuyanjisha bingi. (Mako 5:25-34) Byo amwene Maliya ne bo ajinga nabo saka babena kujila na mambo a lufu lwa kwa Lazalasa, kyamukolele bingi ku muchima kabiji waumvwine bulanda. Nangwa kya kuba wayukile’mba usakusangula Lazalasa, Yesu wajijile ne mipolo.​—Yoano 11:33, 35.

      6 Pa kimye kikwabo, muntu wa mbumba waishile kwi Yesu ne kumusashijila’mba: “Umvwe mwaswa, mbukai.” Nga Yesu muntu walumbuluka wabujile kukolwapo, waubile byepi? Waumvwijile muntu wa mbumba lusa. Kya kine, “wamubijile lusa.” (Mako 1:40-42) Ponkapo waubile kintu kya kukumya. Kwesakana na mwayijile Mizhilo, wayukile’mba bantu ba mbumba bajinga bamizhilo kabiji kechi bebaswishanga kwikala pamo na bakwabo ne. (Bena Levi 13:45, 46) Yesu wakonsheshe kubuka uno mwanamulume kwakubula kumukwata pa mubiji. (Mateo 8:5-13) Bino, aye wasajilepo kumukwata pa mubiji ne kumwambila’mba: “Naswa! Bukwa.” Ponkapotu mbumba yapwile. Kine Yesu wamubijile lusa.

      Nyenga ubena kukosesha Nyenga mukwabo.

      “Iubilainga lusa”

      7. Twakonsha kumwesha byepi bantu lusa?

      7 Atweba bena Kilishitu, twafwainwa kulondela Yesu mu kubilanga bantu lusa. Baibolo witutundaika ‘kwiubilanga lusa.’b (1 Petelo 3:8) Kechi kyapela kuyuka biumvwa boba babena kumanama na bikola bibula kupwa nangwa bijikila, kikatakata umvwe atweba tukyangye kupitamo mu misongo ya uno mutundu ne. Nangwa byonkabyo, yukai’mba kubila muntu lusa kechi kulumbulula’mba kana bonse mwapita mu makatazho amotu ne. Yesu waumvwinanga lusa bantu bakolwa nangwa kya kuba’mba aye kechi wakikolelwepo kala ne. Twakonsha kwikala byepi balusa? Kupichila mu kuteleka kimye muntu ubena kumanama kyo abena kwamba biji ku muchima ne kwitubuula byo abena kumvwa. Twakonsha kwiipuzha atweba bene’mba, ‘umvwe yami najinga mu luno lukatazho, nakonsha kwiumvwa byepi?’ (1 Kolinda 12:26) Umvwe ke tuteshe muchima ku biumvwa bakwetu, tukakonsha ‘kutekenesha bantu bapopomenwa.’ (1 Tesalonika 5:14) Kimye kimo, lusa kechi lwakonsha kumwekela mu byambo byonkatu ne, bino lwakonsha kumwekela ne mu kujila. Loma 12:15 waamba’mba: “Jijilainga pamo na boba bajila.”

      8, 9. Yesu walangulukilangako byepi bantu pa mambo a makatazho o bapitangamo?

      8 Yesu walangulukilangako bakwabo, kabiji waubanga bintu kwakubula kukozha bantu ku muchima. Vulukai kimye kyo baletele muntu washinka matwi kabiji kamama kwi Yesu. Byo amwene’mba uno mwanamulume kechi wakasuluka ne, Yesu waubile kintu kyo abujile kubapo pa kubuka bantu bakwabo: “Wamutwajile kwa bunke.” Byo bafikile kwafyamika, wabukile uno mwanamulume.​—Mako 7:31-35.

      9 Yesu waubile kintutu kimo kimye bantu kyo bamuletejile mpofu ne kumwambila’mba amubuke. Yesu “wakwachile uno muntu mpofu ku kuboko” ne “kumulupwila pangye ya muzhi.” Watendekele kumubuka uno mwanamulume pachepache. Kino kampe kyalengejile milanguluko ne meso a mwanamulume kutendeka pachepache kumona bintu ne kyeya. (Mako 8:22-26) Ee kine, Yesu walangulukijileko uno muntu.

      10. Mu ñanyi mashinda mo twakosha kulangulukilako bakwetu pa bintu byo bapitamo?

      10 Byo tuji bantu balondela Yesu, twafwainwa kulangulukilangako bakwetu. Onkao mambo, twafwainwa kuta muchima ku bintu byo twamba mambo ñambilo ya kupulumukatu yakonsha kukozha bakwetu ku muchima. (Byambo bya Maana 12:18; 18:21) Bena Kilishitu bata muchima ku biumvwa bakwabo, kechi bamba byambo byatama, bya mwenga nangwa kwendeleka bakwabo ne. (Efisesa 4:31) Anweba bakulumpe mu kipwilo, mwakonsha kumwesha byepi’mba mulangulukilako bakwenu? Pa kufundañanako, mwafwainwa kutekanya pa kwamba ne kunemeka ye mubena kufundako. (Ngalatiya 6:1) Bansemi, mwakonsha kulangulukilako byepi baana benu pa byo beumvwa? Kimye kyo mubena kufunda baana benu, monainga’mba kechi mubena kwibalengesha bumvu ne.—Kolose 3:21.

      Twafwainwa Kwitendekelako Kukwasha Bakwetu

      11, 12. Mashimikila ka a mu Baibolo amwesha’mba Yesu kechi bamubuulanga kubila bantu lusa ne?

