UMVWE mubena kutanga na jiwi jasansuka nanchi mwituntaula pa byambo bimo nyi? Nangwa umvwe kemwambe jashi ku luonde, nanchi mutana kuba’mba mubena kukebakeba byambo byawama kwamba nyi? Umvwe ibyo, ko kuba’mba lujimi wenu kechi wapela ne. Muntu wapela lujimi utanga ne kwamba kya kuba byambo ne milanguluko kebilalumuketu bine kwa kubula lukatazho. Kino kechi kilumbulula’mba uba saalolobwelatu, kwamba lubilo nangwa kwamba kwa kubula kulanguluka ne. Ñambilo yanji yumvwanyika bulongo. Mu Sukulu wa Mwingilo wa Lesa, bantu bebafunjisha bya kwikala na lujimi wapela.

Kuji bintu byavula bilengela kumamata pa kwamba. Nanchi mukeba kuyuka bintu bimo bilengela nyi? (1) Pa kutanga ku bantu, byambo byo abula kuyuka muntu byakonsha kumulengela kukankazhama. (2) Kutulumana tulumana pavula kwakonsha kulengela ñambilo kwikala ya kumamata. (3) Kubula kunengezha kwakonsha kulengela muntu kwikala na luno lukatazho. (4) Kintu kikatampe kilengela kumamata pa kwamba ku jibumba, ke kubula kunengezha byambo mo byalondankena. (5) Kubula kuyuka byambo byavula kwakonsha kulengela muntu kukankazhama pa kukebakeba byambo byawama kwamba. (6) Kukosesha byambo byavula kwakonsha kulengela byambo kubula kumvwanyika bulongo. (7) Kubula kuyuka mulakazhilo kwakonsha kulengela muntu kubula kupela lujimi.

Umvwe lujimi wenu kechi wapela ne, bantu kechi bakafumamo mu Nzubo ya Bufumu ne, pano bino bakatendeka kulanguluka pa bintu bingi. Kikafumamo byavula byo mukambanga kechi bikebakwasha ne.

Kyanema bingi kumona’mba kupela lujimi ne ñambilo yo mwafwainwa kwamba na jiwi jakosa kechi imulengela kunenauna bantu nangwa kwibalengesha bumvu ne. Umvwe na mambo a kupusana kwa bisho bantu kebamone ñambilo yenu kwikala yabula mushingi nangwa ya kubula bukishinka, kikebalengela kubula kumvwa byo mubena kwamba. O ene mambo mutumwa Paulo nangwa kya kuba wajinga ñambi wayuka kwamba, waambile ku bena Kolinda na “kunekena, ne mu moyo, ne mu kuzakama kwavula” kuba’mba bantu babule kumutotaika.—1 Ko. 2:3.

Bintu byo Mwafwainwa Kubula Kuba. Pa kwamba, bantu bavula baji bingi na kisela kya kwingijisha byambo nabiji bya kuba’mba “a-a.” Bakwabo nabo javula pa kwamba batendeka na kyambo kya kuba’mba “pano,” nangwa kuvwangamo byambo bya kuba’mba “mwayuka” nangwa’mba “mwamona” mu bintu byonse byo babena kwamba. Apo kampe kechi mwayuka bimye binga byo mwamba bino byambo ne. Mwakonsha kumonapo muntu wa kuteleka ku byo mubena kwamba kuba’mba emuvululengako kimye kyonse kyo mwaamba bino byambo. Mwakonsha kukumya bingi.

Bantu bamo batemwa bingi kubwezhabwezhapo pa kutanga ne pa kwamba. Ko kuba’mba batendeka mukuku wa byambo ne kwichibikizha bene pakachi kabiji babwela babwezhapo kintutu kimo kyo baji kwamba.

Bakwabo nabo bamba bingi lubilo, batendeka na mulanguluko umo kabiji monka mukachi ka mukuku wa byambo kilwa bakaya pa mulanguluko mukwabo. Nangwa kya kuba byambo bibena kulalumukatu bine, kufikenatu kupimpula mulanguluko ponkapotu kwakonsha kulengela bintu byo mubena kwamba kubula kumvwanyika.

Bya Kupelesha Lujimi. Umvwe muji na lukatazho lwa kukebakeba byambo byawama kwamba, mwafwainwa kwibikako kuyukilapo byambo byavula. Monai byambo byo mwabula kuyuka biji mu Kyamba kya Usopa ne Loleni! ne mabukutu akwabo o mubena kutangamo. Bimonai mu kipongo kya byambo kuba’mba muyuke byo byalumbulula ne kutendeka kwibyamba. Umvwe kipongo kya byambo mufwakyo, ipuzhaipo muntu wayuka yewo mulaka emukwasheko.

