Byambo Bikwabo bya mu Mutanchi wa Kupwila kwa Bwikalo ne Mwingilo
JANUARY 4-10
BYA BUNEME BIJI MU MAMBO A LESA | BENA LEVI 18-19
“Ikalai Bazhila”
Bya Kwizhikijila ku Kakose ka kwa Satana
Pa kwamba pa byubilo bincha byajinga na bisaka byajinga kipikipi, Yehoba wabuujile bena Isalela amba: “Kechi mukoobenga byonka byuba ba mu kyalo kya Kenana mo mbena kwimutwala ne. . . . Kyalo kyaikala ke kya muzhilo, kabiji nkekikabisha na mambo a bubi bwakyo.” Kwi Lesa wazhila wa Isalela, bwikalo bwa bena Kenana bwajinga bwa bunya kya kuba bantu baikalanga mu kyo kya kyalo baikele ba muzhilo nangwa’mba bajinga na biko.—Levi 18:3, 25.
Yehoba Utangijila Bantu Banji
13 Bano bamfumu ba kishinka bapusene bingi na bantangi ba mu bisaka bikwabo, balondelangatu maana a bantu ne kuba bintu kwa kubula kulanguluka pa bikamweka kulutwe. Bantangi ba bena Kenana balengejile bantu babo kuba bintu bya bunya, nabiji muntu kwilaala na mulongo wanji, kwilaala kwa banabalume bonka bonka nangwa banabakazhi bonka bonka, muntu kulaala na nyama, kutapisha baana, ne kupopwela bankishi. (Levi 18:6, 21-25) Kabiji bantangi ba bena Babilona ne bena Ijipita kechi balondelanga mikambizho ya butooto Lesa yo apele bena Isalela ne. (Bala. 19:13) Bino bantu ba Lesa bajingako kala bemwenejile bantangi babo ba kishinka byo bebatundaikanga kutemwa Lesa, kwikala na byubilo byazhila ne kwikala ba butooto. Kyamwekeletu patoka’mba Yehoba watangijilanga bano bantangi ba kishinka..
Lesa byo Akobapo pa Bubi
Ibyepi ku bantu bakana kupimpula byubilo byabo ne kutwajijila na kuba bintu byatama? Mulaye wa mu Baibolo waamba’mba: “Mambo baoloka bakekala mu ntanda, kabiji ne balumbuluka bakakelwa monka. Bino babi bakebafumyamo mu ntanda, ne ba bongozhi nabo bakebangatamo.” (Byambo bya Mana 2:21, 22) Bantu babi bakebafumyapo. Mu yoya ntanda ya mutende, bantu ba lukookelo bakayanga pachepache na kukasuluka ku bundengamambo bo baswaine.—Loma 6:17, 18; 8:21.
Kukeba Bishinka Bikwabo Byanema
“Kine Buku Wenu wa Mizhilo Byo Namutemwisha!”
11 Kupupula kajo ke kintu kikwabo kyaambiwapo mu Mizhilo ya Mosesa kyamwesheshenga Lesa byo ata muchima bantu banji. Yehoba wakambizhe banjimi mu Isalela amba umvwe banowa kajo kabo, aka kashalangamo bafwainwe kulekela bayanji kuya na kupupula. Kechi kyakebewenga banjimi kunowa kajo kufikizha ne munsa munsa ya bujimi ne, nangwa kubwela nakukobola mañanzañanza ne maolivi ashalanga ku bichi ne. Bikuta bya kajo byashalanga mu majimi kechi byakebewanga kuya na kwibisenda ne. Luno lwajinga lunengezho lwawama bingi lwa kukwasha bayanji, benyi, banabanshiwa, ne banabakazhi bafwilwa. Kupupula kajo kashalanga mu majimi wajinga mwingilo wabaya bingi, pano bino kya kwashangako bayanji kubula kulomba kajo.—Bena Levi 19:9, 10; Mpitulukilo ya mu mizhilo 24:19-22; Masalamo 37:25.
JANUARY 11-17
BYA BUNEME BIJI MU MAMBO A LESA | BENA LEVI 20-21
“Yehoba Wasajile Bantu Banji”
w04 11/1 11 jifu. 12
Paladisa—Mwaketekela Amba Ukekalako Nyi?
12 Bino kuji ne kikwabo kyo twakonsha kubula kulubako. Lesa waambijile bena Isalela amba: “Mukalame mikambizho yonse yo mbenakwimukambizha ja lelo jino, namba mukakose, ne kutwela mu ntanda pa kwabuka bushiya ne kwiitambula ke yenu.” (Mpitulukilo ya mu mizhilo 11:8) Ino yonka ntanda mu Bena Levi 20:22, 24 yaambiwapo’mba: “Mukalamenga malamuna ami onse ne byonse byo natongola, ne kwibyuba; kuchina’mba ntanda yo mbenakwimutwalako yakemulasa. Pakuba nemwambila anweba namba: Mukatambula ntanda yabo, ne amiwa nsakukapanayo kwi anweba ke yenu, yo ntanda yavula mukaka ne buki.” Ee kine, pa kutwela mu Ntanda ya Mulaye, bakebewenga kwikala balunda ba kine ne Yehoba Lesa. Kubula kumukokela kwa bena Isalela ko kwalengejile Lesa kuswisha bena Babilona kwibashinda ne kwibafumya mu ntanda yabo yajinga nobe paladisa.