      11 Yesu kechi bamuvululangako kubila bantu lusa ne. Lusa ke kyubilo kilengela muntu kukwashako bakwabo. Kwakubula nangwa kuzhinaukatu ne, lusa lo lwalengejile Yesu kwitendekelakotu aye mwine kukwasha bantu. Yesu byo aikele na jibumba jikatampe pa moba asatu kwakubula kujapo kajo, kafwako wabuujile Yesu amba bantu bafwa nzala nangwa’mba akebe kajo ne. Jishimikila jaamba’mba: “Nejumvwina bingi lusa jibumba mambo ke moba asatu o naikala nabo kabiji kafwako kyo bajapo ne. Kechi nkeba kwibaleka baye na nzala ne, mambo bakonsha kutembuka mu jishinda.” Ponkapo, kwesakana na mwayijile muchima wanji, Yesu wajishishe mabumba mu jishinda ja kukumya.​—Mateo 15:32-38.

      12 Twayai tumone jishimikila jikwabo. Mu 31 C.E., Yesu byo anangijilenga ku muzhi wa Naina, wamwene kintu kya bulanda. Bantu basendele kitumbi bafuminenga mu muzhi, kyamweka bayilenga ku bilende byajinga ku mitumba na kuzhika ‘mwana wamulume umotu . . . wa [mwanamukazhi] wafwilwa.’ Mwakonsha kufwanyikizha bulanda bwajinga na uno inetu nyi? Wayilenga na kuzhiika mwananji yenkawa umotu, kabiji kechi wajingapo ne na mwatawanji wa kumutekenesha ne. Pa bantu bonse bayilenga na kuzhiika mwana, Yesu ‘wamwene’ mwanamukazhi wafwilwa, wafwishishe mwana. Byo amumwene uno mwanamukazhi, “wamubijile lusa.” Kafwako wamwambijile kuba kino ne. Lusa lwanji lo lwamulengejile kuba bino. Onkao mambo, “wafwenyenye kwipi ne kukwata ku makila,” kepo asangwile uno nsongwalume. Ki ka kyaubiwe jikwabo? Yesu kechi waambijile yewa nsongwalume kwendela pamo na jibumba jamulondejilenga ne. Bino, “wamupaine kwi inanji” ne kwibabwezha pamo ke kisemi ne kulaya’mba mwanamukazhi wafwilwa bakamulamenga bulongo.​—Luka 7:11-15.

      Nyenga mwanyike ubena ku kwashako nyenga wa kikulumpe ku byala maluba.

      Itendekelaiko kukwasha boba bakajilwa

      13. Twakonsha kulondela byepi Yesu kupichila mu kwitendekelakotu kukwasha boba bakajilwa?

      13 Twakonsha kulondela byepi byaubanga Yesu? Kyakine kuba’mba kechi twakonsha kulenga kajo mu jishinda ja kukumya nangwa kusangula bafu ne. Bino, twakonsha kulondela Yesu kupichila mu kwitendekelako atweba bene kukwasha boba bakajilwa. Mukwetu wa mu lwitabilo wakonsha kwikala na lukatazho lwa mali nangwa nkito kupwa. (1 Yoano 3:17) Nzubo ya mwanamukazhi wafwilwa yakonsha kukebewa kwiiwamisha bukiji bukiji. (Yakoba 1:27) Kampe twakonsha kuyuka kisemi kyafwisha muntu kibena kukebewa kutekenesha nangwa bukwasho. (1 Tesalonika 5:11) Umvwe kuji bakajilwa kyakine, kechi twafwainwa kukipembelela’mba kana betubuule, apa bino twibakwashe ne. (Byambo bya Maana 3:27) Lusa luketulengela kumonapo mashinda a kukwashishamo bakwetu kwesakana na papelela bulume bwetu. Yukai’mba kumwesha lusa nangwa kwamba byambo bya lutekenesho byafuma panshi ya muchima byakonsha kukwasha bakwetu.​—Kolose 3:12.

      Lusa lo Lwalengelanga Yesu Kusapwila

      14. Mambo ka Yesu o anemekejile mwingilo wa kusapwila mambo awama?

      14 Byonka byo twafunjile mu Kipungu 2 kya uno buku, Yesu witushijile jishinda jawama ja kusapwila mambo awama. Waambile’mba: “Nafwainwa kusapwila mambo awama a Bufumu bwa Lesa ne ku mizhi ikwabo, mambo kino kyo kyo bantumijile.” (Luka 4:43) Mambo ka o anemekejile uno mwingilo? Ke na mambo a kutemwa Lesa. Bino kuji kintu kikwabo kyamulengelanga Yesu: Lusa lwa kufuma panshi ya muchima lwamulengejile kukwasha bantu kwikala balunda na Lesa. Pa mashinda onse o amwesheshangamo lusa, janemejilepo ke ja kukwasha bantu kuyuka Lesa. Twayai twisambe pa bintu bibiji byaubiwe bimwesha Yesu byo amonanga bantu bo asapwilangako. Kwisamba pa bino kwakonsha kwitukwasha atweba bene kuyuka kitulengela kwingila mwingilo wa kusapwila.

      15, 16. Lumbululai bintu bibiji byamwekele bimwesha Yesu byo amonanga bantu bo asapwilangako.