Umvwe mwaikala na muteeto wa kutanga na jiwi jasansuka kimye kyonse, kikemulengela kwikala na lujimi wapela. Monai byambo byakatazha ne kwibitanga na jiwi jasansuka bimye byavula.

Pa kuba’mba mutangenga kwa kubula kumamata, kyanema bingi kuyuka byambo byo bibena kusongozhana mu mukuku. Javula byambo bikebewa kwibitanga mu bibungu kuba’mba mwambe mulanguluko ye abena kukeba nembi amba omvwanyike. Teshai muchima ku bino bibungu bya byambo. Umvwe mwamona’mba kyakonsha kwimukwasha, bishabulai. Nkebelo yenu kechi ya kutangatu byambo bulongo ne, bino ke ya kwamba ne milanguluko bulongo. Panyuma ya kumvwisha mukuku umo wa byambo, yai pa mukwabo kufikatu ne byo musakumvwisha jifuka jonse. Yukai milanguluko byo ibena kulondankana. Apa bino mupitulukemo kutanga na jiwi jasansuka. Bwezhabwezhaipo kutanga jifuka kufikatu ne kimye kyo musakutanganga kwa kubula kwituntaula ne kubula kutulumena pabula kufwainwa. Apa bino mutwajijile na mafuka akwabo.

Kyalondelapo, pelawizhaingako pa kutanga. Umvwe mwayuka byambo byo bibena kusongozhana mu mukuku, mukamonanga byavula pa kimye kimo ne kuyuka byafwainwa kulondelapo. Kino kikemulengela kutanganga bulongo.

Kwikala na muteeto wa kutanga bya kutangatanga kwakonsha kwimukwasha bingi. Kya kumwenako, kwa kubula kunengezhezha jimo, tangai kinembelo kya juba ne byambo bijimo na jiwi jasansuka; kabiji ubainga kino kimye kyonse. Monainga byambo mu bibungu bibena kulumbulula mulanguluko yense mu kifulo kya kutalangatu pa kyambo kimo kimo.

Mu mwisambo, kupela lujimi kukebewa kulanguluka saka mukyangye kwamba. Ubainga kino moba onse. Langulukai pa byo mubena kwamba ne ndonda mo mukeba kwibyambila; apa bino mutendeke kwamba. Kwamba lubilo ne. Ambai mulanguluko kwa kubula kwimana nangwa kumupimpula ponkapotu saka mukyangye kupwisha kyo mubena kwambapo. Kwingijisha mikuku ya byambo ipi kwakonsha kwimukwasha bingi.

Umvwe mwayuka bulongo kyo mubena kukeba kwamba, byambo bilupukatu bine. Kechi kikebewa kusala byambo byo mukeba kwamba ne. Pa kuba’mba mupijilwe, kyawama kukimuyukatu yewo mulanguluko apa bino kemulanguluke pa byambo kimye kyonka kyo mubena kwamba. Umvwe mwauba bibye kabiji ne kuta muchima pa yewo mulanguluko mu kifulo kya kuta muchima pa byambo byo mubena kwamba, byambo bikeyangatu bine ne milanguluko mukeyambanga bulongo kufuma mu muchima. Bino inge mwatendeka kulanguluka pa byambo mu kifulo kya milanguluko, mukatendeka kukankazhama pa kwamba. Umvwe saka mupitulukapitulukamo, mwakonsha kupela lujimi mambo kyo kintu kyanema pa kwamba ne kutanga bulongo.

Yehoba byo atumine Mosesa kuya na kumwimenako ku mukoka wa bena Isalela ne kwi Felo wa ku Ijipita, Mosesa wiumvwinenga’mba kechi wakonsha kwikyuba ne. Mambo ka? Mambo wanemene pa kanwa; kyamweka wajinga na lukatazho lwa kwamba. (Lupu. 4:10; 6:12) Mosesa waesekele kukana, bino Lesa wamukosejile. Yehoba watumine Alona kwikala wa kumwambilako, bino pa kimye kimotu wakwashishe ne Mosesa. Mosesa kechi waambilengatu javula ku muntu umo nangwa ku jibumba jicheche ne, waambilenga ku mukoka yense. (Mpitu. 1:1-3; 5:1; 29:2; 31:1, 2, 30; 33:1) Umvwe mwaesekesha papelela bulume bwenu kwamba bulongo saka mwaketekela mwi Yehoba, ne anweba mwakonsha kwingijisha ñambilo yenu kumutumbijikilamo.

