-
“Amiwa . . . Nakooka Muchima”‘Iyai Mundondelenga’
-
-
KITANGO 3
“Amiwa . . . Nakooka Muchima”
“Tala! Mfumu wobe ubena kwiya kwi obewa”
1-3. Yesu watwelele byepi mu Yelusalema, kabiji mambo ka bamo mu jibumba o bakuminye pa kumona jishinda jo atwelejilemo?
MU YELUSALEMA mwajinga lusekelo bingi. Muntu wanema bingi waishilenga. Pangye ya muzhi, bantu bashonkenejile ne kwikala kwapela mukwakwa. Batengejilenga kutambwila uno muntu mambo bamo baambilenga’mba wajinga nswanyi wa Mfumu Davida kabiji Kalama wawama wa bena Isalela. Bavula baishile na mapambo a bisonga pa kumutundaila; bakwabo baanshikile bivwalo ne misampi ya bichi mu jishinda kuba’mba muwame bulongo. (Mateo 21:7, 8; Yoano 12:12, 13) Bavula balangulukilenga’mba kana uno muntu ukatwela byepi mu muzhi.
2 Bamo baketekejile’mba uno muntu usakutwela na lukumo. Mambo bayukile’mba byo byatwelanga ne babinemanga. Nabiji mwana Davida, aye Abisalomo byo epele mwine bufumu; waambijile banabalume 50 kutangilako kulutwe ya kalaki wanji. (2 Samwela 15:1, 10) Ndamakyalo wa bena Loma, aye Julyasi Kesala wakizhizhemo ne kukizhamo kwinemeka; watwelele mu muzhi mukatampe wa bena Loma na banzovu 40 basendele malampi saka benda mu mbaji ku kilujo ne ku kipiko kyanji. Nangwa byonkabyo, pa kyokya kimye bantu mu Yelusalema bapembejilenga muntu wakijishemo kunema. Kikale mabumba a bantu amuyukile nangwa ne, uno muntu wajinga Mesiasa, muntu wanema bingi waikeleko pano pa ntanda. Pano bino, uno muntu wafwainwe kwikala Mfumu kulutwe, byo atwelele mu muzhi bamo bakuminye bingi.
3 Kechi bamwenepo kalaki, baluwe, bambili nangwatu banzovu ne. Pakuba, bamwene Yesu saka akanjila pa mwana mbongolo, nyama usenda bipe.a Aye kechi bamuvwikilepo bivwalo nangwa kubika pa mbongolo bivwalo bya mutengo ne. Kabiji kechi balengejilepo kipona kya mutengo pa mbongolo ne, pakuba, baana ba bwanga ba kwa Yesu babikilepo bivwalo byabo. Mambo ka Yesu o atwelejile mu Yelusalema mu jino jishinda, byo kiji kuba’mba bantu bo akijile kunema batwelangamo na lukumo lwakijile lo atwelele nalo?
4. Ñanyi bintu Baibolo byo aambijile jimo pa mambo a jishinda jatwelejilemo Mfumu wa Bumesiasa mu Yelusalema?
4 Yesu wafikizhenga bungauzhi bwa kuba’mba: “Sangalala bingi . . . Bijika na lusekelo, obewa mwana wa mukazhi Yelusalema. Tala! Mfumu wobe ubena kwiya kwi obewa. Aye waoloka, ubena kuleta lupulukilo, wipelula kabiji ubena kwenda pa mbongolo.” (Zekaliya 9:9) Buno bungauzhi bwamwesheshe’mba Mushingwa wa Lesa, aye Mesiasa, juba jimo ukesolola ku bantu ba mu Yelusalema amba Mfumu watongolwa kwi Lesa. Kunungapo, jishinda jo aubijilemo kino ne nyama ye aingijishe, bimwesha muchima wanji wa kwipelula.
5. Mambo ka o kitusangajikila inge twalanguluka pa kyubilo kya kwipelula kya kwa Yesu, kabiji mambo ka o twafwainwa kulondela kwipelula kwanji?
5 Kyubilo kya kwipelula kya kwa Yesu kyawama bingi kabiji kulanguluka pa kino kyubilo kwitusangajika. Byonka byo twisambile mu kitango kyafumako, Yesu bunketu ye “jishinda ne bukine ne bumi.” (Yoano 14:6) Ee, kafwako muntu mukwabo pano pa ntanda wanema bingi kukila Mwana Lesa ne. Nangwa byonkabyo, Yesu kechi witumbijikilepo, kwilundumika nangwa kwinemeka byonka byuba bantu bavula babula koloka ne. Pa kuba’mba tulondelenga Kilishitu, twafwainwa kuchinuzhuka bwitote. (Yakoba 4:6) Yukai’mba Yehoba washikwa bwitote. Onkao mambo, twafwainwa kufunjila kwipelula kwi Yesu.
Wipelwile Kufumatu ne Kala
6. Kwipelula kulumbuluka, kabiji Yehoba wayukile byepi’mba Mesiasa ukepelula?
6 Kwipelula kulumbulula kukooka muchima, kubula kwitota nangwa kwilundumika. Kino kyubilo kitendekela mu muchima kabiji kimwekela mu ñambilo, mu byubilo ne byo tuba na bakwetu. Yehoba wayukile byepi’mba Mesiasa ukepelula? Yehoba wayukile’mba Mwananji wafunjilanga kwipelula kwi aye. (Yoano 10:15) Kabiji wamwene bipelwile mwananji. Mu ñanyi jishinda?
7-9. (a) Mikela wamwesheshe byepi kwipelula byo bepachikilenga ne Satana? (b) Bena Kilishitu bakonsha kulondela byepi kwipelula kwa kwa Mikela?
7 Buku wa Yuda wasolola kyawama kyamwekele’mba: “Kimye Mikela malaika mwine mukatampe kyo ekatezhenga ne Diabola ne kwipachika nanji pa mambo a mubiji wa kwa Mosesa, aye kechi wakebelenga kumuzhachisha na byambo bya mwenga ne, bino waambile’mba: ‘Yehoba akukajipile.’” (Yuda 9) Mikela ke jizhina ja kwa Yesu jo bamutelanga saka akyangye kwiya pano pa ntanda ne byo abwelele mwiulu mambo ke malaika mukatampe nangwa’mba mukulumpe wa nzhita ya bamalaika ba Yehoba.b (1 Tesalonika 4:16) Akimonai byaubile Mikela byo bepachikilenga ne Satana.
8 Jishimikila jiji mu Yuda kechi jitubuula byakebelenga kuba Satana na mubiji wa kwa Mosesa ne, bino twakonsha kuketekela’mba Diabola wakebelenga kuba byatama. Kampe wakebelenga kwingijisha mubiji wa uno mwanamulume wakishinka kutundaikilamo bupopweshi bwa bubela. Mikela byo amukainye Satana, wamwesheshe ne kyubilo kya kwikanya. Kya kine kuba’mba, Satana bafwainwe kumukajipila, pano bino, Mikela pa kino kimye kechi bamupeele luusa lwa “kuchiba mambo onse” ne. Onkao mambo, walangulukile’mba Yehoba Lesa ye yenkatu wafwainwe kuchibila mambo Diabola. (Yoano 5:22) Byo aji malaika mukatampe, Mikela uji bingi na bulume pa bilengwa byonse bya mwiulu. Mikela byo abujile kuzhachisha Diabola, wipelwile ne kusha byonse mu maboko a Yehoba. Kununga pa kwipelula, wamwesheshe ne butekanye nangwa’mba kuyuka pa kupelela.
9 Kuji kyalengejile mupashi wazhila kutangijila Yuda kunemba kino kyamwekele. Kyataminekotu ke kya kuba’mba, bena Kilishitu bamo mu moba a kwa Yuda kechi bepelwile ne. Na mambo a bwitote ‘bano bantu baambilenga mwenga pa bintu byonse byo [babujile] kukwatakanya.’ (Yuda 10) Kyapeela bingi atweba bambulwakulumbuluka kwikala na kyubilo kya bwitote. Tuba byepi umvwe twabula kumvwisha lupimpu lwaubiwa mu kipwilo kya bena Kilishitu, kampe kintu kyafuukulapo jibumba ja bakulumpe? Inge twatendeka kunyinyita ne kwamba bintu byatama saka twabula kuyuka bishinka byonse byalengela’mba bafuukulepo byobyo, nanchi kechi kilumbulula kubula kwipelula nenyi? Onkao mambo, twayai tulondelenga Mikela nangwa’mba Yesu kupichila mu kubula kuchibila bakwetu mambo o babula kwitupa luusa kwi Lesa.
10, 11. (a) Ñanyi bintu byashile Yesu byo aswile kwiya pano pa ntanda? (b) Twakonsha kulondela byepi kwipelula kwa kwa Yesu?
10 Kabiji Mwana Lesa wipelwile byo aswile kwiya pano pa ntanda. Akilangulukai pa bintu byo ashile. Wajinga malaika mukatampe. Kabiji wajinga “Mambo,” ko kuba’mba Waambilangako Yehoba. (Yoano 1:1-3) Waikalanga mwiulu mwa Yehoba “mwazhila . . . kabiji mwa lukumo.” (Isaya 63:15) Nangwa byonkabyo, Mwana “washile bintu byonse byo ajinga nabyo ne kwaluka nobe muzha kabiji waikele ke muntu.” (Filipai 2:7) Akilangulukai pa byavwangilwemo mu mwingilo wanji pano pa ntanda. Bumi bwanji bebuvilwijile munda mwa mwanamukazhi kisungu Muyudea, ne kusemwa mu bu muntu byo papichile bañondo batanu na bana. Wasemekejilwe mu kisemi kya kalipentala muyanji kabiji mo akomejile kufikatu ne ku bunsongwalume. Nangwa kya kuba wajinga waoloka, wakookelanga bansemi banji babujile koloka. (Luka 2:40, 51,52) Kinetu wipelwile bingi.
11 Nanchi twakonsha kulondela kwipelula kwa kwa Yesu kupichila mu kwingila mingilo mu jibumba ja Lesa imweka nobe kechi yanema nenyi? Mwingilo wetu wa kusapwila mambo awama a Bufumu bwa Lesa wakonsha kumweka nobe kechi wanema ne, umvwe bantu kebabule kutako muchima, kebalengulule nangwa kukaana. (Mateo 28:19, 20) Nangwa byonkabyo, umvwe twachinchika mu uno mwingilo, twakonsha kukwasha bantu kupuluka. Mu kuba bino, tukafunda byavula pa mambo a kwipelula, kabiji tukalondelanga mu ngayo ya Nkambo yetu, Yesu Kilishitu.
Yesu Wipelwile byo Ajinga Muntu
12-14. (a) Yesu wamweshanga byepi’mba wipelwile bantu byo bamutakaikanga? (b) Yesu wamweshanga byepi kwipelula mu byo aubanga na bantu? (c) Bintu ka bimwesha’mba kwipelula kwa kwa Yesu kechi kwajingatu kwa pa kanwa ne?
12 Mu mwingilo wanji yense pano pa ntanda, Yesu wipelwile bingi. Mambo bintu byonse byo aubanga byaletelanga Shanji lukumo. Bimye bimo, bantu batakaikanga Yesu na mambo a byambo byanji bya maana, bya kukumya byo aubilenga ne muchima wanji wawama. Nangwa byonkabyo, aye wapanga Yehoba lukumo mu bino byonse.—Mako 10:17, 18; Yoano 7:15, 16.
