Wachtawa LAYBRI NA DI INTANƐT
Wachtawa
LAYBRI NA DI INTANƐT
Krio
  • BAYBUL
  • BUK ƐN ƆDA TIN DƐN
  • MITIN DƐN
  • fy chap. 8 pp. 90-102
  • Protɛkt Yu Famili Frɔm Bad Bad Tin Dɛn

Fim nɔ de fɔ dis say we yu pik.

Sɔri o, prɔblɛm de we mek di fim nɔ gri fɔ lod.

  • Protɛkt Yu Famili Frɔm Bad Bad Tin Dɛn
  • Sikrit we Go Mek Famili Gɛt Gladi At
  • Sɔbɛdin
  • Buk ɛn Ɔda Tin dɛn fɔ Dis Sem Dɔkyumɛnt
  • UDAT GO TICH YU PIKIN DƐN?
  • AW GƆD SI MAMI ƐN DADI BIZNƐS?
  • DI WOK WE MAMA ƐN PAPA DƐN GƐT
  • YU PIKIN DƐN PADI DƐN
  • USKAYN WE FƆ ƐNJƆY?
  • MAMA ƐN PAPA DƐN GO EBUL FƆ PROTƐKT DƐN FAMILI
  • Aw Yu Famili Go Gɛt Gladi-At?​—Pat 2
    Ɛnjɔy Layf Sote Go!—Yu Go Bɛnifit we Yu Stɔdi di Baybul
  • Mama ɛn Papa dɛn, Una Ɛp Una Pikin dɛn fɔ Lɛk Jiova
    Di Wachtawa De Tɔk bɔt Jiova in Kiŋdɔm (Stɔdi)—2022
  • Tren Yu Pikin Frɔm we I Smɔl
    Sikrit we Go Mek Famili Gɛt Gladi At
Sikrit we Go Mek Famili Gɛt Gladi At
fy chap. 8 pp. 90-102

CHAPTA ET

Protɛkt Yu Famili Frɔm Bad Bad Tin Dɛn

Pikchɔ na pej 91

1-3. (a) Usay di bad bad tin dɛn we kin want fɔ pwɛl famili kin kɔmɔt? (b) Aw mama ɛn papa go du di rayt tin fɔ protɛkt dɛn famili?

TƐM dɔn rich fɔ mek yu pikin go skul bɔt ren de kam. Wetin yu go du? Yu go mek i go, yu nɔ gi am renkot ɔ ɔmbrɛla? Ɔ yu go mek i wɛr bɔku renkot we go mek i nɔ ebul fɔ waka? Yu nɔ go du ɛniwan pan dɛn tin dɛn de. Yu go jɔs gi am wetin i nid so dat di ren nɔ go sok am.

2 Semweso, mama ɛn papa dɛn fɔ fɛn di rayt we fɔ protɛkt dɛn pikin dɛn frɔm bad tin dɛn we go ambɔg dɛn pikin dɛn. Sɔm pan dɛn tin dɛn ya na, di we aw pipul dɛn kin ɛnjɔy dɛnsɛf, redio, nyuspepa, padi dɛn, ɛn sɔntɛnde frɔm skul. Sɔm mama ɛn papa dɛn kin tray smɔl ɔ dɛn nɔ kin du ɛnitin fɔ protɛkt dɛn famili. Mama ɛn papa dɛn we kin tink se ɛnitin we nɔ de apin insay di os na bad tin, kin strikt pan dɛn pikin dɛn sote di pikin dɛn fil se dɛn de tayt dɛn. Yu tink se i pɔsibul fɔ protɛkt yu famili di rayt we?

3 Yɛs, i pɔsibul. If yu du tin pasmak wan i nɔ go fayn ɛn dat kin kam wit prɔblɛm. (Ɛkliziastis 7:​16, 17) Bɔt aw mama ɛn papa we na Kristian go protɛkt dɛn famili di rayt we? Lɛ wi tɔk bɔt tri tin dɛn. Tin dɛn lɛk fɔ go lan buk, padi biznɛs, ɛn ɛnjɔymɛnt.

UDAT GO TICH YU PIKIN DƐN?

4. Wetin mama ɛn papa dɛn we na Kristian fɔ tink bɔt lan buk biznɛs?

4 Mama ɛn papa dɛn we na Kristian no se na impɔtant tin fɔ mek dɛn pikin dɛn lan buk. Dɛn no se if dɛn pikin dɛn lan buk, dat go ɛp dɛn fɔ no aw fɔ rid, aw fɔ rayt, aw fɔ tɔk, ɛn aw fɔ sɔlv prɔblɛm dɛn fɔ dɛnsɛf. I go ɛp dɛn bak fɔ lan

bɔku ɔda tin. Di tin dɛn we pikin dɛn kin lan na skul kin ɛp dɛn fɔ go bifo pan ɔl di prɔblɛm dɛn we de na di wɔl. Apat frɔm dat, we pikin dɛn lan buk, dat kin ɛp dɛn fɔ du impɔtant wok dɛn.—Prɔvabs 22:​29.