it-1 1199
Buswanyi
Kya buswanyi ke kintu nangwa kipe kyo bapa muntu mwinakyo inge wafwa, nangwa’mba kyo afwainwa kutambula mwinakyo inge wafwa. Kabiji kya buswanyi kyakonsha kwikala kintu muntu kyo bamushiila ku wajinga pa kyo kyo kifulo nangwa ku bashakulu banji. Kyambo kya Kihebelu kya na·chalʹ (mu bujizhina, na·chalahʹ). Kyavwangamo kutambula nangwa kupa muntu kya buswanyi, javula na mambo a mwayila ndonda ya kisemi kya wafwainwa kwikiswana. (Ba 26:55; Ezi 46:18) Kyambo kya Kihebelu kya ya·rashʹ bekingijisha pa kwamba pa “muntu waswana pa kifulo.” Bino javula bekingijisha pa kwamba pa ‘kutambula bintu,’ kechi pa kuswanatu pa kifulo ne. (Nt 15:3; Le 20:24) Kabiji kilumbulula ne ‘kwibapangamo’ nangwa bintu byo baangata bashilikale mu nkondo. (Mpi 2:12; 31:3) Kyambo kya Kingiliki kyo baingijishanga pa kwamba pa bya buswanyi kya kleʹros, patanshitu kyalumbululanga “bubale.” Bino mu kuya kwa moba batendekele kwikingijisha pa kwamba pa ‘kwingilako.’ Kabiji kyapeleleko batendekele kwikingijisha pa kwamba pa bya “buswanyi.”—Mat 27:35; By 1:17; 26:18.
it-1 317 jifu. 2
Bañonyi
Muyulo byo apwile, Nowa walambwile “byonse bitumbuka byabula muzhilo” pamo na banyama. (Nt 8:18-20) Kabiji Lesa waswishishe bantu kuja bañonyi, kikulutu kechi befwila ne. (Nt 9:1-4; esakanyaiko Le 7:26; 17:13.) Bañonyi bamo byo bebatelele kuba’mba kechi ‘ba muzhilo ne,’ kyamwesheshenga’mba Lesa waswishishe kwibalambula kwi aye. Kabiji Baibolo umwesha kuba’mba Lesa kechi wakainyepo bantu kuja bañonyi bamo pa kyokya kimye ne. Kanatu kimye kyo apele bena Isalela mizhilo kupichila mwi Mosesa. Pa kyokya kimye bañonyi bamo popo batendekele kwibatela’mba “bamuzhilo.” (Le 11:13-19, 46, 47; 20:25; Mpi 14:11-20) Baibolo kechi watongolapo bintu byalengelanga bañonyi bamo kwibatela’mba “ba muzhilo” ne. Bino bañonyi bavula bo batela’mba ba muzhilo ke boba baja nyama nangwa baja ne kutanwa kuji biko, kibena kumwesha kuba’mba kechi bañonyi bonse ne. (Monai SUSUTE.) Bino kwesakana na kimwesho Lesa kyo amwesheshe Petelo, ino mizhilo yalekele kwingila lulayañano lupya byo lwaikajikilwe.—By 10:9-15.
Kukeba Bishinka Bikwabo Byanema
it-1 563
Kwichibaula
Mizhilo ya Lesa yakainye bena Isalela kwichibaula pa mubiji pa kujila muntu wafwa. (Le 19:28; 21:5; Mpi 14:1) Bebakainye kuba bino mambo bena Isalela bajinga bantu bazhila kwi Yehoba. Bajinga kya bunonshi kyanji. (Mpi 14:2) Onkao mambo, bena Isalela bafwainwe kuchinuzhukanga kuba bintu byonse byaubanga bantu pa kupopwela bankishi. Kabiji bantu bayukile biji bafwa kabiji baji na luketekelo lwa lusanguko kechi bafwainwe kujila wafwa kya kuba ke bechibaule ne pa mubiji ne. (Da 12:13; Heb 11:19) Kabiji uno muzhilo wakainye bena Isalela kwichibaula pa mubiji wibalengelanga ne kunemeka bilengwa na Lesa,ko kuba’mba mubiji wa muntu.
JANUARY 18-24
BYA BUNEME BIJI MU MAMBO A LESA | BENA LEVI 22-23
“Byo Tufunjilako ku Kupwila Kukatampe Kwaikalanga na Bena Isalela pa Mwaka pa Mwaka”
it-1 826-827
Bashinkwa Bakubula Mbizho
Juba jitanshi ja Kijiilo kya Bashinkwa Bakubula Mbizho jajinga ja kupwila kwazhila kabiji jajinga ja sabado. Pa juba jalondelangapo ja Nisanyi 16, popo batwalanga kikuta kya mbale ya nsomo ku Ñanga wa Lesa, yonka itanshi yatendekelangapo kupya mu Palesitina. Inge kino kijiilo kikyangye kwikalako, kafwako waoshanga shinkwa nangwa kukanga mbale ne. Ñanga wapananga uno mulambo kwi Yehoba mu bukifwanyikizho kupichila mu kumupepezha, saka babena kulambula mwana Mukoko wa mwaka umo, mulambo wa kajo ko babikako manyi ne mulambo wa binyu. (Le 23:6-14) Kechi bebakambizhe kusoka kajo nangwa bunga pa kyakusokelapo bitapisho ne. Bino kulutwe bañanga batendekele kuba bino. Kino kijiilo kya nsomo kyajinga kya kisaka kyonse. Kabiji pa jino juba bisemi byonse ne bonse bajinga na bintu mu Isalela bapananga mulambo wa kusanta mu kimye kya kino kijiilo.—Lup 23:19; Mpi 26:1, 2; Monai KAJO KA NSOMO.
