BUTALA BWA MABUKU BWA PA INTANETI
Kyamba kya Usopa
BUTALA BWA PA INTANETI
Kikaonde
Pa kukebela
  • Bisopelo
  • BAIBOLO
  • MABUKU
  • KUPWILA
  • Yesu Waikele Mesiasa
    Bintu byo Mwakonsha Kufunda mu Baibolo
    • Aku Yesu bamutizhatu kwi Yoano, mupashi wa Lesa waishile pe aye nobe nkunda

      LUFUNJISHO 74

      Yesu Waikele Mesiasa

      Yoano wasapwilanga’mba: ‘Kuji muntu wankila ubena kwiya.’ Yesu byo afikizhe myaka 30, wafumine ku Ngalilea ne kuya ku Mukola wa Yodano, Yoano ko abatizhizhenga bantu. Yesu wakebelenga Yoano kumubatizha, bino Yoano waambile’mba: ‘Kechi nafwainwa kwimubatizha ne. Yenu mwafwainwa kumbatizha.’ Yesu waambijile Yoano amba: ‘Yehoba wakeba’mba umbatizhe.’ Kepo bayile Mukola wa Yodano, kabiji Yoano wabatizhe Yesu mu mema.

      Yesu byo atuntukile mu mema, walombele. Ponkapotu jiulu jashinkukile, kabiji mupashi wa Lesa waishile pe aye nobe nkunda. Kepo Yehoba ambile mwiulu amba: “Uno ye Mwanami ye natemwa, mo mmwena lusekelo.”

      Mupashi wa Yehoba byo aishile pe Yesu, popo aikele ke Kilishitu nangwa’mba Mesiasa. Po po atendekele kwingila mwingilo wamupele Yehoba pano pa ntanda.

      Aku ubatizhiwatu, Yesu wayile mu kiselebwa mo aikele moba 40. Byo abwelele, wayile nakumona Yoano. Yesu byo afikilenga kwipi nako ajinga, Yoano waambile’mba: ‘Talai, Mwana Mukooko wa Lesa ukafumyapo bundengamambo bwa ba pano pa ntanda.’ Bino byambo byaambile Yoano, byalengejile bantu kuyuka’mba Yesu ye wajinga Mesiasa. Wayuka kyamwekejile Yesu byo ajinga mu kiselebwa nyi? Tusakumvwa byamwekele mu kitango kyalondelapo.

      “Jiwi jafumine mwiulu amba: ‘Obewa wi Mwanami ye natemwa; mo mmwena lusekelo.’”—Mako 1:11

      Mepuzho: Mambo ka Yesu o abatizhiwe? Mambo ka Yoano o aambijile’mba Yesu Mwana Mukooko wa Lesa?

      Mateo 3:13-17; Mako 1:9-11; Luka 3:21-23; Yoano 1:29-34; Isaya 42:1; Bahebelu 10:7-9

  • Diabola Waeseka Yesu
    Bintu byo Mwakonsha Kufunda mu Baibolo
    • Yesu wakana kwitaya panshi kufuma peulu ya jikonka ja nzubo ya Lesa

      LUFUNJISHO 75

      Diabola Waeseka Yesu

      Yesu wakana kwalula mabwe ke bashinkwa

      Yesu byo abatizhiwe, mupashi wazhila wamutwajile mungye. Wafwile bingi nzala mambo kechi wajiilepo kajo pa moba 40 ne. Kepo Diabola aishile na kweseka Yesu, ne kumwambila’mba: ‘Umvwe wi Mwana Lesa, ambila ano mabwe aluke ke bashinkwa.’ Bino Yesu pa kumukumbula waambile byaamba Binembelo amba: ‘Kyanembwa’mba, muntu kechi ukamwena bumi mu kajo konkatu ne. Bino wafwainwa kumvwinanga byamba Yehoba.’

      Kyalondejilepo, Diabola wazhinaukile Yesu ne kumwambila’mba: ‘Umvwe wi Mwana Lesa, itaye panshi kufuma peulu ya jikonka ja nzubo ya Lesa. Mambo kyanembwa’mba, Lesa ukatuma bamalaika banji ne abo bakakuzhikijila.’ Yesu pa kumukumbula waambile byaamba Binembelo amba: ‘Kyanembwa’mba kechi wafwainwa kweseka Yehoba ne.’

      Yesu wakana byamubuujile Satana kuba’mba ukamupa mabufumu onse a pano pa ntanda

      Kepo Satana amwesheshe Yesu bufumu bonse bwa pano pa ntanda ne lukumo lwabo ne kumwambila’mba: ‘Nsakukupa buno bufumu bonse ne lukumo lwabo umvwe umfukamine ne kumpopwela.’ Yesu wamukumbwile’mba: ‘Fuma papo Satana. Mambo kyanembwa’mba wafwainwa kupopwelatu Yehoba.’

      Diabola byo apwishishe kumweseka, wamushile, kabiji bamalaika baishile ne kupa Yesu kajo ka kuja. Kufumatu kyokya kimye, Yesu wasapwijilenga mambo awama a Bufumu. Uno ye mwingilo ye bamwambijile kwingila pano pa ntanda. Bantu batemenwe bingi byafunjishanga Yesu, kabiji bamulondelanga konse ko ayanga.

      “Umvwe [Diabola] waamba bubela, wamba bifuma mu muchima wanji mwine, mambo aye ye wa bubela kabiji ye shanja bubela.”—Yoano 8:44

      Mepuzho: Ñanyi meseko atanshi o bamwesekele Yesu? Yesu wamukumbwile byepi Diabola?

      Mateo 4:1-11; Mako 1:12, 13; Luka 4:1-15; Mpitulukilo ya mu Mizhilo 6:13, 16; 8:3; Yakoba 4:7

  • Yesu Watokeshe Nzubo ya Lesa
    Bintu byo Mwakonsha Kufunda mu Baibolo
    • Yesu waingijishe kinzhipunzhipu pa kufumyamo banyama ne kupinuna matebulu a bantu bapimpwilenga mali mu nzubo ya Lesa

      LUFUNJISHO 76

      Yesu Watokeshe Nzubo ya Lesa

      Kimye kya mwela wa mebele mu mwaka wa 30 C.E., Yesu wayile ku Yelusalema. Bantu bavula baishile mu uno muzhi ku Kijiilo kya Lupitailo. Baletele banyama ba milambo ku nzubo ya Lesa. Bantu bavula baishile saka basenda banyama babo, bino bakwabo bapotelenga monka mu Yelusalema.

      Yesu byo ayile ku nzubo ya Lesa, wataine bantu na kupotesha banyama. Baubilenga busulu mu nzubo ya Yehoba. Yesu waubilepo byepi? Walengele kinzhipunzhipu kya mizhinge ne kufumyamo mu nzubo ya Lesa mikooko ne bañombe. Wapinwine matebulu a bantu bapimpwilenga mali ne kwichila mali panshi. Yesu waambijile bapoteshenga bankunda amba: ‘Fumyai bino bintu muno. Kechi mwafwainwa kwalula nzubo ya Batata ke mwakubila busulu ne.’

      Bantu bajinga pa nzubo ya Lesa, bakuminye bingi pa byaubile Yesu. Baana banji ba bwanga bavulukile bungauzhi bwaambile pe Mesiasa amba: ‘Nkekala na lupata pa nzubo ya Yehoba.’

      Bino mu mwaka wa 33 C.E., Yesu watokeshe nzubo ya Lesa jikwabo. Kechi waswishishe bantu kulengulula nzubo ya Bashanji ne.

      “Kechi mwakonsha kwikala bakalume ba Lesa ne ba Nsabo ne.”—Luka 16:13

      Mepuzho: Yesu waubile byepi bantu byo bapoteshenga banyama mu nzubo ya Lesa? Mambo ka Yesu o aubijile bino?

      Mateo 21:12, 13; Mako 11:15-17; Luka 19:45, 46; Yoano 2:13-17; Salamo 69:9

  • Mwanamukazhi Waishile ku Mushima
    Bintu byo Mwakonsha Kufunda mu Baibolo
    • Yesu ubena kwisamba na mwanamukazhi mwina Samaliya ku mushima wa kwa Yakoba

      LUFUNJISHO 77

      Mwanamukazhi Waishile ku Mushima

      Kijiilo kya Lupitailo byo kyapwile, Yesu ne baana banji ba bwanga pa kubwela ku Ngalilea bapichile mu Samaliya. Byo bafikile kwipi na muzhi wa Saikala, Yesu waikele na kukokoloka ku mushima wa kwa Yakoba. Byo akokolokelenga, baana banji ba bwanga bayile mu muzhi na kupota kajo.

