Buku wa mu Baibolo Nambala 31—Obadiya

Nembi: Obadiya

Kupwisha Kumunemba: nobe mu 607 B.C.E.

MU BYEPELOTU 21, Obadiya, buku mwipi pa mabuku onse a Binembelo bya Kihebelu, waamba pa lukabisho lwa Lesa lwalengejile mukoka wa bantu kuzhiya, kabiji pa kimye kimotu waambila jimo kushinda kwa Bufumu bwa Lesa. Byambo bya kutendekelapotu byamba’mba: “Kino kyo kimwesho kyo amwene Obadiya.” Kimye ne mpunzha ko asemekejilwe, kisaka kyanji ne bwikalo bwanji kechi byaambiwapo ne. Kya kine, kuyuka uno ngauzhi byo ajinga kechi kyo kine kintu ne, kyanemako ke byambo byanji mambo Obadiya mwine waambile’mba, “jiwi jafuma kwi Yehoba.”

² Jino jiwi kikatakata jaambile pa bena Edomu. Kufuma ku Kalunga Kafwa kuya kya ku kabeta ka ku bulenge kukuzha Alaba, kyalo kya Edomu kitelwa ne jikwabo amba Mutumba wa Seila, ke kyalo kya binkunenke ne mitumba yalepa kabiji ne mikolo. Pa mapunzha amo, mitumba ya ku musela wa kinkunenke kya Alaba yalepa mamita 1,700. Nkambi ya Temanyi yayile bingi nkuwa na mambo a maana ne kuchinchika kwa bantu bajingamo. Ntanda ya Edomu byo yajinga, kubikapo ne bintu bya luzhikijilo byajingamo byalengejile bangikazhi kwiumvwa bazhikijilwa kabiji ne kwitota bingi.a

³ Bena Edomu bajinga baana ba kwa Esao, kolojanji Yakoba. Jizhina ja kwa Yakoba japimpwilwe kwikala ke Isalela, ne na onkao mambo bena Edomu bajinga pa bulongo na bena Isalela; kya kuba bebamonanga’mba ‘balongo’ na balongo. (Mpitu. 23:7) Bino nangwa byonkabyo, byubilo bya bena Edomu kechi byamwesheshengapo’mba pajingapo ne bulongo ne. Byo kwashajiletu pacheche’mba bena Isalela batwele mu Ntanda ya Mulaye, Mosesa watumine muluwe kwi mfumu wa bena Edomu kulomba lūsa lwa kupita mutende mu ntanda yabo, bino mu kumwesha bulwanyi bwabo, bena Edomu bakainetu nsalansala ne kwibalupukila na bantu bavula. (Bala. 20:14-21) Nangwa kya kuba bashinjilwe kwi Davida, mu kuya kwa moba baumvwañene na bena Amonyi ne bena Moabu kulukuka bena Yuda mu moba a Yehoshafwata. Basatukijile Mfumu Yeholama mwana Yehoshafwata ne kusenda bena Isalela bazha mu Gaza ne Tila kabiji ne kutula bulemo bena Yuda mu moba a Mfumu Ahazi kuba’mba bekale na bazha bavula.—2 Moba. 20:1, 2, 22, 23; 2 Mfu. 8:20-22; Amo. 1:6, 9; 2 Moba. 28:17.

⁴ Buno bulwanyi bwatwajijile kufikatu ne mu 607 B.C.E. kimye Yelusalema kyo aonawinwe ku bena Babilona. Bena Edomu kechi baikeletu saka basekela pa konaunwa kwa muzhi konkatu ne, batundaikilenga ne kutundaika bena Babilona amba Yelusalema onaunwetu shata. Baambilenga’mba: “Mukundulai, mukundulai, kufika ne pa kitendekesho kyanji.” (Sala. 137:7) Byo batele bubale bwa kwabenamo bipukulwa, bena Edomu bajinga pa boba bantu baabene bipukulwa; kabiji kimye Bayudea bamo bapulukile kyo bakebelenga kunyemamo mu ntanda, bebashinkijile mikwakwa ne kwibatwala ku balwanyi babo. Buno bumbanzhi bwaubiwenga pa kimye kya konaunwa kwa Yelusalema kampe bo bwalengejile kwibambila byambo bya bukaji byanemba Obadiya, kabiji kwa kubula nangwa kuzhinaukatu ne, bino byambo bya bukaji byanembelwe kimye byubilo bya bena Edomu bya bumbanzhi kyo byakijingatu mu milanguluko yanji. (Oba. 11, 14) Byo kiji kuba’mba bena Edomu kyamweka bakwachilwe ne kwibapukula bipe kwi Nebukaneza mu myaka itanu panyuma ya konaunwa kwa Yelusalema, ko kuba’mba uno buku wafwainwa wanembelwe kino kimye saka kikyangye kufika ne; mwaka wa 607 B.C.E. walangulukwa’mba kampe ye wanembejilwemo uno buku.

