“Nji Nenu”

‘Bavula bakapitañananga kuku ne kuku, ne maana a kuyuka bintu akayanga na kunanuka.’—DA. 12:4.

MUSAKUKUMBULA’MBA KA?

Mu ano moba, ‘maana a kuyuka bintu’ ayukanyikwa byepi?

Nga bantu bafunda bukine “bavula” byepi ano moba?

Mu ñanyi mashinda maana alumbuluka mo abena ‘kunanukila’?

1, 2. (a) Twayuka byepi kuba’mba Yesu uji na baana banji ba bwanga lelo jino, kabiji amba ukekala nabo ne kulutwe? (b) Kwesakana na Danyela 12:4, ki ka kikafuma mu kuta muchima ku kufunda Binembelo?

FWANYIKIZHAI kuba’mba muji mu Paladisa. Pa juba pa juba mubena kubukatu saka mwakosa bulongo. Kafwako kibena kubangauka nangwa kukola mu mubiji ne. Misongo yonse yo mwajinga nayo yapwa. Bulume bwenu bwa kumona, kumvwa, kumvwa bwema, kukwata bintu ne kutompa bubena kwingilatu bulongo. Muji na ngovu, mubena kwiyowa mingilo, muji na balunda bavula kabiji kafwako bya kwakamwa ne. Ano o mapesho o mukeyowa mu Bufumu bwa Lesa. Kilishitu Yesu, aye Mfumu watongolwa ukapesha bangikazhi banji ne kwibafunjisha maana a kuyuka Yehoba.

² Yehoba ukekala na bakalume banji bakishinka byo bakengilanga uno mwingilo wa kufunjisha bantu mu ntanda yonse. Lesa ne Mwananji baikala na bantu bakishinka pa myaka yavula. Saka akyangye kuya mwiulu, Yesu walayile baana banji ba bwanga bakishinka kuba’mba ukekala nabo. (Tangai Mateo 28:19, 20.) Pa kuba’mba tukoseshe lwitabilo lwetu mu uno mulaye, twayai tupesepese mukuku umo wa bungauzhi bwanembejilwe mu Babilona na lutangijilo lwa mupashi kukila pa myaka 2,500 yapitapo. Pa mambo a “kimye kya ku mpelo” kyo tujimo, ngauzhi Danyela wanembele’mba: ‘Bavula bakapitañananga kuku ne kuku, ne maana a kuyuka bintu akayanga na kunanuka.’ (Da. 12:4) Mu kino kyepelo, kyambo kya Kihebelu kyatuntululwa’mba “bakapitañananga” kilumbulula kupesapesa kintu na maana maana. Mu kuno kupesapesa mukafuma bintu byawama bingi. Aba bakatako muchima kufunda Binembelo bakebapa maana a kine nangwa’mba alumbuluka a kuyuka Mambo a Lesa. Bungauzhi bwaambile ne kuba’mba bavula bakekala na ‘maana a kuyuka bintu.’ Kunungapo, ano maana akayanga na kunanuka. Kabiji akakumbanatu konse. Byo tusa kupesapesanga kufika kwa buno bungauzhi, tusa kutana kuba’mba lelo jino Yesu uji na baana banji ba bwanga kabiji ne kuba’mba Yehoba ukafikizha byonse byo alaya.

BENA KILISHITU BA KINE BATANA ‘MAANA A KUYUKA BINTU’

3. Ki ka kyaubiwe panyuma ya lufu lwa batumwa?

³ Batumwa byo bafwile, bunsatuki bwaambijilwe jimo, bwatendekele ne kukumbana monse nobe mujilo. (Byu. 20:28-30; 2 Tesa. 2:1-3) Pa myaka yavula, ‘maana a kuyuka bintu’ kechi ayukanyikilwe ku bantu babula kuyuka Baibolo nangwa boba betelanga’mba bena Kilishitu ne. Nangwa kya kuba bantangi ba mu Kilishitendomu baambanga’mba baitabila mu Binembelo, bafunjishanga mafunjisho a bubela, ko kuba’mba, “mafunjisho a bandemona” abula kunemeka Lesa. (1 Timo. 4:1) Onkao mambo, bantu bavula kechi bayukile bukine pe Lesa ne. Mu mafunjisho a bantu basenduka mu lwitabilo mwajinga ne a kuba’mba kuji Balesa basatu, mweo kechi ufwa ne, kabiji amba myeo imo iya na kumanama mu mujilo wa helo.