MU ÑAMBILO, kutulumena pafwainwa kwanema bingi. Byo byo kikala ne pa kwamba jashi nangwa pa kwamba na muntu. Kwa kubula kutulumana, bintu byo mubena kwamba byakonsha kumvwanyika nobe mubena kumantaukatu mu kifulo kya kwibilumbulula bulongo. Kutulumena pafwainwa, kulengela bintu byo mubena kwamba kumvwanyika. Kabiji kwakonsha ne kulengela bantu kubula kulubamo bishinka byo mubena kwamba.

Mwakonsha kuyuka byepi kimye kyo mwafwainwa kutulumana? Nga kutulumana kwafwainwa kulepa byepi?

Kutulumana pa Tuchibawilo. Tuchibawilo ke lubaji lwanema bingi mu nembelo ya mulaka. Twakonsha kumwesha mpelo ya mukuku wa byambo nangwa bwipuzho. Mu milaka imo twingila kumwesha byambo byaambile muntu ungi. Tuchibawilo tumo tumwesha lukwatankano luji pakachi ka lubaji lwa mukuku wa byambo umo na lwa mukuku mukwabo. Muntu ubena kwitangila mwine wakonsha kumona tuchibawilo. Bino inge keatangile bakwabo, jiwi janji jafwainwa kulumbulula mwatala toto tuchibawilo tuji mu kibaba. (Umvwe mukeba kuyukilapo byavula, monai Lufunjisho 1, “Kutanga Bulongo.”) Inge mwabula kwimana paji kachibawilo, kyakonsha kulengela bakwenu kubula kumvwa byo mubena kutanga nangwa kulengela mulanguluko kuya mungi.

Kununga pa tuchibawilo, jishinda mwanembelwa milanguluko mu mukuku wa byambo jakonsha kumwesha pafwainwa kutulumena. Nyimbi umo wayukanyikwa bingi waambile’mba: “Kechi nakila bakwetu kwimba nyimbo pa kijimba kya mizhinge ne. Mambo kamina kaimena pa kutulumana pakachi ka madodo.” Byo byo kiji ne pa kwamba. Kutulumana kwafwainwa, kukalengelanga bintu byo mwanengezha kuwama ne kumvwanyika.

Pa kunengezha kukatanga ku mvula bantu, kyakonsha kwimukwasha bingi kushabula tubinshabu pa byo mukatanganga. Shabulai kakinshabu kaimana nkunku po mukatulumena nangwa po mukabwezhakotu jiwi. Shabulai tubinshabu tubiji twaimana nkunku po mukatulumesha. Umvwe mwatana’mba byambo bimo kechi mubena kwibitanga bulongo ne, kabiji mubena kutulumena pabula kufwainwa, shabulai na pezulu pa byambo byonse bibena kwimulengela kukankalwa kutanga bulongo kipelu. Apa bino mutange kyokyo kipelu kyonse. Bañambi bavula bamba bulongo boba byonkabye.

Kutulumana mu ñambilo ya kimye kyonse javula kechi kukatazha ne, mambo mwayuka kintu kyo mukeba kwamba. Pano bino, umvwe muji na muteeto wa kutulumanatu kitulumane tulumane ne pabula kufwainwa, ñambilo yenu kechi ikomvwanyika ne. Mashinda a bya kuyuka pa kutulumena, aji mu Lufunjisho 4, “Kupela Lujimi.”

Kutulumana kwa Kupimpula Mulanguluko. Umvwe mubena kufuma pa kishinka kimo kuya pa kikwabo, kutulumana kwakonsha kukwasha bantu bo mubena kwambako kulanguluka, kupimpula milanguluko yabo, kuyuka ko musakwalukila kabiji ne kuyuka kishinka kisakulondelapo ne kwikikwatakanya bulongo. Kyanema bingi kutulumanapa kufuma pa mulanguluko umo kuya pa mukwabo byonka byo kyanema kukokeshako masekenyi umvwe mubena kuchimpukila mu mukwakwa mukwabo.