Buneme bwa Kino Kijiilo. Kuja bashinkwa babula mbizho pa kikye kimye kwayijilemo na mukambizho Lesa ye akambizhe Mosesa wanembwa pa Kulupuka 12:14-20. Mu kwikala na kino kijiilo mwavwangile ne kulondela mukambizho uji mu kyepelo 19: “Pa moba atanu na abiji, kechi mukekale na muvuba muji mbizho ne.” Pa Mpitulukilo ya Mizhilo 16:3 bashinkwa babula mbizho batela’mba “bashinkwa ba lumanamo.” Bano bashinkwa bavululangamo bena Isalela kwimana kwa bukiji bukiji ko baimene pa kufuma mu Ijipita (mambo kechi bajinga na kimye kya kubika mbizho mu muvuba ne [Lup 12:34]). Onkao mambo, bano bashinkwa bavululangamo Bayudea pa mwaka pa mwaka lumanamo ne mu buzha mo bebapokolwele. Byonka byaambile Yehoba amba, “pa kuba’mba mukavulukenga juba jo mwafumine mu kyalo kya Ijipita.” Kyaijilemo kuba’mba kulanguluka pa bwana bwa bene bo bajinga nabo ne kuvuluka kuba’mba Yehoba ye Mupokolweshi wabo byo bintu byo balangulukangapo bena Isalela pa kijiilo kitanshi pa bijiilo bisatu byo baikalanga nabyo mu mwaka.—Mpi 16:16.
it-2 598 jifu. 2
Pentekosita
Byo baubanga na kajo ka nsomo ka wichi byapuseneko na byo baubanga na kajo ka nsomo ka mbale. Bipimo bibiji bya bujikumi bya bunga bya wichi bya kipimo kya efa (4.4 L; 4 bwauma qt) balengangamo bashinkwa babiji. Kabiji bebakambizhe ‘kuleta bashinkwa babiji kufuma mu mapunzha mo baikalanga.’ Kibena kumwesha kuba’mba bano bashinkwa bebalenganga ba kuja pa mazubo abo, kechi na mulanguluko wa kwibapana kwi Lesa ne. (Le 23:17) Bano bashinkwa bebapainanga pamo na mulambo wa kusoka, mulambo wa mambo ne mulambo wa mutende wa mikooko ibiji ilume. Ñanga wapepezhanga bano bashinkwa ne mikooko kwi Yehoba kupichila mu kutenteka bashinkwa ne bitumba bya nyama ya mikooko pa maboko ne kwibipepezha. Kumwesha kuba’mba bebipana kwi Yehoba mu bukifwanyikizho. Inge ñanga wapwisha kupana shinkwa ne mikooko, byonse byaikalanga bya kuja ñanga. Uno wajinga mulambo wa mutende.—Le 23:18-20.
Nanchi Mubena Kwendela Pamo na Jibumba ja Yehoba Nyi?
11 Jibumba ja Yehoba jitutundaika kumvwina lujimuno lwa mutumwa Paulo lwa kuba’mba: “Saka twita muchima atwe bene na bene kuba amba twitundaikenga kumwesha butemwe ne kuba mingilo yawama. Kange tuleke kupwila pamo byonka byuba bantu bamo ne, poso kwitundaika atwe bene na bene ne kwibikishakotu byo tubena kumona aja juba saka jifwenya pepi.” (Hebe. 10:24, 25) Bena Isalela ba kala baikalanga na bijiilo bya pa mwaka pa mwaka ne kusambakana pamo mu kupopwela Lesa ne kutambula mikambizho yanji. Kunungapo, bijiilo bikwabo, nabiji Kijiilo kya ku Mimba kyajingako mu moba a kwa Nehemiya byajinga bimye bya lusekelo. (Lupu. 23:15, 16; Ne. 8:9-18) Ne atweba tumwenamo bingi mu kupwila kwetu, kubuñana ne kushonkena. Twayai tutanwengako kimye kyonse pa kuba’mba twikale na lwitabilo lwakosa ne kwikala na lusekelo.—Titu. 2:2.
Kukeba Bishinka Bikwabo Byanema
Kange Musankilepo Bulumbuluke Bwenu Ne!
3 Ku bakalume ba Lesa, bulumbuluke bulumbulula kutemwa Yehoba na muchima yense ne kumwingijilatu aye yenka kwapwa, kabiji kikafumamo, tukobanga bintu bimutokesha ku muchima kimye kyonse. Patanshi twayai twisambe pa kyambo kya bulumbuluke byo bekingijisha mu Baibolo. Kyambo kya “bulumbuluke” kwesakana na byo bekingijisha mu Baibolo, kilumbulula: Kintu kituntulu, kyabula bulema, nangwa kintu kyakumaina. Bena Isalela batapishanga bitapisho bya banyama kwi Yehoba, kabiji Mizhilo yaambile’mba bafwainwe kulambula banyama babula bulema.* (Levi 22:21, 22) Bantu ba Lesa kechi bebaswishishe kulambula nyama wachimuka, wabula kutwi, nangwa wasabika jiso ne; kabiji kechi bafwainwe kulambula nyama uji na kikola ne. Kyanemene bingi kwi Yehoba kutambula mulambo wa nyama wabula bulema nangwa’mba nyama yense mutuntulu. (Mala. 1:6-9) Kino kitukwasha kumvwisha ene mambo Yehoba o akebela kumwingijila na muchima yense. Inge twapota kintu, nabiji kipangwa, buku, nangwa kingijisho, kechi tukeba kupota kyasabaika nangwa kyaonaika lubaji lumo ne. Tukeba kintu kituntulu, kyawama bulongo. Ne Yehoba ukeba’mba tumutemwe na muchima yense ne kwikala ba kishinka kwi aye. Butemwe bwetu ne bukishinka kwi aye kechi bwafwainwa kwikala bwa bukifulumuya ne.