      15 Mu 31 C.E., panyuma ya kupitapo myaka ibiji kufuma kimye kyo atendekele mwingilo wanji, Yesu waingijile na ngovu mambo “wapitañenenga mu mizhi yonse ikatampe ne icheche” ya mu Ngalilea. Byo amwene byamulengejile bulanda. Mutumwa Yoano waambile’mba: “Byo amwene mabumba wiobijile lusa, mambo basubakene ne kupelelwa nobe mikooko yabula kafunga.” (Mateo 9:35, 36) Yesu waubilanga lusa bayanji. Wayukile kuba’mba bakebelenga kwikala balunda na Lesa, bino kechi bamuyukile ne. Wayukile’mba bebayanjishanga ne kwibalengulula bingi ku bantangi ba bupopweshi bafwainwe kwibalamanga bulongo. Na mambo a lusa lwanji lukatampe, Yesu waingilanga bingi na ngovu kusapwila mambo a luketekelo ku bantu. Kintu kyakebeshenga bano bantu ke mambo awama a Bufumu bwa Lesa.

      16 Kintu kikwabo kya uno mutundu kyamwekele mu bañondo ba kulutwe, kunangijila ku kimye kya Kijiilo kya Lupitailo mu 32 C.E. Pa kikye kimye, Yesu ne batumwa banji bakanjijile mu bwato kuya ku bushiya bwa Kalunga ka Ngalilea na kukeba mpunzha kwazhindama bulongo kwa kukokolokela. Bino jibumba ja bantu jayile lubilo ku kitulu ne kufika ku bushiya bwato saka bukyangye kufika. Yesu waubilepo byepi? “Byo afumine mu bwato, wamwene jibumba jikatampe, kabiji wibobijile lusa, mambo bajinga nobe mikooko yabula kafunga. Kabiji watendekele kwibafunjisha bintu byavula.” (Mako 6:31-34) Ne jikwabo Yesu “wibobijile lusa” mambo bano bantu bajinga na nzala ya ku mupashi. Nobe “mikooko yabula kafunga,” bafwilenga nzala ya ku mupashi kabiji kwajinga kafwako wa kwibajisha. Lusa lo lwalengelanga Yesu kusapwila kwakubula kumukanjikizha.

      Nyenga uji mu mwingilo ubena kusapwila na kifyele ku mwanamukazhi.

      Sapwilainga na lusa

      17, 18. (a) Ñanyi kintu kitulengela kwingilako mwingilo wa kusapwila? (b) Twakonsha kubila byepi bakwetu lusa?

      17 Ñanyi kintu kitulengela atweba tulondela Yesu kwingila mwingilo wa kusapwila? Byonka byo twafunjile mu Kitango 9 kya uno buku, tuji na mwingilo wa kusapwila ne kulenga baana ba bwanga. (Mateo 28:19, 20; 1 Kolinda 9:16) Bino, twafwainwa kwingila uno mwingilo na muchima yense kechi kumwingila nobe babena kwitukanjikizha ne. Kyanema pa byonse, butemwe bwetu pe Yehoba bo bwitulengela kusapwila mambo awama a Bufumu bwanji. Kikwabo kitulengela kusapwila, tubila lusa boba baitabila mu bintu bingi. (Mako 12:28-31) Pano twakonsha kubila byepi bakwetu lusa?

      18 Twafwainwa kumonanga bantu byonka bibamonanga Yesu, byo “basubakene ne kupelelwa nobe mikooko yabula kafunga.” Fwanyikizhai’mba mwatana mukooko waeleka. Wafwa nzala ne kilaka na mambo a kuba kafwako kafunga wa kumutwala kuji munyemvu ne mema ne. Nanchi kechi mwakonsha kumvwina uno mukooko lusa nenyi? Abya kechi mwakonsha kumukebela kajo ne mema nenyi? Uno mukooko ujitu nobe bantu bavula babula kuyuka mambo awama. Byo babula kwibata muchima ku bantangi ba bupopweshi, babena kufwa nzala ne kilaka kya ku mupashi kabiji bafwalo ne luketekelo lwa bintu bya kulutwe. Tuji na bintu byo bakeba: kajo kawama ka ku mupashi kabiji ne mema awama a bukine aji mu Mambo a Lesa. (Isaya 55:1, 2) Inge twalanguluka pa bintu bya ku mupashi byabula bantu bo twikala nabo kinkalankulo, twibomvwina lusa. Umvwe twibomvwina lusa byonka byaubanga Yesu, tukeseka papelela bulume bwetu kwibasapwila Mambo a Bufumu.

      19. Twakonsha kuba byepi pa kutundaika ufunda Baibolo wafwainwa kutendeka kwingila mwingilo wa kusapwila?

      19 Twakonsha kukwasha byepi bakwetu kulondela byaubanga Yesu? Kampe tukeba kutundaika ufunda Baibolo watendeka katataka mwingilo wa kusapwila. Nangwa kampe tubena kukeba kukwasha musapwishi wakooka kutendeka jikwabo kwingila mwingilo. Twakonsha kukwasha byepi bantu ba uno mutundu? Twafwainwa kwibatundaika. Vulukai’mba Yesu “wibobijile lusa” bantu, kabiji watendekele ne kwibafunjisha. (Mako 6:34) Umvwe twibatundaika kubila bakwabo lusa, nabo bakekala byonka byajinga Yesu ne kutendeka kusapwila mambo awama ku bakwabo. Twakonsha kwibepuzha’mba: “Mambo awama a bufumu o mwatambwile apimpula byepi bwikalo bwenu? Kiji byepi ku boba bantu bakyangye kutambula mambo awama, nanchi nabo kechi bakeba mambo awama nenyi? Mwakonsha kuba byepi pa kuba’mba mwibakwashe?” Kine kintu kilengela muntu kwingila mwingilo ke butemwe bwanji pe Lesa ne kizaku kya kukeba kumwingijila.