Kintu kimo kilengela bañambi bamo kubula kutulumana pa kufuma pa mulanguluko umo kuya pa mukwabo ke na mambo a kwikesha na bya kwamba byavula. Ku bamo, uno muteeto umwesha ñambilo yabo yo bambilamo kimye kyonse. Kampe bantu bonse mo bekela nabo byo byo bamba. Bino kino kechi kilengela kufunjisha bulongo ne. Umvwe muji na kintu kyo mukeba’mba bantu bekyumvwe ne kubula kwikivulama, tekanyai kuba’mba mulanguluko omvwanyike. Yukai kuba’mba kutulumanako kwanema bingi mu ñambilo ilengela milanguluko kumvwanyika.

Umvwe mukamba jashi ja kwambatu, mwafwainwa kunengezha bulongo byambo byenu kuba’mba mukayukenga pa kutulumena kufuma pa kishinka kimo kuya pa kikwabo. Umvwe mukatanganga ja kutanga, shabulai po mwamona’mba po paabena bishinka.

Kutulumana kwa kuya pa kishinka kikwabo javula kulepako kukila kutulumana kwa pa tuchibawilo, pano bino kechi kulepesha kya kuba kekulenge ne mukose ne. Umvwe kwalepesha, bantu boba kebalanguluke’mba kechi mwanengezhezhe ne, kabiji ne kuba’mba mubena kukebakeba byambo bya kwamba.

Kutulumana kwa Kukosesha Kishinka. Kutulumana kwa kukosesha kishinka kechi kwalubwa ne, mambo kumwesha kishinka kyo mwaamba kala, nangwa byambo bisakulondelapo nangwa bwipuzho bo mwaipuzha na jiwi jakosa. Kutulumana kwa uno mutundu kulengela bantu bo mubena kwambako kulanguluka pa byo mwaamba kala nangwa kukeba kuyuka bisakulondelapo. Kuno kutulumana kwapusana. Monai kutulumana ko mwakonsha kwingijisha. Bino vulukai kuba’mba kutulumana kwa kukosesha kishinka kwafwainwa kubiwatu pa bishinka bine bikatampe. Mambo inge ne, buneme bwabyo kechi bukomvwanyika ne.

Yesu byo atangile mu Binembelo na jiwi jasansuka mu shinagoga wa mu Nazala, wayukile bya kutulumana. Patanshi wakitangile mu muvungilo wa ngauzhi Isaya pa mambo a mwingilo wanji ye atuminwe. Nangwa byonkabyo, saka akyangye kulumbulula mo byatajile, wavungile muvungilo ne kumupana kwi kalama wabwela waikala ne kwikala. Bonse mu shinagoga byo bamwimbwijile meso, waambile amba: “Lelo kino kinembelo kyafikila ne anweba kasa mumvwa.”—Luka 4:16-21.

Kutulumana Umvwe Paji Kyaubiwa. Bintu bisombwatu nabyo kimye kimo byakonsha kwimulengela kuba’mba mutulumaneko. Bilulumo bya myotoka nangwa kujila kwa mwana kwakonsha kwimulengela kuchibikizha mwisambo wenu na mwina nzubo ye mwatana mu mwingilo wa mu bujimi. Umvwe kyungwe kechi kyakijishamo pa kubuñana kwa mwanzo ne, mwakonsha kusanswishakotu jiwi ne kutwajijila na kwamba. Pano bino, umvwe kyungwe kyabayisha ne kutwajijila kyatwajijila, mwafwainwa kutulumanako. Inge ne, bantu kechi bakomvwanga ne. Onkao mambo, monainga pafwainwa kutulumena kuba’mba mukwashe bantu bo mubena kwambako kumvwa bintu byawama byo mubena kukeba kwibabula.

Kutulumana kwa Kupembelela Mukumbu. Nangwa kya kuba mubena kwamba jashi kwa kubula luonde kukumbulapo, kyanema bingi kwibaleka kukumbula kechi na jiwi jasansuka ne, bino kukumbwila mu michima yabo. Umvwe mwaipuzha mepuzho a kulengela luonde kulangulukapo bino mwabula kutulumanako, bantu bakakabulapotu bwishi.

Kechi kyanematu kutulumana kimye kyo mubena kwamba pa mutuntamo ne, kyanema ne kutulumana kimye kyo mubena kusapwila bantu. Bantu bamo kechi bamina mate ne. Umvwe muji na luno lukatazho, ibikaingako kuba’mba muyuke bya kutulumana. Mukobanga bingi bulongo mu misambo yenu na bakwenu kabiji ne pa kusapwila mu mwingilo wa bujimi umvwe kemutulumaneko. Kutulumana ke kwikala nzoo pa kakimye kacheche, kabiji kyaambiwapo kuba’mba, kwikala nzoo kukwasha kuyuka paji kachibawilo, kukosesha byambo, kulengela bantu kuteshako muchima, kabiji ne kwibalengela kumvwa byo mubena kwamba.