Tubyambo twa munshi
Kyambo kya Kihebelu kyatuntululwa’mba “wabula bulema” kutazha ku banyama, kipasha na kyambo kya “bulumbuluke” kyo bengijisha ku bantu.
JANUARY 25-31
BYA BUNEME BIJI MU MAMBO A LESA | BENA LEVI 24-25
“Mwaka wa Bwana bwa Bene ne Kukasuluka Kuji Kulutwe”
it-1 871
Kukasuluka
Aye ye Lesa Ulengela Bantu Kukasuluka. Yehoba ye Lesa ulengela bantu kukasuluka. Wapokolwele bena Isalela mu buzha mu Ijipita. Wibabuujile kuba’mba inge batwajijila kumukookela kechi bakakajilwanga kintu nangwa kimo ne. (Mpi 15:4, 5) Davida waambile pa muzhi wa Yelusalema amba aba bakekalangamo ‘bakekalanga mu mutende.’ (Sl 122:6, 7) Bino mizhilo yaswishishe kuba’mba inge muntu wayanda wakonsha kwipotesha aye mwine kwikala muzha pa kuba’mba akonshenga kumwena mwakwikwashisha aye mwine ne ba mu kisemi kyanji. Bino bano Bayudea, Mizhilo ya Lesa ibakasululanga mu mwaka wa butanu na bubiji. (Lup 21:2) Kabiji mu mwaka wa bwana bwa bene (waikalangako inge papita myaka 50), bantu bonse mu ntanda bebakasululanga. Bahebelu bonse bazha bebalekangako, ne kubwela kwabo.—Le 25:10-19.
it-1 1200 jifu. 2
Buswanyi
Majimi kechi beapoteshanga kikupu ne, mambo atwajijilanga kwikala a bisemi byalondelangapo kulutwe. Onkao mambo, kupotesha bujimi kwajinga nobe kusonkesha kwesakana na kajo kakonsha kufuma mu bobo bujimi. Mali o bebupotelapo ayanga na kupwa kwesakana na myaka yashalako kufika mu mwaka wa bwana bwa bene mo babwezhezhanga majimi bene benao, inge kya kuba kechi bebaapota jikwabo uno mwaka saka akyangye kufika ne. (Le 25:13, 15, 23, 24) Luno lunengezho lwavwangilemo ne mazubo abujile mu masakwa a pa bujimi. Mazubo o bazhokolwesheko nsakwa, bakonshanga kwiatambula inge papitatu mwaka umo kufuma po beipoteshejile, po yaikele ke ya wiipota. Mazubo a mu mizhi ya bena Levi, batwajijilanga kwikala na luusa lwa kwiikuula ne kwiitambula pa kimye kiji kyonse mambo kechi bajinga na mpunzha ya buswanyi mu bena Isalela ne.—Le 25:29-34.
it-2 122-123
Mwaka wa Bwana bwa Bene
Muzhilo wa Mwaka wa Bwana bwa Bene, byo bamukookelanga walengelanga bantu kwikala bulongo kukila bantu byo babena kumanama mu byalo byavula mu ano moba. Mu byalo byavula lelo jino muji bantu mu misango ibiji, banonka bingi ne bayanda bingi. Uno muzhilo wakwashanga bantu mu ntanda kwikala bulongo. Mambo kafwako wayandanga na mambo a kukatazha mwakumwena bya mu bwikalo ne. Bino kwingila na ngovu kwa bonse kwalengelanga bwikalo kuwama ku bonse mu ntanda. Yehoba wibalengelanga kwikala na kajo kavula. Kabiji wibafunjishanga bintu bibakwashanga bingi. Bena Isalela baikalanga bingi bulongo inge batwajijila kukookela bukalama bwawama bwa kafulumende wa Lesa.—Isa 33:22.
Kukeba Bishinka Bikwabo Byanema
w09 9/1 22 jifu. 4
Inge Bemuzhingijisha
Inge mwina Isalela wakozha mukwabo ne kumusaba jiso, mizhilo yaswishishe naye kumuba byonka byo auba mukwabo. Bino mwine ye bakozha nangwa mulongo wanji ye wakonsheshe kuba bino. Mizhilo yaambile kuba’mba ye balenga mambo wafwainwa kutwala mambo anji ku bamitonyi pa kuba’mba beachibe bulongo. Kuyuka kuba’mba muntu walenga mambo kya nshiji naye bafwainwa kuba kyonka kyo auba mukwabo kyalengela bantu kuchina kuba bakwabo byatama. Bino mu uno muzhilo wavwangilwe byavula.