13 Yesu wipelwile mu byo aubanga na bantu. Waambile ne kwamba’mba, waishile pano pa ntanda na kwingijila bantu kechi’mba bamwingijile ne. (Mateo 20:28) Wamwesheshe kwipelula mu byonse byo aubanga na bantu. Baana banji ba bwanga byo babujile kulondela byo ebakambizhe, kechi wibakajipijile ne, pakuba aye watwajijiletu na kwibakwasha mu jishinda jawama. (Mateo 26:39-41) Mabumba a bantu byo aishile kwi aye pa kimye kyo akebelenga kuya kwa bunke na kukokolokapo, kechi wibabwezhezhemo kwabo ne, wibechile ko ajinga ne kutendeka kwibafunjisha “bintu byavula.” (Mako 6:30-34) Kabiji mwanamukazhi wabujile kwikala mwina Isalela byo akoselepotu na kusashijila Yesu amba abuke mwananji wamukazhi, Yesu wamwesheshe’mba kechi wakebelenga kuba kino ne. Nangwa byonkabyo, kechi wamukajipijile ne, pakuba wabukile mwananji mambo uno mwanamukazhi wajinga na lwitabilo lwakosa. Abino byo byo tukesambapo mu Kitango 14.—Mateo 15:22-28.
14 Mu bintu byonsetu byo aubanga, Yesu wamwesheshe bukine bwa byambo byanji bya kuba’mba: “Amiwa . . . nekimote kabiji nakooka muchima.” (Mateo 11:29) Kwipelula kwanji kechi kwajingatu kwa pa kanwa ne. Pakuba kwafumanga panshi ya muchima wanji. O ene mambo, Yesu o atesheshe muchima kufunjisha baana banji ba bwanga kwipelula.
Wafunjishanga Baana Banji ba Bwanga Kwipelula
15, 16. Yesu wapusenye byepi byubilo byajinga na bamfumu ba pano pa ntanda na byafwainwe kwikala na baana banji ba bwanga?
15 Batumwa ba kwa Yesu kechi bafunjile bukiji kwipelula ne. Kino kyalengejile Yesu kwibafunjisha kwipelula pa bimye byavula. Kimye kimo Yakoba ne Yoano baambijile bainabo kwibalombelako kwi Yesu amba akebape bifulo bikatampe mu Bufumu bwa Lesa. Yesu wakumbwile na mushingi’mba: “Kwikala ku kilujo nangwa ku kipiko kyami kechi yami mpana ne, bino kya boba bo banengezhezha jimo kwi Batata.” Batumwa bakwabo jikumi ‘bazhingijile’ Yakoba ne Yoano. (Mateo 20:20-24) Yesu wapwishishe byepi luno lukatazho?
16 Yesu wibolweleko byo aambile’mba: “Mwayuka’mba bamfumu ba bisaka bya bantu bobila bunkambo bantu babo kabiji bebalama bibi ku babinemanga. Anweba kange mwikale bino ne; bino yense ukeba kwikala mukulumpe wenu, wafwainwa kwikala wa mwingilo wenu, ne yense ukeba kwikala mutanshi mwi anweba wafwainwa kwikala muzha wenu.” (Mateo 20:25-27) Batumwa bayukishetu bulongo “bamfumu ba bisaka bya bantu” byo bajinga na lwiso ne bwitote. Yesu wafunjishe baana banji ba bwanga amba bafwainwe kupusanako na bano bamfumu baikazhanga bakwabo bufinda. Bafwainwe kwipelula. Nanchi batumwa baumvwine byo ebafunjishe nyi?
17-19. (a) Yesu saka akyangye kufwa, ñanyi kintu kyo afunjishe batumwa banji kyo babujile kulubamo? (b) Ñanyi lufunjisho lwanema kukila onse lwafunjishe Yesu pa kwipelula byoajinga pano pa ntanda?
17 Kechi kibapelejile ne, mambo kechi kyo kyajinga kimye kitanshi nangwa kyapeleleko kwibafunjisha pa kwipelula ne. Patanshitu, byo bepachikilenga pa wajinga mukulumpe pakachi kabo, Yesu waichile mwana mucheche ne kumwimika mukachi kabo. Kabiji wibambijile kwikala byonkatu biji mwana mucheche. Mambo banyike kechi baji na bwitote nangwa kukeba kutumbalala byonkatu byuba bakulumpe ne. (Mateo 18:1-4) Nangwa byonkabyo, Yesu saka akyangye kufwa, wamwene’mba batumwa banji bakijingatu na kyubilo kya bwitote. Onkao mambo, wibafunjishe kintu kyo babujile kulubamo. Washikwile taulo ne kwinyingaye kabiji waingijile mwingilo wabula kunema waingilanga bakalume kala mu nzubo kikatakata umvwe kwaiya benyi. Yesu waovwele batumwa banji bonse ku maulu kuvwangapotu ne Yudasa wajinga pepi kumusolola.—Yoano 13:1-11.
18 Yesu wibakwashishe kumvwisha byo kilumbulula kwipelula byo ebambijile’mba: “Nemushila mwa kulondela.” (Yoano 13:15) Nanchi pa kikye kimye baumvwine bibabujile Yesu nyi? Pa jonkaja juba bufuku, batendekele kwipachika jikwabo pa wajinga mukulumpe pe abo. (Luka 22:24-27) Nangwa byonkabyo, Yesu watwajijile kwibatekenya ne kwibafunjisha. Kyapeleleko, wibafunjishe kintu kyanema bingi. Baibolo waamba’mba: “Wipelwile mwine ne kukookela kufikatu ne ku lufu lwa pa kichi kya lumanamo.” (Filipai 2:8) Yesu wafwile lufu lwatama bingi, bamuzhachishe kwikala kapondo kabiji muntu wa mwenga. Kukila pa bilengwa byonse byalenga Yehoba, Yesu wipelwile bingi.
19 Luno lo lwajinga lufunjisho lwapeleleko Yesu lo afunjishe batumwa banji bakishinka pa kwipelula byo ajinga pano pa ntanda. Batumwa bakwatankenye bibafunjishe Yesu, mambo Baibolo witubuula’mba bano banabalume baingijile pa myaka yavula saka bepelula. Nga atweba kiji byepi?
Nanchi Musa Kulondelanga Byaubanga Yesu Nyi?
20. Twakonsha kuyuka byepi’mba twipelula?
20 Paulo witukambizha atweba bonse’mba: “Ikalai na uno muchima wajingapo ne Kilishitu Yesu.” (Filipai 2:5) Byonka byajinga Yesu, twafwainwa kwipelula. Twakonsha kuyuka byepi’mba twipelula? Paulo wituvulwilemo’mba: “Kange mubenga bintu na mapata nangwa na kwitota kwatu ne, bino na muchima wa kwipelula saka mulanguluka’mba bakwenu bemukila.” (Filipai 2:3) Onkao mambo, byo tumona bakwetu byanema bingi. Twafwainwa kwibamonanga’mba banema kabiji betukila. Nanchi musa kulondelanga jino jifunde nyi?
21, 22. (a) Mambo ka bakalama mu kipwilo o bafwainwa kwipelula? (b) Twakonsha kumwesha byepi’mba twavwala kwipelula nobe kivwalo?
21 Byo papichile myaka yavula Yesu saka afwa kala, mutumwa Petelo watwajijile kulanguluka pa buneme bwa kwipelula. Petelo wafunjishe bakalama mu kipwilo kwingila mingilo yabo saka bepelula, kechi kubila bunkambo mikooko ya Yehoba ne. (1 Petelo 5:2, 3) Kwikala kalama mu kipwilo kechi kwafwainwa kulengela muntu kwitota ne. Pakuba, kwingila uno mwingilo kukebewa kwipelula bingi. (Luka 12:48) Kino kyubilo kyanema ku bena Kilishitu bonse kechi ku bakalama bonkatu ne.
22 Petelo kechi walubilemo bobwa bufuku kimye Yesu kyo amovwele ku maulu nangwa kya kuba wamukainyenga ne. (Yoano 13:6-10) Petelo wanembejile bena Kilishitu amba: “Anweba bonse vwalai muchima wa kwipelula mu bintu byo mwiubila anwe bene na bene.” (1 Petelo 5:5) Kyambo kya kuba’mba “vwalai” kilumbulula kuvwala kivwalo kivwaala kalume pa kwingila mingilo. Kino kyambo kwituvululamo kimye Yesu kyo enyingile taulo ne kovwa baana banji ba bwanga ku maulu. Ñanyi mwingilo wa Lesa ye tumona’mba kechi wanema kwi atweba ne? Kulondela Yesu kukamwesha’mba twavwala kwipelula nobe kivwalo.
23, 24. (a) Mambo ka o twafwainwa kubujila kwitota? (b) Kitango kyalondelapo kiketukwasha kolola ñanyi ndangulukilo yatama pa mambo a kwipelula?
23 Kwitota kuji nobe bulembe. Mufuma bintu byatama bingi. Ke kyubilo kyakonsha kulengela muntu wa maana kulengululwa kwi Lesa. Bino kwipelula kwakonsha kulengela muntu ye balengulula kumwingijisha kwi Yehoba. Umvwe ketumweshe kino kyubilo kya kwipelula kupichila mu kulondela mu ngayo ya kwa Kilishitu, tukamwenamo byawama bingi. Petelo wanembele’mba: “Onkao mambo, ipelulainga munshi ya kuboko kwa Lesa kwa bulume, kuba’mba akemutumbijike mu kimye kyafwainwa.” (1 Petelo 5:6) Yehoba watumbijikile Yesu na mambo a kuba’mba wipelwile bingi. Po pamotu, Lesa wetu ukatemwa bingi kwimufweta na mambo a kwipelula kwenu.
24 Kyatamakotu ke kya kuba’mba bantu bamo balanguluka’mba kwipelula ke kuzenzalala. Byaubanga Yesu bimwesha’mba bino byambo kechi bya kine ne, mambo Yesu wipelwile kabiji wachinchikile bingi. Uno ye mutwe ye tukesambapo mu kitango kyalondelapo.
a Pa kwamba pa kino kyamwekele, buku umo waambile pa bano banyama’mba “ke bilengwa byabula kunema,” kabiji’mba:“benda pachepache, bakosama, banyama bo bengijisha ku bayanji kabiji kechi bamweka bulongo ne.”
b Pa kuba’mba mufunjilepo bishinka bikwabo bimwesha’mba Mikela ye Yesu, monai Kibaaba kya kuba’mba: “Nanchi Mikela Malaika Mwine Mukatampe ye Ñanyi?” pa kipungu kya kuba’mba: “Mepuzho a mu Baibolo a Kumbulwa” kiji pa keyala wa pa intaneti wa Bakamonyi ba kwa Yehoba wa jw.org.
-
-
“Tala! Bokwe wa mu Mukoka wa Bena Yuda”‘Iyai Mundondelenga’
-
-
KITANGO 4
“Tala! Bokwe wa mu Mukoka wa Bena Yuda”
“Yami iye”
1-3. Ñanyi lukatazho lwapichilemo Yesu, kabiji waubile byepi?
