Yu De Yuz “di Sɛns we De Kɔmɔt Ɔp”?

1-3. (a) Aw Sɔlɔmɔn bin sho se i gɛt sɛns pasmak bay di we aw i kɔt di kes we tu uman dɛn bin gɛt bɔt wan pikin? (b) Wetin Jiova prɔmis fɔ gi wi? Us kwɛstyɔn dɛn wi go tɔk bɔt?

NA KES we nɔ bin izi—tu uman dɛn bin de agyu fɔ wan yɔŋbebi. Di uman dɛn bin de na di sem os, ɛn dɛn ɔl tu bin bɔn bɔypikin, na tri dez nɔmɔ bin de bitwin dɛn. Wan pan di pikin dɛn day, ɛn naw di tu uman dɛn de se na dɛn bɔn di pikin we de alayv.a Ɛn no ɔda pɔsin nɔ bin de we si wetin apin. Dɛn go dɔn kɛr di kes go na wan lo kɔt, bɔt dɛn nɔ bin ebul kɔt di kes. So dɛn kɛr di kes go to Sɔlɔmɔn, we na bin di kiŋ na Izrɛl. Fɔ se i go ebul fɔ no di tru?

² Afta Sɔlɔmɔn dɔn lisin fɔ sɔm tɛm we di uman dɛn de agyu, i se lɛ dɛn gi am sɔd. Dɔn i se lɛ dɛn kɔt di pikin midul, ɛn gi di uman dɛn af-af. I tɔk am lɛk se i min wetin i de se. Wantɛm wantɛm, di uman we bin rili bɔn di pikin beg di kiŋ fɔ lɛ i gi di pikin to di ɔda uman. Bɔt di ɔda uman bin de pin se mek dɛn kɔt di pikin midul. Sɔlɔmɔn kam fɔ no di tru. I bin no se mama gɛt sɔri-at fɔ in bɛlɛ-bɔn pikin, ɛn i yuz da tin de we i no fɔ kɔt di kes. Tink bɔt aw di mama go dɔn fil we Sɔlɔmɔn gi am di pikin ɛn se: “Nain na di mama fɔ tru, tru.”—Fɔs Kiŋ 3:​16-27.

³ Nɔto pikin sɛns dis, nɔto so? We di pipul dɛn yɛri aw Sɔlɔmɔn kɔt di kes, dɛn fred ɛn rɛspɛkt am, “bikɔs dɛn no se na PAPA GƆD gi am da sɛns de.” Sɔlɔmɔn in sɛns na gift we Gɔd gi am. Jiova bin dɔn mek i gɛt “sɛns ɛn no wetin rayt ɛn rɔŋ.” (Fɔs Kiŋ 3:​12, 28) Bɔt we wi? Yu tink se wisɛf go gɛt di sɛns we Gɔd de gi? Yɛs, Gɔd in spirit bin mek Sɔlɔmɔn rayt se: “Na PAPA GƆD [“Jiova,” NWT] de gi sɛns.” (Prɔvabs 2:​6) Jiova prɔmis se i go gi sɛns to di wan dɛn we rili want fɔ gɛt am. Ɛn sɛns na we pɔsin de yuz wetin i no ɛn ɔndastand fayn fayn wan. Aw wi go gɛt di sɛns we de kɔmɔt ɔp? Ɛn aw wi go yuz da sɛns de na wi layf?

Aw Wi Go “Gɛt Sɛns”?

4-7. Wetin na di 4 tin dɛn we pɔsin fɔ du if i want fɔ gɛt sɛns?

⁴ Fɔ se wi fɔ gɛt bɔku sɛns ɔ lan bɔku bɔku fɔ gɛt di sɛns we Gɔd de gi? Nɔ-o. Jiova rɛdi fɔ gi wi sɛns ilɛk usay wi kɔmɔt ɔ wetin wi lan. (1 Kɔrintians 1:​26-29) Bɔt na wi fɔ sho se wi want di sɛns we i de gi, bikɔs di Baybul de ɛnkɔrej wi fɔ “gɛt sɛns.” (Prɔvabs 4:​7) Aw wi go du am?