FEBRUARY 1-7
BYA BUNEME BIJI MU MAMBO A LESA | BENA LEVI 26-27
“Byo Twafwainwa Kuba pa Kuba’mba Yehoba Etupeshe”
Kanainga ‘Bintu Byatu’
8 Nga “nsabo” yakonsha kwikala byepi ke kalesa? Twambe kya kumwenako, akilangulukai pa jibwe jajinga mungye mu kimye kya bena Isalela bakukala. Jino jibwe jakonsheshe kwingijishiwa kutungilamo nzubo nangwa nsakwa. Pano umvwe bejingijisha kwikala ke “jishiki ja jibwe” nangwa “kilengwalengwa,” jakonsheshe kutuntwisha bantu ba Yehoba. (Levi 26:1) Popamotu, mali nao akebewa, pano afwainwa kwingijishiwa bulongo. Twiengijisha kuba’mba twikwashishemo, kabiji twakonsha kwiengijisha mu mwingilo wa Yehoba. (Sapwi. 7:12; Luka 16:9) Pano umvwe twatangizhako kukeba mali kukila kwingila mingilo ya bwina Kilishitu, mali ekala ke kalesa ketu. (Tangai 1 Timoti 6:9, 10.) Mu ino ntanda, bantu mo banemeka bingi bintu bya ku mubiji, twafwainwa kwesekesha na ngovu kumona pakupelela.—1 Timo. 6:17-19.
it-1 223 jifu. 3
Moyo
Na mambo a mwingilo Yehoba ye amupele, bantu ba Lesa bamwakamwanga bingi (Kihebelu., moh·raʼʹ) Mosesa. (Mpi 34:10, 12; Lup 19:9) Aba bajinga na lwitabilo lwakosa banemekele bingi buntangi bwa kwa Mosesa. Bayukile kuba’mba Lesa waambanga kupichila mwi aye. Kabiji kikwabo bantu ba Lesa kyo banemekele bingi ke nzubo ya Lesa. (Le 19:30; 26:2) Kino kibena kulumbulula’mba bafwainwe kubanga bintu bimwesha’mba beinemeka. Bafwainwe kupopowelanga Yehoba byonka byo ebakambizhe ne kukookela mikambizho yanji yonse mu bwikalo bwabo.
w91 3/1 17 jifu. 10
“Mutende wa Lesa” Alamenga Michima Yenu
10 Yehoba wabuujile bena Isalela amba: “Umvwe mukatwajijile kulama malamuna ami ne mikambizho yami ne kwiilondela, nkemupa mvula mu kimye kyayof kabiji mu kyalo mukekala kajo ne bichi bya mu majimi bikapanganga bipangwa. Mukapulanga kajo kufika ne mu kimye kya kwapa mañanzañanza kabiji mukaapa mañanzañanza kufika ne mu kimye kya kubyajilamo; mukaja kajo kenu ne kwikuta kabiji mukekalanga mu kyalo kyenu kwa kubula wa kwimukatazha. Nkabika mutende mu kyalo kabiji mukalaalanga kwa kubula muntu wa kwimulengesha moyo; ne mu kyalo nkapangamo banyama bakaji ba mungye kabiji kafwako ye mukalwa nanji na mpoko ya nkondo mu kyalo kyenu ne. Nkendanga mukachi kenu kabiji nkekala Lesa wenu ne anweba mukekala bantu bami.” (Bena Levi 26:3, 4, 6, 12) Bena Isalela baikalanga mutende mambo bazhikijilwanga ku balwanyi babo, banonkele, kabiji bajinga na bulund bwawama ne Yehoba. Pano bino bintu byonse byo bajinga nabyo byaimenejile pa kukookela mizhilo ya Yehoba.—Salamo 119:165.
Kukeba Bishinka Bikwabo Byanema
it-2 617
Mwalo
Mwalo waishile na mambo a kubula kukookela mizhilo ya Lesa. Bena Isalela bebajimwineko kuba’mba inge bakabule kulama lulayañano lwa Lesa, ‘ukatuma kikola mukachi kabo.’ (Le 26:14-16, 23-25; Mpi 28:15, 21, 22) Mu Binembelo, butuntulu bwa mubiji nangwa bwa ku mupashi, bonse bwaimena pa mapesho a Lesa. (Mpi 7:12, 15; Sl 103:1-3; Man 3:1, 2, 7, 8; 4:21, 22; Lum 21:1-4), pa kuba bikola biiya na mambo a bubi ne bumbulwakulumbuluka. (Lup 15:26; Mpi 28:58-61; Is 53:4, 5; Mat 9:2-6, 12; Yoa 5:14) Nangwa kya kuba pa bimye bimo Yehoba waletanga lumanamo pa bantu bamo mu kimyetu kicheche, nabiji mbumba yaishile pe Milyama, Uzaya ne Gehazi (Nu 12:10; 2Ch 26:16-21; 2Ki 5:25-27), bino javula bikola ne myalo ibula kupwa yaiyanga na mambo a bundengamambo bwa bantu nangwa kisaka kyonse. Banowanga byonka byo babyalanga; mibiji yabo yamanamanga na mambo a bubi bwabo. (Nga 6:7, 8) Mutumwa Paulo waambile pa boba basatukile ne kutendeka kuba bulalelale amba, Lesa “wibashile ne kwibaleka na kuba bubipisho . . , kuba’mba mibiji yabo ilengululwe mukachi kabo. . . ne “kutambula mfweto ya luzhachisho, yafwainwa bubi bwabo.”—Lo 1:24-27.