5, 6. Aw pikin dɛn we de na skul kin lan tin dɛn we nɔ kɔrɛkt bɔt mami ɛn dadi biznɛs?

5 Bɔt pan ɔl dat, skul kin mek pikin dɛn de togɛda wit ɔda pikin dɛn ɛn bɔku pan dɛn ɔda pikin dɛn ya nɔ kin tink di rayt we. Fɔ ɛgzampul, tink bɔt wetin dɛn no bɔt mami ɛn dadi biznɛs ɛn aw fɔ liv dɛn layf. Insay wan sɛkɔndari skul na Nayjiria, wan titi we bin de liv fri layf bin de advays in kɔmpin skulpikin dɛn bɔt mami ɛn dadi biznɛs. Dɛn rili bin de lisin to am pan ɔl we di advays we i bin de gi dɛn nɔ mek sɛns bikɔs i bin de pul am frɔm buk ɔ magazin dɛn we de sho ɔ tɔk bɔt mami ɛn dadi biznɛs. Sɔm pan di gyal pikin dɛn bin du wetin i tɛl dɛn. Dat bin mek wan pan dɛn bin gɛt bɛlɛ we i nɔ mared yet. Ɛn i bin day we i tray fɔ pul di bɛlɛ fɔ insɛf.

6 I sɔri fɔ no se bɔku pan di lay lay tin dɛn bɔt mami ɛn dadi biznɛs we pikin dɛn kin yɛri na skul, nɔto frɔm dɛn kɔmpin dɛn dɛn kin yɛri am, bɔt na frɔm dɛn ticha dɛn. Bɔku mama ɛn papa dɛn nɔ kin gladi we ticha dɛn kin tich dɛn pikin dɛn bɔt mami ɛn dadi biznɛs, mɔ we di ticha dɛn nɔ kin tɛl dɛn di rayt tɛm fɔ du am ɛn wetin kin apin if pɔsin du mami ɛn dadi biznɛs. Wan mama we gɛt gyal pikin we ol 12 ia bin tɔk se: “Wi de na eria usay pipul dɛn lɛk Gɔd biznɛs, ɛn dɛn de tray fɔ du tin di rayt we, bɔt stil dɛn de gi kɔndɔm na di sɛkɔndari skul we de na wi eria!” Di uman ɛn in man bin wɔri we dɛn kam fɔ no se sɔm bɔbɔ dɛn we ol di sem ej lɛk dɛn gyal pikin kin tɛl dɛn gyal pikin se dɛn want fɔ du mami ɛn dadi biznɛs wit am. Aw mama ɛn papa dɛn go protɛkt dɛn famili frɔm dɛn bad tin dɛn ya?

7. Aw mama ɛn papa dɛn go ɛp dɛn pikin dɛn we i kam pan mami ɛn dadi biznɛs?

7 Yu tink se fɔ mek pikin dɛn nɔ no natin bɔt mami ɛn dadi biznɛs, na di bɛst tin fɔ du? Nɔ, dat nɔto di bɛst tin fɔ du. I bɛtɛ lɛ yusɛf tich yu pikin bɔt mami ɛn dadi biznɛs. (Prɔvabs 5:​1) Na sɔm say dɛn na Yurop ɛn Nɔt Amɛrika, bɔku mama ɛn papa dɛn nɔ kin tɔk bɔt mami ɛn dadi biznɛs. Na di sem tin kin apin na sɔm kɔntri dɛn na Afrika. I nɔ izi fɔ mek mama ɛn papa dɛn tɔk bɔt mami ɛn dadi biznɛs to dɛn pikin dɛn. Wan papa na Salon bin tɔk se: “Na tin we pipul dɛn nɔ de du na Afrika.” Sɔm mama ɛn papa dɛn tink se if dɛn tich dɛn pikin dɛn bɔt mami ɛn dadi biznɛs, dat go mek dɛn du mami ɛn dadi biznɛs di we aw Gɔd nɔ want! Aw Gɔd de fil bɔt dat?

AW GƆD SI MAMI ƐN DADI BIZNƐS?

8, 9. Us fayn advays dɛn di Baybul gi bɔt mami ɛn dadi biznɛs?