      Mwanamukazhi waishile ku mushima na kutapula mema. Yesu wamwambijile’mba: “Mpepo mema.” Aye wamwambijile’mba: ‘Mambo ka o mubena kwambila ne amiwa? Amiwa ne mwanamukazhi mwina Samaliya. Bayudea kechi bomvwañana na bena Samaliya ne. Yesu wamwambijile’mba: ‘Umvwe wangyuka, inge waji kundomba mema, ne amiwa inge na kupa mema a bumi.’ Uno mwanamukazhi wa mwipwizhe’mba: ‘Mwatazha mu ka? Mambo kechi muji ne na kya kupwilako mema ne.’ Yesu waambile’mba: ‘Yense ukatoma mema o nkamupa kechi ukafwa kilaka jibiji ne.’ Mwanamukazhi waambile’mba: “Mwane, bampepo oo mema.”

      Kepo Yesu amwambijile’mba: ‘Yanga ukete mwatawobe eye kuno ku mushima.’ Mwanamukazhi waambile’mba: “Amiwa mulume mfwaye.” Yesu wamwambijile’mba: ‘Waamba kine. Wasongolwa bimye bitanu, mwanamulume ye uji nanji luno kechi mwatawobe ne.’ Uno mwanamukazhi waambile’mba: ‘Namona mwi ngauzhi. Bantu bavula bayuka kuba’mba bafwainwa kupopwela Lesa ku uno mutumba, bino Bayudea baamba’mba twafwainwatu kupopwela Lesa mu Yelusalema. Naketekela kuba’mba inge Mesiasa waiya, uketufunjisha bya kupopwela Lesa.’ Kepo Yesu amubuujile byambo byo abujile kubuulapo muntu nangwa umo ne, amba: ‘Amiwa yami Mesiasa.’

      Yesu ubena kwisamba na bena Samaliya

      Uno mwanamukazhi wayile lubilo mu muzhi wa Samaliya ne kwamba’mba: ‘Natana Mesiasa. Wayuka bintu byonse pe amiwa. Twayai mukamumone.’ Bantu bamulondejile ku mushima kabiji batelekelenga ku byafunjishenga Yesu.

      Bena Samaliya baambijile Yesu kuba’mba ekale mu muzhi wa Samaliya. Waikelemo moba abiji na kwibafunjisha, kabiji bantu bavula baitabijile. Baambijile mwanamukazhi mwina Samaliya amba: ‘Twiumvwina atwe bene, kabiji twayuka’mba uno muntu kine mupulushi wa ba pano pa ntanda.’

      “‘Iyai!’ kabiji yense wafwa kilaka eye; ne yense wasaka, atambule mema a bumi a bupetu.”—Lumwekesho 22:17

      Mepuzho: Ki ka kyalengejile mwanamukazhi mwina Samaliya kukumya kimye Yesu kyo esambilenga nanji? Wamubujile’mba ka?

      Yoano 4:1-42

  • Yesu Wasapwilanga pa Bufumu bwa Mwiulu
    Bintu byo Mwakonsha Kufunda mu Baibolo
    • Yesu ubena kusapwila na mwana wa bwanga

      LUFUNJISHO 78

      Yesu Wasapwilanga pa Bufumu bwa Mwiulu

      Byo abatizhiwe, Yesu watendekele kusapwila’mba: ‘Bufumu wa Lesa bwafwenya pepi.’ Baana ba bwanga bamulondejile byo ayile ku Ngalilea ne ku Yudea. Byo abwelele ku Nazala ko akomejile, Yesu wayile ku nshinagoga, byo bamupele muvungilo wa ngauzhi Isaya, watangile na jiwi ja peulu amba: ‘Mupashi wa Yehoba uji pe amiwa pa kuba’mba nsapwile mambo awama.’ Kino kyalumbulwilenga ka? Nangwa kya kuba bantu bakebelenga bingi kumona Yesu na kuba bya kukumya, mwingilo mwine ye bamupelejile mupashi wazhila ke wa kusapwila mambo awama. Kepo abujile bamutelekelenga’mba: ‘Buno bungauzhi bwafika.’

      Byo papichile kimye, Yesu wayile ku Kalunga ka Ngalilea ko akataine baana banji ba bwanga bana bakwatanga masabi. Wibambijile’mba: ‘Ndondelainga kabiji nsakwimwalula ke bakukwata bantu.’ Bano bajinga ba Petelo, Andeleo, Yakoba ne Yoano. Ponkapotu bashile makonde abo kebamulondele. Bayile ku Ngalilea saka basapwila pa Bufumu bwa Yehoba. Basapwijilenga mu mashinagoga, mu bisankanyi ne mu mikwakwa. Kabiji jibumba jikatampe jamulondejilenga konse ko ayilenga. Ne nkuwa ya kwa Yesu yaumvwanyikile monse mu mapunzha kukafikatu ne ku Silya.

      Mu kuya kwa kimye, Yesu wapele batumwa banji bulume bwa kubuka bantu bikola ne kupanga bandemona. Bakwabo bayile nanji na kusapwila mu mizhi ikatampe ne ku nzubo ku nzubo. Banabakazhi ba kishinka kubikapotu ne Maliya wa ku Mangadala, Yoana ne Susana ne bakwabotu bakwashishenga Yesu ne batumwa banji.

      Byo apwishishe kufunjisha baana banji ba bwanga, Yesu wibatumine kuya na kusapwila. Byo basapwijilenga mu Ngalilea, bantu bavula baikele baana ba bwanga ne kubatizhiwa. Bavula bakebelenga kwikala baana ba bwanga, kino kyalengejile Yesu kwibafwanyikizha ku bujimi bubena kukebewa kunowa. Waambile’mba: ‘Lombai kwi Yehoba pa kuba’mba atume ba mingilo bavula mu mwingilo wanji wa kunowa.’ Kepo aichile bakwabo 70 ne kwibatuma babiji babiji na kusapwila mu Yudea monse. Basapwijile bantu bavula bingi pa Bufumu. Baana ba bwanga byo babwelele, babuujile Yesu bintu byonse byamwekele. Diabola wakankelwe kukanya baana ba bwanga kwingila uno mwingilo.

      Yesu saka akyangye kuya mwiulu, watundaikile baana banji ba bwanga kutwajijila kwingila uno mwingilo wanema bingi. Wibabuujile’mba: ‘Sapwilainga mambo awama mwaya ntanda yonse. Funjishainga bantu Mambo a Lesa, ne kwibabatizha.’

      “Nafwainwa kusapwila mambo awama a Bufumu bwa Lesa ne ku mizhi ikwabo, mambo kino kyo kyo bantumijile.”—Luka 4:43

      Mepuzho: Ñanyi mwingilo Yesu ye apele baana banji ba bawanga? Baana ba bwanga baumvwine byepi kimye kyo bebapele uno mwingilo?

      Mateo 4:17-25; 9:35-38; 28:19, 20; Mako 1:14-20; Luka 4:14-21; 8:1-3; 10:1-22

  • Yesu Waubile bya Kukumya Byavula
    Bintu byo Mwakonsha Kufunda mu Baibolo
    • Bakolwa baishilenga kwi Yesu na kubukwa

      LUFUNJISHO 79

      Yesu Waubile bya Kukumya Byavula

      Yesu waishile pano pa ntanda na kusapwila mambo awama a Bufumu. Yehoba wapeele Yesu mupashi wazhila wamulengelanga kuba bya kukumya. Bino bya kukumya byamweshangatu patoka Yesu byo akooba inge waikala Mfumu. Wabukakanga bakolwa. Konse ko ayanga bantu bakolwa baiyanga na kubukwa, kabiji wibabukangatu bonse. Bampofu wibalabishanga meso. Bashinka matwi ne bakolwa kalepu nabo wibabukanga. Kabiji wapanganga ne bandemona mu bantu. Nangwatu inge bakwata ku kivwalo kyanji babukwanga. Bantu bavula bamulondelanga Yesu konse ko ayanga. Nangwa kimye kyo akebanga kukokolokapo kwa bunke, bantu inge baiya kechi wibapanganga ne.

      Juba jimo, Yesu bamuletejile mwanamulume wa kalepu ku nzubo ko afikijile. Bino bantu bavujile bingi mu nzubo kya kuba bakankelwe kutwela. Onkao mambo, bakanjijile ne kusaba musemi ne kumunzenzumwina mukachi kwi Yesu. Yesu waambijile uno mwanamulume amba: ‘Imana wende.’ Byo aimene ne kwenda, bantu bakuminye bingi.

      Mu muzhi umo, Yesu wataine banabalume jikumi bajinga na mbumba saka baimana kwalepa nakubijika’mba: ‘Yesu, tukwashai.’ Mu oa moba bantu baji na mbumba kechi bebaswishanga kwiya kwipi na bantu ne. Yesu wibambijile’mba yainga ku nzubo ya Lesa, byonka byaambile Muzhilo wa kwa Yehoba amba baji na mbumba ko bafwainwa kuya inge babukwa. Byo bailenga, bonse babukilwe. Umo byo amwene’mba wabukwa, wabwelele na kusanchila Yesu ne kutota Lesa. Pa bano bonse jikumi, umotu ye wasanchijile Yesu.