FEBRUARY 8-14
BYA BUNEME BIJI MU MAMBO A LESA | KUBALA 1-2
“Yehoba Unengezha Bantu Banji”
w94 12/1 9 jifu. 4
Twafwainwa Kunemeka Bingi Kupopwela Yehoba mu Bwikalo Bwetu
4 Inge kya kuba mwaimana peulu ne kumona byajinga kampu wa bena Isalela, mwakonsheshe kumona kuba’mba wabaile bingi, kabiji byonse byashimikilwe bulongo. Bapopele matente mwaikalanga bantu kukila pa 3 milyonyi, monka wajile mitenga ya mikooka isatu isatu ku buyeka, ku bulenge, ku musela, ne ku muzhika. Kabiji na pakachi napo pajinga matente. Pa ano matente pajinga bilumbiji bina po paikalanga bena Levi. Pene pakachi ka kampu, po bazhokolweshe livimba wa kisapi, po pajinga kishimikwa kyanema binig. Po pajinga “tente wa lusambakeno,” nangwa’mba wa lushimuno, ye bashimikile ku “bonse baji na muchima wa maana” ba mu bena Isalela monka mwayijile bibakambizhe Yehoba.—Kubala 1:52, 53; 2:3, 10, 17, 18, 25; Kulupuka 35:10.
it-1 397 jifu. 4
Kampu
Kampu wa bena Isalela wabayile bingi. Mwajinga banabalume bakonsha kulwa nkondo 603,550 kufumyako banabakazhi, baana, bakote, balemana, bena Levi 22,000, ne “jibumba mwajinga babujile bena Isalela.” Bonse pamo bakonsheshe kwikala 3 milyonyi kampe ne kukilapo. (Lup 12:38, 44; Ba 3:21-34, 39) Kubaya kwa mpunzha pajinga uno kampu kechi kwayukanyikwa bulongo ne. Mambo byaambiwapo byapusana pusana bingi. Kampu wa bena Isalela byo bamulengejile kwipi na muzhi wa Yeliko mu biselebwa bya Moabu, bamwambapo kuba’mba wabayile “kufuma ku Beteyeshimota kukafika ne ku Abela-shitima.”—Ba 33:49.
Kukeba Bishinka Bikwabo Byanema
it-2 764
Kunembesha
Banembeshanga monka mwayijile mazhina ne bikota bya mu mikoka ne bisemi. Mu kunembesha mwavwangilwe byavula kechi kubalatu bantu ne kuyuka byo boba ne. Kunembesha mazhina ko baambapo mu Baibolo kwibakwashanga mu byavula nabiji mu bya misonko ne pa kusala bashilikale. Ku bena Levi mwavwangile ne kusala ba kwingijila ku nzubo ya Lesa.
FEBRUARY 15-21
BYA BUNEME BIJI MU MAMBO A LESA | KUBALA 3-4
“Mingilo Yaingilanga Bena Levi”
it-2 683 jifu. 3
Bañanga
Mu Mizhilo ya Mosesa. Bena Isalela byo bajinga mu buzha mu Ijipita, Yehoba wazhikijile babeji bonse ba bena Isalela kimye kyo ayipaile babeji babena Ijipita na kinkunka kya bujikumi. (Lup 12:29; Ba 3:13) Babeji bonse bajinga ba kwa Yehoba bakwingila mingilo yanema. Yehoba wasajile babeji bonse babalume kwikala bañanga ne bakulama bulongo nzubo ya Lesa. Onkao mambo, kyayijilemo byo asajile baana babalume ba bena Levi kwingila uno mwingilo. Na mambo a kino, Yehoba waswishishe kupimpula babeji ba mu mikoka ikwabo 12 na baana babalume ba bena Levi. Pa ino mikoka pajinga ne (mikoka ya baana ba kwa Yosefwa babiji abo ba Efelaimu ne Manase). Pa kubala bantu, babeji ba bena Isalela babujile bena Levi kutendekela ku wa ñondo umo kuya peulu bashajilepo bajinga 273. Mambo bavujile kukila baana ba bena Levi babalume bakupingizhapo. Onkao mambo, Lesa waambile’mba bapane mali a kwibakula, mashekele atanu (nobe K205.18) bonse 273. Bapaine ano mali kwi Alona ne baana banji. (Nu 3:11-16, 40-51) Saka bakyangye kupana ano mali, Yehoba wasajile jimo baana babalume ba kwa Alona wa mu kikota kya bena Levi ba kwikala bañanga ba bena Isalela.—Ba 1:1; 3:6-10.
it-2 241
Bena Levi
Mingilo. Mu bena Levi mwajinga bisemi bisatu byafumine mu baana ba kwa Levi abo ba Geleshona (Geleshoma), Kohati ne Melali. (Nt 46:11; 1Mo 6:1, 16) Bino bisemi byonse bebipele pa kwikala kwipi na tente wa lusambakeno byo bajinga mu kiselebwa. Kisemi kya kwa Alona mu bena Kohati kyaikelanga na kumusela. Bisemi bikwabo bya bena Kohati byaikelanga ku bulenge. Bena Geleshoma baikelanga ku muzhika. Bena Melali baikelanga ku buyeke bwa tente wa lusambakeno. (Ba 3:23, 29, 35, 38) Kupopa tente wa lusambakeno, kumupopolola ne kumusenda wajinga mwingilo wa bena Levi. Inge kyafika kimye kya kuviluka, Alona ne baana banji bakobolanga kipembe kyaabenye Mwazhila na Mwazhijisha ne kuzhika jikwachi ja Lushimuno, bitapisho ne bipe byonse byazhila. Apa bino bena Kohati baiya bebisenda. Bena Geleshona basendanga tente, bisapi, bipembe byazenzumukanga bya ku kipango, ne mpopo ya ku tente (kyamweka ya ku tente wa lushimuno). Kabiji bena Melali bo basendanga mafulemu, mashiki, bitako bya kwiasokekamo, mpopo ne mizhinge (kyamweka mizhinge yazhokolokanga ku jilapa ja tente wa lushimuno).—Ba 1:50, 51; 3:25, 26, 30, 31, 36, 37; 4:4-33; 7:5-9.