      20. (a) Ñanyi bintu ka byavwangwamo mu kwikala muntu ulondela Yesu? (b) Tukafunda ka mu kitango kyalondelapo?

      20 Kwikala muntu ulondela Yesu kwavwangamo bintu byavula kechi kubuulatu bantu bintu byo afunjishanga nangwa kuba byo aubanga ne. Twafwainwa kwikala na “muchima” ye ajingapo nanji. (Filipai 2:5) Twasanta bingi pa Baibolo byo asolola lusa lwa Yesu lwamwekelanga mu bintu byo aambanga ne kuba. Kwikala na “muchima wa Kilishitu” kuketukwasha kwikala na lusa ne kutesha muchima ku bakwetu kabiji kino kiketulengela kubila bakwetu bintu byawama byonka byaubanga Yesu ku bantu bonse. (1 Kolinda 2:16) Mu kitango kyalondelapo, tukafunda mashinda avula Yesu mo amwesheshe butemwe kikatakata ku baana banji ba bwanga.

      a Kyambo kya Kingiliki kyatuntululwa’mba “byo aubile lusa,” ke kyambo kimo kiji na bulume mu Kingiliki kilumbulula kubilwa lusa. Buku umo waambile’mba kino kyambo “kechi kilumbululatu kumvwina lusa muntu ubena kupita mu lukatazho ne, bino kilumbulula ne kumukwasha kupwisha lolo lukatazho.”

      b Kyambo kya Kingiliki kyatuntululwa’mba ‘kwiubilanga lusa’ kilumbulula “kuyanjila pamo.”

      Mwakonsha Kulondela Byepi Yesu?

      • Mu ñanyi jishinda Yesu mo amwesheshanga lusa na byo aubanga na bantu, kabiji twakonsha kumulondela byepi?​—Mateo 11:28-30.

      • Mambo ka o kyanemena kulondela byaubanga Yesu mu kumwesha lusa ku bantu?​—Mateo 9:9-13; 23:23.

      • Ñanyi byubilo bya kwa Yesu bimwesha’mba wayukile biumvwanga bantu, kabiji twakonsha kulondela byepi byo aubanga?​—Luka 7:36-50.

      • Kishimpi kya mwina Samaliya kimwesha byepi’mba lusa ke kyubilo kyawama, kabiji twakonsha kwingijisha byepi lufunjisho luji mu jino jishimikila?​—Luka 10:29-37.

  • “Yesu . . . Wibatemenwe ne ku Mpelo”
    ‘Iyai Mundondelenga’
    • KITANGO 16

      “Yesu . . . Wibatemenwe Kufika ne ku Mpelo”

      1, 2. Yesu waingijishe byepi bufuku bwapeleleko kwikala na batumwa banji, kabiji mambo ka kino kimye kicheche kyapeleleko o kyanemejile bingi kwi aye?

      BYO akonkenye pamo batumwa banji mu kibamba kya peulu mu nzubo ya mu Yelusalema, Yesu wayukile’mba bo bwajinga bufuku bwapeleleko kwikala nabo. Kimye kyafwenyenyenga pepi kya kubwelamo kwi Shanji. Kwashajiletu kakimye kacheche kuba’mba bamukwate ne kweseka lwitabilo lwanji. Lufu lwajingatu pepi, kechi lwamulengejile Yesu kubula kuta muchima batumwa banji ne.

      2 Yesu wibabujile jimo batumwa banji kuba’mba ukabwela ko afumine, pano bino wakijinga na byavula bya kwamba bya kwibakosesha pa mambo a bintu byajinga kulutwe yabo. Onkao mambo, waikele nabo pa byobya bimye byanemene bya kupelako na kwibafunjisha bintu byanema bya kwibakwasha kutwajijila kwikala bakishinka. Bintu byo esambile nabo pa kyokya kimye byawamine bingi kabiji bibatekeneshe. Pano mambo ka Yesu o atelejile muchima batumwa banji mu kifulo kya kwita muchima aye mwine? Mambo ka kino kimye kicheche kyapeleleko kwikala nabo o kyanemejile kwi aye? Mukumbu ke wa kuba’mba, wibatemenwe. Butemwe bwanji pe abo bwabayile bingi.

      3. Twayuka byepi’mba Yesu kechi wapembejile’mba bufuku bwanji bwa kupelako bukifike apa bino amweshe butemwe baana banji ba bwanga ne?

      3 Kimye kyo anembelenga bintu byamwekele bobwa bufuku panyuma ya kupitapo myaka yavula, mutumwa Yoano wanembele’mba: “Kijiilo kya Lupitailo saka kikyangye kufika, Yesu byo ayukile’mba kimye kyanji kyafika kya kufuma pano pa ntanda ne kubwela kwi Shanji, kabiji byo ebatemenwe banji bajinga pano pa ntanda, wibatemenwe kufika ne ku mpelo.” (Yoano 13:1) Yesu kechi wapembejile’mba abwa bufuku bukifike apa bino ebatemwe batumwa “banji” ne. Mu mwingilo wanji yense, wamwesheshe’mba wibatemwa bingi batumwa banji mu mashinda apusana pusana. Kyanema bingi kupalanguzha mashinda amo mo amwesheshanga butemwe bwanji, mambo kumulondela mu jino jishinda, tumwesha’mba twi baana banji ba bwanga bakine.