⁵ Fɔs, wi fɔ fred Gɔd. Prɔvabs 9:​10 se, ‘if yu want fɔ gɛt sɛns na layf, di fɔs tin we yu fɔ du na fɔ fred Jiova.’ Wi nid fɔ fred Gɔd if wi want fɔ gɛt tru tru sɛns. Wetin mek wi se so? Mɛmba se sɛns na we pɔsin de yuz wetin i no fayn fayn wan. Fɔ fred Gɔd nɔto fɔ trimbul bifo am, bɔt na fɔ rili rɛspɛkt ɛn trɔst am. Dis kayn fred na tin we gud, ɛn i de mek wi rili want fɔ du sɔntin. I de mek wi liv wi layf in layn wit wetin wi no se Gɔd want ɛn aw i de du tin. No ɔda we nɔ de we wi go fala we mek sɛns pas dis, bikɔs Jiova in lɔ dɛn de rili bɛnifit di wan dɛn we de fala am.

⁶ Sɛkɔn, wi fɔ ɔmbul ɛn no se nɔto ɔltin wi ebul fɔ du. Pɔsin nɔ go gɛt di sɛns we Gɔd de gi if i nɔ ɔmbul ɛn no se nɔto ɔltin i ebul fɔ du. (Prɔvabs 11:​2) Wetin mek? Bikɔs if wi ɔmbul ɛn no se nɔto ɔltin wi ebul fɔ du, wi go rɛdi fɔ se wi nɔ no ɔltin, wi nɔ kin tink di rayt we ɔltɛm, ɛn wi nid fɔ no aw Jiova de tink. Jiova “de agens di wan dɛn we prawd,” bɔt i kin gladi fɔ gi sɛns to di wan dɛn we ɔmbul.—Jems 4:​6.

⁷ Di tɔd tin we wi nid fɔ du na fɔ stɔdi Gɔd in Wɔd. Jiova in sɛns de insay in Wɔd. Fɔ gɛt da sɛns de, wi fɔ tray tranga wan fɔ luk fɔ am. (Prɔvabs 2:​1-5) Di nɔmba 4 tin we wi fɔ du na fɔ pre. If wi aks Gɔd fɔ sɛns wit ɔl wi at, i go gi wi am. (Jems 1:​5) I go ansa wi we wi pre fɔ lɛ in spirit ɛp wi. Ɛn in spirit go mek wi fɛn di valyu tin dɛn we de na in Wɔd fɔ sɔlv prɔblɛm dɛn, avɔyd denja, ɛn disayd fɔ du tin di rayt we.—Lyuk 11:​13.

8. Aw wi go sho se wi dɔn rili gɛt di sɛns we Gɔd de gi?

⁸ As wi bin si na Chapta 17, Jiova in sɛns de wok. So if wi dɔn rili gɛt di sɛns we Gɔd de gi, pipul dɛn go si am pan di we aw wi de biev. Di disaypul Jems bin tɔk bɔt aw pɔsin we gɛt Gɔd in sɛns de biev, we i rayt se: “Fɔst-ɔf-ɔl, di sɛns we de kɔmɔt ɔp de mek pɔsin klin, dɔn i de mek i lɛk fɔ mek pis, i de mek i nɔ de pin, i de mek i rɛdi fɔ obe, i de mek i gɛt sɔri-at ɛn biev fayn, i de mek i nɔ de tek wan pɔsin bɛtɛ pas ɔda pɔsin, i de mek i nɔ de mek ipokrit.” (Jems 3:​17) As wi de tɔk bɔt dɛn tin ya we Gɔd in sɛns de du, wi go aks wisɛf dis kwɛstyɔn, ‘A de yuz di sɛns we de kɔmɔt ɔp?’

“De Mek Pɔsin Klin, Dɔn I De Mek I Lɛk fɔ Mek Pis”