8 Di Baybul sho klia wan se i nɔ shemful fɔ tɔk bɔt mami ɛn dadi biznɛs di rayt we. We dɛn bin de tɛl di pipul dɛn fɔ gɛda togɛda fɔ kam lisin we dɛn de rid di Lɔ we Gɔd bin gi Mozis, dɛn bin tɛl dɛn fɔ kam wit dɛn “pikin” dɛn. (Ditarɔnɔmi 31:​10-12; Jɔshwa 8:​35) Di Lɔ tɔk klia wan bɔt difrɛn tin dɛn we gɛt fɔ du wit mami ɛn dadi biznɛs, tin dɛn lɛk we uman de si in piriɔd, we man de pul wata na in prayvet pat, we pɔsin de du mami ɛn dadi biznɛs bifo i mared, we mared pipul dɛn de du mami ɛn dadi biznɛs wit pɔsin we dɛn nɔ mared to, we man de ledɔm wit in kɔmpin man, we pɔsin de du mami ɛn dadi biznɛs wit in fambul, ɛn we pɔsin de du mami ɛn dadi biznɛs wit animal. (Lɛvitikɔs 15:​16, 19; 18:​6, 22, 23; Ditarɔnɔmi 22:​22) We dɛn go dɔn rid bɔt dɛn kayn tin ya, mama ɛn papa dɛn go mɔs dɔn gɛt bɔku tin fɔ ɛksplen to dɛn pikin dɛn we go want fɔ no mɔ.

9 Sɔm vas dɛn de na Prɔvabs chapta fayv, siks, ɛn sɛvin we de sho di prɔblɛm dɛn we pɔsin kin gɛt we i du mami ɛn dadi biznɛs di we aw Gɔd nɔ want. Dɛn vas dɛn ya de sho se sɔntɛnde i nɔ kin izi fɔ mek pɔsin nɔ du mami ɛn dadi biznɛs di we aw Gɔd nɔ want. (Prɔvabs 5:​3; 6:​24, 25; 7:​14-21) Ɛn dɛn de tich se i rɔng ɛn i kin briŋ siriɔs prɔblɛm dɛn, ɛn dɛn gi fayn advays we go ɛp yɔŋ pipul dɛn fɔ avɔyd ɛnitin we go mek dɛn du mami ɛn dadi biznɛs di we aw Gɔd nɔ want. (Prɔvabs 5:​1-14, 21-23; 6:​27-35; 7:​22-27) Apat frɔm dat, dɛn sho bak se pipul dɛn we de du mami ɛn dadi biznɛs go ɛnjɔy if dɛn mared, bɔt pipul dɛn we de du mami ɛn dadi biznɛs di we aw Gɔd nɔ want nɔ go ɛnjɔy. (Prɔvabs 5:​15-20) Dis na fayn ɛgzampul we de sho mama ɛn papa dɛn aw fɔ tich dɛn pikin dɛn!

10. Wetin mek we yu tich yu pikin dɛn wetin di Baybul se bɔt mami ɛn dadi biznɛs nɔ go mek dɛn want fɔ du am?

10 Yu tink se dɛn tichin ya go mek pikin dɛn go du mami ɛn dadi biznɛs? Nɔ. Infakt, di Baybul se pɔsin we “gɛt sɛns go sev.” (Prɔvabs 11:​9) Yu go want fɔ sev yu pikin dɛn frɔm di bad tin dɛn we di wɔl kin mek pɔsin du, nɔto so? Wan papa se: “Frɔm we wi pikin dɛn smɔl, wi dɔn tray fɔ tɛl dɛn di tru bɔt mami ɛn dadi biznɛs. So we dɛn kin yɛri ɔda pikin dɛn kin tɔk bɔt mami ɛn dadi biznɛs, dɛn nɔ kin bisin. Nɔto sikrit to dɛn.”

11. Aw mama ɛn papa dɛn go tich dɛn pikin dɛn smɔl smɔl bɔt di pat dɛn na dɛn bɔdi?

11 As wi bin dɔn lan insay di ɔda chapta dɛn, mama ɛn papa dɛn fɔ tich dɛn pikin dɛn bɔt mami ɛn dadi biznɛs frɔm we dɛn smɔl. We yu de tich yu pikin aw fɔ kɔl di difrɛn pat dɛn na in bɔdi, nɔ jomp in prayvet pat dɛn lɛk se na tin dɛn we shemful fɔ tɔk bɔt. Tɛl dɛn di rayt we fɔ kɔl dɛn. As tɛm de go, mama ɛn papa dɛn fɔ tich dɛn pikin dɛn difrɛn tin dɛn bɔt dɛn prayvet pat. I go fayn fɔ lɛ mama ɛn papa dɛn tich dɛn pikin se dɛn pat ya na dɛn bɔdi spɛshal, pɔsin nɔ fɔ tɔch ɔ si am, ɛn dɛn nɔ fɔ tɔk bad we bɔt am. As di pikin dɛn de big, dɛn mama ɛn papa fɔ tɛl dɛn aw man ɛn uman kin kam togɛda fɔ bɔn pikin. Bay di tɛm we dɛnsɛf go machɔ, dɛn go dɔn no wetin na sɔm tin dɛn we go chenj na dɛn bɔdi. As wi bin dɔn tɔk na Chapta 5, dis tich we yu go tich yu pikin go protɛkt am frɔm pipul dɛn we lɛk fɔ du mami ɛn dadi biznɛs wit pikin dɛn.—Prɔvabs 2:​10-14.

