Rɛfrɛns dɛn fɔ Layf ɛn Prichin Wok Mitin Buk
SƐPTƐMBA 6-12
DI VALYU TIN DƐN FRƆM GƆD IN WƆD | DITARƆNƆMI 33-34
“Luk to Jiova ‘di Gɔd we Nɔ De Day’ fɔ Protɛkt Yu”
it-2-E pej 51
Jɛshurɔn
Na bin impɔtant taytul fɔ di Izrɛlayt dɛn. Insay di Grik Sɛptwagɛnt Jɛshurɔn kam fɔ bi wɔd we dɛn de yuz fɔ sho se dɛn rili lɛk pɔsin ɛn dɛn bin de yuz am as “pɔsin we a rili lɛk.” Di nem “Jɛshurɔn” fɔ mɛmba di Izrɛlayt dɛn se Jiova dɔn mek agrimɛnt wit dɛn fɔ mek dɛn bi in pupil dɛn, so dɛn fɔ kɔntinyu fɔ du wetin rayt na in yay. (Dit 33:5, 26; Ayz 44:2) Dɛn bin yuz di nem Jɛshurɔn na Dyutɔrɔnɔmi 32:15 (NWT) fɔ min difrɛn tin. Bifo dɛn du tin fɔ fala di nem Jɛshurɔn we dɛn gɛt, di Izrɛlayt dɛn nɔ bin de tek kɔntrol, dɛn tɔn dɛn bak pan di wan we Mek dɛn, ɛn dɛn nɔ kɔntinyu fɔ lɛk di wan we Sev dɛn.
rr-E pej 120, di bɔks
Wetin Go Ɛp Wi fɔ Kɔntinyu fɔ Sav Jiova Bak?
Lɔng lɔng tɛm bifo Izikɛl in tɛm, di prɔfɛt Mozis bin se Jiova nɔ jɔs gɛt di pawa fɔ ɛp in pipul dɛn, bɔt i want fɔ yuz in trɛnk fɔ ɛp dɛn. Mozis bin rayt se “na PAPA GƆD de kɔba dɛn, di Gɔd we nɔ de day.” (Dit. 33:27) Yɛs, wi gɛt kɔnfidɛns se if wi tɔn to Gɔd we wi gɛt prɔblɛm dɛn we de mɔna wi, Jiova go put an ɔnda wi, es wi ɔp saful, ɛn ɛp wi fɔ sav am bak.—Izi. 37:10.
w11-E 9/15 pej 19, par. 16
Rɔn di Res ɛn Nɔ Taya
16 Jɔs lɛk Ebraam, Mozis nɔ bin liv fɔ si we Gɔd de du di tin dɛn we i bin dɔn prɔmis. We di Izrɛlayt dɛn bin de nia di Prɔmis Land, Gɔd bin tɛl Mozis se “i go si di land, bɔt in fut nɔ go mas na da land de, we in de gi di Izrɛlayt dɛn.” Dat na bikɔs bifo dis tɛm we di trangayes Izrɛlayt dɛn mek Mozis ɛn Erɔn vɛks, “dɛn nɔ bin du wetin PAPA GƆD bin want dɛn fɔ du we dɛn bin de na Mɛriba.” (Dit. 32:51, 52) Mozis bin vɛks pan di pipul dɛn ɛn kip dɛn na at? Nɔ. I bin blɛs di pipul dɛn ɛn di las wɔd we i bin tɛl dɛn na: “Di pipul dɛn na Izrɛl na pipul dɛn we [gladi]! Nɔn ɔda neshɔn nɔ tan lɛk dɛn. Na PAPA GƆD [“Jiova,” NWT] insɛf de fɛt fɔ dɛn, I de kɔba dɛn ɛn mek dɛn win dɛn fɛt dɛn!”—Dit. 33:29.
