BYA KULUMBULULA
Kupana Mushingi ku Mbandela, Bunsaji, ne Kwingilatu Nkito Ikwabo Yabula ya Bushilikale
Kupana mushingi ku mbandela. Bakamonyi ba kwa Yehoba bayuka’mba kufukamina mbandela nangwa kwimana mpandampula kimye bantu kyo bemba lwimbo wa kyalo ke kyubilo kya bupopweshi kya kukeba lupulukilo kechi kufuma kwi Lesa ne, bino kufuma ku kyalo nangwa ku bantangi bakyo. (Isaya 43:11; 1 Kolinda 10:14; 1 Yoano 5:21) Ntangi umo ye bapopwelanga ku bantu ke Nebukaneza wajinga Mfumu wa bena Babilona. Pa kukeba bantu kutumbijika jizhina janji ne kumupopwela, uno mfumu wajinga na bulume walengele nkishi mukatampe ne kukambizha bantu bonse kumufukamina, aku saka bemba nyimbo nabiji yewa wa kyalo. Nangwa byonkabyo, Bahebelu basatu Shadalaka, Meshaka ne Abedenego bakainetu nsalansala kufukamina uno nkishi nangwa kya kuba, kuba bino kwabikile bumi bwabo mu kizumba.—Danyela, kitango 3.
Shayuka waamba pa mwapita bwikalo bwa bantu aye Carlton Hayes wanembele’mba: Lelo jino, “mbandela ke kiyukilo kyo bapopwela bantu kumwesha’mba baketekela bingi kyalo.” Banabalume bavuula bisochi byabo umvwe babena kupisha mbandela saka beitota ne banyike nabo na kwimba lwimbo wa kyalo.” Wanungilepo’mba, kuji “moba azhila,” a kutumbijikilamo kyalo nabiji pa juba ja Buna mu ñondo wa Mankumbinkumbi mu kyalo kya United States ne a kuvulukilamo “bazhijikwa ne bilobo” ne “mazubo o bapopwelangamo” nangwa mapunzha a bashakulu. Byo kwajinga kusekela mu kyalo kya Brazil, mukulumpe wa bashilikale waambile’mba: “Bantu banemeka bingi mbandela kabiji . . . byonkatu kyalo kya Bashakulu betu byo bekipopwela.” Kabiji buku wa Encyclopedia Americana waitabizhe’mba: “Mbandela yazhila bingi byonkatu bantu byo bazhijika musalaba.”
Awe encyclopedia waambiwapo kala waambile’mba, nyimbo ya kyalo “imwesha’mba bantu batemwa bingi kyalo kyabo kabiji javula ivwangamo ne milombelo yabo yo balomba kwi Lesa kuba’mba atangijilenga ne kuzhikijila bantu nangwa bantangi babo.” Onkao mambo, bakalume ba Yehoba byo babula kusekelelako ne kubula kwimana mpandampula ku mbandela ne kwimba nyimbo ya kyalo ya bupopweshi kechi kilumbulula’mba bileya ne. Pa mambo a baana ba Bakamonyi ba kwa Yehoba byo bakana kwimbako lwimbo wa kyalo nangwa kuchipa luchipo lwa kutundaika kino kyubilo mu masukulu a U.S., buku wa The American Character waambile’mba: “Kije Kikatampe kya mambo byo kyakebele kebele bishinka kyataaine kuba’mba, kine bino byubilo bya kupana mushingi ke bya bupopweshi.”
Byo babula kwivwangamo mu bya kusekelela byabula bya mu Binembelo, bantu ba Yehoba banemeka bingi luusa lwa bakwabo boba bino. Kabiji nabo bayuka’mba ma mbandela a kyalo ke bipashañano bimenako makafulumende nangwa’mba “bakulumpe balama kyalo” bengila nobe “ba mingilo ba Lesa.” (Loma 13:1-4) Onkao mambo, Bakamonyi ba kwa Yehoba balondela mukambizho wa kulombelako, “bamfumu ne bonse baji pa bifulo bikatampe.” Ne atweba tuba bino, “pa kuba’mba twikalenga bwikalo bwa mutende bwazhindama saka tumwesha munema wa kunemeka Lesa ne kuba bintu byonse na mukoyo.”—1 Timoti 2:2.