4. Nga jibumba jicheche ja bena Kilishitu jatendekele byepi kukeba ‘maana a kuyuka bintu’ mu myaka ya mu ma 1870?

⁴ Nangwa byonkabyo, mu myaka ya mu ma 1870, myaka nobe 40 ‘moba apelako’ saka akyangye kutendeka, jibumba jicheche ja bena Kilishitu ba kine mu Pennsylvania, U.S.A., jasambakene na kufunda Baibolo ne kukeba keba ‘maana a kuyuka bintu.’ (2 Timo. 3:1) Bano bantu betelanga’mba Bafunda Baibolo. Bano kechi bajinga bantu “bamaana ne bamilangwe” bo aambilepo Yesu amba bebifile bino bintu kwi abo ne. (Mat. 11:25) Bajinga bantu bepelula bakebelenga kuba kyaswa muchima wa Lesa mu bukishinka. Bateleko muchima kutanga, kwisamba, kulanguluka languluka pa Binembelo ne kulomba Lesa kwi batangijila. Kabiji baesakenyenga byo batangilenga mu Baibolo na byanembele bakwabo bapesele peselenga bukine bwa mu Baibolo kunyuma. Bano Bafunda Baibolo batainengatu pachepache bukine bwabujile kuyukanyikwa pa myaka yavula.

5. Mambo ka o batendekejile kunemba matalakiti atelwanga’mba The Old Theology?

⁵ Bafunda Baibolo batemenwe bingi bintu byo bafunjilenga, pano bino, bino bintu kechi bibalengejile kwitota ne. Bayukile kuba’mba buno bukine bwajinga mu Baibolo kufumatu ne kala. Onkao mambo, kechi babujilenga bakwabo amba batana bintu bya katataka ne. (1 Ko. 8:1) Mu kifulo kya kuba byobyo, batendekele kunemba matalakiti atelwanga’mba The Old Theology. Ene mambo o baubijile kino ke kukeba kukwasha bantu kuyuka bukine bwa mu Binembelo bwanembwa mu Baibolo. Talakiti mutanshi pa ano matalakiti wajinga “wa kukwasha bantu kufunda Baibolo ne kwibakwasha kuleka kulondela bisho bya bantu bya bubela ne kusolola mafunjisho a kine a Nkambo yetu ne batumwa.”—The Old Theology, Na. 1, April 1889, jipa 32.

6, 7. (a) Ñanyi bukine bo betukwasha kumvwisha kutendeka mu myaka ya mu ma 1870? (b) Ñanyi bukine bo mwafunda kikatakata bobwa bwimusangajika?

⁶ Kutendeka mu ma 1870, Bakamonyi ba kwa Yehoba bafunda bukine bwavula kabiji bwawama bingi.a Abuno bukine kechi mafunjisho a bantutu abula kukwashañana ne, bino ke mafunjisho a kine alengela bwikalo bwetu kuwama. Kabiji bwitukasulula ne kwitulengela kwikala na lusekelo ne luketekelo. Bwitulengela kuyuka Yehoba, byubilo byanji byawama ne byo akeba. Kabiji bwitukwasha kuyuka mwingilo wa kwa Yesu, kwitulumbulwila ene mambo o aishijile pa ntanda ne kufwa, kabiji ne byo abena kuba luno. Buno bukine bwasolola ene mambo Lesa o aswishisha bintu byatama kubiwa, kyo tufwila, byo twafwainwa kulomba, ne bya kwikala na lusekelo lwa kine.

