Mu nzubo ya Lesa, Yesu wazhindamikile bañanga bakatampe ne bakulumpe bakebelenga kwibabuula ko afumishe luusa lwa lo aubijilengamo bintu. Byaambile Yesu bibazhindamikilepo. Kepo ebelele kishimpi kyasolwele byo bajinga.

Yesu washimikizhe’mba: “Muntu umo wajinga na baana babiji. Wayile ku mutanshi ne kumwambila’mba, ‘Mwanami, yanga ukengile mu bujimi bwa miñanzañanza.’ Aye wamukumbwile’mba, ‘Kechi nsakuya ne,’ bino pa kupitapo kimye walangulukilepo jikwabo kabiji wayile. Byo ayile ku wa bubiji, wamwambijile kintutu kimo. Aye wamukumbwile’mba, ‘Nsakuya mwane,’ bino kechi wayile ne. Pa bano babiji, wepi waubile kyaswa muchima wa shanji?” (Mateo 21:28-31) Mukumbu kechi wakatazha ne, mwana mutanshi ye waubile kyaswa muchima wa bashanji.

Onkao mambo, Yesu wabuujile balwanyi banji amba: “Kine nemwambila namba basonkeshi ne bapite batangilako kulutwe yenu mu Bufumu bwa Lesa.” Basonkeshi ne bapite patanshi bakaine kwingijila Lesa. Bino byonka byajinga mwana mutanshi, balapijile kabiji batendekele kumwingijila. Pakuba bantangi ba bupopweshi bajinga nobe mwana wa bubiji, baambanga’mba babena kwingijila Lesa, bino saka bakankalwa kuba byobyo. Yesu waambile’mba: “Yoano [Mubatizhi] waishile kwi anweba mu jishinda ja bololoke, bino kechi mwamwitabijile ne. Pakuba basonkeshi ne bapite bamwitabijile, bino anweba nangwa kya kuba mwamwene kino, kechi mwapimpwile milanguluko yenu ne kumwitabila ne.”—Mateo 21:31, 32.

Yesu wanungilepo ne kishimpi kikwabo. Pa kikye kimye, wamwesheshe’mba kukankalwa kwa boba bantangi ba bupopweshi kechi kwajingatu kwa kubula kwingijila Lesa ne, bino bajinga bantu batama kabiji babi. Yesu washimikizhe’mba: “Muntu umo wajimine bujimi bwa miñanzañanza ne kupishako luvimba kabiji wapoyile mwa kufiina binyu ne kushimikako kyamba; kepo ashijile banjimi ne kuya ku kyalo kingi. Byo kyaubile ke kimye kipilamo bipangwa, watumine kalume kuya ku banjimi kuba’mba akasendepo bipangwa bimo bya mu bujimi bwa miñanzañanza kwi abo. Bino bamukwachile, kumupuma ne kumubwezhamo mabokotu. Watumineko ne kalume mukwabo, kabiji naye bamupumine ku mutwe ne kumwambila mwenga. Kepo atumineko mukwabo, bino aye bamwipayile kabiji watumineko bavula, bamo bebapumine ne bakwabo bebepayile.”—Mako 12:1-5.

Nanchi aba bamutekelenga Yesu bakwatakenye kino kishimpi nyi? Kyamweka bavulukile byambo bya kwa Isaya bya kuba’mba: “Bujimi bwa miñanzañanza bwa Yehoba wa mabumba yo nzubo ya kisaka kya Isalela, bena Yuda bo bujimi bwa miñanzañanza bo atemenwe. Wapembejilenga bunchibamambo bwaoloka, pano bino, kechi kwajinga bunchibamambo bwaoloka ne.” (Isaya 5:7) Kishimpi kya kwa Yesu kipasha na bino byambo. Yehoba ye mwina bujimi, kabiji bujimi ke kisaka kya bena Isalela kyo bazhikijilanga ku Mizhilo ya Lesa. Yehoba watumine bangauzhi na kufunjisha bantu banji ne kwibakwasha kupanga bipangwa byawama.