JIBUMBA ja bantu jaishilenga kwi Yesu kuba’mba bamukwate. Ajino jibumba jajinga pamo na bashilikale saka basenda mapoko ne tukonkolo. Na mambo a kuba’mba bano bantu bafuukwilepo bintu byatama mu michima yabo, bapichile bufuku mu mikwakwa ya mu Yelusalema ne kuchibankanya kimpachiko kya Kidelona kuya ku Mutumba wa Maolivi. Kwajinga bingi kyeya kya ñondo, nangwa byonkabyo basendele masoko ne malampi. Nanchi basendele bino bintu na mambo a kuba’mba kwajinga makumbi nyi? Nanchi baubile kino na mambo a kuba’mba muntu ye bakebelenga wafyamine nyi? Kechi twayuka ene mambo o basendejile masoko ne malampi ne. Bino twayuka’mba abano balwanyi kechi bayukile byavula pe Yesu ne.
2 Yesu wayukile’mba balwanyi babena kwiya. Nangwa byonkabyo, aye kechi wanyemene ne, wibapembelejilenga. Jibumba ja bantu jaishilenga pamo ne Yudasa wajinga kala mulunda wa kwa Yesu, mambo ye wayukile Yesu. Yudasa wasolwele Yesu wajinga Nkambo yanji kupichila mu kumwimuna ne kumufyompa kwa bujimbijimbi. Nangwa byonkabyo, Yesu kechi wachiine ne. Ponkapo Yesu wayile ko baimene kabiji wibepwizhe’mba: “Nanchi ñanyi ye mubena kukeba?” Abo bamukumbwile’mba tubena kukeba “Yesu mwina Nazala.”
3 Bantu bavula bakonsha kumvwa bingi moyo inge batalañana na kiombe kya balwanyi kya uno mutundu. Kyamweka bano bantu balangulukilenga’mba Yesu usakwikala na moyo. Pano bino, Yesu kechi wachiine, kunyema nangwa kufyama ne. Pakuba aye waambile patoka’mba: “Amiwa bano.” Bantu byo bamwene kubula moyo kwanji, bakuminye bingi. Babwelele lumfutwanyuma ne kupona panshi!—Yoano 18:1-6; Mateo 26:45-50; Mako 14:41-46.
4-6. (a) Mwana Lesa bamwesakanya ku ñanyi kintu, kabiji mambo ka? (b) Ñanyi mashinda asatu Yesu mo amwesheshe kyubilo kya kuchinchika?
4 Ñanyi kintu kyakwashishe Yesu kubula kuchina bano balwanyi? Kuchinchika ko kwamukwashishe. Kuchinchika ke kyubilo kyawama bingi kikebewa kwikala na ntangi kabiji kafwako muntu wakila Yesu mu kumwesha kyubilo kya kuchinchika ne. Mu kitango kyafumako, twafunjile pe Yesu byo ajinga kimote kabiji wipelula. Kyayijilemo kumutela’mba “Mwana mukooko.” (Yoano 1:29) Onkao mambo, kuchinchika kwa kwa Yesu ko kwamulengejile kumulumbulwila mu jishinda jikwabo. Baibolo waamba pa Mwana Lesa amba: “Tala! Bokwe wa mu mukoka wa bena Yuda.”—Lumwekesho 5:5.
5 Bokwe bamwambapo bingi pa mambo a kubula moyo. Nanchi mwakitalañanapo kala na bokwe mulume nyi? Umvwe ibyo, ko kuba’mba kampe bemuzhikijile ku luvimba mwikala yewo bokwe. Kyo kimotu, mwakonsha kumvwa moyo nangwa kya kuba bokwe bamushinkila mukachi. Inge mwakinkanya meso na uno nyama washinta, aye kechi wakonsha kwimunyema ne kwimuchina nangwa pachechetu ne. Baibolo waamba’mba ‘bokwe, ye yenka uji na ngovu kukila banyama bonse kabiji ubula kuchina kintu nangwa kimo.’ (Byambo bya Maana 30:30) Akuno kuchinchika ko kwajingapo ne Kilishitu.
6 Twayai twisambe pe Yesu byo amwesheshe kuchinchika byonkatu byuba bokwe mu mashinda asatu: kulwila bukine, kutundaika bololoke ne pa kumumanyika. Atweba bonse tusakufunjilako kwi Yesu bya kwikala na kyubilo kya kuchinchika ne kubula moyo.
Walwijileko Bukine
7-9. (a) Ñanyi kintu kyamwekele Yesu byo afikizhe myaka 12, kabiji kino kyamwekele kimulengela byepi kumvwa moyo? (b) Yesu wamwesheshe byepi’mba kechi wajinga na moyo byoajinga na bafunjishi mu nzubo ya Lesa ne?
7 Mu ino ntanda yo babena kulama kwi Satana “shanja bubela,” kikebewa bingi kuchinchika pa kuba’mba muntu alwile bukine. (Yoano 8:44; 14:30) Yesu wazhikijile bukine saka akijitu mwanyike, kechi wapembelejile’mba akikakome apa bino akobe kino ne. Byo ajinga na myaka 12, Yesu washajile mu Yelusalema Kijiilo kya Lupitailo byo kyapwile. Pa moba asatu, ba Maliya ne Yosefwa bamufumpijile bingi. Kabiji bamutaaine mu nzubo ya Lesa. Ñanyi bintu byo aubilenga mu nzubo ya Lesa? “Saka aikala mukachi ka bafunjishi na kuteleka kwi abo kabiji saka ebepuzha mepuzho.” (Luka 2:41-50) Umvwai jishinda jo esambijilengamo na bano bantu.
8 Bashayuka ba mpito bamba’mba bantangi ba bupopweshi bamo bayukanyikilwe bingi bashalanga mu nzubo ya Lesa inge bijiilo byapwa ne kutendeka kufunjisha mu bibamba bikwabo byajinga mu nzubo ya Lesa. Bantu baikalanga panshi na kuteleka ne kwipuzha mepuzho. Bano bafunjishi bafunjile bingi. Bayukile bingi bulongo Mizhilo ya Mosesa ne mizhilo yakobankene ya bantu ne bisho byo baingijishe pa myaka yavula bingi. Inge yenu mwajingamo mu luno luonde, inge mwaumvwine byepi ku muchima? Inge mwaumvwine moyo nyi? Ee, inge mwaumvwine moyo. Pano mwafwainwe kuba byepi inge mwajingatu na myaka 12? Banyike bavula baji bingi na bumvu. (Yelemiya 1:6) Bamo bakeba bingi kwifya ku bafunjishi babo ku sukulu. Banyike baji bino bachiina kwibatongola’mba bambepo bintu bimo, bachiina kwibayuka byo baji, kabiji bachiina kwibalengesha bumvu nangwa kwibaseka ku bakwabo.
9 Pakuba Yesu waikele na bafunjishi bayukile bintu byavula kabiji kwa kubula kuchiina wibepwizhenga mepuzho. Kabiji watwajijile na kwibepuzha. Jishimikila jitubuula’mba: “Aba bonse bamutelekelenga bakuminyenga bingi maana anji ne mikumbu yanji.” (Luka 2:47) Baibolo kechi witubuula bintu byo aambile pa kyokya kimye ne. Pano bino, twayuka’mba kechi wapitulukilenga mu mafunjisho a bubela atemenwe bafunjishi ba bupopweshi ne. (1 Petelo 2:22) Wakosejile ku bukine bwa Mambo a Lesa, kabiji bantu bamutelekelenga bakuminye bingi kumona mwana wa myaka 12 saka akasuluka kulumbulula bukine bulongo kwa kubula moyo.
Bakamonyi ba kwa Yehoba bachinchika bingi inge babena kwibamanyika
10. Mu ano moba, bena Kilishitu banyike babena kumwesha byepi kubula moyo byonkatu byajinga Yesu?
10 Lelo jino, bena Kilishitu banyike bavula babena kulondela mu ngayo ya kwa Yesu. Ibyo kuba’mba kechi baoloka byonka byajinga Yesu ne. Pano bino, byonkatu byajinga Yesu nabo kechi bapembelela’mba kana bakikakome, apa bino bakatendeke kwibulwila bukine ne. Pa sukulu nangwa mu mapunzha mo bekala, bepuzha bantu mepuzho, kuteleka ne kwisamba nabo bukine na mushingi. (1 Petelo 3:15) Abano banyike bakwasha bingi bakwabo mo bafunjila, bafunjishi ne boba bo bekala nabo kipikipi kwikala baana ba bwanga ba kwa Kilishitu. Kubula moyo kwabo kutokesha bingi Yehoba ku muchima! Baibolo waesakanya banyike ku kime, mambo banyike bavula babena kukwasha bantu kuyuka Lesa.—Salamo 110:3.
11, 12. Yesu byo akomene, wachinchikile byepi ne kulwila bukine?
11 Yesu byo akomene, wachinchikile bingi ne kulwila bukine. Pa kutendekatu mwingilo wanji, wapichile mu bintu byakonsheshe kulengela bantu bavula kwikala na moyo. Byoajinga pano pa ntanda kechi wajinga malaika wa bulume ne. Onkao mambo, Yesu bamulukukile kwi Satana, mulwanyi mukatampe wakanama wa Yehoba. Yesu wamukaine Satana, byo aingijishenga Binembelo kutama. Yesu washinjile luno lweseko ne kumwambila na jiwi jakosa’mba: “Fuma papo Satana!”—Mateo 4:2-11.
12 Yesu byo aingijilenga mwingilo wa kusapwila walwilangako Mambo a Lesa ku bantu bealumbulwilanga mungi. Byonkatu byo kiji mu ano moba, kubula bukishinka mu bya bupopweshi kwauba ne woo byonkatu byo kyajinga kala. Yesu byo ajinga pano pa ntanda, waambijile bantangi ba bupopweshi’mba: “Mupeezha mambo a Lesa na mambo a bisho byenu byo mwapa bantu.” (Mako 7:13) Bano banabalume bebanemekele bingi ku bantu, bino Yesu kwa kubula moyo wibasanzhilemo’mba bajinga bantangi bampofu kabiji bakamfutumfutu.a (Mateo 23:13, 16) Twakonsha kulondela byepi kubula moyo kwa kwa Yesu?
13. Ñanyi kintu kyo twafwainwa kuvulukanga pa kulondela Yesu, kabiji ñanyi mwingilo ye tuji nanji?
13 Twayuka bingi bulongo kuba’mba kechi tuji na bulume bujipo ne Yesu bwa kuyuka biji mu michima ya bantu nangwa bulume bwa kuzhachisha bantu ne. Nangwa byonkabyo, twafwainwa kwikala byoajinga ne kulwilako bukine. Inge twasolola mafunjisho a bubela patoka o bafunjisha javula pe Lesa, pa kyaswa muchima wanji ne pa Mambo anji, ko kuba’mba tubena kusamisha kyeya kya bukine mu ino ntanda mwavula bubela bwa kwa Satana. (Mateo 5:14; Lumwekesho 12:9, 10) Tukwasha bantu kusankilapo mafunjisho a bubela ayula mu michima yabo ebalengela kwikala na moyo ne konauna bulunda bwabo ne Lesa. Kitusangajika bingi kwimwena kufika kwa mulaye wa kwa Yesu wa kuba’mba: “Bukine bukemukasulula.”—Yoano 8:32.