⁷ Pano twakonsha kumvwisha mwatala bungauzhi bo babujile ‘kusolola’ pa myaka yavula bingi, abo bubena kufika mu ano moba apelako. (Da. 12:9) Buno bungauzhi bwavwangamo bobwa butanwa mu Binembelo byonse, kikatakata mu mabuku a Mambo awama ne mu buku wa Lumwekesho. Kabiji Yehoba witukwasha kuyuka bintu byo twakonsha kubula kumona, nabiji kwikajikwa kwa kwa Yesu pa bufumu, nkondo yajinga mwiulu, ne kwelwa kwa Satana pa ntanda. (Lum. 12:7-12) Lesa witupa ne maana a kuyuka mwatala bintu byo twakonsha kumona, nabiji makondo, bitentanshi, myalo, bipowe bya nzala, ne ene mambo bantu o bobila bintu byatama bilengela bino bimye byo tujimo kwikala “byakatazha.”—2 Timo. 3:1-5; Luka 21:10, 11.

8. Ñanyi ye twakonsha kusanchila pa bintu byo twamona ne kumvwa?

⁸ Yesu wabujile baana banji ba bwanga amba: “Bo balusekelo aba bamona bintu byo mubena kumona. Mambo nemwambila namba: Bangauzhi ne bamfumu bavula bakebelenga kumona bintu byo mubena kumona, pano bino, kechi bebimwene ne, kabiji bakebele kumvwa bintu byo mubena kumvwa bino kechi bebyumvwine ne.” (Luka 10:23, 24) Tumutakaika Yehoba Lesa pa kwitulengela kumona ne kumvwa bino bintu. Kabiji tumusanchila bingi pa kwitupa “nkwasho,” ko kuba’mba mupashi wazhila wa Lesa ye atuma kukwasha baana ba bwanga ba kwa Yesu “kumvwisha bukine”! (Tangai Yoano 16:7, 13.) Onkao mambo, twayai tutwajijile kunemeka ‘maana a kine’ ne kubulako bakwetu.

“BAVULA” BAFUNDA ‘MAANA A KUYUKA BINTU’

9. Ñanyi lwito lwajinga mu Kyamba kya Usopa kya April 1881?

⁹ Mu April 1881, myaka ibiji saka ikyangye kupwa panyuma ya kulupula Kyamba kya Usopa kitanshi, mu uno magazini mwajinga kibaba kya kuba’mba: “Basapwishi 1,000 Babena Kukebewa.” Kino kibaba kyaambile’mba: “Aba bakonsha kwingila kimye kyabaya mu mwingilo wa Nkambo, twalanguluka . . . bino: Muye mu mizhi ikatampe ne icheche kwesakana na papelela bulume bwenu na kwingila Bukoputala nangwa’mba Bupainiya, na kukebamo bena Kilishitu ba kine baji na kizaku kya kwingijila Lesa, pano bino kechi kya mwayila maana a kine ne; mwibabule bintu bya buneme bya Shetu wa bibusa, ne buwame buji mu Mambo anji.”

10. Bantu baubilepo byepi pa lwito lwa kukeba basapwishi ba kimye kyonse?

¹⁰ Luno lwito lwamwesheshe kuba’mba Bafunda Baibolo bayukile’mba mwingilo wanema ku bena Kilishitu ba kine, ke kusapwila mambo awama. Pa kyokya kimye kwajingatu bantu bacheche batanwanga ku kupwila kwa Bafunda Baibolo. Onkao mambo, kechi bavula baswile luno lwito ne. Pano bino, bantu bavula batangilenga magazini nangwa talakiti, baswile kufunda bukine ne kutendeka kufunjisha bakwabo. Kyakumwenako, mu 1882, muntu umo mu muzhi wa London, mu kyalo kya England watangile Kyamba kya Usopa ne kabuku kanembelwe na Bafunda Baibolo. Panyuma ya kutanga, wanembele amba: “Mfunjishai bya kusapwila ne bintu byo nafwainwa kusapwilanga pa kuba’mba ñingile mwingilo Lesa ye akeba’mba twingile.”

11, 12. (a) Ñanyi mwingilo waingilangapo bakoputala ye twingila ne atweba lelo jino? (b) Bakoputala balengelenga byepi “mabumba” nangwa bipwilo?