it-2 241
Bena Levi
Mu moba ajingako Mosesa, bena Levi batendekanga kwingila mingilo ya pa tente wa lusambakeno inge bafikizha myaka 30. Mingilo nabiji kusenda tente wa lusambakeno ne bisapi pa kuviluka. (Ba 4:46-49) Bino kwajinga ne mingilo ikwabo yo baingilanga inge wafikizha myaka 25, pano bino kechi mingilo yakosa nabiji ya kuvilula tente wa lusambakeno ne. (Ba 8:24) Mu moba ajingako Mfumu Davida, babwezhezheko ino myaka pa 20. Kishinka kyalengejile Davida kuba bino ke na mambo a kuba’mba pa tente wa lusambakeno bapingizhepo nzubo ya Lesa yo babulanga kuvilula. Mingilo yafwainwe kwingila bonse balekanga kwiingila inge wafikizha myaka 50. (Ba 8:25, 26; 1Mo 23:24-26; monai JIFUMBI.) Bena Levi bafwainwe kuyuka bulongo mizhilo, mambo javula bebambilanga kwiitanga pa mvula bantu ne kufunjisha bantu.—1Mo 15:27; 2Ch 5:12; 17:7-9; Neh 8:7-9.
Kukeba Bishinka Bikwabo Byanema
w06 8/1 23 jifu. 13
Akamwainga Lesa ne Kuba Bintu na Maana!
13 Kuvuluka bya mukwashanga Lesa mu bya malwa kwalengelanga Davida kwakamwa Lesa kabiji kwamulengelanga kuchinchika. (Salamo 31:22-24) Nangwa byonkabyo pa bimye bimo, moyo wa kwa Davida wa kwakamwa Lesa wakepanga, kabiji mwafumanga byatama bingi. Kimye kitanshi kyajinga kimye kyo bavilwilenga jikwachi ja lulayañano lwa Yehoba kwijitwala ku Yelusalema pa kikochikala, mu kifulo kya kwijisenda pa bipuzhi ku bena Levi byonka byaambile mizhilo ya Lesa. Uza waendeshenga kikochikala byo ejikwachile mambo jakebelenga kupona, bamukambwile ne kufwa wafwijiletu ponkapo na mambo “a kubula mushingi.” Ibyo kuba’mba Uza walengele mambo, pano bino, kubula kunemeka mizhilo ya Lesa kwa kwa Davida ko kwalengejile kino kya malwa kumweka. Kwakamwa Lesa kulumbulula kuba bintu monka mwayila Mizhilo yanji.—2 Samwela 6:2-9; Kubala 4:15; 7:9.
FEBRUARY 22-28
BYA BUNEME BIJI MU MAMBO A LESA | KUBALA 5-6
“Mwakonsha Kulondela Byepi Byaubanga Banazili?”
it-2 477
Banazili
Kwajinga bintu bisatu byabulanga kuba bonse bachipanga luchipo lwa kwikala Munazili: (1) kechi batomanga malwa ne; nangwatu kuja biji byonse bifuma ku mañanzañanza, abishi nangwa apya nangwa kutoma mema a mañanzañanza atobala nangwa asasa, nangwa kuja mañanzañanza abula kuma nangwa auma ne. (2) Kechi batendanga nsuki ku mitwe yabo ne. (3) kechi bakwatanga muntu wafwa ne, nangwatu wafwisha bashanji, nangwa bainanji, nangwa kolojanji nangwa nkasanji wa mulume, nangwa nyenga yanji ne.—Ba 6:1-7.
Lwajinga Luchipo Lwanemene Bingi. Muntu wachipanga luno luchipo waikalanga “Munazili [ko kuba’mba wipana nangwa wapatulwa, wasalwa] kwikala wa kwa Yehoba.” Kechi kwimwesha ku bantu kupichila mu kwikala bwikalo bwa kwiyanjisha ne. Pa kuba ‘waikalanga wazhila kwi Yehoba moba onse o aikalanga Munazili.’—Ba 6:2, 8; esakanyaiko Nt 49:26, tubyambo twa panshi.
Onkao mambo, mizhilo yalondelanga Banazili kuji byo yalumbululanga kabiji yanemene bingi pa kupopwela Yehoba. Bañanga kechi bebaswishishe kukwata muntu wafwa nangwatu mulongo wanji ne, byonkatu byo kyajinga ku Banazili. Ñanga mukatampe ne bañanga bakwabo, na mambo a kunema kwa mwingilo ye bebapele, nabo bebakainye kutoma binyu nangwa maalwa kuchiina kupendwa mambo baingilanga mingilo yazhila kwi Yehoba.—Le 10:8-11; 21:10, 11.
Kabiji Munazili (Kihebelu, na·zirʹ) watwajijilanga “kwikala wazhila kabiji walekanga nsuki yanji yakoma” kwikala kayukilo kazhila ka kumuyukilako ku bantu amba Munazili. (Ba 6:5) Kyambo kya Kihebelu kya na·zirʹ kyokyo baingijishanga ne ku muñanzañanza ye babula “kuwamisha misampi” mu mizhilo yaambile pa juba ja Sabado ne pa mwaka wa bwana bwa bene. (Le 25:5, 11) Kabiji kyela kya ngolode kibekauka kyaikalanga palutwe pa kitambala kyavwalanga ñanga mukatampe po banembele amba “Buzhile bo bwa kwa Yehoba” kyo batelanga’mba “kayukilo kazhila ka kwipana [mu Kihebelu bekitelanga’mba, neʹzer, kyafumine ku kyambo kimotu kya na·zirʹ].” (Lup 39:30, 31) Kabiji ne munchinya wa bufumu wavwalanga bamfumu ba bena Isalela naye bamutelanga’mba neʹzer mu Kihebelu. (2Sa 1:10; 2Ki 11:12; monai MUNCHINYA; KWIPANA.) Mutumwa Paulo waambile ku ba mu kipwilo kya bena Kilishitu amba banabakazhi bebapa nsuki yalepa mu kifulo kya kitambala. Kino kibavululamo kuba’mba mingilo yabo yapusana na ya banabalume. Mwanamukazhi wafwainwa kunekenena lunengezho lwa Lesa. Mukambizho wa kwikala na nsuki yalepa (kyabula kufwainwa ku mwanamulume), ne kubula kutoma binyu, ne kutwajijila bazhila babula bubipisho—byavululangamo banazili bwikalo bwabo bwa kwipana kukookela kyaswa muchima wa Yehoba.—1Ko 11:2-16; monai NSUKI; KITAMBALA; KISEMWA.