⁵ Bungauzhi bwa kwa Obadiya bwaambilenga pa bena Edomu bwafikizhiwetu bonse! Kufika pene pa kankomo, buno bungauzhi bwaamba’mba: “Ba mu kisaka kya Isao bakekala nobe biswaswa, bakebasokatu pelu, kechi pakashala nangwa umo wa mu kisaka kya Isao ukapulukako ne, mambo Yehoba ye wikyamba.” (Kye. 18) Bena Edomu baikele bwikalo bwa kulwa na mapoko ne kufwa bafwile ku mpoko, kabiji kafwako nangwa umo wa mu kisaka kyabo washajilepo ne. Mu jino jishinda, jino jishimikila ja kine. Obadiya wajinga na byonse byamwesheshenga kuba’mba wajinga ngauzhi wa kine: Waambilenga mu jizhina ja Yehoba, bungauzhi bwanji bwanemekele Yehoba kabiji bwafikizhiwe kwesakana na bintu byaishile kumwekana kulutwe. Jizhina janji jayilamo kulumbulula’mba “Kalume wa Yehoba.”

ENE MAMBO O AWAMINA

¹⁰ Kwamba pa bukine bwa kufikizhiwa kwa bino byambo bya lukabisho ku bena Edomu, Yehoba waambile bino byambo bintutu bimo kupichila ne mu bangauzhi banji bakwabo. Bungauzhi bukatampe pa buno bonse ke bobwa bwanembwa mu Yoela 3:19; Amosi 1:11, 12; Isaya 34:5-7; Yelemiya 49:7-22; Ezikyo 25:12-14; 35:2-15. Byambo bitanshi bya lukabisho kwa kubula nangwa kuzhinaukatu ne, byaamba pa bulwanyi bwa mu kimye kya kala, kabiji ne byobya byalondelapo kyamweka byaamba pa kutama kwa bena Edomu na byubilo byabo bya kubula kulekelwa mambo, byaambiwapo na Obadiya kimye bena Babilona kyo batujile bulemo Yelusalema. Kikosesha bingi lwitabilo mu bulume bwa Yehoba bwa bungauzhi umvwe twabalaula bya malwa byaambijilwe jimo byo byaishijile bena Edomu. Kunungapo, kino kiketulengela kuketekela mwi Yehoba kwikala Lesa ufikizha kimye kyonse nkebelo yanji yo aamba.—Isa. 46:9-11.

¹¹ Obadiya waambijile jimo amba ‘bantu bonse bo aumvwañene nabo’ Edomu, aba ‘bo aikajile nabo mu mutende,’ bo bakamushinda. (Oba. 7) Mutende wa bena Babilona na bena Edomu kechi wakulaijile ne. Mukachi ka myaka kitota kya butanu na kimo B.C.E., nzhita ya bena Babilona yatangijilwenga na Mfumu Nabonidasi yashinjile bena Edomu.b Nangwa byonkabyo, byo papichile myaka kitota kimo panyuma ya Nabonidasi kulukuka ino ntanda, bena Edomu bakijinga na luketekelo lwa kubwela, kabiji pa mambo a kino, Malakai 1:4 waamba’mba: “Umvwe bena Edomu baamba’mba: Baonauna mizhi yetu, bino tukabwela ne kwiishimukulula, Yehoba wa mabumba waamba’mba: Nangwa bakeishimukulula amiwa nkeikundulapo.” Nangwa kya kuba bena Edomu bakoseleko na ngovu kubwela ne kushimukulula mizhi yabo, byo kyaishilenga kufika mu myaka kitota kya buna B.C.E. bena Nabata batambwile yoya ntanda ne kwikalamo. Byo bebafumishemo mu ntanda yabo, bena Edomu bakekajile ku mpunzha yajinga ku kabeta ka ku bulenge bwa Yudea, yaishile kutelwa’mba Idumea. Kechi bakonsheshe nangwatu pacheche kushinda jibiji ntanda ya Seila ne.

¹² Kwesakana na byambo bya kwa Josephus, mu myaka kitota kya bubiji B.C.E. bena Edomu bashajilepo bebashinjile kwi mfumu wa Bayudea, aye John Hyrcanus I, kwibakanjikizha kutwela mu mukanda kabiji mu kuya kwa kimye baikele byonka byaikalanga Bayudea balamwanga na ndamakyalo wa Bayudea. Panyuma ya konaunwa kwa Yelusalema ku bena Loma mu 70 C.E., jizhina jabo jazhiile.c Kyaubiwe kwesakana na monka mwaambijile jimo Obadiya kuba’mba: “Jizhina jobe jikazhiya. . . . Kechi pakashala nangwa umo wa mu kisaka kya Isao ukapulukako ne.”—Oba. 10, 18.

¹³ Kupusanako na lonaiko lwa bena Edomu, Bayudea babwezhiwe ku ntanda yabo mu 537 B.C.E. mu kimye kya bundamakyalo bwa kwa Zelubabele, ko bashimukulwile nzubo ya Lesa mu Yelusalema kabiji ne kwikajijila monka mu ino ntanda.

¹⁴ Byo kyaikalapo kya kine kuba’mba kwilundumika ne kwitota kuleta bya malwa! Aba bonse betumbijika abo bene na kwilundumika kabiji ne kusekelela pa bya malwa biponena bakalume ba Lesa bafwainwa kufunjilako ku byamwekejile bena Edomu. Bafwainwa kuyuka byonka byayukile Obadiya amba: “Yehoba ye ukekala ke mfumu.” Aba balwa na Yehoba ne bantu banji bakonaunwa myaka ne myaka, bino Bufumu bukatampe bwa Yehoba ne bumfumu bwa myaka bikatumbijikwa kikupu!—Kye. 21.

[Tubyambo twa mushi]