      Kwajinga mwanamukazhi umo wakolelwe myaka 12. Wayile mu jibumba kunyuma ya kwa Yesu ne kukwata ku kivwalo kyanji kya peulu. Ponkapotu wabukilwe. Byo bamukwachile ku kivwalo, Yesu waipwizhe’mba: “Ñanyi wankwata?” Uno mwanamukazhi waakaminwe ne kuzakama, bino waishile ne kufukama kwi aye ne kumubuula bishinka byonse. Yesu wamwambijile’mba: ‘Mwanami, yanga mu mutende.’

      Mukulumpe wa nshinagoga Yelusa naye waishile kwi Yesu ne kumwambila’mba: ‘Mwane twayai ku nzubo kwami. Mwanami wamukazhi wakolwa bingi.’ Yesu saka akyangye kufika ku nzubo ya kwa Yelusa, uno kashimbi wafwile. Yesu byo afikile, wataine bantu bavula babena kujila pamo na kisemi. Yesu wibambijile’mba: ‘Mambo ka o mubena kujijila mabingo? Uno mwana kechi wafwa ne, walaalatu tulo.’ Kepo akwachile kashimbi ku kuboko ne kumwambila’mba: “Kashimbi, nakwambila namba, ‘Imana!’” Ponkapotu wabuukile waikala. Yesu waambijile bansemi yanji amba mupai kajo aje. Bansemi banji batemenwe bingi. Ke ibyo nenyi?

      Yesu wasangwile mwana wa mukazhi wa kwa Yelusa

      “Lesa byo amushingile mupashi wazhila ne na bulume, kabiji wapitañenenga monse mu kyalo na kuba bintu byawama ne kubuka bonse bo bamanyikilenga kwi Diabola, mambo Lesa wajinga ne aye.”—Byubilo 10:38

      Mepuzho: Mambo ka Yesu o abukilanga bantu bajinga na bikola bya pusana pusana? Mwana wa kwa Yelusa byo afwile, Yesu waubile byepi?

      Mateo 9:18-26; 14:36; Mako 2:1-12; 5:21-43; 6:55, 56; Luka 6:19; 8:41-56; 17:11-19

  • Yesu Wasala Batumwa Jikumi na Babiji
    Bintu byo Mwakonsha Kufunda mu Baibolo
    • Yesu na batumwa banji 12

      LUFUNJISHO 80

      Yesu Wasala Batumwa Jikumi na Babiji

      Yesu wasajile batumwa bo asapwijile nabo pa mwaka umo ne kichika. Kuba bino kechi kwapelele ne. Pano bañanyi bo asajile? Bañanyi bo afunjishe kuba’mba bakatangijilenga kipwilo kya bwina Kilishitu? Saka akyangye kusala bano bakwingila nabo, Yesu walombele kwi Yehoba kuba’mba amukwashe. Wayile pa mutumba kwa bunke bwanji na kulomba bufuku bonse. Byo bwakile lukelo, Yesu wasajile ba jikumi na babiji mu baana banji ba bwanga ne kwibatela’mba batumwa. Nanchi wayuka mazhina abo nyi? Ano o mazhina abo, Petelo, Andeleo, Yakoba, Yoano, Filipa, Batolomo, Tomase, Mateo, Yakoba mwana Alefesa; Tadeusa; Shimona ne Yudasa Isakaliota.

      Andeleo, Petelo, Filipa, Yakoba

      Andeleo, Petelo, Filipa, Yakoba

      Abano jikumi na babiji bo baendanga nanji kimye kyonse. Byo ebafujishe bya kwingila, wibatumine kuya na kusapwila. Yehoba wibapele bulume bwa kupanga bandemona ne kubuka bantu bakolwa.

      Yoano, Mateo, Batolomo, Tomase

      Yoano, Mateo, Batolomo, Tomase

      Yesu waitanga bano jikumi na babiji amba balunda nanji kabiji wibaketekejile bingi. Bafaliseo bamonanga’mba batumwa bajinga bantutu babula kufunda. Bino Yesu wibafujishe bya kwingila mwingilo ye ebapele. Javula baikalanga pamo ne Yesu pa bimye byakatazha mu bwikalo bwanji. Nabiji kimye byo kwashajile pacheche kumwipaya ne kimye kyo bamusangwile. Batumwa bavula bafumine mu muzhi wa Ngalilea monka mwafumine Yesu. Bamo bajinga ne na bakazhi.

      Yakoba mwana wa kwa Alefesa, Yudasa Isakaliota, Tadeusa, Shimona

      Yakoba mwana wa kwa Alefesa, Yudasa Isakaliota, Tadeusa, Shimona

      Batumwa nabo bajingatu bantu bambulwa kulumbuluka, nabo batamishanga. Kimye kimo baambanga na kanswatu kwa kubula kulangulukapo bulongo. Kabiji bimye bimo kechi batekanyanga ne. Kabiji batobokanga ne pa wafwainwe kwikala mukulumpe mwi abo. Nangwa byonkabyo, bajinga na michima yawama kabiji batemenwe bingi Yehoba. Bo bashajile na kutangijila kipwilo kya bwina Kilishitu Yesu byo abwelele mwiulu.

      “Nemutela’mba balunda nami, mambo bintu byonse byo naumvwine kwi Batata nemubulabyo.”—Yoano 15:15

      Mepuzho: Bañanyi Yesu bo asajile kwikala batumwa banji jikumi na babiji? Yesu wakambizhe batumwa banji kuba ka?

      Mateo 10:1-10; Mako 3:13-19; 10:35-40; Luka 6:12-16; Yoano 15:15; 20:24, 25; Byubilo 2:7; 4:13; 1 Kolinda 9:5; Efisesa 2:20-22

  • Jashi ja pa Mutumba
    Bintu byo Mwakonsha Kufunda mu Baibolo
    • Yesu ubena kwamba jashi ja pa Mutumba ku bantu bavula

      LUFUNJISHO 81

      Jashi ja pa Mutumba

      Yesu byo apwishishe kusala batumwa jikumi na babiji, wayile ku mutumba kwakonkene bantu. Bafumine ku Ngalilea, mu Yudea, ku Tila, ku Shidona, ku Silya ne ku mapunzha a ku Yodano. Baletele bantu bakolelwe bikola byapusana pusana ne bonse bo bamanyikilenga ku bandemona. Abano bonse Yesu wibabukile. Kepo aikele munshi ya mutumba na kufunjisha bantu. Walumbulwile byo twafwainwa kuba pa kuba’mba twikale balunda ne Lesa. Twafwainwa kuketekela mwi Lesa ne kumutemwa. Kechi twafwainwa kwamba’mba twatemwa Lesa saka twashikwa bantu ne. Twafwainwa kubilanga bantu lusa ne kifyele nangwatu na balwanyi betu.

      Yesu waambile’mba: ‘Kechi twafwainwa kutemwatu balunda netu bonkatu ne. Twafwainwa kutemwa ne balwanyi betu ne kwibalekelako mambo na muchima yense. Inge twazhingijisha mukwetu, twafwainwa kulomba kwitulekelako mambo. Kabiji twafwainwa kubilanga bantu bintu byo tukeba’mba betubilenga.’

      Yesu ubena kwamba jashi ja pa Mutumba ku bantu bavula

      Yesu wabuujile bantu byo bafwainwa kuba na bintu bya mu bwikalo. Waambile’mba: ‘Kwikala mulunda ne Yehoba kwanema kukila kwikala na mali avula. Mambo bangivi bakonsha kwieba, pano bino kafwako wakonsha konauna bulunda bwetu ne Yehoba ne. Kilekai kwakamwa pa byo mukaja, kutoma nangwa pa byo mukavwala. Langulukai pa bañonyi, Lesa wibapa kajo ka kuja. Kwakamwa kechi kwitukwasha ne. Vulukainga kuba’mba Yehoba wayuka byonse byo tukeba mu bwikalo.’

      Jino jibumba kechi baumvwinepo kala muntu na waambilenga byonka byaambilenga Yesu ne. Bantangi babo ba bupopweshi kechi bebafunjishangapo bino bintu ne. Mambo ka Yesu o ayukijile kufunjisha bibye? Mambo byonse byo afunjishanga byafumanga kwi Lesa.

      “Sendai kikonkoji kyami ne kufunda kwi amiwa, mambo nekimote kabiji nakooka muchima, ne anweba mukakokoloka.”—Mateo 11:29

      Mepuzho: Ñanyi bintu byo twafwainwa kuba pa kuba’mba twikale balunda ne Yehoba? Ñanyi bintu Yehoba byo akeba’mba tubilenga bantu?