9. Wetin i min fɔ klin? Wetin mek i fayn we di fɔs kwaliti we dɛn tɔk se pɔsin we gɛt sɛns fɔ gɛt na fɔ klin?

⁹ “Fɔst-ɔf-ɔl, di sɛns we de kɔmɔt ɔp de mek pɔsin klin.” Fɔ klin min se pɔsin fɔ piɔ, ɛn i nɔ fɔ jɔs klin na do bɔt i fɔ klin insay bak. Di Baybul sho se sɛns gɛt sɔntin fɔ du wit di at, bɔt di sɛns we Gɔd de gi nɔ de go insay at we dɔti bikɔs ɔf di bad tin dɛn we pɔsin de tink, di bad tin dɛn we i want, ɛn di bad rizin dɛn we mek i de du sɔntin. (Prɔvabs 2:​10, NWT; Matyu 15:​19, 20) Bɔt if wi du ɔl wetin wi ebul fɔ mek wi at klin pan ɔl we wi nɔ pafɛkt, wi go “lɛf fɔ du bad ɛn du gud.” (Sam 37:​27; Prɔvabs 3:​7) Yu nɔ tink se i fayn we di fɔs kwaliti we dɛn tɔk se pɔsin we gɛt sɛns fɔ gɛt na fɔ klin? If wi nɔ de liv klin layf ɛn wɔship Jiova klin wan, aw wi go rili gɛt di ɔda kwaliti dɛn we Gɔd de gi?

10, 11. (a) Wetin mek i impɔtant fɔ lɛk fɔ mek pis? (b) If yu notis se yu dɔn ɔfɛn pɔsin we una ɔl de wɔship Jiova, aw yu go sho se yu na pɔsin we de mek pis? (Luk bak di futnot.)

¹⁰ “Dɔn i de mek i lɛk fɔ mek pis.” Di sɛns we de kɔmɔt ɔp de mek wi tray tranga wan fɔ mek pis, we na wan pan di kwaliti dɛn we di spirit de mek pɔsin gɛt. (Galeshians 5:​22) Wi de tray tranga wan nɔ fɔ pwɛl di “pis” we de mek Jiova in pipul dɛn gɛt wanwɔd. (Ɛfishians 4:​3) Wi kin du wi bɛst fɔ mek pis we pis nɔ de. Wetin mek dis impɔtant? Di Baybul se: “Una kɔntinyu . . . fɔ gɛt pis wit ɔda pipul dɛn; ɛn di Gɔd we gɛt lɔv ɛn pis go de wit una.” (2 Kɔrintians 13:​11) So wans wi kɔntinyu fɔ gɛt pis wit ɔda pipul dɛn, di Gɔd we gɛt pis go de wit wi. Di we aw wi de trit wi kɔmpin dɛn we wi ɔl de wɔship Jiova gɛt sɔntin fɔ du wit wi padi biznɛs wit Jiova. Aw wi go sho se wi na pipul dɛn we de mek pis? Luk wan ɛgzampul.

¹¹ Wetin yu fɔ du if yu notis se yu dɔn ɔfɛn pɔsin we una ɔl de wɔship Jiova? Jizɔs se: “If yu de kam wit yu gift na di ɔlta ɛn we yu rich de, yu mɛmba se yu brɔda nɔ gladi wit yu, lɛf yu gift bifo di ɔlta ɛn go mek pis fɔs wit yu brɔda, dɔn kam bak ɛn gi yu gift.” (Matyu 5:​23, 24) Yu kin fala da advays de bay we yu go mit yu brɔda. Wetin mek yu fɔ du dat? Fɔ “mek pis” wit am.b Fɔ lɛ dat bi, sɔntɛm yu go nid fɔ gri se yu dɔn mek di pɔsin fil bad, ɛn yu nɔ fɔ dinay. If yu go to am wit di gol fɔ mek pis ɛn kɔntinyu fɔ sho se yu want fɔ mek pis, i gi mɔs bi se una go sɛtul di prɔblɛm we una bin gɛt, una go beg ɛn fɔgiv unasɛf. We yu go mit yu kɔmpin fɔ mek pis, yu de sho se na Gɔd in sɛns de gayd yu.

“I De Mek I Nɔ De Pin, I De Mek I Rɛdi fɔ Obe”

12, 13. (a) Wetin “nɔ de pin” min na Jems 3:​17? (b) Aw wi go sho se wi nɔ de pin?

¹² “Nɔ de pin.” Wetin nɔ de pin min? Masta sabi bukman dɛn we stɔdi di Baybul se di orijinal Grik wɔd we dɛn translet as “nɔ de pin” na Jems 3:​17 at fɔ translet. Transletɔ dɛn dɔn yuz wɔd dɛn lɛk “jɛntul,” “peshɛnt,” ɛn “fɔ bisin bɔt aw ɔda pipul dɛn de fil.” Insay Grik, i min “fɔ gri fɔ du wetin pɔsin se.” Aw wi go sho se wi gɛt di sɛns we de kɔmɔt ɔp we wi nɔ de pin?