Nangwa byonkabyo, “banjimi” bamanyikile ne kwipaya “bakalume” bo bebatumijile. Yesu walumbulwile’mba: “Kwashajiletu umo, mwananji ye atemenwe. Ye wapeleleko kutuma kwi abo, ne kwamba’mba, ‘Mwanami bakamunemeka.’ Pakuba aba banjimi baumvwañene mulwabo amba, ‘Uno ye nswanyi. Twayai tumwipaye ne bya buswanyi bisakwikala ke byetu.’ Byonkabyo, bamukwachile ne kumwipaya.”—Mako 12:6-8.

Yesu washikishe’mba: “Mwina bujimi bwa miñanzañanza ukoba byepi?” (Mako 12:9) Bantangi ba bupopweshi bakumbwile’mba: “Na mambo a kuba babi, ukebonauna kyatama bingi kabiji ukapana bujimi bwanji bwa miñanzañanza ku banjimi bakwabo, bakamuletelanga bipangwa umvwe byapya.”—Mateo 21:41.

Kwa kubula kuyuka, bezhachishe abo bene mambo bajinga pa “banjimi” baingijilenga mu “bujimi bwa miñanzañanza” bwa Yehoba, ko kuba’mba kisaka kya bena Isalela. Bipangwa Yehoba byo aketekejile kutambula ku boba banjimi ke kwitabila mu Mwananji, Mesiasa. Yesu wibatajile bantangi ba bupopweshi ne kwibambila’mba: “Nanchi kechi mwatangapo pa kino kinembelo amba: ‘Jibwe jo balengulwile bantungi jaikala ke jibwe jikatampe ja pa jikonka nenyi? Jino jafuma kwi Yehoba kabiji kyo kya kukumya kwi atweba.” (Mako 12:10, 11) Yesu walumbululwile bulongo kino kishinka amba: “O ene mambo, o nemwambila namba, bakemwangata Bufumu bwa Lesa ne kwibupana ku kisaka kipanga bipangwa.”—Mateo 21:43.

Banembeshi ne bañanga bakatampe bayukile’mba Yesu “kishimpi kyo ebelele kyaambilenga pe abo.” (Luka 20:19) Kyakijile pa byonse, bakebelenga kumwipaya, mambo ye wajinga “nswanyi.” Pano bino, bachiinenga bantu mambo bamonanga Yesu amba ngauzhi, onkao mambo, kechi bakebele kumwipaya pa kikye kimye ne.

Yesu byo ajinga pepi kupwisha mwingilo wanji, watwajijile kwingijisha bishimpi pa kusolola byubilo byatama bya banembeshi ne bañanga bakatampe. O ene mambo o bakebejilenga kumwipaya. (Luka 20:19) Bino Yesu kechi wapwishishe kusolola byubilo byabo ne. Wibelele kishimpi kikwabo amba:

“Bufumu bwa mwiulu bakonsha kwibupashañanya ku mfumu wanengezhejile mwananji wa mulume kijiilo kya masongola. Kabiji watumine bazha banji kuya na kwita bantu bo baichile ku kijiilo kya masongola, bino kafwako waswile kwiyako ne.” (Mateo 22:2, 3) Yesu watendekele kino kishimpi na byambo bya kuba’mba “Bufumu bwa mwiulu.” Kino kibena kumwesha’mba Yehoba Lesa ye “mfumu.” Pano nga mwana mfumu ne bantu bo baichile ku kijiilo kya masongola bo bañanyi? Kechi kyakatazha kuyuka mwana mfumu amba Mwana wa kwa Yehoba, yenka waambilenga kishimpi ne. Kabiji kechi kyakatazha kuyuka’mba aba bo baichile ke boba bakekala pamo na Mwana mu Bufumu bwa mwiulu ne.

Bañanyi bajinga batanshi kwita? Nanchi bañanyi Yesu ne batumwa banji bo basapwijilengako pa Bufumu? Bajinga Bayudea. (Mateo 10:6, 7; 15:24) Kino kisaka kyaswile lulayañano lwa Mizhilo mu mwaka wa 1513 B.C.E., kabiji bo bajinga batanshi kwikala na “bufumu bwa bañanga.” (Kulupuka 19:5-8) Pano ñanyi kimye kyo bebechile ku “kijiilo kya masongola”? Luno lwito lwatatwile mu 29 C.E. kimye Yesu kyo atendekele kusapwila pa Bufumu bwa mwiulu.