      Mateo 4:24–5:48; 6:19-34; 7:28, 29; Luka 6:17-31

  • Yesu Wafunjishe Baana Banji ba Bwanga bya Kulomba
    Bintu byo Mwakonsha Kufunda mu Baibolo
    • Mufaliseo ubena kulomba ne bantu bavula saka babena kumutala

      LUFUNJISHO 82

      Yesu Wafunjishe Baana Banji ba Bwanga bya Kulomba

      Bafaliseo baubangatu bintu amba bantu bebatote. Inge bauba kintu kyawama, baubanga bino kuba’mba bantu bebamone. Balombelanga mu mapunzha mwatanwanga bantu bavula pa kuba’mba bantu bebamone. Bafaliseo balabijile milombelo yalepa, kabiji beibwezhangapo javula pa kulomba mu nshinagoga ne mu mansanga a mikwakwa pa kuba’mba bantu bebamone. Onkao mambo, bantu bakuminye bingi Yesu byo ebambijile’mba: ‘Kechi mwafwainwa kulombanga nobe Bafaliseo ne. Balanguluka’mba, Lesa umvwa bulongo inge bavuzha byambo, pano bino kechi utemwa ne. Lulombelo ke kwisamba ne Yehoba. Kechi mwafwainwa kubwezhangapotu byambo bintutu bimo kimye kyo mubena kulomba ne. Yehoba ukeba’mba mumubuulenga byonse byo mukeba.

      Kalombwana wafukama ubena kulomba

      Yesu waambile’mba: ‘Mwafwainwa kulombanga bino amba: “Tata wetu wa mwiulu, jizhina jenu jizhile. Bufumu bwenu bwiye. Kyaswa muchima wenu kyubiwe pano pa ntanda, byonka byo kibena kubiwa mwiulu.” Kabiji Yesu wibabuujile ne kuba’mba bafwainwa kulomba kwibapa kajo ka pa jojo juba, kulomba kwibalekelako mambo ne pa bintutu bikwabo byo bakeba.

      Yesu waambile’mba: ‘Kechi mwafwainwa kuleka kulomba ne. Twajijilai kumulomba bintu byawama, Shenu, aye Yehoba. Nsemi yense ukebesha bingi kupa baana banji bintu byawama. Inge mwanenu wimulomba shinkwa, nanchi mwakonsha kumupa jibwe nyi? Inge walomba jisabi, nanchi mwakonsha kumupa muloolo nyi?’

      Kepo Yesu alumbulwile’mba: ‘Inge anweba mupa baana benu bintu byawama, nanchi Shenu aye Yehoba kechi ukemupa mupashi wanji wazhila nenyi? Lombanga kimye kyonse.’ Nanchi uba bino byaambile Yesu nyi? Ñanyi bintu byo ulombapo?

      “Lombainga, bakemupa; kebainga, mukekitaana; konkonshainga, bakemushinkwilako.”—Mateo 7:7

      Mepuzho: Yesu waambile’mba ka pa kufunjisha baana banji ba bwanga bya kulomba? Nanchi ulomba pa bintu byanema nyi?

      Mateo 6:2-18; 7:7-11; Luka 11:13

  • Yesu Wajiishishe Bantu Bavula
    Bintu byo Mwakonsha Kufunda mu Baibolo
    • Batumwa babena kwabila jibumba ja bantu kajo

      LUFUNJISHO 83

      Yesu Wajishishe Bantu Bavula

      Kijiilo kya Lupitailo saka kikyangye kufika mu mwaka wa 32 C.E., batumwa babwelele kufuma mu mwingilo wa kusapwila. Bakookele bingi, kepo Yesu ebasendele mu bwato ne kuya ku Beteseda kuba’mba bakokoloke. Bino bwato byo bwafikile kwipi na kitulu, Yesu wamwene bantu bavula bamulondejile. Nangwa kya kuba Yesu wakebelenga kwikala kwa bunke na batumwa banji, wibatambwijile bantu na kifyele. Wabukile bakolwa bo basendele ne kutendeka kwibafunjisha. Juba jonse Yesu wibafunjishenga pa Bufumu bwa Lesa. Byo kyafikile mabanga, batumwa banji baishile ko ajinga ne kumwambila’mba: ‘Bantu bafwa nzala. Bambilai bayenga kuba’mba bakapote bya kuja baje.’

      Kalombwana ubena kupa Yesu ntumbe muji nshikwa ne masabi

      Yesu wibambijile’mba: ‘Kechi bafwainwa kuya ne. Bapai kajo baje.’ Batumwa bamwipwizhe’mba: ‘Nanchi mwakeba’mba tuye na kwi bapotela bashinkwa nyi? Filipa wajinga mutumwa waambile’mba: ‘Nangwa kya kuba twajinga na mali avula kechi twakonsha kupota bashinkwa bavula bakujisha jino jibumba ne.’

      Yesu wibepwizhe’mba: ‘Tujipo na kajo nyi? Andeleo waambile’mba: ‘Tuji na bashinkwa batanu ne masabi abiji. Bino kano kajo kakepa.’ Yesu waambile’mba: ‘Letai bashinkwa ne masabi.’ Waambijile bantu kwikala pa nsono mu bilumbiji bya bantu 50 ne 100. Yesu watolele bashinkwa ne masabi, watajile mwiulu ne kulomba. Wapaine kajo ku batumwa, nabo bekapaine ku bantu. Banabalume 5,000, ne banabakazhi ne baana bonse bajiile ne kwikuta. Byo bapwishishe kuja, batumwa batolele kajo kashajilepo, mambo kechi bakebelenga konauna kajo ne. Kano kajo bekabikile mu bitumbe 12. Kino kyajinga kya kukumya bingi, ke ibyo nenyi?

      Bantu baumvwine bingi bulongo. Onkao mambo, bakebelenga’mba Yesu ekale mfumu wabo. Bino Yesu wayukile kuba’mba kimye kya Yehoba kechi kyafika kya kuba’mba ekale mfumu ne. Onkao mambo, waambijile bantu kuya ne kwambila batumwa banji kuya bushiya bwa Kalunga ka Ngalilea. Bakanjijile mu bwato bwabo, byo bafikile ku bushiya, Yesu wayile ku mutumba bunke bwanji. Mambo ka? Mambo wakebelenga kulomba kwi Shanji. Nangwa kya kuba wapayankene, Yesu wamonangapo kimye kya kulomba.

      “Kange mwingijilenga kajo konaika ne, bino ingijilainga kajo ka myaka kakemulengela kwikala na bumi bwa myaka ne myaka, ko akemupa Mwana muntu.”—Yoano 6:27

      Mepuzho: Yesu wamwesheshe byepi amba watele bantu muchima? Kino kitubulapo ka pe Yehoba?

      Mateo 14:14-22; Luka 9:10-17; Yoano 6:1-15

  • Yesu Waendele pa Mema
    Bintu byo Mwakonsha Kufunda mu Baibolo
    • Yesu saka abena kwenda pa mema waambila Petelo amba eye ko ajinga

      LUFUNJISHO 84

      Yesu Waendele pa Mema

      Yesu kechi wabukangatu bakolwa ne kusangula bafwa ne, bino wajinga ne na bulume bwa kukanya luvula ne mvula. Byo apwishishe kulomba saka aji pa mutumba, Yesu watajile pa Kalunga ka Ngalilea kabiji wamwene luvula. Batumwa banji bajinga mu bwato kabiji manyaki ebakatazhenga na mambo a luvula wapupilenga. Yesu wayile ko bajinga saka abena kwenda pa kalunga ka mema. Batumwa byo bamumwene na kwenda pa kalunga ka mema, baumvwine bingi moyo. Ponkapo Yesu wibambijile’mba: ‘Yami iye, kange mumvwe moyo ne.’

      Yesu saka abena kwenda pa mema waambila Petelo amba eye ko ajinga

      Petelo waambile’mba: ‘Nkambo, umvwe kine yenu iye, ñambilai ngiye ko muji.’ Yesu waambijile Petelo amba: “Iya.” Ponkapo, luvula saka lukyangye kupwa ne, Petelo wafumine mu bwato ne kwenda pa mema kuya kwajinga Yesu. Bino byo ayilenga, waumvwine moyo byo amwene luvula. Kino kyamulengejile kutendeka kwibila. Kepo Petelo abijikile’mba: “Nkambo mpulushai!” Ponkapo Yesu watanyikile kuboko ne kumwambila’mba: ‘Mambo ka o waji kuzhinaukilanga? Lwitabilo lobe luji pi?’

      Yesu ne Petelo bakanjijile mu bwato, kabiji ponkapo luvula wikilekele. Wayuka byaumvwine batumwa nyi? Baambile’mba: ‘Kya kine mwi mwana Lesa.’

      Kino kechi kyo kimyetu Yesu kyo amwesheshe bulume pa bintu bya uno mutundu ne. Pa kimye kikwabo, Yesu ne batumwa banji byo baabukijilenga kalunga ka mema, aye walaajile kunyuma ya bwato. Kimye kyo alaajile, kwaishile luvula mukatampe. Manyaki abayile bingi kya kuba mu bwato mwatendekele kutwela mema. Bayile kwi aye na kumubusha ne kumwambila’mba: ‘Mufunjishi, tusakufwa! Tukwashai!’ Yesu wabukile ne kwambila kalunga ka mema amba: “Zhindama!” Luvula lwalekele pabwela pauba ne nzoo. Kepo Yesu ashikishe batumwa banji amba: ‘Lwitabilo lwenu luji pi?’ Batendekele kwiambila mulwabo amba: ‘Uno muntu ukanya luvula ne mema, ne abyo byamukookela.’ Batumwa bafunjijileko kuba’mba inge baketekela mwi Yesu na muchima yense, kechi bafwainwa kuchina kintu nangwa kimo ne.