      Kutekenya Bantu

      4, 5. (a) Mambo ka Yesu o akebewenga kutekenya baana banji ba bwanga pa kwingila nabo? (b) Yesu waubilepo byepi na batumwa banji bakankelwe kwikala balaba mu bujimi bwa Ngesemani?

      4 Butemwe ne kutekanya byendela pamo. Kinembelo kya 1 Kolinda 13:4 kyaamba’mba, “butemwe butekanya,” kabiji kutekanye kwavwangamo ne kwilekelako mambo. Nanchi Yesu wakebanga kutekenya baana banji ba bwanga pa kwingila nabo nyi? Ee, watekenye. Byonka byo twafunjile mu Kitango 3, kibakatezhe bingi batumwa pa kubatu’mba bekale na kyubilo kya kwipelula. Javula bepachikanga bingi pa mambo a kukebatu kuyuka wajinga mukulumpe pe abo. Nga Yesu waubilepo byepi? Nanchi wazhingilanga ne kwibakajipila nyi? Ine, wibalumbulwilanga bintu saka atekanya, ne pa kimyetu kyo “pabuukile mapata akatampe” pa wajinga mukulumpe pe abo abwa bufuku bwapeleleko kwikala nabo.​—Luka 22:24-30; Mateo 20:20-28; Mako 9:33-37.

      5 Pa bobwa bufuku bwapeleleko, Yesu wayile mu bujimi bwa Ngesemani na batumwa bakishinka 11, kabiji waesekelwe jikwabo. Byo ashile batumwa batanu na basatu, Yesu wasendele Petelo, Yakoba ne Yoano ne kuya nabo mukachi ka bujimi. Yesu wibabujile’mba: “Amiwa naumvwa bingi bulanda nsaka ne kufwa. Shalai ponka pano mulabenga ne kukenkenta.” Waendeleko pacheche watendeka ne kulombesha. Panyuma ya kulomba kimye kyabaya, wabwelele kwajinga batumwa basatu. Wataine babena kuba ka? Pa kikye kimye kya lweseko lwanji lukatampe, wibataine baji mu mutulo twine. Nanchi wibanenene na mambo a kubula kwikala balaba nyi? Ine, aye wibatundaikile saka atekanya. Byambo byanji bya lusa byamwesheshe’mba wayukile byo bakokele ne bintu byo bapichilengamo.a Waambile’mba: “Kine muchima wakebesha, pakuba mubiji wakooka.” Yesu watwajijile kwibatekenya bufuku bonse nangwa kya kuba wibataine bimye bisatu saka balaala.​—Mateo 26:36-46.

      6. Twakonsha kulondela byepi Yesu mu byo twingila na bakwetu?

      6 Kitundaika bingi kuyuka’mba Yesu kechi walengulwile batumwa banji ne. Mu kutekanya kwanji mwafumine byawama, mambo bano banabalume bakishinka bafunjile buneme bwa kwipelula ne kwikala balaba. (1 Petelo 3:8; 4:7) Twakonsha kulondela byepi Yesu mu byo twingila na bakwetu? Kikatakata bakulumpe mu kipwilo bafwainwa kutekenya bakwabo. Balongo ne banyenga bakonsha kusolomoka mukulumpe mu kipwilo pa mambo a makatazho abo pa kimye kya kuba mukulumpe wakoka nangwa kampe wapayankana na bintu byanji. Bimye bimo, aba bakeba bukwasho bakonsha kukankalwa kwingijilapo bukiji pa bintu byo bebajimunako. Nangwa byonkabyo, bakulumpe mu kipwilo batekanya bafunjisha na “kukooka muchima” ne ‘kulama jitanga na kifyele.’ (2 Timoti 2:24, 25; Byubilo 20:28, 29) Bansemi nabo bafwainwa kulondela Yesu mu kumwesha butekanye, mambo bimye bimo baana bakonsha kukankalwa kwingijilapo bukiji pa byo bebajimunako nangwa kwibafunda. Butemwe ne kutekanya kukakwasha bansemi kubula kulefulwa kimye kyo babena kufunjisha baana babo. Inge mwatekanya, mwakonsha kufuma bintu byawama bingi.​—Salamo 127:3.

      Kwibamwena Bibafwainwa

      7. Mu ñanyi mashinda Yesu mo amwenejile baana banji ba bwanga bintu bya ku mubiji?

      7 Butemwe bumwekela mu mingilo yawama. (1 Yoano 3:17, 18) “Kechi bukeba bintu bibuwamina abo bwine ne.” (1 Kolinda 13:5) Butemwe bwamulengejile Yesu kumwena baana banji ba bwanga bintu bya ku mubiji. Aye wibamwenanga bino bintu saka bakyangyetu ne kumubuula byo bakebanga ne. Kimye kyo amwene’mba bakooka, wibambijile’mba “twayai ku mpunzha kwa bunke bwetu tukakokolokeko pacheche.” (Mako 6:31) Byo amwene’mba bafwa nzala, wibajishishe, pamo na biumbi bya bantu bakwabo baishile kumvwa byo afunjishenga.​—Mateo 14:19, 20; 15:35-37.

      8, 9. (a) Ki ka kimwesha’mba Yesu wayukile ne kumwena baana banji ba bwanga bintu bya ku mupashi byo bakajilwe? (b) Byo ajinga pa kichi kya lumanamo, Yesu wamwesheshe byepi’mba watele muchima ku bwikalo bwa bainanji?