Nga bena Isalela bavula baubilepo byepi pa luno lwito? Byonka byaambile Yesu, “kafwako waswile kwiyako ne.” Bantangi ba bupopweshi bavula ne bantutu kechi bamwitabijile amba ye Mesiasa kabiji ye Mfumu ye batongola kwi Lesa ne.

Nangwa byonkabyo, Yesu wamwesheshe kuba’mba bakebeta jikwabo. Waambile’mba: “[Mfumu] watumineko bazha bakwabo ne kwibambila’mba, ‘Kabuulai bonse bo naita amba: “Nanengezha kajo ka mute, baipaya bañombe ne banyama banuna, ne byonse banengezha kala. Iyai ku kijiilo kya masongola.”’ Bino abo kechi bateleko muchima ne, umo wayile ku bujimi bwanji, mukwabo naye ku busulu bwanji; pakuba aba bashajilepo, bakwachile bazha banji, kabiji bebamanyikile ne kwibepaya.” (Mateo 22:4-6) Kino kipasha na kyamwekele kimye kipwilo kya bena Kilishitu byo kyalengelwe. Pa kyo kya kimye, Bayudea bakonsheshe kwikala mu Bufumu, bino bakaine luno lwito, kabiji bamanyikilenga ‘bazha ba mfumu.’—Byubilo 4:13-18; 7:54, 58.

Ki ka kyamwekejile kino kisaka? Yesu washimikizha’mba: “Mfumu wazhingijile bingi, ne kutuma mazhita anji kuya na kwipaya boba bambanzhi ne kusoka muzhi wabo.” (Mateo 22:7) Bayudea bamwene kino mu mwaka wa 70 C.E., kimye bena Loma kyo bamonawine “muzhi” wa Yelusalema.

Nanchi aba mfumu bo aichile byo bakaine kyamwesheshenga’mba kyapwa kafwako bakwabo bo baketa nenyi? Kechi mo mwatala kishimpi kya kwa Yesu ne. Yesu watwajijile kwamba’mba: “Ponkapo [mfumu] waambijile bazha banji amba, ‘Kijiilo kya masongola bekinengezha kala, bino aba bo naichile kechi bafwainwa ne. Onkao mambo, yainga mu mikwakwa ya mu muzhi, yense ye musakutaana mumwite eye na kutanwa ku kijiilo kya masongola.’ Byonkabyo bano bazha bayile mu mikwakwa na kwita bonse bo bataaine, babi ne bawama; kabiji mu kibamba mwaikejile kijiilo kya masongola, mwayujile boba bajiilenga.”—Mateo 22:8-10.

Mu kuya kwa kimye, mutumwa Petelo watendekele kukwasha bantu ba mu bisaka bikwabo, aba babujile Bayudea bakisemwa nangwa babujile kwaluka ke Bayudea, kwikala bena Kilishitu ba kine. Mu mwaka wa 36 C.E., Mukulumpe wa bashilikale bena Loma aye Koneleusa ne kisemi kyanji batambwile mupashi wa Lesa, kabiji bo bajinga batanshi kwikala pa mutanchi wa kwikala mu Bufumu bwa mwiulu bwaambilepo Yesu.—Byubilo 10:1, 34-48.

Yesu walumbulwile’mba kechi bonse baishile ku kijiilo bo basajile ku “mfumu” ne. Waambile’mba: “Mfumu byo atwelele na kumona benyi, wataainemo muntu wabujile kuvwala kivwalo kya masongola. Wamushikishe’mba, ‘Obewa mukwetu, waji kutwela byepi muno kwa kubula kuvwala kivwalo kya masongola?’ Aye wakankamenetu. Kepo mfumu aambijile bakalume banji amba, ‘Mukasai ku maboko ne ku maulu kabiji mumutaye pangye mu mfishi. Akwa ko ko akekala na kujila ne kushenka ku meno.’ Mambo baitwa bo bavula, pakuba bo basala bo bacheche.”—Mateo 22:11-14.