DI WOK WE MAMA ƐN PAPA DƐN GƐT

12. Wetin na sɔm lay lay tin dɛn we dɛn kin tich na skul?

12 Mama ɛn papa dɛn fɔ rɛdi fɔ tɛl dɛn pikin dɛn di tru bɔt di lay lay tin dɛn we dɛn kin lan na skul. We pikin dɛn kin go na skul, dɛn kin lan se nɔto Gɔd mek wi; wi jɔs kam so fɔ wisɛf, dɛn kin lan bak se dɛn fɔ put dɛn kɔntri fɔs, ɛn dɛn kin tich dɛn sɔm lay lay tin dɛn we nɔ gri wit wetin di Baybul se. (Fɔs Lɛta Fɔ Kɔrint 3:​19; luk Jɛnɛsis 1:​27; Lɛvitikɔs 26:​1; Jɔn 4:​24; 17:​17.) Bɔku ticha dɛn na skul kin si am se i impɔtant fɔ lan bɔku buk. Pan ɔl we na pɔsin fɔ disayd if i want fɔ lan mɔ buk, sɔm ticha dɛn tink se na dat nɔmɔ go mek pɔsin bɛtɛ na layf.a—Sam 146:​3-6.

13. Aw mama ɛn papa dɛn kin protɛkt dɛn pikin we de go skul frɔm lay lay tin dɛn?

13 Fɔ mek mama ɛn papa dɛn go ebul fɔ tich dɛn pikin dɛn di tru bɔt di lay lay tin dɛn we dɛn de lan, dɛn fɔ no wetin dɛn de tich dɛn pikin dɛn na skul. So mama ɛn papa dɛn, una mɛmba se unasɛf gɛt wok fɔ du! Una sho se una rili bisin bɔt una pikin dɛn skul biznɛs. Tɔk to dɛn we dɛn kɔmɔt na skul. Aks dɛn wetin dɛn lan, wetin dɛn lɛk mɔ, ɛn wetin mɔ de mɔna dɛn. Luk dɛn omwɔk, dɛn skulbuk, ɛn dɛn tɛst pepa dɛn. Tray fɔ sabi dɛn ticha dɛn. Lɛ di ticha dɛn no se yu gladi fɔ di wok we dɛn de du, ɛn yu rɛdi fɔ du ɛnitin fɔ ɛp dɛn.

YU PIKIN DƐN PADI DƐN

14. Wetin mek i impɔtant fɔ mek pikin dɛn we de du wetin Gɔd want gɛt gud padi dɛn?

14 “Usay yu pul dande?” Bɔku mama ɛn papa dɛn dɔn aks dis kwɛstyɔn bikɔs dɛn sɔprayz we dɛn pikin se ɔ du sɔntin, mɔ we dɛn no se nɔto so dɛn pikin de. Bɔku tɛm, dɛn pikin dɛn kin tɛl dɛn se dɛn lan dat frɔm dɛn nyu padi na skul ɔ dɛn nyu padi na di eria. So dis de sho wi se padi dɛn kin afɛkt wi, ilɛksɛf wi yɔŋ ɔ wi ol. Na dat mek di apɔsul Pɔl bin tɔk se: “Una nɔ mek ɛnibɔdi mek una ful. ‘Bad kɔmpin de pwɛl pɔsin.’” (Fɔs Lɛta Fɔ Kɔrint 15:​33; Prɔvabs 13:​20) Na yɔŋ pipul dɛn mɔ kin du wetin dɛn padi dɛn kin tɛl dɛn. Dɛn nɔ kin tu shɔ bɔt wetin dɛn want fɔ du ɛn sɔntɛnde dɛn kin want fɔ du wetin dɛn padi dɛn tɛl dɛn so dat dɛn padi dɛn go gladi fɔ dɛn ɛn kɔle dɛn. So i rili impɔtant fɔ lɛ dɛn gɛt gud padi dɛn!

15. Aw mama ɛn papa dɛn go ɛp dɛn pikin dɛn fɔ pik di kayn pɔsin we dɛn go mek padi?

15 Ɔl mama ɛn papa no se pikin dɛn nɔ kin pik fayn; dɛn nid pɔsin fɔ ɛp dɛn. Dis nɔ min se na una fɔ fɛn padi fɔ dɛn. Bɔt as dɛn de big, tich dɛn aw fɔ tink gud wan ɛn ɛp dɛn fɔ no us kwaliti dɛn, dɛn fɔ si pan pɔsin bifo dɛn mek am padi. Di men kwaliti na lɔv; di pɔsin fɔ lɛk Jiova ɛn i fɔ de du wetin rayt na in yay. (Mak 12:​28-30) Tich dɛn fɔ lɛk ɛn rɛspɛkt di wan dɛn we ɔnɛs ɛn gud, ɛn di wan dɛn we gɛt fri an ɛn lɛk fɔ wok tranga wan. We una de du famili wɔship, una ɛp di pikin dɛn fɔ si dɛn kwaliti dɛn ya pan pipul dɛn we di Baybul tɔk bɔt ɛn di wan dɛn we de na di kɔngrigeshɔn. Na fɔ sɛt fayn ɛgzampul we yusɛf de mek padi.