      8 Yesu wayukile ne kumwena baana banji ba bwanga bintu bya ku mupashi byo bakajilwe. (Mateo 4:4; 5:3) Pa kufunjisha, wibatanga bingi muchima. Waambile Jashi ja pa Mutumba kikatakata kuba’mba baana banji ba bwanga bamwenemo. (Mateo 5:1, 2, 13-16) Byo aingijishanga bishimpi pa kufunjisha, “wibalumbulwilanga bintu byonse ku mbaji.” (Mako 4:34) Yesu waambijile jimo kuba’mba ukatongola “kalume wa kishinka kabiji wa maana” ukajishanga kajo baana banji ba bwanga mu moba a kupelako. Uno kalume wa kishinka ke jibumba jicheche jalengwa na balongo ba kwa Yesu bashingwa na mupashi baji pano pa ntanda babena kunengezha “kajo pa kimye kyafwainwa” kutendeka mu 1919 C.E.​—Mateo 24:45.

      9 Pa juba ja lufu lwanji, Yesu wamwesheshe byo atele muchima balunda nanji ne kwibalengela kwikala na bulunda bwakosa ne Yehoba. Akifwanyikizhai kyamwekele. Yesu wajinga pa kichi kya lumanamo saka aji mu misongo ikatampe. Pa kuba’mba apeme, kyamweka wikokelenga saka asuntuka kujimbila ku maulu anji. Kino kyamulengejile kumvwa misongo mambo kinemenezhi kya mubiji wanji kyalengejilenga misumali yo bamupopele ku maulu kubayisha kilonda kabiji nyuma yajinga na minkakamba ikushilenga ku kichi. Na mambo a ino misongo, kyamukatezhenga bingi pa kubatu’mba ambe. Pano bino, saka akyangye kufwa, Yesu waambile byambo byamwesheshe’mba watemenwe bingi inanji, aye Maliya. Byo amwene Maliya ne mutumwa Yoano saka baimana pepi, Yesu wasuntwileko jiwi ne kwambila bainanji amba: “Talai mwanenu wo!” Kabiji kwi Yoano waambile’mba: “Tala! Bainobe bo.” (Yoano 19:26, 27) Yesu wayukile kuba’mba uno mutumwa wakishinka kechi ukamwenangatu Maliya bintu bya ku mubiji byonkatu ne, bino ne bya ku mupashi.b

      Kipikichala: 1. Nsemi wamulume ubena kutangijila ku popwela kwa kisemi na bakazhi ne bana basatu. 2. Kisemi kibena kukaila pamo. 3. Kisemi kibena kujiila pamo kajo.

      Bansemi ba kifyele batekenya baana babo ne kwibamwena bintu byo bakeba

      10. Bansemi bakonsha kulondela byepi Yesu kumwena baana babo bintu byo bakajilwa?

      10 Bansemi ba kifyele bamona Yesu kwikala wakumwenako wawama. Nsemi wamulume watemwa kisemi kyanji wikimwena bintu bya ku mubiji. (1 Timoti 5:8) Mitwe ya bisemi iji na butemwe kabiji yayuka kwesakanya bintu bulongo, ikalako na kimye kyawama kya kukokoloka ne kukayako. Kyakilapo kunema, bansemi bena Kilishitu banengezhezha baana babo bintu bya ku mupashi. Mu ñanyi jishinda? Bansemi ba uno mutundu banengezha kupopwela kwa kisemi kimye kyonse, kabiji besekesha bingi kumona’mba bipungu byonse bya lufunjisho bibena kutundaika baana babo ne kwibaletela lusekelo. (Mpitulukilo ya mu mizhilo 6:6, 7) Kupichila mu byambo ne mu byubilo, bansemi bafunjisha baana babo kuba’mba mwingilo wa kusapwila ke mwingilo wanema bingi kabiji ne kuba’mba kunengezha ne kutanwa ku kupwila kwa bwina Kilishitu ke lubaji lwanema bingi lwa mutanchi wabo wa ku mupashi.​—Bahebelu 10:24, 25.

      Kwilekelako Mambo

      11. Yesu wafunjishe ka baana banji ba bwanga pa mambo a kulekelako bantu mambo?

      11 Kulekelako bakwetu mambo kumwesha butemwe. (Kolose 3:13, 14) Kinembelo kya 1 Kolinda 13:5 kyaamba’mba: Butemwe “kechi buvuluka kintu kyatama ne.” Pa bimye byavula, Yesu wafunjishe baana banji ba bwanga buneme buji mu kwilekelako mambo. Wibakambizhe kulekelako bakwabo mambo “kechi bimye bitanu na bibiji ne, kana bimye 77,” ko kuba’mba kafwako pa kupelela ne. (Mateo 18:21, 22) Wibafunjishe kuba’mba umvwe ndengamambo ye bakajipila walapila, bafwainwa kumulekelako mambo. (Luka 17:3, 4) Nangwa byonkabyo, Yesu kechi wajinga nobe Bafaliseo bakamfutumfutu bafunjishanga mu byambo byonkatu ne; bino aye wafunjishanga kupichila ne mu byo aubanga. (Mateo 23:2-4) Twayai twisambe pe Yesu byo alekejileko mambo mulunda nanji wamufichishe ku muchima.

      Yesu uji peulu ubena kutala Petelo mu lubanza saka abena kumukana’mba kechi wa muyuka ne.

      12, 13. (a) Mu ñanyi jishinda Petelo mo amulengele mambo Yesu pa juba jo bamukwachile? (b) Nga byaubile Yesu panyuma ya lusanguko lwanji bimwesha byepi’mba Yesu walekelanga bantu mambo kechi kwambatu pa kanwa ne?

