Bibumbulu bya Itchan Kala mu muzhi wa Khiva
BYALO NE BANTU
Kufwakesha kyalo kya Uzbekistan
TRANSOXIANA. Ko kuba’mba Mpunzha iji Pakachi ka Mikola, Tartary ne Turkistan, o mazhina o batelanga kino kyalo kya Uzbekistan. Kutendeka mu myaka kitota kya bu 15, mizhi ya mu Uzbekistan mwaiyanga basulu bavula bingi bapitanga mu mikwakwa bafumanga ku China kukafika ne ku kalunga ka mema ka Mediterranean. Butonge byo bintu byo batemwa kupotesha bingi pa bisankanyi. Bapotesha ne bya kunyantapo byawama byo balenga na butonge nangwa na kisapi kyalezhima.
Kisho kya bantu ba mu Uzbekistan kyapimpulwa bingi na mambo a bantu bavula beyamo. Bantangi baya nkuwa ne mazhita abo akatampe bapichile mu mitumba ne mu biselebwa bya mu Uzbekistan. Pa bano bantangi paji ne Alekasanda Mukatampe wakataine ne mwanamukazhi wa jizhina ja Roxane ye asongwele mu kino kyalo; Genghis Khan wafumine ku Mongolia; ne Timur (watelwanga jikwabo’mba Tamerlane), waikalanga mu kyonka kino kyalo kabiji walaminenga mpunzha yabaya bingi.
Bivwalo bya kishakulu
Mu mataunyi a mu Uzbekistan muji bishimikwa byawama bingi biji na misemi yanzhingwile. Mu bino bishimikwa byavula mo mufunjila baana ba sukulu.
Mikwakwa ya Busulu. Ino mikwakwa beilengele kala kene kabiji yo yaingijishanga bantu bavula bingi kufikatu ne kimye kyo batendekele kwingijisha mato kuya ku India ku mpelo ya myaka kitota kya bu 15 C.E. Mukwakwa mukwabo wapichile mu kyalo kitelwa luno amba Uzbekistan, kabiji ye waingijishanga basulu bafumanga mwaya ntanda.
Kulenga bya kunyantapo byawama
Kizhiba Kikatampe. Mifolo yo balenga mo basendwila mema a kutekezhako mu majimi, ibena kulengela kino kizhiba kyabayile bingi kutwajijila na kukepa. Kwingijila pamo na byalo bya mu Central Asia, kyalo kya Uzbekistan kibena kweseka mashinda a kupwishishamo luno lukatazho.
Kupimpulwa kwa bisopelo bya bena Uzbekistan. Mu kino kyalo, baambanga milaka yavula bingi kabiji kimye bamozilemu kyo bashinjile kino kyalo mu myaka kitota kya bu 8, batendekele kwingijisha mulaka wa Kialabya. Kabiji kino kyalo byo batendekele kwikilama ku kyalo kya Russia, patanshi batendekele kwingijisha bisopelo bya Kilatini kabiji mu kuya kwa kimye batendekele kwingijisha bisopelo bya Kingiliki ku mpelo ya myaka ya mu ma 1930. Mu 1993 batendekele kwingijisha bisopelo bya mulaka wa Uzbek wafuma mu nnembelo ya Kilatini.
Bipangwa byauma byo batanchika pa bisankanyi