Mwisambo ke kupimpuzhanya milanguluko pakachi ka bantu babena kwisamba. Bantu bamo bakeba kuteleka umvwe ne anweba kemuteleke ku byo babena kwamba ne kumwesha kutako muchima. Kino kikebewa kutulumanako kuba’mba nabo bekale na kimye kya kwambapo.

Mu mwingilo wetu wa mu bujimi, busapwishi bwetu buwama umvwe bwaikala mu bumwisambo. Panyuma ya kwiimuna, Bakamonyi bavula batongola mutwe ye bakeba kwisambapo apa bino baipuzha bwipuzho. Batulumanako kuba’mba bamupe muntu kimye kya kukumbula kabiji ne kumusanchila mwina nzubo pa mukumbu wanji. Kimye kyo babena kwisamba, bapa mwina nzubo bimye byavula bya kwambapo. Bayuka kuba’mba bakonsha kwamba byavula bingi bya kukwasha muntu umvwe bayuka milanguluko yanji pa mutwe ye babena kwisambapo.—Mana. 20:5.

Bino kechi bonse bakonsha kukumbula mikumbu monka mo kyafwainwa ne. Bino kino kechi kyalengejile Yesu kuleka kutulumesha kuba’mba ape bakajimbuluzhi kimye kya kwamba ne. (Mako 3:1-5) Kupa muntu kimye kya kwamba kumulengela kulanguluka kabiji wakonsha ne kusolola biji ku muchima wanji. Nkebelo imo ya mwingilo wetu ke ya kufika bantu pa michima kupichila mu kwibasapwila bintu byanema kufuma mu Mambo a Lesa byafwainwa kwibakwasha kufuukula bya kuba.—Hebe. 4:12.

Kuyuka kutulumana kimye kyo tuji mu mwingilo kwanema bingi. Umvwe samutulumana bulongo, milanguluko yumvwanyika kabiji bantu kechi bakeilubamo ne.

UMVWE kemwambe nangwa kutanga na jiwi jasansuka, kechi kyanematu kwamba bulongo kyambo kimo kimo ne, kyanema ne kukosesha byambo bine bikatampe ne bipelu muji bishinka kya kuba milanguluko keyumvwanyike.

Kukosesha byambo bibena kukebewa kechi kulumbululatu kukoseshakotu byambo bicheche nangwa byavula ne. Byambo bibena kukebewa byo byo mwafwainwa kukosesha. Umvwe mwakosehako byambo bibena kubula kukebewa, bantu bo mubena kwambako kechi bakomvwa mwatala byo mubena kwambapo ne, kabiji kikebalengela kulanguluka pa bintu bingi. Nangwa kya kuba jashi jo mubena kwamba jijitu bulongo, kubula kukosesha byambo bibena kukebewa mu jashi jenu kukalengela bantu kubula kutundaikwa.

Kukosesha byambo bibena kukebewa kwakonsha kubiwa mu mashinda apusana pusana, javula engila ke ano: kusuntulako jiwi, kumwesha kya kine muntu byo abena kwiumvwa, kubwezhako jiwi, kutulumanako saka mukyangye kwamba nangwa panyuma ya kwamba (nangwa byonse bibiji), kwingijisha binungwa bya mubiji ne kilungi. Mu milaka imo, kukosesha byambo bibena kukebewa kwakonsha ne kubiwa kupichila mu kubwezhako nangwa kusuntulako jiwi. Langulukai pa jashi ne pa bintutu bikwabo kuba’mba muyuke byambo bibena kukebewa byo mwafwainwa kukosesha.

Pa kusala byambo byo mwafwainwa kukosesha, langulukai pa bino. (1) Mu mukuku wa byambo yense, byambo byo mwafwainwa kukosesha kechi biyukanyikilwatu ku byambo bikwabo bijimo ne, biyukanyikilwa ne ku kibena kwambiwapo. (2) Kukosesha byambo bibena kukebewa kwakonsha ne kwingila kukoseshamo mulanguluko mukwabo, kana kishinka kikatampe nyi nangwa kampe kupimpulatu ñambilo mo mubena kwambila. Kabiji kwakonsha ne kulengela bantu kutako muchima ku byambo byenu bya kupezhako. (3) Ñambi wakonsha kukosesha byambo bibena kukebewa kumwesha byo abena kwiumvwa pa kintu kyo abena kwambapo. (4) Kukosesha byambo bibena kukebewa kwakonsha ne kwingila kumwesha bishinka bikatampe bya jashi.