¹³ Filipians 4:​5 se: “Lɛ ɔlman no se una nɔ de pin pan sɔntin.” Wan ɔda transleshɔn rid se: “Mek ɔlman si se una nɔ de pin.” (The New Testament in Modern English, by J. B. Phillips) Notis se nɔto aw wi si wisɛf i de tɔk bɔt, na aw ɔda pipul dɛn si wi, wetin dɛn sabi wi fɔ. Pɔsin we nɔ de pin nɔ kin se paopa dɛn fɔ du ɔl wetin di lɔ se ɔltɛm ɔ dɛn fɔ du tin di we aw in want. Bifo dat, i kin rɛdi fɔ lisin to ɔda pipul dɛn, ɛn if wetin dɛn tɔk fayn, i kin gri fɔ du wetin dɛn se. Dɔn i jɛntul, ɛn i nɔ de dil wit pipul dɛn rɔf ɔ ash we. Dis na kwaliti we impɔtant fɔ ɔlman we na Kristian, bɔt i impɔtant mɔ fɔ di wan dɛn we na ɛlda. Pipul dɛn kin lɛk fɔ go nia pɔsin we jɛntul, so dis kwaliti go mek pipul dɛn lɛk fɔ go nia ɛlda dɛn. (1 Tɛsalonians 2:​7, 8) I go fayn fɔ mek wi ɔl aks wisɛf dis kwɛstyɔn, ‘Pipul dɛn sabi mi as pɔsin we bisin bɔt aw ɔda pipul dɛn de fil, as pɔsin we de gri fɔ du wetin ɔda pipul dɛn se, ɛn as pɔsin we jɛntul?’

14. Aw wi go sho se wi “rɛdi fɔ obe”?

¹⁴ “Rɛdi fɔ obe.” Di Grik wɔd we dɛn translet as “rɛdi fɔ obe” nɔ de ɛni ɔdasay na di Kristian Grik Skripchɔ dɛn. Wan masta sabi bukman se dis na wɔd we “sojaman dɛn kin yuz bɔku tɛm.” I gɛt fɔ du wit pɔsin we “izi fɔ biliv” ɛn “rɛdi fɔ du wetin dɛn tɛl am.” Pɔsin we di sɛns we Gɔd de gi de gayd kin rɛdi fɔ du wetin di Skripchɔ dɛn se. Dɛn nɔ no am as pɔsin we de disayd fɔ du sɔntin ɛn we nɔ de gri fɔ chenj pan ɔl we i si sɔntin we na tru we de agens wetin i dɔn disayd fɔ du. Bifo dat, i kwik fɔ chenj we i si klia wan na di Skripchɔ se i dɔn disayd fɔ du di rɔng tin ɔ di we aw i de tink nɔ kɔrɛkt. Na so ɔda pipul dɛn no se yu tan?

“I De Mek I Gɛt Sɔri-At ɛn Biev Fayn”

15. Wetin sɔri-at min? Wetin mek i fayn we dɛn put “sɔri-at” ɛn “biev fayn” togɛda na Jems 3:​17?

¹⁵ “I de mek i gɛt sɔri-at ɛn biev fayn.”c Sɔri-at na wan impɔtant tin we de pan di sɛns we de kɔmɔt ɔp, bikɔs da kayn sɛns de de mek pɔsin rili “gɛt sɔri-at.” Yu go notis se dɛn put “sɔri-at” ɛn “biev fayn” togɛda. Dis rili fayn, bikɔs bɔku tɛm di Baybul kin sho se sɔri-at na we pɔsin sho se i bisin bɔt ɔda pipul dɛn ɛn dis kin mek i du bɔku gud tin dɛn. Wan buk se sɔri-at na we “pɔsin de fil bad bɔt di bad tin we de apin to sɔmbɔdi ɛn tray fɔ du sɔntin fɔ ɛp am.” So pɔsin we gɛt di sɛns we Gɔd de gi de du gud ɛn bisin bɔt aw pipul dɛn de fil. I nɔ jɔs want fɔ no di tru ɛn no bɔt sɔntin, bɔt i lɛk pipul dɛn. Aw wi go sho se wi rili gɛt sɔri-at?