16. Wetin go ɛp mama ɛn papa dɛn fɔ no di kayn padi dɛn we dɛn pikin dɛn gɛt?

16 Yu sabi yu pikin in padi dɛn? Yu nɔ tink se i go fayn fɔ mek yu pikin kam wit in padi dɛn na os so dat yu go sabi dɛn? I go fayn fɔ aks yu pikin wetin ɔda pikin dɛn tink bɔt in padi dɛn. Aks yu pikin dɛn if pipul dɛn no in padi dɛn as pikin dɛn we de du wetin rayt ɔltɛm ɔ as pikin dɛn we de ayd fɔ du bad tin? If dɛn padi dɛn de ayd fɔ du bad tin, ɛp yu pikin dɛn fɔ tink bɔt wetin mek dɛn kayn pikin dɛn de nɔ go bi gud padi fɔ dɛn. (Sam 26:​4, 5, 9-12) If yu notis se yu pikin dɔn bigin biev, drɛs, ɛn tɔk di we aw yu nɔ want, i go fayn lɛ yu tɔk to am bɔt in padi dɛn. I go mɔs bi se yu pikin de kip kɔmpin wit padi we de lan am fɔ du bad tin.—Luk Jɛnɛsis 34:​1, 2.

17, 18. Apat frɔm di wɔn we mama ɛn papa dɛn kin wɔn pikin dɛn bɔt bad padi, us ɔda tin dɛn kin du?

17 Bɔt stil, i nɔ du fɔ tich yu pikin dɛn fɔ avɔyd bad padi dɛn. Ɛp yu pikin dɛn fɔ gɛt gud padi dɛn. Wan papa bin se: “Wi kin tray ɔltɛm fɔ du ɔda tin. So wan tɛm, di skul we wi pikin de go bin want fɔ mek wi pikin jɔyn di futbɔl tim we de na dɛn skul. Mi ɛn mi wɛf bin sidɔm ɛn tɔk wit wi pikin fɔ se fɔ jɔyn di futbɔl tim nɔ go fayn, bikɔs i go mit wit ɔda pipul dɛn na di futbɔl tim. Bɔt wi disayd fɔ kɔl sɔm pikin dɛn we de na di kɔngrigeshɔn fɔ go ple bɔl na pak ɛn i bin kɔmɔt fayn.”

18 Mama ɛn papa dɛn we gɛt sɛns kin ɛp dɛn pikin dɛn fɔ fɛn gud padi dɛn ɛn ɛnjɔy fɔ kip kɔmpin wit dɛn. I nɔ kin izi fɔ bɔku mama ɛn papa dɛn we i kam pan ɛnjɔymɛnt.

USKAYN WE FƆ ƐNJƆY?

19. Us ɛgzampul dɛn na di Baybul sho se nɔto sin fɔ mek famili dɛn ɛnjɔy?

19 Di Baybul se wi nɔ fɔ ɛnjɔy? Nɔ, di Baybul nɔ tɔk so atɔl! Infakt, di Baybul se: “Tɛm de fɔ laf . . . ɛn tɛm de fɔ gladi.”b (Ɛkliziastis 3:​4) Gɔd in pipul dɛn we bin de na Izrɛl bin de ɛnjɔy fɔ lisin to myuzik, dɛn bin de dans, ple gem, ɛn pul parebul dɛn. Jizɔs Krays bin go na wan mared pati ɛn we Matyu Livay bin “kuk big it” fɔ am, i bin go de. (Lyuk 5:​29; Jɔn 2:​1, 2) Dis sho klia wan se Jizɔs bin de ɛnjɔy. So una nɔ ɛva tink se fɔ laf ɛn fɔ ɛnjɔy na sin!