Watundaikile Bololoke
14, 15. (a) Ñanyi jishinda jimo Yesu jo alumbulwijilemo kuchibila mambo “monka mo aolokela” byo kulumbulula? (b) Yesu byo esambilenga na mwanamukazhi mwina Samaliya, wamwesheshe byepi’mba kechi wajinga na misalululo?
14 Bungauzhi buji mu Baibolo bwaambijile jimo kuba’mba Mesiasa ukalumbulwila bisaka bya bantu “jishinda jaoloka.” (Mateo 12:18; Isaya 42:1) Yesu watendekele kuba bino byoajinga pano pa ntanda. Kwa kubula moyo, waubilanga bantu bintu byawama kabiji kechi wajinga na misalululo ne. Wakaine kutundaika misalululo ne kulondela bisho byabula bya mu binembelo byakumbene pano pa ntanda.
15 Yesu byo esambilenga na mwanamukazhi mwina Samaliya ku mushima wa mu Saikala, baana banji ba bwanga bakuminye bingi. Mambo ka? Bakuminye mambo mu oa moba, Bayudea kechi baumvwañananga na bena Samaliya ne. Kuno kwishikwa kwatendekele kala ne Yesu saka akyangye kwiya pano pa ntanda. (Ezela 4:4) Kabiji kunungapo, balabi bamo kechi banemekanga banabakazhi ne. Palutwe kacheche, mu mizhilo ya balabi banembelemo ne muzhilo mukwabo wa kulekesha mwanamulume kwisamba na mwanamukazhi. Balengele ne muzhilo wa kuba’mba banabakazhi kechi bafwainwa ne kwibafunjisha Mizhilo ya Lesa ne. Banabakazhi bena Samaliya bebamonanga’mba ba muzhilo. Pakuba Yesu wakaine kulondela ino misalululo kabiji wafunjishe mwanamukazhi mwina Samaliya saka batalako (wajinga na byubilo byatama) ne kwisolola ku uno mwanamukazhi’mba ye Mesiasa.—Yoano 4:5-27.
16. Mambo ka bena Kilishitu o bafwainwa kubujila kwikala na misalululo?
16 Nanchi mwakikalapo kala na bantu baji na misalululo nyi? Kampe bamba byatama pa bakwabo ba ku kyalo kingi nangwa bamba mulaka ungi, kwamba bintu byatama pa banabakazhi nangwa banabalume nangwa kampe kulengulula bayanji. Aba balondela Kilishitu kechi batundaika misambo yatama ya uno mutundu ne, bakebesha bingi kufumya misalululo yonse iji mu michima yabo. (Byubilo 10:34) Atweba bonse twafwainwa kwibikako bingi kuchinuzhuka kwikala na misalululo.
17. Ñanyi kintu kyaubile Yesu mu nzubo ya Lesa, kabiji mambo ka?
17 Kubula moyo kwalengejile Yesu kukebesha kukwasha bantu kukosesha bulunda bwabo ne Lesa ne kutundaika bupopweshi bwa kine. Byo atendekele mwingilo wanji, watwelele mu nzubo ya Lesa mu Yelusalema kabiji wakuminye bingi byo ataaine bantu bapoteshenga ne kupimpula mali monka. Byo azhingijile, Yesu wafumishe bya busulu byabo byonse ne kupangamo banabalume. (Yoano 2:13-17) Kabiji ku mpelo ya mwingilo wanji, waubile kintu kya yenka uno mutundu. (Mako 11:15-18) Bino bintu byoaubile byalengejile bantu kumushikwa, nangwa byonkabyo aye kechi wikilekele ne. Mambo ka? Mambo kufumatu ku bwanyike bwanji watelele nzubo ya Lesa kwikala ya Shanji kabiji wiinemekele bingi. (Luka 2:49) Kubila busulu mu nzubo ya Lesa ajinga mambo abulala kabiji Yesu kechi waswishishe kino kyubilo ne. Mukoyo wanji wamulengejile kutwajijila kuba bintu byaoloka.
18. Bena Kilishitu mu ano moba bafwainwa kuba byepi pa kuba’mba bakwashe kipwilo kwikala kyatooka?
18 Mu ano moba, baana ba bwanga ba kwa Kilishitu babena kukwasha bantu kubula kwivwanga mu byubilo bifichisha Lesa ku muchima ne kumupopwelanga mu jishinda jawama. Inge bayuka’mba mulongo nangwa nyenga mu kipwilo walenga mambo akatampe, kechi batalapotu ne. Kwa kubula moyo, batundaika muntu walenga mambo kwisolola mwine ku bakulumpe mu kipwilo. (1 Kolinda 1:11) Bayuka ano mambo babuula bakulumpe mu kipwilo. Kabiji bakulumpe mu kipwilo baji na mwingilo wa kukwasha balenga mambo ne kupanga walenga mambo mu kipwilo pa kuba’mba bazhikijile mikooko ya Yehoba yashala.—Yakoba 5:14, 15.
19, 20. (a) Ñanyi nshiji yajingako mu moba a kwa Yesu, kabiji ñanyi lukatazho Yesu lo apichilemo? (b) Mambo ka baana ba bwanga ba kwa Kilishitu o bakaina kwivwanga mu bya bumulwila ntanda ne malwañano, kabiji ñanyi bintu byawama byo bamwenamo mu kuba bino?
19 Pano nanchi twafwainwa kwamba’mba Yesu wapwishishe misalululo ne nshiji yajingako pano pa ntanda pa kyokya kimye nyi? Nshiji yavujile bingi. Muzhi mo aikalanga mwajinga bantu bavula ba ku byalo bingi. Bena Loma bamanyikanga bingi Bayudea kwingijisha bashilikale, bebatongwelanga kupana misonko yabaya ne kwibakanya kupopwela Lesa wabo. Kabiji bantu bavula bakebelenga Yesu kwivwanga mu bya bumulwila ntanda. (Yoano 6:14, 15) Yesu wakainetu nsalansala kwivwangamo.
20 Yesu walumbulwile’mba Bufumu bwanji kechi bwa pano pa ntanda ne. Aye wafunjishe baana banji ba bwanga kubula kwivwanga mu bya bumulwila ntanda ne kwibatundaika kutesha bingi muchima ku mwingilo wa kusapwila mambo awama a Bufumu bwa Lesa. (Yoano 17:16; 18:36) Wafunjishe baana banji ba bwanga kintu kyanema bingi pa mambo a kubula kwivwanga mu bya ino ntanda kimye kyaishile jibumba ja bantu kuba’mba bamukwate. Ponkapotu Petelo wasomwene mpoko yanji ne kukozha mwanamulume umo. Kyapeela kwamba’mba kintu kyaubile Petelo kyajingatu bulongo. Bamo bakonsha kwamba’mba kyaubile Petelo kyajingatu bulongo mambo bano bantu balukukile Mwana Lesa wabujile mambo. Pano bino, Yesu wabuujile baana banji ba bwanga pa kyokya kimye kufikatu ne bajiko lelo jino’mba: “Bwezha mpoko yobe mu kikwa, mambo bonse basenda mpoko bakafwa ku mpoko.” (Mateo 26:51-54) Bena Kilishitu bajingako pa kyokya kimye, bafwainwe kwibikako pa kuba’mba bekale mu mutende byonkatu byo kiji ne lelo jino. Onkao mambo, ne atweba lelo jino byo byo twafwainwa kubanga. Na mambo a kubula kwivwanga mu bya ino ntanda, bantu ba Lesa bayukanyikwa lelo jino’mba bantu bawama mambo kechi batundaika bantu kuya ku nkondo, kutundaika milukuchi, kwipaya bakwabo ne kutundaika byubilo bya bumbanzhi ne. Kubula moyo ko kwalengela kubula kwivwanga mu bino byubilo.
Wachinchikile byo Bamumanyikilenga
21, 22. (a) Ñanyi bukwasho bwatambwijile Yesu saka akyangye kupita mu bya malwa bikatampe? (b) Yesu wachinchikile byepi kufika ne ku mpelo?
21 Mwana Yehoba wayukijile jimo’mba balwanyi banji bakamumanyika bingi pano pa ntanda. (Isaya 50:4-7) Bimye byavula bingi byo bakebanga kumwipaya kufikatu ne byo bamukwachile byonkatu byo balumbulula ku ntendekelo ya kino kitango. Yesu wachinchikile byepi mu bino bya malwa byonse byo apichilengamo? Ñanyi kintu kyaubilenga Yesu jibumba ja bantu saka jikyangye kwiya na kumukwata? Walombelenga na mukoyo kwi Yehoba. Nga Yehoba waubilepo ka? Baibolo witubuula’mba “Lesa wamumvwine” Yesu byo alombelenga. (Bahebelu 5:7) Yehoba watumine malaika kufuma mwiulu kwiya na kukosesha Mwananji wabujile moyo.—Luka 22:42, 43.
22 Aku Yesu bamukoseshatu, waambijile batumwa banji’mba: “Imanai, twayai tuyenga.” (Mateo 26:46) Akilangulukaipotu pa bulume buji mu bino byambo. Wibambijile’mba “twayai tuyenga” bino aye saka ayuka’mba usakwambila jibumba ja bantu kubula kukatazha balunda nanji. Wayukile’mba balunda nanji basakunyema ne kumusha bunke. Kabiji wayukile kuba’mba usakuya bunke bwanji na kumumanyika kyabaya bingi. Bamupeelemo mambo a bubela, kumwendeleka, kumumanyika ne kufwa lufu lwatama bingi. Mu bino byonse bya malwa, Yesu wachinchikile.
23. Lumbululai ene mambo o twafwainwa kwambila’mba Yesu kechi wabujile kwita muchima aye mwine, kimye kyo bamumanyikilenga ne kukeba kumwipaya ne.
23 Nanchi Yesu kechi witele muchima nenyi? Ine; kubula kwita muchima kechi kuji pamo na kuchinchika ne. Mambo Yesu wafunjishe baana banji ba bwanga kujimuka ne kuyuka mwa kunyemena balwanyi pa kuba’mba batwajijile kuba kyaswa muchima wa Lesa. (Mateo 4:12; 10:16) Nangwa byonkabyo, pa kikye kimye Yesu wayukile’mba kechi wafwainwe kukanya kino kubiwa ne. Mambo wayukile byavwangiwemo mu kuba kyaswa muchima wa Lesa. Yesu wafuukwilepo kutwajijila kwikala wakishinka kwi shanji. Onkao mambo, kintu kyo afwainwe kuba ke kuketekelatu mwi Lesa.
Bena Kilishitu banyike bavula basapwila bakwabo bintu byo baitabilamo kwa kubula moyo
24. Mambo ka o twafwainwa kushiinwa kuba’mba nangwa tukapite mu meseko a mutundu ka tukatwajijila kuchinchika?
24 Baana ba bwanga ba kwa Yesu batwajijila kwenda mu ngayo ya Nkambo yabo nangwa bintu bikatazhepotu byepi. Bavula bachinchika bingi inge babena kwibendeleka, kwibamanyika, kwibakwata, kwibataya mu tuleya ne pa kwibayanjisha kufikatu ne ku lufu. Nanchi bantu bandengamambo bafumya kwepi buno bulume bwa kuchinchika? Kechi bufuma kwi abo bene ne. Byonkatu Yesu byo atambwijile bukwasho kufuma mwiulu, ne baana banji ba bwanga nabo batambula buno bulume kufuma mwiulu. (Filipai 4:13) Onkao mambo, kechi mwafwainwa kuchiina bintu bikemumwekela kulutwe ne. Kosai ne kutwajijila kwikala bakishinka kabiji Yehoba ukemupa bulume bwa kuchinchika. Onkao mambo, twajijilai kufunjila kwi Ntangi wetu aye Yesu waambile’mba: “Kosai! Amiwa nepashinda pano pa ntanda.”—Yoano 16:33.
a Bashayuka ba mpito bamba’mba bilende bya balabi bebinemekele bingi byonka byo banemekele byobya bya bangauzhi ne bashakulu.