Pa kuba’mba ñambi nangwa yewa utanga ku mvula bantu akoseshenga byambo bibena kukebewa mu ano mashinda, wafwainwa kumvwisha jashi janji byo jiji ne kukebesha kuba’mba bantu bo akambangako bakejumvwishe. Pa mambo a mikambizho yo bapaine mu moba a kwa Ezela, Nehemiya 8:8 waamba’mba: “Batangile mu buku wa mizhilo ya Lesa, saka batuntulula ne kwibalumbulwila mo byayila, kya kuba’mba bantu baumvwine bulongotu byo batangile.” Kyamwekeshatu patoka kuba’mba aba batangilenga ne kulumbulula Mizhilo ya Lesa pa joja juba, bayukile buneme bwa kukwasha bantu kukwatakanya mwatajile bintu byo batangilenga, kwibilama kabiji ne kwibingijisha.

Kintu Kyakonsha Kuleta Lukatazho. Byambo byo bamba bantu bavula mu misambo yabo ya kimye kyonse byumvwanyikatu bulongo. Pano bino, umvwe kebatange byanemba muntu ungi, kibakatazha bingi kuyuka byambo nangwa bipelu byo bafwainwa kushikimika. Kintu kyakonsha kwimukwasha mu luno lubaji ke kumvwisha byambo byo mubena kutanga. Kino kikebewa kuyukisha bulongo byobyo byambo byo banemba. Onkao mambo, umvwe bemupa kutanga pa kupwila kwa kipwilo, mwafwainwa kunengezha bulongo.

Mu kifulo kya kushikimika byambo, bantu bamo bakoseshatu byambo kikoseshe koseshe. Umvwe kukosesha byambo bibena kukebewa kekubule kulengela milanguluko kumvwanyika, bantu bafumyako muchima.

Pa kukeba kuba’mba bakoseshe byambo bibena kukebewa, bañambi bamo bapatauka kya kuba bantu kebomvwe nobe babena kwibakajipila. Javula kino kechi kilengela bantu kumvwa ne. Umvwe kukosesha byambo bibena kukebewa kekumvwanyikile mungi, bantu mu luonde bakonsha kulanguluka’mba ñambi ubena kwibanena. Kyawama bingi kwibabula mu butemwe ne kwibakwasha kumona’mba bintu byo mubena kwamba byafuma mu Binembelo kabiji bijitu bulongo.

Bya Kukosesha Bulongo Byambo Bibena Kukebewa. Javula muntu ubula kukosesha bulongo byambo bibena kukebewa kechi uyuka’mba uji na luno lukatazho ne. Uyukatu kana bamubulako. Umvwe mukeba kukosesha bulongo byambo bibena kukebewa, kalama wa sukulu ukemukwasha. Kabiji mwakonsha ne kulomba bukwasho ku muntu yense wayuka kwamba bulongo. Mwambilai emutelekenga byo mubena kutanga ne kwamba, kuba’mba emololengako.

Patanshi, muntu wa kwimufundako wakonsha kwimwambila’mba mutange kibaba kya mu Kyamba kya Usopa kuba’mba omvwe byo mutanga. Ukemubula kukimona mikuku ya byambo byo iji kuba’mba muyuke byambo nangwa bipelu bibena kukebewa byo mwafwainwa kukosesha pa kuba’mba kimupelele kumvwa mo byatala. Wakonsha kwimuvululako kumona byambo bimo byasendalala byo mwafwainwa kukosesha. Vulukai kuba’mba byambo biji mu mukuku bingijila pamo. Javula kibungu kya byambo kyo kyo mwafwainwa kukosesha kechi kukoseshatu kyambo bunke ne. Mu milaka imo, baana basukulu bakonsha kwibatundaika kutesha muchima ku byambo biji na tumitembo kuba’mba bebishikimikenga bulongo.