Bantangi ba bupopweshi batelekelenga kwi Yesu kechi bakwatakenye kyo aambilengapo ne. Nangwa byonkabyo, kibafichishe bingi ku muchima kabiji bafuukwilepo kwipaya Yesu mambo wibalengeshenga bumvu.

Na mambo a kuba Yesu wibelele bishimpi byasolwele bubi bwabo, balwanyi banji ba mu bupopweshi bazhingijile bingi. Bafaliseo bayile na kumumvwañena kuba’mba bamutaane na mambo mu ñambilo yanji a kumukwachilapo. Bakebelenga’mba ambepo kintu kimo kisakwibalengela kumukwata ne kumupana ku kitumbafumu mwina Loma, kabiji bapele mali baana babo ba bwanga kuba’mba baye na kumweseka.—Luka 6:7.

Bamwambijile’mba: “Mufunjishi, twayuka’mba mwamba ne kufunjisha bulongo kabiji kechi mutala ku bilungi bya bantu ne, bino mufunjisha jishinda ja Lesa mu bukine: Nanchi kijitu bulongo atweba kupana nangwa kubula kupana musonko kwi Kesala nyi?” (Luka 20:21, 22) Yesu kechi wajimbaikilwe na byambo byamulambisha ne. Wayukile’mba umvwe ambe’mba, ‘Kechi kyawama kupana misonko ne,’ basakumupamo mambo a kusatukila bena Loma. Kabiji umvwe ambe’mba, ‘Ee, mwafwainwa kupana misonko,’ bantu balengululanga bena Loma bebatangijilanga basakumulukuka. Pano wakumbwile’mba ka?

Yesu wakumbwile’mba: “Mambo ka o mubena kungesekela anweba bakamfutumfutu? Mmweshai jali ja muwayawaya ja musonko.” Bamuletejile ndenali umo. Wibashikishe’mba: “Akye kipashañano ne byambo bijipo bya kwa ñanyi?” Abo bamukumbwile’mba: “Bya kwa Kesala.” Kepo ebambijile’mba: “Panai bintu bya kwa Kesala kwi Kesala, kabiji bintu bya kwa Lesa, kwi Lesa.”—Mateo 22:18-21.

Banabalume byo baumvwine mwakumbwijile Yesu, bakuminye bingi. Kabiji bamushile ke baye ne kuya. Pano bino, kechi kyapelejiletu ponkapo ne, batwajijile na kukeba mashinda akwabo a kumutaainamo na mambo. Bafaliseo byo bakankelwe mwa kumutaaina na mambo, bantangi ba bupopweshi bukwabo baishile kwi Yesu.

Basadusea babujile kwitabila mu lusanguko bamusolomokele ne kumushikisha pa lusanguko ne pa masongola a kuswana muka mulongo wobe. Bamushikishe’mba: “Mufunjishi, Mosesa waambile’mba: ‘Umvwe mwanamulume wafwa kwa kubula kusemapo baana, nkasanji wafwainwa kuswana bukwe yanji ne kusemena baana mu jizhina ja kolojanji.’ Mwi atweba mwajinga bankasa ne kolo batanu na babiji. Mutanshi wasongwele kabiji wafwile kwa kubula kusemenamo baana, bino nkasanji wamuswaine muka kolojanji. Abino byo byo kyamwekele ne ku wa bubiji ne ku wa busatu, kufikatu ne ku wa butanu na bubiji. Kyapeleleko ne mwanamukazhi naye wafwile. Pano bano batanu na babiji pa kusanguka, ñanyi ukekala mwina mukazhi? Mambo bonse bamusongwele.”—Mateo 22:24-28.

Kwingijisha byanembele Mosesa byaitabijilemo Basadusea, Yesu wakumbwile’mba: “Anweba mwaya mungi, mambo kechi mwayuka Binembelo nangwa bulume bwa Lesa ne. Mambo inge basanguka mu bafu, banabalume nangwa banabakazhi kechi bakasongola nangwa kusongolwa ne, bino bakekala nobe bamalaika ba mwiulu. Pa mambo a kusanguka kwa bafu, nanchi kechi mwatangapo mu buku wa Mosesa mu jishimikila ja kipupu kya miba, Lesa byo amwambijile’mba: ‘Amiwa yami Lesa wa Abalahama, Lesa wa Izaka kabiji Lesa wa Yakoba nenyi’? Aye kechi ye Lesa wa bafu ne, ke wa bomi. Kine mwaya mungi.” (Mako 12:24-27; Kulupuka 3:1-6) Jibumba jakuminye pa mukumbu wa kwa Yesu.