-
-
“Bya Buneme bya Maana”‘Iyai Mundondelenga’
-
-
KITANGO 5
“Byonse bya Buneme bya Maana”
1-3. Yesu waambijile kwepi jashi ja pa mutumba mu 31 C.E., kabiji mambo ka bantu batelekelenga o bakuminye?
KYAJINGA kimye kya mwela wa mebele mu 31 C.E. Yesu Kilishitu wajinga kwipi na Kapenama, muzhi mwavujile bya kubauba. Uno muzhi waikejile ku bitulu bya ku buyeke muzhika wa Kalunga ka Ngalilea. Byoajinga pa mutumba mu yoya mpunzha, Yesu wakishishe na kulomba kwi Lesa. Byo bwakile lukelo, waichile baana banji ba bwanga kabiji pa bonse wasajilepo 12 ne kwibatongola’mba batumwa. Kabiji bantu bavula bingi baishile, pajinga ne bamo bafumine kwalepa bingi balondejile Yesu ne kwikala paesakana. Baikele saka bapembelela kukeba kumvwa byo asakwamba ne kwibabuka bikola byo bajinga nabyo. Yesu wibobijile byo bakebelenga.—Luka 6:12-19.
2 Yesu wayile ko baji ne kubuka bonse bakolelwe. Kyapeleleko, byo amwene’mba bonse babukwa, waikele panshi ne kutendeka kwibafunjisha.a Byambo byo aambile pa kyokya kimye byafwainwa byakumishe bingi bantu bamutelekelenga. Bantu bakuminye mambo kechi bakyumvwinepo kala muntu mukwabo saka afunjisha byonka byafunjishanga Yesu ne. Pa kumwesha buneme bwa bintu byo afunjishanga, Yesu kechi waambanga pa bisho nangwa bintu byafunjishanga Bayudea ne. Pakuba aye waambilenga byambo biji mu Binembelo bya Kihebelu byanembelwe na lutangijilo lwa mupashi wa Lesa. Byambo byanji byajinga bya kine, byapeela kumvwa ne kukwatankanya. Byo apwishishe kwamba, mabumba a bantu akankamenetu. Ibyo, bafwainwe kukumya mambo kyo kyajinga kimye kitanshi kumvwa ku muntu wajinga bingi na maana waikeleko pano pa ntanda kufunjisha mu jishinda jawama.—Mateo 7:28, 29.
“Jibumba jakuminye bingi mo afunjishishenga”
3 Ajino jashi ja pa mutumba jaambile Yesu ne bintu bikwabo byo aambile ne kuba byanembwa mu Mambo a Lesa. Twafwainwa kukebakeba bintu byaamba pe Yesu biji mu uno buku ye banembele na lutangijilo lwa mupashi wazhila, mambo mwi aye mo muji “byonse bya buneme bya maana.” (Kolose 2:3) Nanchi Yesu wafumishe pi ano maana nangwa’mba bulume bwa kwingijisha milangwe ne kuyuka mwa kubila bintu? Waingijishe byepi ano maana kabiji twafwainwa kulondela byepi byo aubanga?
“Nanchi uno Muntu Wafunjijile Kwepi ano Maana?”
4. Ñanyi bwipuzho bwaipwizhe bantu batelekelenga kwi Yesu mu Nazala, kabiji mambo ka o baipwizhe?
4 Kimye kimo byoajinga mu mwingilo wa kusapwila, Yesu wayile ku Nazala, muzhi mo akomejile. Byo afikile mu uno muzhi watendekele kufunjisha bantu mu nshinagoga. Bantu bavula bamutelekelenga bakuminye bingi ne kwamba’mba: “Nanchi uno muntu wafunjijile kwepi ano maana?” Bayukile bansemi banji ne bankasanji ne kuba’mba wafumine mu kisemi kya bayanji. (Mateo 13:54-56; Mako 6:1-3) Kabiji bayukile’mba Yesu wajinga kalipentala wabujile kuya ku masukulu ayile nkuwa a balabi. (Yoano 7:15) Onkao mambo, bwipuzho bo baipwizhe bwajingatu bulongo.
5. Yesu waambile’mba maana anji afumine kwepi?
5 Yesu byo afunjishenga kechi waingijishenga maana anji mwine ne. Palutwe kacheche mu mwingilo wanji, pa kufunjisha mu nzubo ya Lesa, Yesu waambile’mba maana anji afumine ku mwine wakila. Waambile’mba: “Byo mfunjisha kechi byami ne,” wanungilepo’mba: “Bino bya yewa wantumine.” (Yoano 7:16) Kwambatu kishinka, maana a kwa Yesu afumine kwi Shanji wamutumine. (Yoano 12:49) Pano watambwile byepi maana kufuma kwi Yehoba?
6, 7. Mu ñanyi mashinda Yesu mo afunjijile maana kwi Shanji?
6 Mupashi wazhila wa Yehoba ye wakwashishenga Yesu mu bintu byonsetu byo aubanga. Isaya waambijile jimo pe Yesu Mesiasa walayiwe’mba: “Mupashi wa Yehoba ukekala pe aye, mupashi wa maana ne wa milangwe, mupashi upana maana ne wa bulume, mupashi wa kuyuka bintu ne wa kwakamwa Yehoba.” (Isaya 11:2) Na mambo a kuba’mba mupashi wa Yehoba wajinga pe aye ne kumutangijila mu byo alangulukanga ne kuba, akino kyo kyalengejile Yesu kwikala na maana akila.
7 Yesu wafunjile maana kwi Shanji ne mu jishinda jikwabo janema. Byonkatu byo twafunjile mu Kitango 2, kimye Yesu kyo akijinga mwiulu, wafunjijile kwi shanji byo amona bintu. Kechi twakonsha kuyuka kuvula kwa maana Yesu o afunjile kwi Shanji, kimye kyo ajinga “sendwe mwine” wa Lesa mu kulenga bintu byonse, bipema ne bibula kupema ne. Yesu byoajinga mwiulu saka akyangye kwiya pano pa ntanda bamupeele jizhina ja kuba’mba maana. (Byambo bya Maana 8:22-31; Kolose 1:15,16) Mu mwingilo wanji pano pa ntanda, Yesu waingijishenga maana o afunjile kwi Shanji mwiulu.b (Yoano 8:26, 28, 38) Onkao mambo, kechi twafwainwa kukumya kuvula kwa maana a kuyuka ne milangwe yamwekejilenga mu byambo bya kwa Yesu nangwa mu mashinda anji awama o aubilangamo bintu ne.
8. Byo tuji baana ba bwanga ba kwa Yesu, twafwainwa kuba byepi pa kuba’mba twikale na maana?
8 Byo tuji baana ba bwanga ba kwa Yesu, ne atweba twafwainwa kulombanga maana kwi Yehoba mambo ye nsulo ya maana. (Byambo bya Maana 2:6) Nangwa byonkabyo, Yehoba kechi witupa maana mu jishinda ja kukumya ne. Pano bino, ukumbula milombelo yetu yo tumulomba maana a kwitukwasha kuyuka mwa kubila na makatazho a mu bwikalo bwetu. (Yakoba 1:5) Pa kuba’mba twikale na ano maana, twafwainwa kwibikako bingi. Twafwainwa kutwajijila kwiakebakeba nobe “bya buneme byafyamika.” (Byambo bya Maana 2:1-6) Onkao mambo, twafwainwa kutwajijila kutanganga Mambo a Lesa, mutaanwa maana ne kwiengijishanga mu bwikalo bwetu. Byaubanga Mwana wa Yehoba byanema bingi mambo bitukwasha kwikala na maana. Twayai twisambe pa mashinda apusana pusana Yesu mo amwesheshanga maana ne byo twafwainwa kulondela byonkatu byo aubanga.
Byambo bya Maana
Maana a Lesa asololwa mu Baibolo
9. Mambo ka bintu byafunjishanga Yesu o byaikejile bya maana?
9 Bantu bavula baishilenga kwi Yesu na kuteleka bintu byo afunjishenga. (Mako 6:31-34; Luka 5:1-3) Kabiji mu kanwa kanji mwafumangatu byambo bya maana. Byo afunjishanga byasolwele patoka’mba wayukile bingi Mambo a Lesa kabiji wafikanga bantu pa muchima. Bintu byo afunjishanga bikwasha bantu bonse. Akimonai bishinka bimo bimwesha maana aji mu byambo bya kwa Yesu, ye baambijilepo jimo’mba “Upana maana.”—Isaya 9:6.
10. Ñanyi byubilo byawama bitukambizha Yesu kwikala nabyo, kabiji mambo ka?
10 Jashi ja pa Mutumba jo twaambapo ku ntendekelo, mo muji bintu byavula byafunjishengapo Yesu mo babula kuvwangamo byambo bikwabo ku wanembele uno buku. Mu jino jashi, Yesu kechi wapelejiletu pa kwamba pa bya kwikala na ñambilo ne byubilo byawama ne. Pakuba witubuula ne kine kintu kyafwainwa kwitukwasha kwikala na ñambilo ne byubilo byawama. Yesu wayukile’mba milanguluko ne biji mu muchima wa muntu byo bilengela muntu kwamba ne kuba bintu bimo. Onkao mambo, Yesu witukambizha kwikala na milanguluko yawama pa kuba’mba twikale na byubilo nabiji kukooka muchima, lusa, mutende ne kwikala na nzala ya kukeba bololoke ne kutemwa bakwetu. (Mateo 5:5-9, 43-48) Inge twaikala na bino byubilo, tukekala na ñambilo yawama kabiji tukobanga bintu bitokesha Yehoba ku muchima. Kino, kiketulengela ne kwikala na bulunda bwawama na bakwetu.—Mateo 5:16.
11. Yesu byo ajimwinengako bantu pa bintu byatama, walumbulwile byepi kine kintu kilengela kuba bintu byatama?
11 Byo ajimwinengako bantu pa bintu byatama, Yesu walumbulwile kine kintu kilengela kuba bintu byatama. Kechi witubuulatu kuchinuzhuka byubilo bya bumbanzhi byonkatu ne, pakuba witujimunako ne kubula kuswisha bukaji kwikala mu michima yetu. (Mateo 5:21, 22; 1 Yoano 3:15) Kabiji kechi witukanyatu kuba bulalelale bonkatu ne. Bino witujimunako pa kine kintu kilengela muntu kuba bulalelale. Yesu witukambizha kubula kuswisha meso etu kwitulengela kwikala na lunkumbwa lulengela kwikala na milanguluko yatama ne kukeba kuba bulalelale. (Mateo 5:27-30) Yesu kechi waambilengatu pa kulenga mambo ne, bino waambile ne pa kine kintu kilengela muntu kulenga mambo. Waambile’mba byubilo ne bisakasaka muchima byo bilengela muntu kulenga mambo.—Salamo 7:14.