      12 Yesu wajinga mulunda wa kwa mutumwa Petelo, mwanamulume wajinga na muchima wawama kabiji wajinga na kanswatu. Yesu wamwene byubilo byawama byajinga na Petelo kabiji wamupele mingilo yavula yanema bingi. Ba Petelo, Yakoba ne Yoano bemwenejile bene bya kukumya bimo byabujile kumonapo bakwabo batumwa. (Mateo 17:1, 2; Luka 8:49-55) Byonka byo twisambilepo mu mafuka afumako, Petelo ye umo wajinga pa batumwa bayile ne Yesu mukachi kene ka bujimi bwa Ngesemani pa juba jo bamukwachile Yesu. Nangwa byonkabyo, bonka bwa bufuku kimye Yesu kyo bamusolwele ne kumukasa, Petelo ne bakwabo batumwa bamushile Yesu ne kunyema. Palutwe kacheche, Petelo wachinchikile ne kwimana pangye kimye Yesu kyo bamutotolweshenga. Pano bino, Petelo waumvwine moyo ne kulenga mambo akatampe​—pa bimye bisatu wakainetu nsalansala’mba kechi wamuyukile Yesu ne. (Mateo 26:69-75) Nga Yesu waubile byepi? Nga anweba mwakonsha kuba byepi umvwe mulunda nenu wa pa muchima wimukana byonka Petelo byo akaine Yesu?

      13 Yesu waswijile jimo kulekelako mambo Petelo. Wayukile’mba Petelo kya mukolele bingi ku muchima pa byo aubile. Kabiji uno mutumwa walapijile, “kyamukolele bingi ku muchima watendeka ne kujila.” (Mako 14:72) Pa juba jo asangukile, Yesu wamwekele kwi Petelo, kampe na kumutekenesha ne kutundaika uno mutumwa. (Luka 24:34; 1 Kolinda 15:5) Byo papichile nobe bañondo babiji, Yesu wanemekele Petelo kupichila mu kumutongola kushimuna bukamonyi ku mabumba a bantu mu Yelusalema pa juba ja Pentekosta. (Byubilo 2:14-40) Twafwainwa kuvulukanga’mba Yesu kechi wibazhingijile batumwa banji na mambo a kuba’mba bamunyemene ne. Byo asangukile watwajijile kwibeta’mba “balongo bami.” (Mateo 28:10) Yesu kechi witubuulatu bya kulekelako bakwetu mambo ne, bino ne aye walekelangako bantu mambo.

      14. Mambo ka o twafwainwa kufunjila kulekelako bakwetu mambo, kabiji twakonsha kumwesha byepi’mba twaswila jimo kulekela bakwetu mambo?

      14 Byo tuji baana ba bwanga ba kwa Yesu twafwainwa kufunda kulekelako bakwetu mambo. Mambo ka? Kupusanako ne Yesu, atweba twi bambulwa kulumbuluka byonka bijitu boba bakonsha kwitulenga mambo. Pa kimye pa kimye, twituntula mu byambo ne mu byubilo. (Loma 3:23; Yakoba 3:2) Na mambo a lusa, umvwe ketulekeleko bakwetu mambo, ne atweba Lesa uketulekelako mambo etu. (Mako 11:25) Pano twakonsha kumwesha byepi’mba twaswila jimo kulekela mambo aba betulenga mambo? Javula, butemwe bwitukwasha ne kulubakotu ku tumambo tucheche twa bakwetu. (1 Petelo 4:8) Umvwe aba betulenga mambo balapila kyakine, byonka Petelo byo aubile, twafwainwa kulondela muchima wa kwa Yesu wa kuswila jimo kulekela bantu mambo. Kechi twafwainwa kwikalanga na mfika ne, bino twafwainwa kulubakotu ku byaubiwa. (Efisesa 4:32) Inge ke tube bino, tulengela kipwilo kwikala mutende kabiji ne atweba bene twikala bakasuluka mu milanguluko ne muchima.​—1 Petelo 3:11.

      Yesu Waketekejile Baana Banji ba Bwanga

      15. Mambo ka Yesu o aketekejile baana banji ba bwanga nangwa kya kuba batamishanga?

      15 Butemwe ne luketekelo byendela pamo. Butemwe “bwitabila bintu byonse.”c (1 Kolinda 13:7) Na mambo a butemwe, Yesu waketekejile bingi baana banji ba bwanga nangwa kya kuba bajinga bambulwa kulumbuluka. Wibaketekejile bingi ne kushiinwa’mba mu michima yabo batemenwe bingi Yehoba kabiji ne kukebesha kuba kyaswa muchima wanji. Nangwatu kimye kyo batamishanga, Yesu kechi wibalengululanga ne. Kimye mutumwa Yakoba ne Yoano kyo babujile inabo kwambila Yesu amba bakekale nanji mu Bufumu bwanji, Yesu kechi wazhinaukile bukishinka bwabo nangwa kwibakana kwikala batumwa banji ne.​—Mateo 20:20-28.

      16, 17. Mingilo ka Yesu yo apele baana banji ba bwanga?