Bafaliseo ne Basadusea byo bamwene’mba Yesu wibashinkisha bulaka, bakwatankene pamo ne kwiya kwi aye na kumweseka jikwabo. Munembeshi umo wamushikishe’mba: “Mufunjishi, nanchi mukambizho mukatampe wa mu Mizhilo ye wepi?”—Mateo 22:36.

Yesu wakumbwile’mba: “Mutanshi ke uno, ‘Umvwa obewa Isalela, Yehoba Lesa wetu ye Yehoba umotu, kabiji wafwainwa kutemwa Yehoba Lesa wobe na muchima wobe yense ne na mweo wobe yense ne na maana obe onse ne na bulume bobe bonse.’ Wa bubiji ke uno, ‘Wafwainwa kutemwa mukwenu byonka byo witemwa obe mwine.’ Kafwako mukambizho mukwabo wakila ino ne.”—Mako 12:29-31.

Uno munembeshi byo aumvwine mukumbu, waambile’mba: “Mufunjishi, mwaamba kine byo mwaamba’mba, ‘Aye ye umo kabiji kafwako mukwabo uji nobe aye ne’; kabiji kumutemwa na muchima wobe yense, na maana obe onse, ne na bulume bobe bonse ne kutemwa mukwenu byonka byo witemwa obe mwine, kwanema bingi kukila milambo yonse ya kusoka ne bitapisho.” Ponkapo Yesu byo ayukile’mba wakumbula bulongo, wamwambijile’mba: “Kechi uji kwalepa na Bufumu bwa Lesa ne.”—Mako 12:32-34.

Yesu wafunjishenga mu nzubo ya Lesa pa moba asatu (Nisanyi 9, 10, ne 11). Bantu bamo, nabiji uno munembeshi, baumvwinenga bingi bulongo kuteleka kwi aye. Pano bantangi ba bupopweshi abo kechi baumvwine bulongo ne, bino, kechi kwajingapo nangwa umo “wakonsheshe kumushikisha jibiji ne.”

Balwanyi ba bupopweshi bakankelwe kutamisha jizhina ja kwa Yesu, nangwa kumutaana na mambo pa kuba’mba bamupane ku bena Loma. (Luka 20:20) Onkao mambo, saka akiji mu nzubo ya Lesa pa Nisanyi 11, Yesu wasolwele bulubi bwabo kabiji wisolwele aye mwine patoka. Washikishe’mba: “Nanchi mulangulukapo amba ka pe Kilishitu? Ye mwana ñanyi?” (Mateo 22:42) Bayukishetu bulongo kuba’mba Kilishitu, nangwa’mba Mesiasa, ukafuma mu kisemi kya kwa Davida. Uno ye mukumbu ye bakumbwile.—Mateo 9:27; 12:23; Yoano 7:42.

Yesu wibashikishe’mba: “Davida byo atangijilwe na mupashi, mambo ka o amutelejile’mba Nkambo, ne kwamba’mba, ‘Yehoba waambijile Nkambo yami amba: “Ikala ku kuboko kwami kwa kilujo, poso nkabike balwanyi bobe munshi ya maulu obe”’? Umvwe Davida umutela’mba, Nkambo, pano waikala byepi mwananji?”—Mateo 22:43-45.

Bafaliseo baubiletu nzoo mambo baketekejilenga muntu kufuma mu kisemi kya kwa Davida wa kwibakuula ku bena Loma bebalaminenga. Kwingijisha byambo bya kwa Davida byanembwa pa Salamo 110:1, 2, Yesu walumbulwile’mba Mesiasa kechi kalama wa pano pa ntanda ne. Aye ye Nkambo wa kwa Davida, kabiji panyuma ya kwikala ku kilujo kya Lesa, bakamupa bulume. Mukumbu wa kwa Yesu walengejile balwanyi banji kuzhindamapo.