¹¹ Byo kyafikile mu 1885, Bafunda Baibolo bafika ku 300 batendekele mwingilo wa bukoputala. Bano ba mwingilo ba kimye kyonse baingijilenga mwingilo ye twingilapo ne atweba lelo jino wa kulenga baana ba bwanga ba kwa Yesu Kilishitu. Nangwa byonkabyo, kechi baingilanga byonka byo twingila ne. Ano moba kechi tufunjisha jibumba ja bantu pa kimye kimo ne, tufunjisha Baibolo muntu umo umo ne kumukwasha. Kepo tumubula kutendeka kutanwa ku kupwila. Mu myaka ya kala, bakoputala bashanga mabuku, apa bino bakonkanya bantu pamo na kufunda Binembelo. Mu kifulo kya kufunjisha muntu umo umo, balenganga “mabumba” nangwa bipwilo.

¹² Kyakumwenako, mu 1907, jibumba jimo ja bakoputala jayile mu muzhi mukatampe na kukeba boba bajinga na mabuku atelwanga amba Millennial Dawn (kabiji atelwanga’mba Studies in the Scriptures). Kyamba kya Usopa kyaambile amba: “Aba bajinga na lusekelo bapwijile mu nzubo yabo imo. Pa Mulungu, Koputala umo waambile jashi jaambilenga pa Mutanchi wa Lesa wa Myaka kabiji pa juba jikwabo ja pa Mulungu, wibambijile’mba kupwila kwa uno mutundu kubiwa pa mulungu pa mulungu.” Mu 1911, balongo baleteleko mashinda akwabo. Bamwingilo beikajila bafwakeshanga mabumba bafika ku 58, bayilenga na kwamba majashi mu bipwilo byonse bya mu United States ne mu Canada. Bano balongo batambwile makeyala a bantu bajinga na lusekelo batainwenga ku ano majashi kabiji bebabujile kusambakananga mu mazubo abo ne kulenga “mabumba” a katataka. Byo kyafikilenga mu 1914, bipwilo bya Bafunda Baibolo mwaya ntanda yonse byafikile 1,200.

13. Ki ka kimusangajika pa jishinda jibena kunanukilamo ‘maana a kuyuka bintu’ lelo jino?

¹³ Lelo jino, mu ntanda yonse muji bipwilo nobe 109,400, kabiji balongo ne banyenga 895,800 babena kwingila bupainiya. Ano moba, bantu pepi na 8 milyonyi babena kufunda ‘maana a kuyuka bintu’ ne kwiengijisha mu bwikalo bwabo. (Tangai Isaya 60:22.)b Kuno kuvujilako kusangajika bingi mambo Yesu waambijile jimo amba baana banji ba bwanga ‘bakebashikwa’ na mambo a jizhina janji. Kabiji wanungilepo amba bakebamanyikanga, kwibatwala mu tuleya, nangwatu kwibepaya. (Luka 21:12-17) Nangwa kya kuba Satana ne bandemona banji ne bantu batama babena kukanya mwingilo wa kusapwila, bantu ba Yehoba batwajijila na kulenga baana ba bwanga kabiji mubena kufuma bintu byawama bingi. Lelo jino, babena kusapwila “pano pa ntanda ponse,” mu mapunzha a kyuya ne a mashika, mu mitumba, mu biselebwa, mu mizhi ikatampe, ne mu mapunzha aji kwalepa. (Mat. 24:14) Kwa kubula bukwasho bwa Lesa, uno mwingilo kuba waingijiwa ne.

‘MAANA A KUYUKA BINTU ANANUKA’

14. ‘Maana a kuyuka bintu’ ananuka byepi kupichila mu mabuku abena kunembwa?