Pikchɔ na pej 99

We mama ɛn papa dɛn pik di rayt we fɔ ɛnjɔy, lɛk we dis famili de rid togɛda, dat go ɛp pikin dɛn fɔ lan ɛn go bifo pan Gɔd biznɛs

20. Wetin mama ɛn papa dɛn fɔ mɛmba we dɛn de tray fɔ mek dɛn famili ɛnjɔy?

20 Jiova na “Gɔd we gladi ɔltɛm.” (Fɔs Lɛta To Timoti 1:​11, NW) So we wi de wɔship Jiova, wi fɔ gladi, nɔto tin we fɔ mek wi nɔ gɛt gladi at na layf. (Luk Ditarɔnɔmi 16:​15.) Pikin dɛn kin gladi ɔltɛm ɛn dɛn nɔ kin taya so nɔmɔ, so dɛn kin want fɔ de ple ɛn ɛnjɔy dɛnsɛf. Fɔ ɛnjɔy di rayt we nɔ jɔs min fɔ ple ɛn laf. Na tin we de ɛp di pikin fɔ lan ɛn machɔ. Na papa dɛn fɔ gi dɛn famili ɔltin we dɛn nid, so dis min se na dɛn bak fɔ mek dɛn famili ɛnjɔy. Bɔt dɛn fɔ no ustɛm fɔ ɛnjɔy ɛn ustɛm nɔ fɔ ɛnjɔy.

21. Wetin bad pan di we aw pipul dɛn de ɛnjɔy dɛnsɛf tide?

21 Di Baybul bin dɔn tɔk se “bifo Jizɔs kam,” bɔku pipul “dɛn go lɛk fɔ ɛnjɔy dɛnsɛf, dɛn nɔ go lɛk Gɔd.” Ɛn na dat wi de si na di wɔl tide. (Sɛkɛn Lɛta To Timoti 3:​1-5) Na ɛnjɔymɛnt na di men tin na bɔku pipul dɛn layf. Bɔku we dɛn de we pipul dɛn kin ɛnjɔy dɛnsɛf ɛn dat kin mek dɛn fɔgɛt bɔt tin dɛn we impɔtant. Apat frɔm dat, di ɛnjɔymɛnt dɛn we de naw kin pe atɛnshɔn mɔ pan mami ɛn dadi biznɛs, fɛt-fɛt, drɔgs, ɛn ɔda tin dɛn we bad na Gɔd in yay. (Prɔvabs 3:​31) Wetin mama ɛn papa dɛn go du fɔ mek dɛn pikin dɛn nɔ ɛnjɔy dɛnsɛf bad we?

22. Aw mama ɛn papa dɛn go tren dɛn pikin dɛn fɔ du di rayt tin we i kam pan ɛnjɔymɛnt?

22 Mama ɛn papa dɛn nid fɔ mek lɔ dɛn ɛn dɛn fɔ de stɔp dɛn pikin dɛn we dɛn want fɔ ɛnjɔy dɛnsɛf bad we. Bɔt apat frɔm dat, mama ɛn papa dɛn fɔ tich dɛn pikin dɛn fɔ no us ɛnjɔymɛnt bad ɛn aw lɔng dɛn fɔ ɛnjɔy dɛnsɛf. I kin tek tɛm fɔ lɛ mama ɛn papa dɛn tren dɛn pikin dɛn dis kayn we ɛn dɛn fɔ tray tranga wan we dɛn de du am. Lɛ wi tɔk bɔt wan ɛgzampul. Wan papa we gɛt tu bɔy pikin dɛn bin kam fɔ notis se in big bɔy pikin bin de lisin to wan nyu redio steshɔn ɔltɛm. So wan de we i de drayv fɔ go wok, i bin tyun to di sem steshɔn. As i bin de go, i bin de stɔp ɛn rayt sɔm wɔd dɛn we i bin de yɛri pan sɔm siŋ dɛn. Leta i bin sidɔm ɛn tɔk wit in bɔy pikin dɛn bɔt wetin i yɛri pan di siŋ dɛn. I aks dɛn wetin dɛn tink, ɛn tek tɛm lisin we dɛn de tɔk. Afta we i yuz di Baybul fɔ tɔk to dɛn, in bɔy pikin dɛn tɔk se dɛn nɔ go lisin to da steshɔn de igen.

23. Wetin mama ɛn papa dɛn fɔ du fɔ mek dɛn pikin dɛn nɔ ɛnjɔy dɛnsɛf bad we?

23 Mama ɛn papa dɛn we na Kristian dɛn we gɛt sɛns fɔ chɛk di kayn myuzik, tɛlivishɔn program dɛn, fim dɛn, fɔni stori buk dɛn, ɛn vidio gem dɛn we dɛn pikin dɛn lɛk. Dɛn fɔ luk di pikchɔ we kin de na di kɔva, di tin dɛn we kin de na di pakɛt, ɛn lisin di wɔd dɛn na di myuzik. Dɛn fɔ rid nyuspepa dɛn we de tɔk bɔt di fim ɛn wach di fim in shɔt dɛn. Bɔku pipul dɛn kin sɔprayz we dɛn kin si di kayn tin dɛn we dɛn de mek fɔ pikin dɛn fɔ “ɛnjɔy” dɛnsɛf. Mama ɛn papa dɛn we nɔ want fɔ mek dɛn pikin dɛn ɛnjɔy dɛnsɛf bad we, fɔ sidɔm wit dɛn pikin dɛn ɛn tɔk bɔt di bad tin dɛn we de pan di ɛnjɔymɛnt dɛn we de tide. We dɛn de du dat, dɛn fɔ yuz di Baybul ɛn ɔda buk dɛn we de tɔk bɔt di Baybul, lɛk di buk we nem Questions Young People Ask—Answers That Work ɛn sɔm atikul dɛn we de na di Wachtawa ɛn Awake! magazin dɛn.c We mama ɛn papa dɛn put lɔ ɛn nɔ chenj chenj am, ɛn dɛn nɔ strikt pasmak pan dɛn pikin dɛn, dat go mek di pikin dɛn kɔmɔt fayn.—Matyu 5:​37; Lɛta Fɔ Filipay 4:​5.