Baana ba bwanga ne bantutu bakwabo batelekelenga. Ponkapo Yesu wibajimwineko pa mambo a banembeshi ne Bafaliseo. Bano banabalume bepele “bene kifulo kya kwa Mosesa” na kufunjisha Mizhilo ya Lesa. Yesu wakambizhe bamutelekelenga’mba: “Bintu byonse byo bemubuula, byubai ne kwibilama, pano bino, kange mubenga byo boba ne, mambo abo bambatu, bino kechi boba bintu byo bamba ne.”—Mateo 23:2, 3.

Yesu waambile bimo byamweshanga bukamfutumfutu bwabo amba: “Babayisha tubokoshi to bavwala mo babika binembelo amba twibazhikijile.” Bayudea bamo bavwalanga tuno tubokoshi tucheche mo babikanga byambo bimo bya mu Mizhilo pa kilungi nangwa ku mukoko. Bafaliseo babayishanga tuno tubokoshi kuba’mba bebamonenga ku bantu’mba baji bingi na mukoyo wa kulondela Mizhilo. Kabiji ‘balepeshanga nsenkebele ya bivwalo byabo.’ Bena Isalela bebakambizhe kulenga nsenkebele ku bivwalo byabo, bino Bafaliseo balepeshenga nsekebele ya bivwalo byabo. (Kubala 15:38-40) Abino byonse bebyubanga’mba “bantu bebamone.”—Mateo 23:5.

Ne baana ba bwanga ba kwa Yesu nabo bajinga na muchima wa kukeba kutumbalala. Onkao mambo, Yesu wibafunjileko amba: “Anweba kechi mwafwainwa kutelwa’mba Labi ne, mambo mujitu na Mufunjishi umo, ne anweba bonse mwi balongo na balongo. Kabiji kechi mwafwainwa kwita muntu nangwa umo pano pa ntanda amba tata ne, mambo kwi anweba kujitu Shenu umo, yenka uji mwiulu. Nangwa kutelwa’mba bantangi ne, mambo mujitu na Ntangi umo, aye Kilishitu.” Nga baana ba bwanga bafwainwe kwimonanga byepi? Yesu wibabuujile’mba: “Mukulumpe mwi anweba wafwainwa kwikala wa mwingilo. Yense witumbijika mwine bakamupelula, pakuba yense wipelula mwine bakamutumbijika.”—Mateo 23:8-12.

Kepo Yesu afingile banembeshi ne Bafaliseo bakamfutumfutu amba: “Malwa enu anweba banembeshi ne Bafaliseo, bakamfutumfutu! mambo mwashinkila bantu kibelo kya Bufumu bwa mwiulu; mambo anweba bene kechi mutwelamo ne, kabiji mukanya ne bonse bakeba kutwelamo.”—Mateo 23:13.

Yesu wazhachishe Bafaliseo na mambo a kubula kunemeka bintu byanemeka Yehoba kwamwekelanga mu byubilo byabo bya misalululo. Baambanga’mba: “Umvwe muntu pa kuchipa keatongole nzubo ya Lesa, kechi kyatama ne; bino umvwe pa kuchipa keatongole ngolode ya mu nzubo ya Lesa, wafwainwa kwikifikizha akyo kyo achipa.” Basolwele byubilo byabo bya bumpofu byo batesheshe muchima pa ngolode ya ku nzubo ya Lesa kukila kishinka kya kuba’mba mu nzubo ya Lesa mo mo bapopwelanga Yehoba ne kufwenya kwipi ne aye. Kabiji balengululanga “bine byanema bya mu Mizhilo, ko kuba amba bololoke, lusa ne bukishinka.”—Mateo 23:16, 23; Luka 11:42.

Yesu watelele Bafaliseo amba ‘bantangi bampofu, batemwa kususa tubyakolwa, pakuba ngamela bamumina!’ (Mateo 23:24) Basusanga tubyakolwa kwesakana na mwayijile kisho kyabo kya kwitokesha mambo tuno tulongolo betumonanga’mba twa muzhilo. Pano bino, kulengulula bintu byanema bya Mizhilo kwaesakene pamo na kumina ngamela, nyama wajinga wa muzhilo.—Bena Levi 11:4, 21-24.