      “Inge kechi najinga na lwitabilo lwa kumona buwame bwa Yehoba mu kyalo muji bantu bomi ne, inge nji kwepi?”—Salamo 27:13

      Mepuzho: Ki ka kyalengejile Petelo kutendeka kwibila? Ñanyi bintu batumwa byo bafunjile kwi Yesu?

      Mateo 8:23-27; 14:23-34; Mako 4:35-41; 6:45-52; Luka 8:22-25; Yoano 6:16-21

  • Yesu Wabukile Mwanamulume pa Juba ja Sabado
    Bintu byo Mwakonsha Kufunda mu Baibolo
    • Bafaliseo babena kwipuzha mwanamulume wajinga mpofu

      LUFUNJISHO 85

      Yesu Wabukile Mwanamulume pa Juba ja Sabado

      Bafaliseo bamushikilwe bingi Yesu kabiji bakebelenga kumupamo mambo pa kuba’mba bamukwate. Baambilenga’mba kechi wafwainwa kubuka bantu bakolwa pa juba ja Sabado ne. Juba jimo pa Sabado, Yesu wataaine mwanamulume mpofu mu mukwakwa saka abena kulomba bintu. Waambijile baana banji ba bwanga amba: ‘Monai bulume bwa Lesa byo busakukwasha uno mwanamulume.’ Yesu wakanjile maloba na mate anji ne kushinga uno mwanamulume mu meso. Yesu wamwambijile’mba: ‘Yanga ukowe mu meso mu kizhiba kya Shiloma.’ Ne uno mwanamulume wayile. Kino kyo kyajinga kimye kitanshi kumona mu bwikalo bwanji.

      Bantu bakuminye bingi. Baambile’mba: ‘Nanchi uno kechi ye mwanamulume walombanga bintu nenyi, inyi muntutu mukwabo wipasha nanji?’ Uno mwanamulume waambile’mba: ‘Yami iye, nasemekelwetu saka nji mpofu.’ Bantu bamwipwizhe’mba: ‘Watendeka byepi kumona?’ Byo ebabuujile byo kyajinga, bamutwajile ku Bafaliseo.

      Uno mwanamulume wabuujile Bafaliseo amba: ‘Yesu wakunshinga maloba mu meso kabiji wa kuñambila kuya na kowa mu meso. Naji kuba byo a kuñambila, kabiji natendeka ne kumona.’ Bafaliseo baambile’mba: ‘Yesu byo abuka muntu pa juba ja Sabado, ko kuba’mba bulume bwanji kechi bwafuma kwi Lesa ne.’ Bino bantu bakwabo baambile’mba: ‘Inge kya kuba buno bulume kechi bwafuma kwi Lesa ne, kechi wakonsha kubuka uno muntu ne.’

      Bafaliseo baichile bansemi ba uno mwanamulume ne kwibepuzha’mba: ‘Mwanenu watendeka byepi kumona?’ Bansemi ba uno mwanamulume baumvwine bingi moyo, mambo Bafaliseo baambile’mba, yense uketabila mwi Yesu bakamupanga mu nshinagoga. Onkao mambo baambile’mba: ‘Kechi twayuka ne. Mwipuzhai anweba bene.’ Bino Bafaliseo batwajijile kwipuzha mepuzho avula, aye wibakumbwile’mba: ‘Nemubuula byonse byaji kumweka. Mambo ka o mwatwajijilatu na kungipuzha mepuzho?’ Bafaliseo bazhingijile bingi, bamushindaikile wakapona ne panshi.

      Yesu wayile na kumona uno mwanamulume, kabiji wamwipwizhe’mba: ‘Nanchi waitabila mwi Mesiasa nyi?’ Uno mwanamulume waambile’mba: ‘Nakonsha kwitabila mwi aye inge na muyuka.’ Yesu waambile’mba: ‘Amiwa bano, yami Mesiasa.’ Nanchi bino byaubile Yesu kechi bimwesha’mba wajinga na lusa nenyi? Kechi wabukiletu uno mwanamulume ne, bino wamulengejile ne kwikala na lwitabilo.

      “Anweba mwaya mungi, mambo kechi mwayuka Binembelo nangwa bulume bwa Lesa ne.”—Mateo 22:29

      Mepuzho: Yesu wakwashishe byepi mwanamulume wajinga mpofu? Ki ka kyalengejile Bafaliseo kushikwa Yesu?

      Yoano 9:1-41

  • Yesu Wasangwile Lazalasa
    Bintu byo Mwakonsha Kufunda mu Baibolo
    • Lazalasa ye basangwile uji na banyenga yanji ba Maliya ne Mata

      LUFUNJISHO 86

      Yesu Wasangwile Lazalasa

      Yesu wajinga na balunda nanji basatu bo atemenwe bingi baikalanga mu muzhi wa Betani. Bano bajinga Lazalasa ne banyenga yanji babiji ba Maliya ne Mata. Juba jimo, Yesu byo ajinga ku bushiya wa Yodano, Maliya ne Mata batumine muluwe kwi aye wa kuba’mba: ‘Lazalasa wakolwa bingi, mupelawizhe kwiya.’ Bino Yesu kechi wayile bukiji ne, wapembejile papita moba abiji kepo abuujile baana banji ba bwanga amba: ‘Twayai ku Betani. Lazalasa walaalatu, mbena kuya na kumubusha.’ Batumwa bamwambijile’mba: Umvwe Lazalasa walaalatu, ko kuba’mba usakwikalatu bulongo.’ Kepo Yesu ebambijile’mba: ‘Lazalasa kechi walaalatu ne, wafwa.’

      Yesu byo afikile ku Betani, wataine Lazalasa bamuzhika kala papita ne moba ana. Wataine ne bantu bavula baishile kwi Mata ne Maliya na kwibatekenesha. Mata byo aumvwine’mba Yesu ubena kwiya, wamutundaijile. Wamwambijile’mba: ‘Nkambo umvwe mwaishile bukiji, inge nkasami kechi wafwa ne.’ Yesu wamubuujile’mba: ‘Nkasobe usakusanguka. Nanchi Mata waitabila bino byambo nyi?’ Aye wamukumbwile’mba: ‘Amiwa naitabila kuba’mba ukasangulwa kulutwe.’ Yesu wamwambijile’mba: “Amiwa yami lusanguko ne bumi.”

      Kepo Mata ayile na kubuula Maliya amba: ‘Yesu waiya.’ Maliya wayile kwajinga Yesu ne jibumba jamulondejile. Byo amutaine, wafukamine ku maulu akwa Yesu saka abena kujila. Wamwambijile’mba: ‘Nkambo umvwe mwajinga kuno, nkasami inge kechi wafwa ne.’ Yesu byo amumwene ubena kujila, ne aye watendekele kujila. Jibumba byo jamumwene na kujila, baambile’mba: ‘Monai Yesu byo amutemenwe Lazalasa.’ Bamo baambilenga’mba: ‘Mambo ka o abujile kuzhikijila mulunda nanji?’ Yesu waubilepo ka?

      Yesu wayile ku kilende ko bashinkile jibwe jikatampe pa kibelo. Wibambijile’mba: “Jalumunaiko jibwe.” Mata waambile’mba: ‘Pa kino kimye wafwainwa ubena kunuka, mambo papita moba ana.’ Nangwa byonkabyo, bafuminyeko jibwe kabiji Yesu walombele’mba: ‘Tata, nemisanchila pa kuñumvwa. Nayuka namba kimye kyonse muñumvwa, o ene mambo o mbena kulombela na jiwi ja peulu kuba’mba bano bantu betabile ne kuyuka’mba yenu mwantumine.’ Kepo abijikile na jiwi ja peulu amba: “Lazalasa, lupukamo!” Kwamwekele kya kukumya: Lazalasa walupukilemo mu kilende saka bamupomba bisapi. Yesu waambile’mba: “Mupombololai ayenga.”

      Bantu bavula bamwene kino baitabijile mwi Yesu. Bino bantu bamo bayile ku Bafaliseo ne kwibabula kino kyamwekele. Kufumatu joja juba, Bafaliseo bakebelenga kwipaya Lazalasa ne Yesu. Mutumwa umo aye Yudasa Isakaliota, wayile mu bufyamfya ku Bafaliseo na kwibepuzha’mba: ‘Musakumpa inga inge nemubuule kuji Yesu?’ Abo bamukumbwile’mba tusakukupa mali a muwayawaya a siliva 30. Kufumatu joja juba, Yudasa wakebelenga jishinda ja kusolwelamo Yesu ku Bafaliseo.