      16 Na mambo a kwibaketekela, Yesu wapele baana banji ba bwanga mingilo yavula. Pa bimye bibiji byo avuzhizhe kajo mu jishinda ja kukumya ne kujisha jibumba ja bantu, wapele baana banji ba bwanga mwingilo wa kwabanya kajo. (Mateo 14:19; 15:36) Byo anengezhenga Kijiilo kyanji kya Lupitailo kyapeleleko, watumine Petelo ne Yoano kuya ku Yelusalema na kunengezha bintu bulongo. Bayile na kunengezha mwana mukooko, binyu, shinkwa wabula mbizho, bishu byalula ne bintutu bikwabo byakebewenga. Uno kechi wajinga mwingilo wa panshi ne, mambo kuja Kijiilo kya Lupitailo mu jishinda jalumbuluka ke kintu kyakebewanga bingi mu Mizhilo ya Mosesa kabiji Yesu walondejile ino Mizhilo. Kabiji pa joja juba bufuku Yesu waingijishe binyu ne shinkwa wabula mbizho kwikala bimpashañano kimye kyo atendekeshe Kivuluko kya lufu lwanji.​—Mateo 26:17-19; Luka 22:8, 13.

      17 Yesu wapele baana banji ba bwanga ne mingilotu ikwabo yanema bingi. Vulukai’mba Yesu wapele baana banji ba bwanga mwingilo wanema wa kusapwila ne kulenga baana ba bwanga. (Mateo 28:18-20) Byonka byo twisambapo kala, wapeletu aba bashingwa bamulondejilenga pano pa ntanda mwingilo wanema wa kunengezha ne kupana kajo ka ku mupashi. (Luka 12:42-44) Lelo jino, nangwa kya kuba ubena kulama mwiulu, Yesu wapaine kipwilo kyanji pano pa ntanda kwikala mu maboko a banabalume boba bulongo, ko kuba’mba “wapaine bantu kwikala bya bupe.”​—Efisesa 4:8, 11, 12.

      18-20. (a) Twakonsha kuketekela byepi bakwetu ba mu lwitabilo? (b) Twakonsha kuba byepi pa kupapo bakwetu mingilo imo byonka byaubanga Yesu? (c) Ki ka kyo tukesambapo mu kitango kyalondelapo?

      18 Twakonsha kulondela byepi byaubanga Yesu mu byo twingila na bakwetu? Kuketekela bakwetu ba mu lwitabilo kumwesha’mba twibatemwa. Twayai tuvulukenga’mba muntu wa butemwe kimye kyonse ukeba byawama mu bakwabo kechi byatama ne. Umvwe bakwetu betufichisha ku muchima, butemwe buketukwasha kubula kwibalangulukila’mba baji na byubilo byatama. (Mateo 7:1, 2) Umvwe saka tulanguluka byawama pa bakwetu ba mu lwitabilo, tukebobilanga bintu bya kwibakomesha kechi bya kwibatozha ne.​—1 Tesalonika 5:11.

      19 Nanchi twakonsha kupapo bakwetu mingilo imo byonka byaubanga Yesu nyi? Kikwasha bingi kikatakata bakulumpe mu kipwilo kupapo bakwabo mingilo imo ibafwainwa ne kwibaketekela kuba’mba bakengilatu bulongo. Bakulumpe boba bulongo mu kipwilo bakonsha kusalapo mingilo imo ya kufunjisha banabalume babena kuba bulongo ne “kukanamina” mingilo mu kipwilo. (1 Timoti 3:1; 2 Timoti 2:2) Kuba bino kwanema bingi. Yehoba byo atwajijila kupesha mwingilo ye tubena kwingila wa Bufumu bwanji, kibena kukebewa bingi banabalume boba bulongo kufunda mingilo.​—Isaya 60:22.

      20 Yesu kine witumwesheshe bya kuba pa kumwesha butemwe ku bakwetu. Pa mashinda onse o twakonsha kumulondelamo, kulondela butemwe bwanji jo jishinda jakilapo kunema. Mu kitango kyalondelapo, tukesamba pa kyubilo kikatampe kya butemwe bwanji pe atweba​—kwitufwila.

      a Kuji bintu byavula byalengejile batumwa kulaala tulo kechi kukooka konkatu ne. Jishimikila jiji mu Luka 22:45 jaamba’mba Yesu ‘wibataine sa balala mu tulo twa bulanda.’

      b Kyamweka pa kino kimye Maliya wajinga wafwilwa kala, kabiji kyamweka baana banji bamo kechi bakijinga baana ba bwanga ba kwa Yesu ne.​—Yoano 7:5.

      c Nangwa byonkabyo, butemwe kechi bwafwainwa kwikala bwa kitabilambijinga ne. Bino bwafwainwa kwikala bobwa bubula kuzhingila nangwa kuba kichima. Butemwe kechi buzhachisha nangwa kwamba byatama pa bantu ne.

      Mwakonsha Kulondela Byepi Yesu?

      • Mambo ka o kyanemena kumvwina lujimo lwa kwa Yesu pa kwilekelako mambo?​—Mateo 6:14, 15.

      • Twakonsha kwingijisha byepi kishinka kiji mu kishimpi kya kwa Yesu pa kulekelako bakwetu mambo?​—Mateo 18:23-35.

      • Yesu walangulukijilengako byepi baana banji ba bwanga, kabiji twakonsha kumulondela byepi?​—Mateo 20:17-19; Yoano 16:12.

      • Yesu walengejile byepi Petelo kuyuka’mba wamuketekejile, kabiji twakonsha kuketekela byepi bakwetu?​—Luka 22:31, 32.

Mabuku a mu Kikaonde (1992-2025)
Shinkai
Shinkulai
  • Kikaonde
  • Tuminaiko Bakwenu
  • Byo Mukeba
  • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
  • Terms of Use
  • Privacy Policy
  • Privacy Settings
  • JW.ORG
  • Shinkulai
Tuminaiko Bakwenu