Kya bubiji, muntu wa kwimufundako wakonsha kwimukambizha kulanguluka pa kyo babena kwambapo mu mikuku ya byambo. Ñanyi mulanguluko mukatampe ye babena kwambapo mu jifuka jonse. Nga kino kyakonsha kwimukwasha byepi kuyuka byambo byo mwafwainwa kukosesha mu mukuku umo umo? Monai mutwe wa kyokyo kibaba ne tumitwe twatuchetuche tuji mu byo mubena kutanga. Nga bino byakonsha kwimukwasha byepi kuyuka bipelu byo mwafwainwa kukosesha? Abino byonse byo bintu byo mwafwainwa kulangulukapo. Bino kange mukoseshengatu byambo kikoseshe koseshe ne.

Kana mukambanga nangwa kutanga kwa kulalumukatu, muntu ubena kwimufundako wakonsha ne kwimutundaika kuba’mba jishinda jo mubena kwambilamo jimukwashenga kukosesha byambo bibena kukebewa. Mwafwainwa kuyuka pa mapunzha papelela mwisambo ye mubena kutangapo nangwa patendekela mulanguluko mukwabo wanema. Bantu bo mubena kwambako bakamwenamo bingi umvwe ñambilo yenu keibamweshe kuyuka ano mapunzha. Mwakonsha kuba kino kupichila mu kwamba byambo nabiji bya kuba’mba, kitanshi, kya bubiji, kyapelako, onkao mambo ne kya kuba’mba byonkabyo.

Kabiji muntu wa kwimufundako ukemubula ne milanguluko yo mwafwainwa kwambila mo kibena kukebewa. Pa kuba’mba mube kino mwakonsha kukosesha byambo nabiji bya kuba’mba, bingi, ee, kwalepeshatu, kizhila mwane, kyanema ne kya kuba’mba kimye kyonse. Kuba bino kulengela bantu bo mubena kwambako kulanguluka pa byo beumvwa pa mambo a byo mubena kwambapo. Byavula bikambiwa mu Lufunjisho 11, “Kukasuluka kabiji ne Kwiumvwa.”

Pa kuba’mba muyuke byambo byo mwafwainwa kukosesha, bakemukwasha kuyuka bulongo bishinka bine bikatampe byo mukeba luonde kubula kulubamo. Kino kikambiwapo ne jikwabo pa mambo a kutanga ku mvula bantu mu Lufunjisho 7, “Kukosesha Milanguluko Ikatampe,” kabiji ne pa mambo a ñambilo mu Lufunjisho 37, “Kulumbulula Bishinka Bikatampe.”

Umvwe mubena kwibikako kuyuka bya kukosesha byambo bibena kukebewa mu mwingilo wa mu bujimi, teshaiko muchima ku byo mutanga binembelo. Ishikishainga anwe bene’mba, ‘Mambo ka o mbena kutangila kino kinembelo?’ Mufunjishi kechi wafwainwa kwambatu kyambo bulongo ne. Nangwatu kutanga kinembelo monka mo kibena kukebewa kechi kwawaina ne. Umvwe mubena kukumbula bwipuzho bo emwipuzha muntu nangwa kufunjisha bukine bumo, kyawama kukoseshako byambo nangwa bipelu biji mu kinembelo bibena kukosesha kishinka kyo mubena kwisambapo. Mambo umvwe ne, muntu ye mubena kutangila ukakabulapotu bwishi.

Byo kiji kuba’mba kukosesha bishinka kwavwangamo kukoseshako byambo ne bipelu bimo, ñambi wabula kuyuka wakonsha kuba keakizhemo kwibikosesha. Kino kyumvwanyika nobe muntu watendekatu kufunda kujizha kyombesha. Pano bino, umvwe watwajijila na kweseka eseka, wakonsha kutendeka kwimba bulongo.

Panyuma ya kuyukako bya kuba, mukamwenangamo bingi pa kumona byamba bañambi bayuka kwamba. Kabiji mukayuka ne kyakonsha kubiwa umvwe kemwalulealule nkoseshesho ya byambo. Mukayuka ne buneme bwa kukosesha byambo mu mashinda apusana pusana kuba’mba mulengele kintu kyo mubena kwambapo kumvwanyika. Kuyuka bya kukosesha bulongo byambo bibena kukebewa, kukemukwasha kutanga ne kwamba bulongo.

Kange muyukekotu pacheche bya kukosesha byambo bibena kukebewa ne. Pa kuba’mba mwambenga bulongo, twajijilai na kwibikako poso mwikuyukisha kabiji ne kwamba bulongo kya kuba kekumvwanyike kilela ku bantu.