      “Lesa wa kine ye Lesa witupulusha; kabiji Yehoba Nkambo Mfumu ye upokolola ku lufu.”—Salamo 68:20

      Mepuzho: Shimikizha byo bamusangwile Lazalasa. Bafaliseo bakebelenga kuba ka byo baumvwine amba Lazalasa bamusangula?

      Mateo 26:14-16; Yoano 11:1-53; 12:10

  • Kijiilo kya Mabanga Kyapeleleko kya kwa Yesu
    Bintu byo Mwakonsha Kufunda mu Baibolo
    • Yesu watendekeshe Kijiilo kya Nkambo kya Mabanga na batumwa banji 11

      LUFUNJISHO 87

      Kijiilo kya Mabanga Kyapeleleko kya kwa Yesu

      Bayudea baikalanga na Kijiilo kya Lupitailo pa mwaka pa mwaka pa 14 mu ñondo wa Nisanyi. Kino kibavululangamo Yehoba byo ebafumishe mu buzha mu Ijipita ne kwibatwala mu Ntanda ya Mulaye. Mu mwaka wa 33 C.E., Yesu na batumwa banji baikele na Kijiilo kya Lupitailo mu kibamba kya peulu mu Yelusalema. Kino kijiilo byo kyapwile, Yesu waambile’mba: ‘Umo mwi anweba usakunsolola.’ Batumwa baumvwine bingi bibi, ne kutendeka kwipuzha Yesu amba: ‘Ñanyi mwi atweba?’ Yesu waambile’mba: ‘Yenka ye nsakupa shinkwa.’ Kepo apele shinkwa Yudasa Isakaliota. Ponkapotu, Yudasa wafumine mu kibamba mwajinga Yesu ne batumwa banji.

      Kepo Yesu alombele ne kutebaula shinkwa ne kupa batumwa banji. Waambile’mba: ‘Jai uno shinkwa. Ubena kwimenako mubiji wami, ye nsakupana na mambo a anweba.’ Pa katomeno napo walombele, ne kwikapana ku batumwa banji. Wibambijile’mba: ‘Tomai kano katomeno. Kano katomeno kabena kwimenako mashi ami, o nkapana pa kuba’mba mambo akalekelwe. Mbena kwimulaya namba mukekala bamfumu ne amiwa mwiulu. Mwafwainwa kubanga bino pa mwaka pa mwaka pa kumvuluka.’ Baana ba bwanga ba kwa Yesu, boba bino jimo pa mwaka pa mwaka mabanga. Kino kijiilo kitelwa’mba Kijiilo kya Nkambo kya Mabanga.

      Kijiilo byo kyapwile, batumwa batendekele kwipachika mulwabo pa wafwainwe kwikala mukulumpe wabo. Bino Yesu wibambijile’mba: ‘Mukulumpe wenu ke yewa wimmona mwine amba kechi wanema ne.’

      Yesu wibambijile’mba: ‘Mwi balunda nami. Nemubuula bintu byonse Batata byo bakeba’mba nemubuule. Katatakatu nkaye kwi Batata mwiulu. Anweba musakukishala. Kabiji bantu bakayuka’mba mwi baana bami ba bwanga inge mwitemwa anweba bene na bene. Mwafwainwa kwitemwa anweba bene na bene byonkatu byo ne mutemwa.’

      Kepo Yesu alombele kwi Yehoba kuba’mba azhikijile baana banji ba bwanga. Walombele kwi Yehoba kuba’mba ebakwashenga kwingijila pamo mu mutende. Walombele kuba’mba jizhina Yehoba jizhijikwe. Kepo Yesu ne batumwa banji baimbile lwimbo wa kutota Yehoba ne kulupuka pangye. Pano kimye kyafikile kya kuba’mba Yesu bamukwate.

      “Kwakamwa ne, anweba kajitanga kacheche, mambo Shenu wimutongwela kwimupa Bufumu.”—Luka 12:32

      Mepuzho: Ñanyi bintu Yesu byo alayile batumwa? Ñanyi bintu byanema Yesu byo afunjishe batumwa banji pa kijiilo kya mabanga kyapeleleko?

      Mateo 26:20-30; Luka 22:14-26; Yoano 13:1, 2, 26, 30, 34, 35; 15:12-19; 17:3-26

  • Yesu Bamukwata
    Bintu byo Mwakonsha Kufunda mu Baibolo
    • Yudasa wasolwele Yesu mu bujimi bwa Ngesemani

      LUFUNJISHO 88

      Yesu Bamukwata

      Yesu ne batumwa bapichilenga mu Kimpachiko kya Kidelona kwipi na Mutumba wa Maolivi. Pajinga pakachi ka bufuku ne ñondo saka asama. Byo bafikile mu bujimi bwa Ngesemani, Yesu wibambijile’mba: “Shalai ponka pano mulabenga ne kukenkenta.” Yesu byo aendeleko pacheche byobya mu bonka buno bujimi, wafukamine. Saka aji na bulanda, walombele kwi Yehoba amba: “Kyaswa muchima wenu kyubiwe.” Yehoba watumine malaika kwiya na kukosesha Yesu. Yesu byo abwelele kwajinga batumwa, wataine balaala. Wibambijile’mba: ‘Buukai!’ Kino kechi kyo kimye kyo mwafwainwa kulaala ne! Pano kimye kyafika kya kumpana ku balwanyi bami.’

      Yudasa bamupa fukuta wa mali

      Ponkapo Yudasa wayishile kwi aye na jibumba jikatampe jasendele mapoko ne tukonkolo. Wayukile kwakonsheshe kutanwa Yesu mambo bimye byavula wayanga mu bujimi bwa Ngesemani. Yudasa wabuujile bashilikale amba usakwibasolwela Yesu. Byo ayile kwi Yesu wamwimwine’mba: “Mutende mwane, Labi.” Kepo amufyompele. Yesu wamwipwizhe’mba: ‘Yudasa, nanchi ubena kunsolola kupichila mu kumufyompa nyi?’

      Yesu wayile kwi abo ne kwibepuzha’mba: “Nanchi ñanyi ye mubena kukeba?” Bamukumbwile’mba: “Yesu mwina Nazala.” Kepo ebambijile’mba: “Amiwa bano.” Bano banabalume babwelele lumfutwanyuma ne kupona panshi. Yesu waipwizhe kiombe kya bantu jikwabo amba: “Nanchi ñanyi ye mubena kukeba?” Bamukumbwile jikwabo amba: “Yesu mwina Nazala.” Yesu wibambijile’mba: ‘Nakwimubuula kala namba yami iye. Lekai bano banabalume bayenga.’

      Petelo amwene bino byamwekelenga, wasomwene mpoko mu kikwa ne kukopola kutwi kwa kwa Malikusa wajinga kalume wa ñanga mukatampe. Bino Yesu watolele kutwi kwa uno muntu ne kwikubwezhako. Kepo aambijile Petelo amba: ‘Bwezha mpoko mu kikwa. Mambo bonse balwa na mpoko bakafwa ku mpoko.’ Bashilikale bakwachile Yesu ne kumukasa ku maboko, kabiji batumwa banyemene. Kepo jino jibumba jamutwajile kwi ñanga aye Anasa. Anasa byo apwishishe kwipuzha Yesu wamutumine ku nzubo ya Ñanga Mukatampe aye Kaifasa. Pano ki ka kyamwekejile batumwa?

      “Mukapitanga mu bya malwa pano pa ntanda, bino kosai! Amiwa nepashinda pano pa ntanda.”—Yoano 16:33

      Mepuzho: Ñanyi kintu kyamwekele mu bujimi bwa Ngesemani? Wakonsha kufunjilako ka ku byaubile Yesu pa bo bwa bufuku?

      Mateo 26:36-57; Mako 14:32-50; Luka 22:39-54; Yoano 18:1-14, 19-24

  • Petelo Wakana Yesu
    Bintu byo Mwakonsha Kufunda mu Baibolo
    • Petelo wakaine Yesu mu kipango kya kwa Kaifasa

      LUFUNJISHO 89

      Petelo Wakana Yesu

      Yesu byo ajinga na baana banji ba bwanga mu kibamba kya peulu, wibambijile’mba: ‘Lelo bufuku anweba bonse musakunyema ne kunsha bunke.’ Petelo wakaine’mba: ‘Amiwa ne. Nangwa kya kuba bonse basakwimusha, amiwa kechi nsakwimusha ne.’ Yesu waambijile Petelo amba: ‘Shikombwe saka akyangye kukokola, usakunkana jisatu amba kechi wangyuka ne.’

      Bashilikale byo batwajile Yesu ku nzubo ya kwa Kaifasa, bavula banyemene. Petelo ne mukwabo, bo bonkatu bamulondejilenga. Petelo wakatwelele ne mu kipango kya kwa Kaifasa waya ne nakota mujilo. Na mambo a kyeya kya mujilo, nsongwakazhi wa mwingilo wamuyukile ne kumwambila’mba: ‘Nemuyuka, ne anweba mwajinga ne Yesu.’