16, 17. (a) Apat frɔm di lɛk we wi lɛk Gɔd, wetin de mek wi du di prichin wok? Wetin mek wi de sɔri fɔ dɛn? (b) Us we dɛn wi go sho se wi rili gɛt sɔri-at?

¹⁶ Wan impɔtant we fɔ sho se wi gɛt sɔri-at na bay we wi de tɛl ɔda pipul dɛn di gud nyuz bɔt Gɔd in Kiŋdɔm. Wetin de mek wi du dis wok? Fɔs, na di lɛk we wi lɛk Gɔd. Dɔn di sɔri-at we wi gɛt fɔ ɔda pipul dɛn kin mek wi tɛl dɛn di gud nyuz. (Matyu 22:​37-39) Tide bɔku ‘pipul dɛn de we dɛn de trit bad ɛn dɛn nɔ bisin bɔt dɛn lɛk ship dɛn we nɔ gɛt shɛpad.’ (Matyu 9:​36) Dɛn lay lay shɛpad dɛn pan Gɔd biznɛs nɔ de pe atɛnshɔn to dɛn, ɛn dɛn nɔ de tɛl dɛn di tru bɔt Gɔd. Dat dɔn mek dɛn nɔ no bɔt di fayn advays dɛn we de na Gɔd in Wɔd ɔ di blɛsin dɛn we di Kiŋdɔm go briŋ na di wɔl jisnɔ. So we wi tink gud wan bɔt aw di wan dɛn we de rawnd wi nid fɔ yɛri Gɔd in wɔd, di sɔri-at we wi gɛt kin mek wi du ɔl wetin wi ebul fɔ tɛl dɛn bɔt di fayn fayn tin we Jiova want fɔ du.

¹⁷ Us ɔda we dɛn wi go sho se wi rili gɛt sɔri-at? Mɛmba Jizɔs in ɛgzampul bɔt di Samɛritan we si wan man we de travul ledɔm nia di rod, we dɛn bin dɔn tif ɛn bit. Bikɔs di Samɛritan bin gɛt sɔri-at, i “trit am fayn,” bandej in wund dɛn, ɛn kia fɔ am. (Lyuk 10:​29-37) Yu nɔ tink se pɔsin we gɛt sɔri-at de du sɔntin fɔ ɛp di wan dɛn we nid sɔntin? Di Baybul se lɛ wi “du gud to ɔlman, bɔt mɔ to di wan dɛn we wi ɔl biliv di sem tin.” (Galeshians 6:​10) Tink bɔt sɔm we dɛn aw wi kin du dis. Wan ol Witnɛs go nid transpɔt fɔ go mitin ɛn fɔ go bak na os afta mitin. Wan sista na di kɔngrigeshɔn we in man dɔn day go nid pɔsin fɔ ɛp am fɔ mek di say dɛn we dɔn pwɛl na in os. (Jems 1:​27) Pɔsin we in at pwɛl go nid sɔmbɔdi fɔ “kɔrej” am fɔ lɛ i fil fayn. (Prɔvabs 12:​25) We wi sho se wi gɛt sɔri-at dɛn we ya, wi de pruv se wi gɛt di sɛns we de kɔmɔt ɔp.

“I Nɔ De Tek Wan Pɔsin Bɛtɛ Pas Ɔda Pɔsin, I De Mek I Nɔ De Mek Ipokrit”

18. If di sɛns we de kɔmɔt ɔp de gayd wi, wetin wi fɔ tray tranga wan fɔ pul na wi at? Wetin mek?

¹⁸ “I nɔ de tek wan pɔsin bɛtɛ pas ɔda pɔsin.” If wi gɛt di sɛns we Gɔd de gi, wi nɔ go prawd bikɔs ɔf wi kɔlɔ ɔ di kɔntri we wi kɔmɔt. If da kayn sɛns de gayd wi, wi go tray tranga wan fɔ pul ɛnitin na wi at we go mek wi want fɔ tek wan pɔsin bɛtɛ pas ɔda pɔsin. (Jems 2:​9) Wi nɔ de trit pipul dɛn spɛshal bikɔs dɛn lan buk, dɛn gɛt mɔni, ɔ dɛn gɛt wok na di kɔngrigeshɔn; ɛn wi nɔ de trit wi brɔda dɛn lɛk se dɛn nɔ impɔtant, ilɛksɛf i tan lɛk se dɛn nɔ min natin. If Jiova dɔn sho se i lɛk dɛn, wisɛf fɔ si am se dɛn fit fɔ lɛ wi lɛk dɛn.