Kusala bantangi ba bumulwila ntanda. Bena Kilishitu ba kine banemeka luusa lwa bakwabo lwa kusala. Abo kechi bemena bakwabo kuntundwa mu bya bunsaji ne, kabiji bakookela yense ye basala kwikala ntangi. Nangwa byonkabyo, abo kechi bevwanga mu bya bumulwila ntanda ne. (Mateo 22:21; 1 Petelo 3:16) Pano mwina Kilishitu wafwainwa kuba byepi inge wikala mu kyalo mo bakambizha bantu bonse kwivwanga mu bya bunsaji, nangwa mo bakabisha bantu na mambo a kubula kuya ku mpunzha ya bunsaji? Kuvuluka kuba’mba Shadalaka, Meshaka ne Abedenego bayile ne kukafikatu kwine ku musanza wa Dula, kwakonsha kukwasha mwina Kilishitu uji mu lukatazho lwa uno mutundu kumona inge wakonsha kuya ku mpunzha ya bunsaji nangwa ne, kwesakana na jiwi janji ja mu muchima. Nangwa byonkabyo, wafwainwa kumona’mba kechi wivwanga mu bya bunsaji ne. Wafwainwa kulondela ano mafunde alondelapo atanu na jimo:
Baana ba bwanga ba kwa Yesu kechi “ba pano pa ntanda ne.”—Yoano 15:19.
Bena Kilishitu bemenako Kilishitu ne Bufumu bwanji.—Yoano 18:36; 2 Kolinda 5:20.
Kipwilo kya bena Kilishitu baitabila kintu kimo, ne bajimo nabo bakwatankana na mambo a butemwe bwa Kilishitu.—1 Kolinda 1:10; Kolose 3:14.
Bonse bevwanga mu kusala ba biloolo bakebatotolwesha pa bintu byonse byuba bano bantu bo basala.—Monai mafunde anembwa mu 1 Samwela 8:5, 8:10–18; 1 Timoti 5:22.
Yehoba wamwene bena Isalela byo bakebeshe kwikala na mfumu wa bumuntu kwikala kayukilo ka kuba’mba bamukaine.—1 Samwela 8:7.
Bena Kilishitu bafwainwa kukasuluka kwamba ku bantu bakanjikizha bakwabo kwivwanga mu bya bumulwila ntanda pa mambo a kafulumende wa Bufumu bwa Lesa.—Mateo 24:14; 28:19, 20; Bahebelu 13:18.
Kwingilako nkito ikwabo yabula ya bushilikale. Mu byalo bimo, makafulumende akeba’mba bonse bakana kutwela nkito ya bushilikale bafwainwa kwingilako nkito ikwabo yabula ya bushilikale. Umvwe twatalañana na luno lukatazho, twafwainwa kulombapo kampe ne kwisambapo na bena Kilishitu bakwetu bakosa mu lwitabilo, apa bino twafuukulapo bya kuba kwesakana na jiwi jetu ja mu muchima byo twijifunjisha.—Byambo bya Maana 2:1-5; Filipai 4:5.
Mambo a Lesa etubuula’mba twafwainwa “kukookela makafulumende ne ba luusa, ne kwinengezhezha jimo kwingila mingilo yonse yawama, . . . kwikala wakooka muchima.” (Titusa 3:1, 2) Kulanguluka languluka pa kino kinembelo, twafwainwa kwiipuzha atweba bene ano mepuzho alondelapo: ‘Nanchi kwingilako nkito ikwabo yabula ya bushilikale, kukandengela kwivwanga mu bya pano pa ntanda byo nji mwina Kilishitu nangwa abya kukandengela kwivwanga mu bupopweshi bwa bubela nyi?’ (Mika 4:3, 5; 2 Kolinda 6:16, 17) ‘Nanchi ino nkito ikandengela kubula kwingilanga bulongo mingilo yami ya bwina Kilishitu nangwa kukankalwa kwiingila nyi?’ (Mateo 28:19, 20; Efisesa 6:4; Bahebelu 10:24, 25) ‘Mu jishinda jikwabo, nanchi kwingila ino nkito kukandengela kwikala na kimye kya kwingilangako pakatampe mingilo ya bwina Kilishitu, kampe mwingilo wa kimye kyonse nyi?’—Bahebelu 6:11, 12.
Umvwe mwina Kilishitu kwesakana na jiwi janji ja mu muchima wamona’mba kyawama kwingilako nkito ikwabo yabula ya bushilikale kukila kumutaya pa kaleya, bena Kilishitu bakwabo bafwainwa kunemeka byo afuukulapo mwine. (Loma 14:10) Inge wikimona’mba kechi wakonsha kwingila ino nkito ne, napotu bakwabo bafwainwa kunemeka byo asalapo.—1 Kolinda 10:29; 2 Kolinda 1:24.