      Petelo wakaine’mba: “Amiwa kechi nayuka kyo ubena kwambapo ne.” Waya wakemana ne kwipi na kibelo. Kabiji nsongwakazhi mukwabo wamumwene ne kubuula bantu amba: ‘Ne babo nabo bajinga ne Yesu.’ Petelo wakaine’mba: ‘Amiwa kechi namuyuka awo muntu ne!’ Mwanamulume umo naye waambile’mba: ‘Ukana ka, ne obewa wajinga nanji.’

      Ponkapo shikombwe wakokwele. Petelo byo amwene Yesu waaluluka ne kumutala, wavulukile byaambile Yesu. Ponkapo walupukile pangye ne kujila bingi.

      Ba mu kije kya Saniedilini bakonkene pamo mu nzubo ya kwa Kaifasa kuba’mba batotolweshe Yesu. Bafuukwile kuba’mba bepaye Yesu, bino bakebelenga byambo bya bubela bya kumushiina, bino kechi bebitaine ne. Kepo Kaifasa aipwizhe Yesu amba: ‘Nanchi yobe mwana Lesa nyi?’ Yesu wakumbwile’mba: ‘Yami iye.’ Kaifasa waambile’mba: ‘Kechi twafwainwa kukeba bishiino bikwabo ne. Uno muntu wauba mwenga Lesa!’ Kije kyonse kyaswile ne kwamba’mba: ‘Uno muntu wafwainwa kufwa.’ Kepo bamuzhangawilemo mapi Yesu, kumushipila mate, bamuvweta kisapi pa meso akwe saka babena kumupuma binkonyi. Bamwambijilenga’mba: ‘Inge wingauzhi, tubuule, ñanyi wakupuma!’

      Byo bwakile, Yesu bamutwajile ku kije kya Saniedilini ne kumwipuzha jikwabo amba: ‘Nanchi yobe Mwana Lesa nyi?’ Yesu wakumbwile’mba: ‘Anweba bene mwaamba’mba yami iye.’ Kepo bamupelemo mambo a kuba mwenga Lesa. Bamutwajile kwi Pontiusa Pilato, ndamakyalo wa bena Loma. Ñanyi kintu kyalondejilepo? Twaya tumone.

      “Kimye kibena kwiya, kabiji kyafika, kyo bakemupalañanya awu kwanji awu kwanji, kabiji mukanshatu bunke; bino kechi nji bunke ne, mambo Batata baji ne amiwa.”—Yoano 16:32

      Mepuzho: Ñanyi bintu byamwekele mu kipango kya kwa Kaifasa? Mambo ka Yesu o bamwipayijile?

      Mateo 26:31-35, 57–27:2; Mako 14:27-31, 53–15:1; Luka 22:55-71; Yoano 13:36-38; 18:15-18, 25-28

  • Yesu Bamwipayijile ku Ngolongota
    Bintu byo Mwakonsha Kufunda mu Baibolo
    • Yesu babena kumupopa pa kichi kya lumanamo, mukulumpe wa bashilikale ne baana ba bwanga bamo ba kwa Yesu, kubikapotu ne Maliya ne Yoano baimana kwipi

      LUFUNJISHO 90

      Yesu Bamwipayijile ku Ngolongota

      Bañanga batwajile Yesu ku kipango kya ndamakyalo. Pilato wibepwizhe’mba: ‘Ñanyi mambo auba uno muntu?’ Baambile’mba: ‘Ubena kwamba’mba naye mfumu!’ Kepo Pilato aipwizhe Yesu amba: “Nanchi obewa wi Mfumu wa Bayudea nyi?” Yesu wamukumbwile’mba: “Bufumu bwami kechi bwa pano pa ntanda ne.”

      Pilato watumine Yesu kwi Heloda, wajinga kalama mu Ngalilea kuba’mba amutebawishe ne kumona inge uji na mambo. Heloda kechi watainepo kintu nangwa kimo kyatama kyaubile Yesu ne. Onkao mambo, wamwambijile kubwela kwi Pilato. Kepo Pilato aambijile bantu amba: ‘Heloda ne amiwa kechi twamutanapo na mambo uno muntu ne. Mbena kumukasulula.’ Bino jibumba jabijikile’mba: ‘Mwipayai! Mwipayai!’ Bashilikale bamupumine Yesu ne kumuzhipaula na kinzhipunzhipu, kumushipila mate ne kumwimba binkonyi. Bamuvwikile ne munchinya wa miba ku mutwe ne kumwendeleka’mba: “Mutende mwane, anweba Mfumu wa Bayudea.” Bino Pilato wibambijile jikwabo amba: ‘Kafwako kintu kyatama kyauba uno muntu ne.’ Bino bonse baambile’mba: “Mukobekai pa kichi!” Kyapeleleko, Pilato wamupaine Yesu ku bano bantu kuba’mba bamwipaye.

      Bamusendele Yesu ne kumutwala kumpunzha itelwa’mba Ngolongota ne kumupopa pa kichi ne kwikisumpa. Yesu walombele’mba: “Tata, balekelaiko mambo, mambo kechi bayuka kyo babena kuba ne.” Bino batendekele kumwendeleka ne kumwambila Yesu amba: ‘Ipulushe obe mwine! Umvwe wi Mwana Lesa, fuma pa kichi kya lumanamo.’

      Bino mbanzhi umo ye bapopele pa kichi wamwambijile’mba: “Mukamvuluke kimye kyo mukeya mu Bufumu bwenu.” Yesu wamwambijile’mba: “Ukekala ne amiwa mu Paladisa.” Kwaishile mfishi mu yoya ntanda yonse pa maola asatu nangwa kyajinga kimye kya mute. Bino baana ba bwanga bamo baimene kwipi na kichi po bapopejile Yesu. Pa bano pajinga ne Maliya wajinga inanji Yesu. Yesu waambijile Yoano kuba’mba akalame bulongo Maliya byonkatu byo afwainwa kulama bainanji bamusemene.

      Kyapeleleko, Yesu waambile’mba: “Byonse byaubiwa!” Byo anyengekele mutwe, wafwile. Pa kyo kya kimye, kwapichile kitentanshi kikatampe bingi. Mu nzubo ya Lesa, kisapi kyaabenye mwazhila ne mwazhijisha kyatabukile. Mushilikale waambile’mba: ‘Kine uno wajinga Mwana Lesa.’

      “Mambo nangwa kya kuba milaye ya Lesa yavula byepi, yonse yaikala “ee” na mambo a aye.”—2 Kolinda 1:20

      Mepuzho: Mambo ka Pilato o aswishishe kuba’mba Yesu bamwipaye? Yesu wamwesheshe byepi byo atele bantu muchima kukila byo etele muchima aye mwine?

      Mateo 27:11-14, 22-31, 38-56; Mako 15:2-5, 12-18, 25, 29-33, 37-39; Luka 23:1-25, 32-49; Yoano 18:28–19:30

  • Yesu Wasangulwa
    Bintu byo Mwakonsha Kufunda mu Baibolo
    • Banabakazhi bakumya pa kumona kilende kya kwa Yesu kyashinkuka

      LUFUNJISHO 91

      Yesu Wasangulwa

      Yesu byo afwile, mwanamulume wajinga na bunonshi wa jizhina ja Yosefwa waambijile Pilato kumuswisha kuya na kufumya mubiji wa kwa Yesu pa kichi. Yosefwa wapombele mubiji wa kwa Yesu mu bisapi bya linenyi, kumushinga mafuta ne kumubika mu kilende kya katataka. Ku kino kilende bashinkileko jibwe jikatampe bingi. Ñanga mukatampe waambijile Pilato amba: ‘Twaakamwa, kwendapo baana banji ba bwanga bafumya mubiji wa kwa Yesu mu kilende ne kwamba’mba wasanguka.’ Onkao mambo, Pilato wibambijile’mba: ‘Kashinkaiko ku kilende ne kubikako bakasopa.’

      Byo papichile moba asatu, lukelo banabakazhi bamo bayile ku kilende, byo bafikile bataine jibwe jo bashinkile ku kilende bejifumyako. Mukachi ka kilende mwajinga malaika. Wibambijile bano banabakazhi amba: ‘Kuba moyo ne. Yesu wasangulwa. Yainga mukabule baana banji ba bwanga kuba’mba baye na kumutana ku Ngalilea.’

      Maliya Mangadala wayile lubilo nakubuula Petelo ne Yoano. Wibabuujile’mba: ‘Kuji wasenda mubiji wa kwa Yesu mu kilende!’ Petelo ne Yoano bayile lubilo ku kilende. Byo bamwene kuba’mba ku kilende kwashinkuka, babwelelemo ku mazubo abo.