19, 20. (a) Wetin di Grik wɔd fɔ “ipokrit” min? (b) Aw wi go sho se wi ‘lɛk wisɛf lɛk aw brɔda dɛn kin lɛk dɛnsɛf ɛn nɔ gɛt wan ipokrit’? Wetin mek dis impɔtant?

¹⁹ “Nɔ de mek ipokrit.” Di Grik wɔd fɔ “ipokrit” kin min “pɔsin we de akt ple.” Trade trade, dɛn Grik ɛn Roman aktɔ dɛn bin de wɛr big maks dɛn we dɛn de akt. So dɛn bin de yuz di Grik wɔd fɔ “ipokrit” fɔ tɔk bɔt pɔsin we de mek lɛk se na so i tan we nɔto so i bi, ɔ we de ayd udat i bi. Di kayn sɛns we Gɔd de gi nɔ fɔ jɔs afɛkt di we aw wi de trit wi brɔda dɛn, bɔt i fɔ afɛkt bak di we aw wi de fil bɔt dɛn.

²⁰ Di apɔsul Pita bin se we wi “obe di tru tin dɛn,” i go mek wi ‘lɛk wisɛf lɛk aw brɔda dɛn kin lɛk dɛnsɛf, ɛn wi nɔ go gɛt wan ipokrit.’ (1 Pita 1:​22) Wi nɔ fɔ jɔs mek lɛk se wi lɛk wi brɔda dɛn. Wi nɔ de wɛr maks ɔ akt fɔ ful pipul dɛn. Di lɛk we wi lɛk wi brɔda dɛn nɔ fɔ bi ipokrit, i fɔ kɔmɔt na wi at. If wi lɛk wi brɔda dɛn dis kayn we, dɛn go trɔst wi, bikɔs dɛn go no se wi nɔ de ayd udat wi bi. We wi nɔ ipokrit, wi brɔda dɛn go fil fri fɔ kam nia wi ɛn nɔ ayd ɛnitin pan wi, ɛn i go ɛp fɔ mek wi trɔst wisɛf na di kɔngrigeshɔn.

“Du di Tin dɛn we Yu Dɔn Lan”

21, 22. (a) Aw Sɔlɔmɔn nɔ bin kip in sɛns? (b) Aw wi go kip wi sɛns? Aw wi go bɛnifit if wi du dat?

²¹ Di sɛns we Jiova de gi as gift na wan we wi fɔ kip. Sɔlɔmɔn se: “Mi pikin, . . . du di tin dɛn we yu dɔn lan ɛn tray fɔ tink gud wan.” (Prɔvabs 3:​21, NWT) I sɔri fɔ no se Sɔlɔmɔn nɔ bin du dat. I bin gɛt sɛns we i bin de obe Jiova. Bɔt leta in bɔku bɔku fɔrin wɛf dɛn mek i lɛf fɔ wɔship Jiova di rayt we. (Fɔs Kiŋ 11:​1-8) Di tin we bin apin to Sɔlɔmɔn mek wi no se if wi nɔ yuz wetin wi no di rayt we, wi nɔ go gɛt bɛtɛ bɛnifit.

²² Aw wi go kip di sɛns we de bɛnifit wi? Wi fɔ de rid di Baybul ɛn wi buk ɛn magazin dɛn we “di slev we fetful ɛn gɛt sɛns” de gi wi, ɛn wi fɔ de tray tranga wan fɔ du wetin wi de lan. (Matyu 24:​45) Wi gɛt bɔku rizin fɔ fala di sɛns we Gɔd de gi. I go mek wi layf bɛtɛ naw. I go mek wi “ol di rial layf wit tu an,” dat na, di layf we wi go gɛt insay Gɔd in nyu wɔl. (1 Timoti 6:​19) Di wan we impɔtant pas ɔl na dat, as wi de tray fɔ gɛt di sɛns we de kɔmɔt ɔp na so wi go de kam nia Jiova Gɔd we de gi sɛns.