24, 25. Wetin na sɔm fayn we dɛn we famili dɛn go ɛnjɔy dɛnsɛf togɛda?

24 Mama ɛn papa dɛn nɔ fɔ jɔs stɔp dɛn pikin dɛn fɔ put an pan ɛnjɔymɛnt we nɔ fayn. Dɛn fɔ ɛp dɛn pikin dɛn fɔ ɛnjɔy dɛnsɛf di rayt we, if nɔto dat, smɔl smɔl, di pikin dɛn go put an pan bad tin. Bɔku famili dɛn we na Kristian, gɛt bɔku fayn fayn tin dɛn we dɛn kin mɛmba we dɛn bin go spɛn tɛm wit dɛn fambul ɔ padi dɛn. Dɛn kin yuz dɛn tɛm dɛn de fɔ ple gem ɔ du ɔda tin dɛn. Sɔm famili dɛn dɔn kam fɔ no se dɛn kin gladi ɛn fil fayn ilɛksɛf dɛn jɔs rid togɛda, lawd wan. Sɔm famili dɛn kin lɛk fɔ pul jok ɔ pul dɛn fɔni stori dɛn we kin mek pɔsin laf. Bɔt ɔda famili dɛn lɛk fɔ du ɔda tin dɛn we dɛn de togɛda, lɛk fɔ du kapɛnta wok ɛn fɔ mek ɔda tin dɛn wit dɛn an. Dɛn kin ple myuzik, drɔ, ɔ lan bɔt di tin dɛn we Gɔd mek. Pikin dɛn we kin ɛnjɔy dɛn difrɛn we ya, nɔ kin put an pan ɛnjɔymɛnt dɛn we bad ɛn dɛn kin lan bak se ɛnjɔymɛnt nɔto fɔ jɔs sidɔm ɛn wach pɔsin we de du tin fɔ mek yu ɛnjɔy. We di pikin insɛf jɔyn pan di ɛnjɔymɛnt, i kin ɛnjɔy am mɔ pas we i jɔs de wach ɔda pɔsin.

25 Fɔ mek gɛt-to-gɛda na ɔda fayn we bak fɔ ɛnjɔy. We una nɔ invayt bɔku pipul dɛn pan di gɛt-to-gɛda una nɔ spɛn tumɔs tɛm de, ɛn pɔsin de fɔ kɔntrol wetin de apin, yu pikin dɛn go rili ɛnjɔy. Dɛn gɛt-to-gɛda ya go mek lɔv kɔntinyu fɔ de na di kɔngrigeshɔn.—Luk Lyuk 14:​13, 14; Jud In Lɛta 12.

MAMA ƐN PAPA DƐN GO EBUL FƆ PROTƐKT DƐN FAMILI

26. Us impɔtant kwaliti go ɛp fɔ protɛkt di pikin dɛn frɔm bad tin dɛn?

26 Fɔ mek mama ɛn papa dɛn go ebul fɔ protɛkt dɛn pikin dɛn frɔm di bad tin dɛn na di wɔl, dɛn nid fɔ wok tranga wan. Bɔt wan tin de we impɔtant pas ɔl dɛn ɔda tin dɛn we wi dɔn tɔk bɔt, we go mek famili go bifo. Wetin na da tin de? Na lɔv! We una gɛt lɔv fɔ unasɛf na di famili, dat go mek una fil sef ɛn fil fri fɔ tɔk. Dis go ɛp fɔ protɛkt di famili frɔm bad tin dɛn. Dɔn fɔ gɛt lɔv fɔ Jiova bak na ɔda impɔtant tin. We dis kayn lɔv de na di famili, di pikin dɛn nɔ go want fɔ du tin we Gɔd nɔ lɛk. Ɛn mama ɛn papa dɛn we lɛk Jiova go want fɔ falamakata am. (Lɛta Fɔ Ɛfisɔs 5:​1; Jems 3:​17) If mama ɛn papa dɛn du dat, dɛn pikin dɛn nɔ go tink se fɔ wɔship Jiova na sɔntin we de mek dɛn nɔ ɛnjɔy layf ɛn dɛn go want fɔ kɔntinyu fɔ wɔship Jiova. Dɛn go si se fɔ wɔship Gɔd na di bɛst tin we dɛn fɔ du na layf.