12. Baana ba bwanga ba kwa Yesu bamona byepi lujimuno lwanji, kabiji mambo ka?
12 Kinetu byambo byaambanga Yesu byajinga bya maana. O ene mambo ‘jibumba o jakuminye bingi mo afunjishishenga.’ (Mateo 7:28) Byo tuji baana ba bwanga ba kwa Yesu, twafwainwa kumonanga lujimuno lwanji kuba’mba lwaikelako kwitukwasha mu bwikalo bwetu. Tukebesha kwikala na byubilo byawama byo aambilepo nabiji lusa, mutende ne butemwe. Inge twaikala na bino byubilo tukobanga bintu bitokesha Lesa ku muchima. Kabiji twafwainwa kufumya mu michima yetu bintu byatama nabiji bukaji ne byubilo bya bulalelale. Inge twauba bino, kiketukwasha bingi kubula kulenga mambo.—Yakoba 1:14, 15.
Maana Akwasha Bantu Kwikala Bulongo
13, 14. Ñanyi bintu bimwesha’mba Yesu wasajile bulongo jishinda jawama ja kwikelamo?
13 Bintu byaambanga Yesu ne byo aubanga byamweshanga’mba wajinga na maana. Maana anji amwekejilenga mu mbaji yapusana pusana ya bwikalo bwanji bonse; mu bintu byo afuukulangapo kuba, byo epelwile ne mu byo aubanga na bantu. Akimonai bintu bimo bibena kumwesha’mba mu bwikalo bwanji bonse, Yesu waingijishanga “maana alumbuluka ne maana a kupima bintu.”—Byambo bya Maana 3:21.
14 Kwikala na maana mwavwangwa kufuukula bintu bulongo. Yesu wasajile bulongo jishinda ja kwikelamo. Nanchi mwakonsha kufwanyikizha bwikalo bwa ntentente bo akonsheshe kwikala nabo, nzubo ikatampe yo akonsheshe kushimika, busulu bo afwainwe kwikala nabo nangwa jizhina jo akonsheshe kulenga pano pa ntanda nyi? Yesu wayukile’mba kwikala bwikalo bwa uno mutundu ko ‘kwatu, ko kukabakanatu.’ (Musapwishi 4:4; 5:10) Kubila bintu mu jino jishinda ke kukosama kabiji kechi kumwesha maana ne. Yesu wasajilepo kwikala bwikalo bwapeela. Kechi watele muchima pa kwikala na mali nangwa bunonshi ne. (Mateo 8:20) Kwesakana na bintu byo afunjishenga, wateletu muchima pa kintutu kimo kwapwa, ko kuba’mba kuba kyaswa muchima wa Lesa. (Mateo 6:22) Yesu waingijishenga kimye ne ngovu yanji kutundaika Bufumu, mambo bwanema kukila bunonshi kabiji bukalengela bantu kumwenamo byawama. (Mateo 6:19-21) Onkao mambo, ne atweba twafwainwa kutangizhako Bufumu mu bwikalo bwetu byonka byaubile Yesu.
15. Aba balondela Yesu bakonsha kumwesha byepi’mba babena kutangizhako bufumu mu bwikalo bwabo, kabiji mambo ka kuba bino o kwawamina?
15 Lelo jino, aba balondela Yesu bamona’mba kutangizhako bufumu mu bwikalo bwabo kwanema bingi. Onkao mambo, bachinuzhuka makongole ne kulondalonda bintu bya pano pa ntanda bitonawina kimye ne ngovu yetu. (1 Timoti 6:9, 10) Bavula basalapo kwikala bwikalo bwapeela kuba’mba bekalenga na kimye kyabaya kya kwingijilamo mwingilo wa bwina Kilishitu, kampe kwingilako ne mwingilo wa kimye kyonse wa kutaya mbila ya Bufumu. Kafwako kintu kikwabo kyawama kuba kukila kukeba Bufumu patanshi ne. Mambo kuba bino kuleta bingi lusekelo.—Mateo 6:33.
16, 17. (a) Mu ñanyi mashinda Yesu mo amwesheshe’mba wipelwile ne kubula kwiketekela aye mwine? (b) Twakonsha kumwesha byepi’mba twipelula ne kubula kwiketekela atweba bene?
16 Baibolo umwesha’mba maana etulengela kwipelula, kabiji ne kuyuka bintu byo twakonsha kuba ne kubula kuba. (Byambo bya Maana 11:2) Yesu wipelwile kabiji kechi wiketekejile aye mwine ne. Wayukile’mba kechi bantu bonse bomvwa mambo anji bakamwitabila ne. (Mateo 10:32-39) Kabiji wayukile’mba kechi ukasapwila mambo a Bufumu ku bantu bonse ne. Onkao mambo, wapele uno mwingilo wa kulenga baana ba bwanga ku boba bamulondejilenga. (Mateo 28:18-20) Na mambo a kwipelula, wayukile’mba ‘bakengila mingilo yakila’ yo aubile, mambo bakasapwila ku bantu bavula pa kimye kyalepa bingi mu mapunzha monse mo abujile kufika. (Yoano 14:12) Yesu wayukile’mba bafwainwe kumukwashako mu mingilo yanji. Waswile bukwasho bwa bamalaika baishile na kumukwasha mu kiselebwa ne bwa malaika waishile na kumukosesha mu Ngesemani. Mu kimye kyo apichile mu malwa akatampe, Mwana Lesa walombele bukwasho kwi Shanji.—Mateo 4:11; Luka 22:43; Bahebelu 5:7.
17 Ne atweba twafwainwa kwipelula ne kubula kwiketekela atweba bene. Twafwainwa kwingila na mweo yense ne kwibikishako mu mwingilo wa kusapwila ne kulenga baana ba bwanga. (Luka 13:24; Kolose 3:23) Kabiji twafwainwa kuvulukanga’mba Yehoba kechi wesakanya mingilo yetu na ya bakwetu ne, ne atweba kechi twafwainwa kubanga bino ne. (Ngalatiya 6:4) Kwingijisha maana kuketukwasha kwibikila bikonkwanyi byo twakonsha kufikizha. Kunungapo, maana akalengela boba bobapa mingilo mu jibumba ja Yehoba kuyuka’mba kuji bintu byo bakonsha kuba ne kubula kuba, kabiji ne kuba’mba bakebewa bukwasho ne kutundaikwa pa kimye pa kimye. Kwipelula kukalengela bano balongo kuswa bukwasho, ne kuyuka’mba Yehoba wakonsha kwingijisha bakwabo ba mu lwitabilo ‘kwibatekenesha.’—Kolose 4:11.
18, 19. (a) Ki ka kimwesha’mba, Yesu wakookele muchima ne kutekenya baana banji ba bwanga? (b) Mambo ka o twafwainwa kukookela muchima mu bintu byo tuba na bakwetu, kabiji twakonsha kuba byepi kino?
18 Yakoba 3:17 waamba’mba: ‘Maana afuma mwiulu . . . kechi ominatu pa kintu kyo akeba’ ne. Yesu wakookele muchima kabiji watekenyanga baana banji ba bwanga. Wayukile bilubo byabo, pano bino aye wakebangatu byawama mwi abo. (Yoano 1:47) Wayukile’mba juba jo bakamukwata, baana banji ba bwanga bakamunyema, pano bino kechi wazhinaukile bukishinka bwabo ne. (Mateo 26:31-35; Luka 22:28-30) Pa bimye bisatu Petelo wakaine’mba kechi wamuyukile Yesu ne. Nangwa byonkabyo, Yesu walombejileko Petelo ne kumuketekela na mambo a bukishinka bwanji. (Luka 22:31-34) Bufuku bwapeleleko mu bwikalo bwanji pano pa ntanda, Yesu pa kulomba kwi Shanji, kechi walombele pa bilubo byaubile baana banji ba bwanga ne. Pakuba aye walombele pa bintu byawama byo baubile kufikatu ne ku bobwa bufuku byo alombele’mba: “Abo balama byambo byenu.” (Yoano 17:6) Nangwa kya kuba bajinga bambulwakoloka, aye wibashijile mwingilo wa kusapwila ne kufunjisha bantu kwikala ke baana ba bwanga. (Mateo 28:19, 20) Kwa kubula nangwa kuzhinaukatu ne, luketekelo lo ajinga nalo mwi abo lwibakoseshe bingi kwingila mwingilo ye ebakambizhe kuba.
19 Aba balondela Yesu bafwainwa kulondela byo aubanga. Umvwe Mwana Lesa wajinga muntu waoloka watekenyejilenga baana banji ba bwanga bambulwakoloka, ko kuba’mba atweba bandengamambo twafwainwa kukizhamo kukooka muchima mu byo tuba na bakwetu. (Filipai 4:5) Kechi twafwainwa kutatu muchima ku bintu byatama byuba bapopweshi bakwetu ne, pakuba twafwainwa kukebanga byawama mwi abo. Maana aketukwasha kuyuka’mba Yehoba ye wibakoka. (Yoano 6:44) Kya kine kuba’mba, aye umona byawama mwi abo, ne atweba byo byo twafwainwa kuba. Kwikala na muchima wa uno mutundu kechi kuketukwashatu ‘kulekelako bakwetu mambo’ ne, bino kuketukwasha ne kukebapo mashinda amo a kwibatakaikilamo. (Byambo bya Maana 19:11) Umvwe twaketekela bena Kilishitu bakwetu, tukebalengela kwingijila Yehoba bulongo na lusekelo.—1 Tesalonika 5:11.
20. Twafwainwa kuba byepi na maana aji mu mashimikila a Mambo awama, kabiji mambo ka?
20 Kwambatu kine, mu mashimikila a Mambo awama aamba pa bwikalo ne mwingilo wa kwa Yesu, muji bingi maana. Twafwainwa kuba byepi na buno bupe bwanema? Mu byambo byanji byapeleleko mu Jashi ja pa Mutumba, Yesu kechi wakambizhetu bantu kumvwa byambo byanji bya maana ne, bino ne kwibyuba nangwa kwibingijisha. (Mateo 7:24-27) Kupimpula milanguluko ne byubilo byetu monka mwayila bintu bya maana Yesu byo aambanga ne kuba, kuketukwasha kwikala bwikalo bwawama kino kimye ne kutwajijila kwenda mu jishinda ja bumi bwa myaka. (Mateo 7:13, 14) Kwambatu kine, jino jo jonkatu jishinda jawama jo twafwainwa kwikelamo.
a Jashi jaambile Yesu pa joja juba jitelwa’mba Jashi ja pa Mutumba. Byonkatu byo bejinemba pa Mateo 5:3–7:27, ajino jashi jiji na byepelo 107 kabiji jakonsha kwambiwa mu maminiti 20 nangwa kukilapo.
b ‘Jiulu byo jashinkukile’ kimye kyabatizhiwenga Yesu, kyamweka wavulukile bintu byonse byo aubanga saka akiji mwiulu.—Mateo 3:13-17.
-
-
“Wafunjile Lukookelo”‘Iyai Mundondelenga’
-
-
KITANGO 6
“Wafunjile Lukookelo”
1, 2. Mambo ka nsemi wamulume wa butemwe o atemenwa pa kumona mwananji wamukookela, kabiji kutemwa kwanji kumwesha byepi Yehoba byo amona bantu bamukookela?