Kukeba Bishinka Bikwabo Byanema
w05 1/15 30 jifu.2
MEPUZHO AFUMA KU BATANGA
Samusonyi wajinga Munazili wapuseneko pacheche. Samisonyi saka akyangye kusemwa, malaika wa Yehoba wabujile bainanji amba: “Umvwa! Ukemita ne kusema mwana wa mulume, kabiji kechi wafwainwa kumutenda nsuki na mpemuna ne, mambo uno mwana ukekala Munazili wa Lesa kufumatu pa kusemwa kwanji, kabiji ye ukapokololanga bena Isalela mu maboko a bena Filishitiya.” (Mitonyi 13:5) Samisonyi kechi wachipilepo luchipo lwa kwikala Munazili ne. Lesa mwine ye wamutongwele kwikala Munazili mu bumi bwanji bonse. Onkao mambo, aye kechi bamukainye kukwata muntu wafwa ne. Mambo inge walondelanga uno muzhilo, kabiji kya mapuso wakwata muntu wafwa, pano wakonsheshe byepi kutendeka jikwabo kwikala Munazili byo kiji kuba’mba aye waikele Munazili kufumatu juba jo asemenwe? Kyamweka mizhilo yalondelanga baikalanga Banazili moba onse a bumi bwabo yapusene na yalondelanga baikalanga Banazili kya kwipana abo bene.
TAIKO MUCHIMA KU MWINGILO WA KUSAPWILA
w06 1/15 32
“Byambo bya mu Baibolo bya Kala byo Bataaine”
PAPITATU myaka 25, kufuma bashayuka bapoya bya kupoyapoya ba mu kyalo kya Israel po bataaine bintu byanema bingi. Mu kilende kya mu jiyengo mu kinkunenke kya Hinomu mu Yelusalema bataainemo mivungilo ibiji icheche ya siliva panembelwe byambo bya mu Baibolo. Ino mivungilo yajingako kala kene bena Babilona saka bakyangye ne konauna Yelusalema mu 607 B.C.E. Byambo byajinga pa ino mivungilo byaambile pa mapesho anembwa pa kinembelo kya Kubala 6:24-26. Jizhina ja Lesa ja Yehoba jataainwemo bimye byavula bingi mu ino mivungilo yonse ibiji. Byambo byo bataaine mu mivungilo bebilumbulula’mba ke byambo byo banembele kala kene byaamba pa byambo bya Kihebelu bya mu Baibolo.
Nangwa byonkabyo, bashayuka bamo bazhinauka pa kimye kyajingako bino byambo kabiji bamba kuba’mba ino mivungilo beinembele mu kitota kya myaka kya bubiji Yesu saka akyangye kusemwa. Kishinka kimo kibalengela kukaana ke kya kuba’mba kibakatazha bingi kupesa pesa bulongo byambo biji pa ino mivungilo icheche mambo kechi imweka byonka byo yamwekanga patanshi ne. Pa kuba’mba bayuke bulongo kimye kyajingako ino mivungilo, jibumba jimo ja bashayuka jatendekele jishinda jikwabo ja kutaainamo bishinka. Batendekele kwingijisha kompyuta ne biñambañamba bya kukopelako pa kuba’mba bibakwashe kufumya bipikichala byawama bya ino mivungilo. Byambo byo bataaine mu ino mivungilo kwingijisha jino jishinda bebinembele. Bashayuka baambilepo amba ka pa bishinka byo bataaine?
Kitanshi, bano bashayuka bakoseshe kishinka kya kuba’mba bintu byo bataaine bimwesha’mba ino mivungilo yajingako bena Babilona saka bakyangye kuya mu buzha. Nembelo ya mivungilo, byo imweka, byambo bijiimo, ne ntanchikilo ya byambo abino byonse bimweshatu patoka kuba’mba ino mivungilo yajingako na ku mpelo ya myaka kitota kya bu 7 Yesu saka akyengye kusemwa. Ne kyapelako, byo bapeselepeselenga nembelo ya bisopelo, jino jibumba ja bashayuka japezhezheko kwamba’mba: “Nembelo ya byambo biji mu mivungilo yakwatankana bingi na bya kupoya poya byo bataaine, abino byo byamwesha kimye kyanembejilwemo byambo bijiimo.”
Pepala wa byambo wa Bulletin of the American Schools of Oriental Research waamba pa kupesapesa mivungilo ya siliva kuba yo batela ne kuba’mba Ketef Hinnom amba: “Twaswisha bishinka byataana bashayuka bavula kuba’mba byambo byo bataaine mu ino mivungilo ke byambo bya mu Baibolo bya kala kene.”