MUNTU wayuka kutanga bulongo kechi utalatu pa mukuku wa byambo nangwa pa jifuka muji yewo mukuku ne. Pa kutanga, ulabijila milanguluko ikatampe iji mu byobyo byambo byonse byo abena kutanga. Kino kimukwasha kuyuka po afwainwa kukosesha mulanguluko.

Umvwe muntu pa kutanga keatangetu kitangetange, bantu kechi bakonsha kuyuka bishinka bikatampe biji mu byobyo byambo ne. Kafwako kikomvwanyika ne. Inge wapwisha kutanga, kyakonsha kwibakatazha bingi bantu kuvuluka bishinka biji mu byambo byo abatangenga.

Kukosesha milanguluko ikatampe kwakonsha kulengela ntangilo ya jishimikila ja mu Baibolo kumvwanyika bulongo. Kwakonsha kuwamisha bingi ntangilo ya mafuka pa lufunjisho lwa Baibolo lwa pa nzubo nangwa pa kupwila kwa kipwilo. Kabiji kwanema bingi ne pa kutanga jashi ja kutanga, byonka byo kyubiwa kimye kimo pa kushonkena kwetu kwa nkambi.

Bya Kukosesha Milanguluko Ikatampe. Mu sukulu, bakonsha kwimupa kutanga byepelo bimo bya kitango kya mu Baibolo. Bi ka byo mwafwainwa kukosesha? Umvwe mu byobyo byepelo muji mulanguluko mukatampe nangwa kintu kimo kyanema kyamwekele paimena byambo byo mubena kutanga, mwafwainwa kumona’mba byaumvwanyika.

Nangwa kitango kyo mukatanga kyanembwa mu nsansawilo nangwa ne, mu bukishimpi nangwa mu bujishimikila, bantu bo mukatangilanga bakamwenamo bingi umvwe mwikitanga bulongo. (2 Timo. 3:16, 17) Pa kuba’mba mube kino, mwafwainwa kulangulukapo pa kitango kyo mukatanganga ne bantu bo mukatangilanga.

Inge kya kuba mukatanganga buku pa lufunjisho lwa Baibolo nangwa pa kupwila kwa kipwilo, ñanyi milanguluko ikatampe yo mwafwainwa kukosesha? Mikumbu ya mepuzho o baipuzha mu lufunjisho yo milanguluko ikatampe yo mwafwainwa kukosesha. Kabiji mwafwainwa ne kukosesha milanguluko ibena kwamba pa tumitwe twa tuchetuche tuji mu byambo byo mubena kutanga.

Kechi mwafwainwa kwikala na muteeto wa kwamba majashi ku kipwilo saka mwiatanga kya kutanga ne. Nangwa byonkabyo, kimye kimo majashi a kutanga beanengezha kwikala a kushonkena kwa nkambi kuba’mba milanguluko intutu imo bakeyambe pa kushonkena kubena kubiwa mu mapunzha onse. Pa kuba’mba akoseshe milanguluko ikatampe iji mu jojo jashi ja kutanga, ñambi wafwainwa patanshi kukipitulukamo bulongo ne kumona bishinka bikatampe bijimo. Wafwainwa kwibiyuka. Bishinka bikatampe kechi milangulukotu yo elangulukila aye mwine amba yawama ne. Ke milanguluko ine ikatampe yaambiwa mu byobyo byambo. Kimye kimo, kishinka kya mulanguluko mukatampe kiji mu jashi ja kutanga, kimwesha jishimikila byo jiji nangwa mwisambo byo abena kwenda. Javula, kishinka kyumvwanyika panyuma ya kwamba biyukilo bibena kwikikosesha. Umvwe ñambi wayuka bino bishinka, wafwainwa kwibishabula mu jashi janji ja kutanga. Javula kechi bivujisha ne, byakonsha kwikalatu bina nangwa bitanu. Kyalondelapo, wafwainwa kupitulukamo kuba’mba bantu bo akatangilanga bakebiyuke. Bino byo bishinka bikatampe bya jashi. Umvwe wibitanga bulongo, bantu kechi bakalubamo ino milanguluko ikatampe ne. Kino kyo kyo afwainwa kuba ñambi.

Kuji mashinda avula ñambi mo akonsha kukoseshesha milanguluko kuba’mba akwashe luonde kuyuka bishinka bikatampe. Wakonsha kumwesha kizaku kikatampe, kutanga lubilo nangwa kutanga bitende bitende, kumwesha byo abena kwiumvwa, kwingijisha binungwa bya mubiji bulongo ne bikwabotu.