FWANYIKIZHAI nsemi wamulume ubena kutajila pa kipenze mwananji ubena kupama mpila na bakwabo pangye. Katanda kano mpila yabo yafuma mu lubanza ne kutontokela mu mukwakwa. Mwana kataletu mubena kuya mpila. Mukwabo wamwambila kuya na kutola mpila mu mukwakwa, bino aye wakana ne kwamba’mba: “Kechi banswisha kukayila mu mukwakwa ne.” Uno nsemi wamwemwesela.
2 Mambo ka uno nsemi kyo atemenwa? Watemwa mambo wafunjishe mwananji kubula kukaila mu mukwakwa. Inge mwana wakookela nangwa kya kuba kechi wayuka’mba bashanji babena kumumona ne, nsemi wa uno mwana wayuka’mba mwananji ubena kufunda kukookela kabiji mu kuba bino ukazhikijilwa. Yehoba naye utemwa bingi inge twamukookela byonkatu biji Uno nsemi. Lesa wayuka’mba umvwe tukeba kwikala bakishinka ne kukemwena bintu byawama byo etulaya kwitupa kulutwe, twafwainwa kufunda kumuketekela ne kumukookela. (Byambo bya Maana 3:5, 6) Pa kuba’mba tube bino, witutumijile mufunjishi mwine wayukisha wakila bantu bonse.
3, 4. Yesu ‘wafunjile byepi lukookelo’ ne kwikala “walumbuluka” saka aji walukookelo kabiji walumbuluka? Lumbululai.
3 Baibolo waamba bintu bya kukumya pe Yesu amba: “Nangwa kya kuba wajinga mwana, wafunjile lukookelo ku bintu byo amanamine. Kabiji byo aikele ke walumbuluka, waalukile ke upana lupulukilo lwa myaka ku bonse bamukookela.” (Bahebelu 5:8, 9) Uno Mwana waikele myaka yavula bingi mwiulu. Wamwene Satana ne bamalaika bakwabo byo basatukile, pano bino aye Mwana mubeji kechi wibalondejile ne. Bungauzhi bwanembelwe na lutangijilo lwa mupashi bwaambijile jimo pe aye’mba: “Amiwa kechi nasatukile ne.” (Isaya 50:5) Pano uno Mwana ‘wafunjile byepi lukookelo’ saka aji walukookelo? Kabiji waikele byepi “walumbuluka” saka aji walumbuluka?
4 Akilangulukai pa kino. Ntungi ushimika mazubo wapota kipe kya kwingijisha kabiji wapota kyo ayuka’mba kyawama. Pano wakonsha kuyuka byepi’mba kyawama? Nangwa kya kuba kyakonsha kumweka bulongo, ntungi wakonsha kushiinwa’mba kine kyawama panyuma ya kwikingijisha. Po pamotu ne Yesu. Saka akyangye kwiya pano pa ntanda, wajinga bingi walukookelo kwi Yehoba, bino panyuma ya kwiya pano pa ntanda, lukookelo lwanji lwamwekejile mu jishinda japusanako. Mambo wafunjile lukookelo ku bintu byo amanamine, wapichile mu meseko o akonsheshe kubula kupitamo byoajinga mwiulu.
5. Ki ka kyalengejile lukookelo lwa kwa Yesu kunema bingi, kabiji tusakwisamba pa ka mu kino kitango?
5 Lukookelo kyo kintu kikatampe bingi kyalengejile Yesu kwiya pano pa ntanda. Byoaji “Adama wapelako,” Yesu waishile kuba bintu byakankelwe kuba bansemi betu batanshi ko kuba’mba kutwajijila kwikala bakishinka kwi Yehoba Lesa, nangwatu mu kimye kya meseko. (1 Kolinda 15:45) Nangwa byonkabyo, lukookelo lwa kwa Yesu kechi lwajingatu lwa pa kanwa ne. Yesu wakookejile na maana anji, muchima wanji ne na mweo wanji yense. Kabiji waubile bino na lusekelo. Kuba kyaswa muchima wa Shanji kwanemene bingi kukila kajo. (Yoano 4:34) Ki ka kiketukwasha kulondela lukookelo lwa kwa Yesu? Patanshi twayai twisambe pa kyalengejile kukookela. Kuyuka kyamulengejile kukookela kwitukwasha kushinda meseko ne kuba kyaswa muchima wa Lesa. Tusakwisamba ne pa mapesho afuma mu kulondela lukookelo lwa Kilishitu.
Byalengejile Yesu Kukookela
6, 7. Bintu ka bimo byalengejile Yesu kwikala walukookelo?
6 Yesu waikele wa lukookelo na mambo a byubilo byanji byawama. Byonka byo twafunjile mu Kitango 3, Kilishitu wipelwile bingi. Kwitota kulengela bantu kubula kukookela, pakuba kwipelula kwitulengela kukookela Yehoba na muchima yense. (Kulupuka 5:1, 2; 1 Petelo 5:5, 6) Kunungapo, kushikwa bintu byatama ne kutemwa byawama kwamulengejile Yesu kwikala na lukookelo kwi Yehoba.
7 Kyakila pa byonse, Yesu watemenwe Shanji wa mwiulu, aye Yehoba. Tukesamba byavula pa buno butemwe mu Kitango 13. Buno butemwe bwalengejile Yesu kwikala na moyo wa kwakamwa Lesa. Watemenwe ne kunemeka bingi Yehoba, kabiji kino kyamulengejile kubula kufichisha Shanji ku muchima. Moyo wa kwakamwa Lesa walengejile milombelo ya kwa Yesu kumvwanyika. (Bahebelu 5:7) Kabiji uno moyo wa kwakamwa Yehoba walengela Yesu kwikala kalama wa Bufumu bwa Bumesiasa.—Isaya 11:3.
Nanchi bya kisangajimbwe byo mwatemwa bimwesha’mba mwashikwa byatama nyi?
8, 9. Byonka byo kyaambijilwe jimo, Yesu wiumvwanga byepi pa bololoke ne bubi, kabiji wamweshanga byepi’mba watemwa bololoke ne kushikwa bubi?
8 Kutemwa Yehoba kwavwangamo ne kushikwa bintu byo ashikwa. Akimonai buno bungauzhi bwaamba pa Mfumu wa Bumesiasa amba: “Obewa watemenwe bololoke, ne kushikwa bubi. O ene mambo Lesa, Lesa wobe o akushingijile manyi a lusekelo kukila bakwenu.” (Salamo 45:7) ‘Bakwabo’ ba kwa Yesu ke bamfumu ba mu kisemi kya Mfumu Davida. Kukila bano bamfumu, Yesu uji bingi na lusekelo na mambo a kushingwa kwanji. Mambo ka? Mfweto yanji ikatampe bingi kukila yabo, bumfumu bwanji bukaleta mapesho a myaka. Bamufweta mambo butemwe bwanji bwa kutemwa bololoke ne kushikwa bubi bwamulengejile kukookela Lesa mu bintu byonse.
9 Yesu wamweshanga byepi’mba watemwa bololoke ne kushikwa bubi? Baana banji ba bwanga byo basekejile na mambo a kulondela mukambizho wa kusapwila, Yesu waubile byepi? Wasekejile bingi. (Luka 10:1, 17, 21) Kabiji kimye bantu baikalanga mu Yelusalema kyo batwajijile kumwesha muchima wa kubula lukookelo ne kukana bukwasho bwanji, Yesu waumvwine byepi? Wajijile na mambo a bunsatuki bwabo. (Luka 19:41, 42) Inge bantu bauba bintu byawama Yesu waumvwanga bulongo kabiji inge bauba bintu byatama kyamukolanga bingi ku muchima.
10. Twafwainwa kumonga byepi bintu byawama ne byatama, kabiji ki ka kiketukwasha kuba bino?
10 Kulanguluka pe Yesu byo amonanga bintu kwitukwasha kuyuka bintu bitulengela kukookela Yehoba. Nangwa kya kuba kechi twaoloka ne, twakonsha kutemwa bintu byawama ne kushikwa byatama. Twafwainwa kulomba kwi Yehoba kuba’mba etukwashe kwikala na muchima ye ajipo nanji ne ujipo na Mwananji. (Salamo 51:10) Kabiji twafwainwa kuchinuzhuka bintu byakonsha kwitulengela kuleka kutemwe bintu byawama ne kushikwa byatama. Kusala bulongo bya kisangajimbwe ne balunda kwanema bingi. (Byambo bya Maana 13:20; Filipai 4:8) Umvwe twaikala na muchima wajingapo ne Yesu, lukookelo lwetu kechi lukekalatu lwa pa kanwa ne. Tukobanga bintu byaoloka na mambo a kuba’mba tukeba kwibyuba. Tukakana kuba byatama kechi na mambo a kuchiina kwitukwatatu ne, bino ne na mambo a kwibishikwa.
“Aye Kechi Walengelepo Mambo Ne”
11, 12. (a) Ki ka kyamwekejile Yesu ku ntendekelotu ya mwingilo wanji? (b) Satana waesekele byepi Yesu kimye kitanshi, kabiji waingijishe ñanyi mashinda?
11 Na mambo a kushikwa bubi, Yesu waesekelwe ku ntendekelotu ya mwingilo wanji. Panyuma ya lubatizhilo, waikele moba 40 mu kiselebwa na nzala. Ku mpelo ya ano moba, Satana waishile na kumweseka. Akimonai bujimuku bwa Diabola.—Mateo 4:1-11.
12 Patanshi Satana waambile’mba: “Umvwe wi mwana Lesa, ambila ano mabwe aluke ke bashinkwa.” (Mateo 4:3) Yesu waumvwine byepi panyuma ya kwikala moba avula kwa kubula kuja? Baibolo waamba kipasu’mba: “Wafwile nzala.” (Mateo 4:2) Onkao mambo, Satana wamwesekele na kajo, kabiji waubile bino kimye kyakookele Yesu. Akimonai byambo byaingijishe Satana bya kumwendeleka’mba: “Umvwe wi Mwana Lesa.” Satana wayukile’mba Yesu ye “mubeji wa bilengwa byonse.” (Kolose 1:15) Yesu kechi waswishishe Satana kumulengela kusatuka ne. Yesu wayukile’mba kechi kyajinga kyaswa muchima wa Lesa kuba’mba engijishe bulume bwanji kuba bintu byo akeba aye mwine ne. Wakaine kuba bino, kumwesha’mba waketekejile mwi Yehoba kumupa kajo ne kumutangijila.—Mateo 4:4.
13-15. (a) Ñanyi lweseko lwa bubiji ne lwa busatu Satana lo aesekele Yesu, kabiji Yesu waubilepo byepi? (b) Twayuka byepi’mba Yesu wajinga walaba kimye kyonse kyamwesekelenga Satana?
13 Pa kumweseka ja bubiji, Satana watwajile Yesu peulu ya jikonka ja nzubo ya Lesa. Satana watwajile Mambo a Lesa mungi ne kweseka Yesu amba etaye panshi kufuma peulu ne kwamba’mba bamalaika basakumubaka. Umvwe bantu bajinga pa nzubo ya Lesa bamwene kino kya kukumya, nanchi inge bazhinaukilenga Yesu amba kechi Mesiasa walayiwe nenyi? Kabiji umvwe mabumba a bantu baswile’mba Yesu wajinga Mesiasa panyuma ya kumona kino kya kukumya, abya nanchi Yesu inge kechi wakepesheko makatazho nenyi? Kampe. Pano bino, Yesu wayukile’mba kyajinga kyaswa muchima wa Yehoba kuba’mba Mesiasa engile mwingilo wanji saka epelula, kechi na kwimwesha ne. (Isaya 42:1, 2) Ne pa kikye kimye, Yesu wakaine kusatukila Yehoba. Kechi wakebelenga kutumbalala ne.