¹⁴ ‘Maana a kuyuka bintu’ ananuka kupichila mu bantu bavula babena kusapwila mambo awama. Kabiji ananuka kupichila mu mabuku abena kunembwa. Mu July 1879, Bafunda Baibolo banembele Kyamba kya Usopa kitanshi kyatelwanga’mba, Zion’s Watch Tower and Herald of Christ’s Presence. Baingijishe kampanyi kupulinta magazini 6,000 a kino Kyamba kya Usopa mu mulaka wa kizungu. Charles Taze Russell wajinga na myaka 27, bamusajile kupituluka mu bintu byo banembanga, kabiji Bafunda Baibolo bakwabo batanu bamukwashanga kwingila uno mwingilo. Lelo jino, babena kupulinta magazini a Kyamba kya Usopa 42,182,000 mu milaka 195. Ke magazini ye babena kusampanya kuzhokoloka ntanda yonse. Magazini wa Awake! ye wa bubiji ye babena kusampanya mu ntanda yonse. Tubena kupulinta magazini a Awake! 41,042,000 mu milaka 84. Kabiji mabuku ne ma Baibolo 100,000,000 abena kupulintwa pa mwaka pa mwaka.

15. Nga mali a kukwasha mwingilo wetu wa kupulinta afuma pi?

¹⁵ Uno mwingilo mukatampe ubena kwingijiwa na bukwasho bwa mibingu ifuma mwaya ntanda. (Tangai Mateo 10:8.) Kino kilengela bantu bengila mu makampanyi apulinta mabuku kukumya mambo bayuka mali atayiwa pa minkinyi ya kupulintilako, mapepala, inki, ne bintutu bikwabo bikebewa. Mulongo upota bintu bya kwingijisha pa kupulinta mabuku etu waambile’mba: “Basulu inge bafwakesha minkinyi yetu ipulinta mabuku ne kumona busendwe byo bwayilako peulu, ne kuvula kwa mabuku apulintwa pa kimye kimo, bakumya bingi pa kumvwa’mba uno mwingilo wingijiwa na bukwasho bwa mibingu ifuma mwaya ntanda. Kabiji bakumya bingi pa kumona bingila bamingilo bakyanyike pa Betele na lusekelo.”

MAANA A KUYUKA LESA AKAKUMBANA PANO PA NTANDA

16. Mambo ka Yehoba o ayukanyikisha ‘maana a kuyuka bintu’?

¹⁶ Kuji bintu byawama bingi byalengela ‘maana a kuyuka bintu’ kunanuka. Kyaswa muchima wa Lesa ke kya kuba’mba, “bantu bonse bapuluke ne kuyukisha bulongo bukine.” (1 Timo. 2:3, 4) Yehoba ukeba bantu kuyuka bukine kuba’mba bamupopwelenga bulongo ne kwikala na bibusa byanji. Kupichila mu kuyukanyikisha ‘maana a kuyuka bintu,’ Yehoba wakonkanya bena Kilishitu bashingwa bashalapo. Kabiji ubena kukonkanya “jibumba jikatampe” jafuma “mu bisaka byonse, mu mikoka yonse, mu mitundu yonse ya bantu ne mu njimi yonse,” baji na luketekelo lwa kwikala myaka ne myaka pano pa ntanda.—Lum. 7:9.

17. Kuyilako palutwe kwa mpopwelo ya kine kumwesha ka?

¹⁷ Kuyilako palutwe kwa mpopwelo ya kine pa myaka 130 yapitapo kumwesha’mba Lesa ne Mfumu ye atongola, aye Yesu Kilishitu baji na bakalume ba Yehoba pano pa ntanda kupichila mu kwibatangijila, kwibazhikijila, kwibakwasha ne kwibafunjisha. Kuvujilako kwa bapopweshi kubena kumwesha kuba’mba milaye ya Yehoba ikafika. ‘Pano pa ntanda pakakumbana maana a kumuyuka Yehoba byonka byakumbana mema mu kalunga ka mema.’ (Isa. 11:9) Kya kine, bantu bakamwenamo bingi.

[Tubyambo twa mushi]

[Kipikichala pa peja 6]

Bafunda Baibolo batanshi bajinga bantu bepelula bakebeshanga kuba kyaswa muchima wa Lesa

[Kipikichala pa peja 7]

Yehoba usanta bingi pa kwibikako kwenu mu kuyukanyikisha ‘maana a kuyuka bintu’ afuma kwi Lesa