27. Aw mama ɛn papa dɛn go protɛkt dɛn famili?

27 Famili dɛn we kin gladi we dɛn de sav Gɔd togɛda ɛn we kin tray tranga wan fɔ mek dɛn nɔ gɛt “ɛni fɔlt na layf,” kin mek Jiova gladi. (Pita In Sɛkɛn Lɛta 3:​14; Prɔvabs 27:​11) Dɛn kayn famili ya de falamakata Jizɔs Krays, we nɔ bin alaw ɛnitin na Setan in wɔl fɔ pwɛl in padi biznɛs wit Jiova. We di tɛm bin de nia fɔ mek i day, i bin se: “A dɔn win di wɔl!” (Jɔn 16:​33) Mama ɛn papa dɛnsɛf go ebul protɛkt dɛn famili frɔm di bad bad tin dɛn we de apin na di wɔl, ɛn ɛnjɔy layf sote go!

a Fɔ no mɔ bɔt fɔ lan mɔ buk, rid pej 4 to pej 7 insay di buk we nem Jehovah’s Witnesses and Education. Na Jiova Witnɛs dɛn mek am.

b Di Ibru wɔd we dɛn translet as “laf,” kin min “fɔ ple,” “fɔ pul jok,” “fɔ sɛlibret,” ɛn “fɔ ɛnjɔy.”

c Na Jiova Witnɛs dɛn mek dɛn buk ya.

AW DƐN ADVAYS YA WE DE NA DI BAYBUL GO ƐP . . . YU FƆ PROTƐKT YU FAMILI?

We pɔsin no sɔntin, i de gɛt sɛns, ɛn dat go mek i kɔntinyu fɔ liv.—Ɛkliziastis 7:​12.

“Dis wɔl sɛns na nɔnsɛns to Gɔd.”—Fɔs Lɛta Fɔ Kɔrint 3:​19.

Avɔyd bad padi dɛn.—Fɔs Lɛta Fɔ Kɔrint 15:​33.

I fayn fɔ ɛnjɔy, bɔt wi fɔ tek tɛm we wi de ɛnjɔy.—Ɛkliziastis 3:4.

I NƆ BIN DE FIL AM Ɔ MIS ƐNITIN

Pɔl ɛn in wɛf we nem Luan na Jiova Witnɛs dɛn. Dɛn kin mek gɛt-to-gɛda na dɛn os wan wantɛm. Dɛn kin mek shɔ se dɛn nɔ invayt bɔku pipul dɛn, so dat dɛn go ebul fɔ si aw ɔltin de go ɛn fɔ mek ɔltin kɔmɔt fayn. Dɛn rili biliv se dɛn pikin dɛn go bɛnifit.

Luan bin tɔk se: “Mi bɔy pikin Ɛrik we ol siks ia in klasmet in mama bin kam mit mi ɛn tɛl mi se i de fil sɔri fɔ Ɛrik bikɔs na in wan kin sidɔm ɛn i nɔ kin jɔyn in kɔmpin dɛn pan batde pati. A bin tɛl am se, ‘A rili gladi we yu bisin bɔt mi pikin da kayn we de. Dat tɛl mi bɔku tin bɔt uskayn pɔsin yu bi. Ɛn sɔntɛm natin nɔ de we a go tɔk we go mek yu biliv gud gud wan se Ɛrik nɔ kin fil am we i nɔ kin miks pan di batde pati.’ I gri. So a tɛl am se, ‘Duya fɔ mek yu go biliv fɔ yusɛf, yu kin aks Ɛrik aw i kin fil.’ We a nɔ bin de i aks Ɛrik se, ‘Yu nɔ kin fil am we yu nɔ kin jɔyn yu kɔmpin dɛn pan dɛn batde pati dɛn?’ Ɛrik luk am ɛn tɔk se, ‘Yu tink se tɛn minit, af-af kek dɛn, ɛn siŋ na in de mek pati? Yu fɔ kam na mi os ɛn si wetin na rial pati!’” Di kayn zil we di smɔl bɔbɔ bin gɔt fɔ tɔk bin mek di uman no klia wan se di bɔbɔ nɔ bin de fil am ɔ mis ɛnitin we i nɔ bin de jɔyn in kɔmpin dɛn pan batde pati dɛn!

    Krio Buk, Magazin, ɛn Ɔda Tin Dɛn (2010-2025)
    Lɔg Awt
    Lɔg In
    • Krio
    • Sɛn
    • Arenj am di we aw yu want
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Wetin Yu Fɔ No Bifo Yu Yuz Dis Wɛbsayt?
    • Prayvesi Pɔlisi
    • Prayvesi Sɛtin Dɛn
    • JW.ORG
    • Lɔg In
    Sɛn