14 Waubile byepi byo bamwesekele’mba bamupe buntangi? Pa kumweseka ja busatu, Satana waambijile Yesu amba usakumupa bufumu bonse bwa pano pa ntanda umvwe wamufukamina ne kumupopwela. Nanchi Yesu walangulukilepo pa kyakebelenga kumupa Satana nyi? Yesu wakumbwile’mba: “Fuma papo Satana!” Kabiji wanungilepo’mba: “Mambo kyanembwa’mba: ‘Wafwainwa kupopwelatu Yehoba Lesa wobe ne kumwingijila aye yenka kwapwa.’” (Mateo 4:10) Kafwako kyafwainwe kongola Yesu kuba’mba apopwele lesa ungi ne. Kabiji kafwako buntangi nangwa kintu kikwabo kyo bafwainwe kumupa pano pa ntanda kyakonsheshe kumulengela kusatuka ne.
15 Nanchi Satana wikilekele kumweseka nyi? Satana washile Yesu byo bamukajipijile. Nangwa byonkabyo, Mambo awama anembele Luka aamba’mba Diabola “wamushile poso kimye kikwabo kyafwainwa.” (Luka 4:13) Satana wakebelepo mashinda akwabo a kwesekelamo Yesu kufikatu ne byo afwile. Baibolo witubuula’mba Yesu “waesekelwe mu meseko onse.” (Bahebelu 4:15) Onkao mambo, Yesu wajinga walaba kimye kyonse; ne atweba byo byo twafwainwa kwikala.
16. Satana weseka byepi bakalume ba Lesa lelo jino, kabiji twakonsha kukana byepi mashinda anji a bujimbijimbi?
16 Satana watwajijila kweseka bakalume ba Lesa kufikatu ne lelo jino. Satana witushukilwa na mambo a kuba’mba kechi twaoloka ne. Wingijisha bintu bikeba bantu nabiji kwitemwa, bwitote ne buntangi. Wakonsha kwitweseka mu bino byonse pa kimye kimo kwingijisha bya bunonshi. Kyanema bingi kutulumana ne kwipesapesa. Kabiji twafwainwa kulangulukanga pa byambo biji pa 1 Yoano 2:15-17. Byo tubena kuba bino, twafwainwa kwipesapesa atweba bene ne kumona umvwe bya kusakasaka bya ino ntanda, kukebesha bunonshi ne kukeba kwimwesha na byo tuji na byo, inge byatendeka kukepesha butemwe bo twatemwa Shetu wa mwiulu. Twafwainwa kuvuluka’mba ino ntanda ibena kupita pamo ne kalama wayo, aye Satana. Twayai tukanenga mashinda anji onse a bujimbijimbi etulengela kulenga mambo. Twayai tulondelenga Nkambo yetu mambo “aye kechi walengelepo mambo ne.”—1 Petelo 2:22.
“Nguba Bintu Bimutokesha ku Muchima”
17. Yesu waumvwanga byepi pa kukookela Shanji, nga bamo bakonsha kwamba’mba ka?
17 Kukookela kuvwangamo byavula, kechi kuchinuzhukatu kulenga mambo ne; Kilishitu waubile byonse byamukambizhe Shanji. Waambile’mba: “Nguba bintu bimutokesha ku muchima.” (Yoano 8:29) Yesu wajinga bingi na lusekelo mambo wokokelanga. Bamo bakonsha kwamba’mba Yesu kyamupelejile kukookela. Bakonsha kulanguluka’mba aye wakookelangatu Yehoba walumbuluka kwapwa, pakuba atweba tukookela bantu babula koloka betutangijila. Nangwa byonkabyo, kishinka ke kya kuba’mba, Yesu wakookelanga bantu babujile koloka bajinga pa bifulo bya buntangi.
18. Byoajinga mwanyike, Yesu wamwesheshe byepi lukookelo?
18 Byo akomenenga, Yesu wajinga mu maboko a bansemi banji babujile koloka, ba Yosefwa ne Maliya. Kupusanako na bimona baana bavula, aye wakonsheshe kumona bubi bwavula mu bansemi banji. Nanchi wasatukile ne kukankalwa kulondela mukambizho wa kukookela bansemi ne kutendeka kwibabuula byo bafwainwe kulama kisemi nyi? Akimonai byaamba Luka 2:51 pe Yesu byoajinga na myaka 12, kuba’mba: “Watwajijile kwibanekenena.” Bena Kilishitu banyike bafwainwa kulondela Yesu kupichila mu kukookela ne kupa mushingi bansemi babo.—Efisesa 6:1, 2.
19, 20. (a) Yesu wapichile mu ñanyi makatazho pa kukookela bantu babula koloka? (b) Mambo ka bena Kilishitu bakine lelo jino o bafwainwa kukookela bebatangijila?
19 Yesu wapichile mu makatazho pa kukookela bantu babula koloka akonsha kubula kupitamo bena Kilishitu bakine bamo lelo jino. Akilangulukai pa kimye kyajingako Yesu. Bupopweshi bwa Bayudea, nzubo ya Lesa mu Yelusalema ne mwingilo wa buñanga, byaitabilwe kwi Yehoba pa kimye kyabaya, pano bino byajingatu pepi kwibipingizhapo na lunengezho lwa kipwilo kya bena Kilishitu. (Mateo 23:33-38) Kabiji bantangi bavula ba bupopweshi bafunjishenga mafunjisho a bubela kufuma ku batemwamaana ba Kingiliki. Mu nzubo ya Lesa, mwavujile bingi mazhikakanwa, kyo kyalengejile Yesu kwiitela’mba “jiyengo ja tupondo.” (Mako 11:17) Nanchi Yesu wakananga kuya mu ino nzubo ne mu mashinagoga nyi? Ine. Yehoba wakingijishenga bino bintu. Kabiji na mambo a lukookelo, Yesu watwajijile kuya ku bijiilo mu nzubo ya Lesa ne mu mashinagoga kufikatu ne kimye Lesa kyo apimpwile bintu.—Luka 4:16; Yoano 5:1.
20 Umvwe Yesu wakookejile kimye kyaubiwenga bino bintu, nga atweba bena Kilishitu twafwainwa kukankalwa byepi kutwajijila kukookela lelo jino? Tubena kwikala mu bimye bya ku mpelo, kimye kyaambijilwe jimo kya kubwezha bupopweshi bwa kine. Lesa witulaya’mba kechi ukaswisha Satana kutwala bantu banji mungi ne. (Isaya 2:1, 2; 54:17) Kya kine kuba’mba tumona bundengamambo ne bumbulwakoloka mukachi ka kipwilo kya bwina Kilishitu. Nanchi twafwainwa kuswisha bitamisha bakwetu kwitulengela kubula kukookela Yehoba, kuleka kutanwa ku kupwila kwa bwina Kilishitu nangwa kulengulula bakulumpe mu kipwilo nyi? Kwalepeshatu. Twafwainwa kutundaikanga babena kutangijila kipwilo na muchima wetu yense. Na mambo a lukookelo, tutanwa ku kupwila kwa bwina Kilishitu, kushonkena ne kubuñana kwa mwanzo, kabiji tulondela ne mafunde a mu Binembelo o tufunda.—Bahebelu 10:24, 25; 13:17.
Na mambo a lukookelo, tulondela bintu byo tufunda pa kupwila kwa bwina Kilishitu
21. Yesu waubile byepi kimye bantu kyo baubilenga bintu byakonsheshe kumulengela kubula kukookela Lesa, kabiji twakonsha kumulondela byepi?
21 Yesu kechi waswishishe bantu nangwatu balunda nanji kumulekesha kukookela Yehoba ne. Mutumwa Petelo waambijile Nkambo yanji’mba kechi bakamwipaya ne. Yesu wakaine byambo byamwambijile Petelo amba eumvwine lusa. Bino byambo byamwekelenga nobe byawama, bino byatamine. (Mateo 16:21-23) Lelo jino, baana ba bwanga ba kwa Yesu javula bebambila ku balongo babo’mba baleke kukookela mizhilo ne mafunde a Lesa. Byonka byajinga baana ba bwanga ba mu myaka kitota kitanshi, ne atweba twafuukulapo’mba: “Lesa ye kalama ye twafwainwa kukookela kechi bantu ne.”—Byubilo 5:29.
Mfweto Ifuma mu Kulondela Lukookelo lwa Kilishitu
22. Yesu wakumbwile ñanyi bwipuzho, kabiji wibukumbwile byepi?
22 Yesu byoajinga pepi kufwa, lukookelo lwanji lwaesekelwe bingi. Pa joja juba jakatezhe, “wafunjile lukookelo” mu jishinda janema bingi. Waubile kyaswa muchima wa Shanji, kechi wanji ne. (Luka 22:42) Mu kuba bino, wamwesheshe bukishinka. (1 Timoti 3:16) Wakumbwile bwipuzho bwa kuba’mba: Nanchi muntu waoloka wakonsha kutwajijila kukookela Yehoba inge waesekwa nyi? Ba Adama ne Evwa bakankelwe. Pano bino, Yesu waishile kwikala pano pa ntanda ne kumwesha’mba muntu wakonsha kutwajijila kukookela. Kilengwa kikatampe pa bilengwa byonse bya Yehoba kyakumbwile buno bwipuzho. Yesu wakookejile kufikatu ne ku lufu.
23-25. (a) Lukookelo lwakwatankana byepi na bukishinka? Lumbululai. (b) Tukesamba pa ka mu kitango kyalondelapo?
23 Bukishinka nangwa kwipana na muchima yense kwi Yehoba kumwekela mu lukookelo. Na mambo a kuba’mba Yesu wakookejile, walamine bukishinka bwanji ne kulengela bantu bonse kumwenamo. (Loma 5:19) Yehoba wafwetele Yesu pakatampe bingi. Umvwe twakookela Nkambo yetu Kilishitu, Yehoba uketufweta ne atweba. Kukookela Kilishitu mufuma “lupulukilo lwa myaka.”—Bahebelu 5:9.
24 Kunungapo, bukishinka nabo ke mapesho. Byambo bya Maana 10:9 byaamba’mba: “Awa wenda mu bulumbuluke ukekala mutende.” Umvwe bukishinka bebwesakanya ku nzubo ikatampe yatungwa na matafwali awama, ko kuba’mba kyubilo kyonse kya lukookelo bakonsha kwikyesakanya ku jitafwali jimo jimo. Jitafwali jakonsha kumweka nobe kechi janema ne, bino jingila mwingilo wanema bingi ku bishimikwa. Kabiji umvwe matafwali avula beanungakanya, pafuma kishimikwa kikatampe kyawama bingi. Umvwe twatwajijila kukookela kimye kyonse, tukashimika nzubo ikatampe yawama bingi, ko kuba’mba tukekala bakishinka.
25 Kukookela pa kimye kyabaya kwitulengela kwikala na kyubilo kya kuchinchika. Tukesamba pa kyubilo kya kuchinchika kya kwa Yesu mu kitango kyalondelapo.
-