      Bino Maliya wabweleleko jikwabo ku kilende, wamwene bamalaika babiji ne kwibambila’mba: ‘Kechi nayuka ko batwala mubiji wa Nkambo yami ne.’ Kepo amwene mwanamulume, ye alangulukilenga’mba ye ulama bujimi, wamwambijile’mba: ‘Mwane mbulai ko mwatwala mubiji wanji.’ Bino uno mwanamulume byo amwichile, Maliya popo ayukile’mba wajinga Yesu. Wabijikile’mba: “Mufunjishi!” ne kumupakachilamo. Yesu wamwambijile’mba: ‘Yanga ukabuule balongo bami amba wammona.’ Ponkapotu, Maliya wayile lubilo ku baana ba bwanga ne kwibabula’mba wamona Yesu.

      Pa jonka jino juba, kwajinga baana ba bwanga babiji bafuminenga ku Yelusalema kuya ku Emasa. Mwanamulume umo wibataine, batendeka ne kuyila nanji pamo mu mukwakwa. Wibepwizhe pa byo baambilengapo. Bamwambijile’mba: ‘Nanchi kafwako byo mwaumvwapo nenyi? Bañanga bakatampe baipaile Yesu papita ne moba asatu. Bino banabakazhi bamo babena kwamba’mba wasangulwa!’ Uno mwanamulume wibepwizhe’mba: ‘Nanchi kechi mwaitabila mu byaambile bangauzhi nenyi? Baambile’mba, Kilishitu ukafwa, kabiji ukasangulwa.’ Watwajijile na kwibalumbulwila mwatala Binembelo. Byo bafikile ku Emasa, baana ba bwanga baambijile uno mwanamulume kuya nabo. Byo banengezhe kajo kamulajilo walombele, popo bayukile’mba wajinga Yesu. Ponkapotu wazhimañene.

      Baana ba bwanga babiji babwelele lubilo ku Yelusalema ku nzubo kwajinga batumwa bakwabo ne kwibabula kyamwekele. Byo bakijinga mu nzubo, Yesu wamwekele ku bonse. Kimye kitanshi batumwa kechi baswile kuba’mba wajinga Yesu ne. Kepo ebambijile’mba: ‘Monai maboko ami; nkwatai. Kyanembelwe’mba Kilishitu ukasangulwa.’

      “Amiwa yami jishinda ne bukine ne bumi. Kafwako wiya kwi Batata ne, poso wapichila mwi amiwa.”—Yoano 14:6

      Mepuzho: Ñanyi kintu kyamwekele banabakazhi byo bayile ku kilende kya kwa Yesu? Ki ka kyamwekele mu jishinda jaya ku Emasa?

      Mateo 27:57–28:10; Mako 15:42–16:8; Luka 23:50–24:43; Yoano 19:38–20:23

  • Yesu Wamwekele ku Banabalume Bakwachilenga Masabi
    Bintu byo Mwakonsha Kufunda mu Baibolo
    • Yesu ubena kwamba na baana banji ba bwanga aku jisabi saka jibena kupya pa mujilo

      LUFUNJISHO 92

      Yesu Wamweka ku Bakwachilenga Masabi

      Byo papichile moba kufuma pamwekejile Yesu ku batumwa, Petelo wayile na kukwata masabi pa Kalunga ka Ngalilea. Tomase, Yakoba, Yoano ne baana ba bwanga bakwabo bayile nanji. Bwakiletu kwa kubula kukwatapo jisabi nangwa jimo ne.

      Byo bwakile lukelo, bamwene mwanamulume waimene ku kitulu. Wibepwizhe’mba: ‘Mwakwatapo masabi nyi?’ Bamukumbwile’mba: “Ine!” Uno mwanamulume waambile’mba: “Telai bukonde ku kilujo kya bwato.” Byo baubile bino, bukonde bwayujile masabi kya kuba bakankelwe ne kwibukokela mu bwato. Ponkapotu Yoano wayukile’mba uno mwanamulume wajinga Yesu kabiji waambile’mba: “Nkambo wa!” Ponkapotu, Petelo wafumine mu bwato ne kufwenka kuya ku kitulu. Bino baana ba bwanga bakwabo bamulondejile na bwato.

      Byo bafikile ku kitulu, bamwene shinkwa ne jisabi saka jibena kupya pa mujilo. Yesu wibambijile kuleta masabi akwabo amba beasoke baje. Kepo ebambijile’mba: ‘Iyai muje kajo ka kwiaula.’

      Petelo wakataine Yesu ku kitulu baana ba bwanga bakwabo bamulondejile mu bwato

      Byo bapwishishe kuja kajo ka kwiaula, Yesu waipwizhe Petelo amba: ‘Nanchi wantemwa kukila kukwata masabi nyi?’ Petelo waambile’mba: ‘Emwane, Nkambo, mwayuka byo nemutemwa.’ Yesu wamwambijile’mba: “Jiisha twana twami twa mikooko.” Kepo Yesu amwipwizhe ja bubiji amba: ‘Petelo, nanchi wantemwa nyi?’ Petelo waambile’mba: “Nkambo, mwayuka bintu byonse.” Yesu wamwambijile’mba: “Funganga twana twami twa mikooko.” Yesu wamwipwizhe ja busatu. Petelo waumvwine bingi bulanda. Waambile’mba: “Nkambo, mwayuka bintu byonse, kabiji mwayuka’mba nemutemwa.” Yesu waambile’mba: “Jiisha twana twami twa mikooko.” Kepo aambijile Petelo amba: “Twajijila kundondela.”

      “[Yesu] wibambijile’mba: ‘Ndondelai, kabiji nsakwimwalula ke ba kukwata bantu.’ Ponkapotu bashile makonde abo kebamulondele.”—Mateo 4:19, 20

      Mepuzho: Ñanyi kya kukumya Yesu kyo aubijile bakwachilenga masabi? Mambo ka Yesu o aipwizhizhe Petelo bimye bisatu amba: “Nanchi wantemwa nyi?”

      Yoano 21:1-19, 25; Byubilo 1:1-3

  • Yesu Wabwela Mwiulu
    Bintu byo Mwakonsha Kufunda mu Baibolo
    • Yesu ubena kuya mwiulu baana banji ba bwanga saka babena kumutala

      LUFUNJISHO 93

      Yesu Wabwela Mwiulu

      Ku Ngalilea, Yesu koko ataine baana banji ba bwanga. Wibapele mukambizho wanema bingi wa kuba’mba: ‘Yainga na kufunjisha bantu bonse ba mu ntanda. Kwibafunjisha bintu byonse byo ne mufunjisha ne kwibabatizha.’ Kepo ebalayile’mba: ‘Vulukainga’mba, nkekala nenu kimye kyonse.’

      Yesu wamwekele ku baana banji ba bwanga bavula mu Ngalilea ne mu Yelusalema byo papichile moba 40 kufuma po bamusangwile. Wibafunjishe bintu byanema bingi ne kuba bya kukumya byavula. Yesu wasambakene na batumwa banji japelako, ku Mutumba wa Maolivi. Waambile’mba: ‘Kange mukafume mu Yelusalema ne. Mukatwajijile kupembelela bimulaya Batata.’

      Baana banji ba bwanga kechi baumvwine mwatajile byambo byaambile Yesu ne. Bamwipwizhe’mba: ‘Nanchi pano musakwikala Mfumu wa bena Isalela nyi?’ Yesu waambile’mba: ‘Kimye kya Yehoba kikyangye kufika kya kuba’mba ngikale Mfumu. Katatakatu mukatambule mupashi wazhila kabiji mukekala bakamonyi bami. Yainga mukasapwile mu Yelusalema, Muyudea, mu Samaliya ne mu mapunzhatu akwabo mwaya ntanda.’

      Kepo Yesu ayile mwiulu ne kuzhimañana mu makumbi. Baana banji ba bwanga batajilengatu mwiulu, kufikatu ne kimye Yesu kyo azhimañene.

      Baana ba bwanga bafumine ku Mutumba wa Maolivi ne kuya ku Yelusalema. Kimye kyonse bayanga mu kibamba kyapeulu na kulomba. Bapembejilenga Yesu kwibabula bya kuba.

      “Kabiji ano mambo awama a Bufumu bakeasapwila pano pa ntanda ponse kwikala bukamonyi ku bisaka byonse bya bantu, apa bino mpelo ikafike.”—Mateo 24:14

      Mepuzho: Ñanyi mukambizho Yesu ye apele baana banji ba bwanga? Ki ka kyamwekele ku Mutumba wa Maolivi?

      Mateo 28:16-20; Luka 24:49-53; Yoano 20:30, 31; Byubilo 1:2-14; 1 Kolinda 15:3-6

Mabuku a mu Kikaonde (1992-2025)
Shinkai
Shinkulai
  • Kikaonde
  • Tuminaiko Bakwenu
  • Byo Mukeba
  • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
  • Terms of Use
  • Privacy Policy
  • Privacy Settings
  • JW.ORG
  • Shinkulai
Tuminaiko Bakwenu