Luk Gud Wan fɔ di Valyu Tin dɛn na Gɔd in Wɔd
it-2-E pej 439, par. 3
Mozis
Mozis bin ol 120 ia di tɛm we i day. We di Baybul de tɔk bɔt di trɛnk we i bin gɛt bifo i day, i se: “I bin de si gud gud wan ɛn i bin stil gɛt in trɛnk.” Jiova bin bɛr am na say we nɔbɔdi nɔ no te tide. (Dit 34:5-7) Sɔntɛm i bin du dat fɔ mek di Izrɛlayt dɛn nɔ put an pan lay lay wɔship ɛn mek say fɔ de wɔship pantap Mozis in grev. I go bi se di Dɛbul bin want fɔ yuz Mozis in bɔdi fɔ da kayn tin de, bikɔs Jud we na bin disaypul ɛn Jizɔs in stɛp-brɔda rayt se: “We Maykɛl, we na di enjɛl dɛn edman, bin de agyu wit di Dɛbul bɔt Mozis in bɔdi, i nɔ bin gɛt maynd fɔ jɔj di Dɛbul ɛn yuz bad wɔd pan am, bifo dat, i se: ‘Mek Jiova jɔj yu.’” (Jud 9) We Jɔshwa bin de lid di Izrɛlayt dɛn bifo dɛn krɔs fɔ go na Kenan, dɛn bin munin fɔ Mozis fɔ 30 dez.—Dit 34:8.
SƐPTƐMBA 13-19
DI VALYU TIN DƐN FRƆM GƆD IN WƆD | JƆSHWA 1-2
“Wetin Yu Go Du fɔ Mek Yu Go Bifo?”
w13-E 1/15 pej 8, par. 7
Gɛt Maynd Bikɔs Jiova De wit Yu
7 Fɔ gɛt maynd fɔ du wetin Gɔd want, wi fɔ stɔdi in Wɔd ɛn aplay wetin wi de lan. Na dat bin mek Gɔd tɛl Jɔshwa we tek Mozis in ples se: “Jɔs gɛt maynd ɛn tinap tranga wan, ɛn tek tɛm du ɔl wetin de na di Lɔ we Mozis mi savant bin kɔmand yu. . . . Yu nɔ fɔ stɔp fɔ tɔk bɔt dis buk we gɛt di Lɔ ɛn yu fɔ rid am ɛn tek tɛm tink gud gud wan bɔt am de ɛn nɛt, so dat yu go tek tɛm du ɔl wetin rayt insay de, ɛn dat go mek yu go bifo ɛn yu go du tin wit sɛns.” (Jɔs. 1:7, 8, NWT) Jɔshwa bin fala da advays de ɛn ‘i bin de go bifo pan ɔl wetin i bin de du.’ If wisɛf du di sem tin, wi go gɛt maynd ɛn go bifo pan di wok we wi de du fɔ Gɔd.
w13-E 1/15 pej 11, par. 20
Gɛt Maynd Bikɔs Jiova De wit Yu
20 I nɔ izi fɔ mek wi liv wi layf di we aw Gɔd want bikɔs wi de gɛt prɔblɛm dɛn na dis wikɛd wɔl. Bɔt nɔto wi wangren de. Gɔd de wit wi. Ɛn in Pikin sɛf we de oba di Kɔngrigeshɔn de wit wi. Ɛn wi gɛt wi kɔmpin Jiova Witnɛs dɛn we pas 7,000,000 we de ɔlsay na di wɔl. So lɛ wi kɔntinyu fɔ sho se wi gɛt fet, prich di gud nyuz ɛn kɔntinyu fɔ mɛmba wi ia tɛks fɔ 2013 we se: “Gɛt maynd ɛn tinap tranga wan . . . Jiova yu Gɔd de wit yu”—Jɔshwa 1:9, NWT.
Luk Gud Wan fɔ di Valyu Tin dɛn na Gɔd in Wɔd
w04-E 12/1 pej 9, par. 1
Men Pɔynt dɛn Frɔm di Baybul Buk we Nem Jɔshwa
2:4, 5—Wetin mek Reab ful di man dɛn we di kiŋ bin sɛn fɔ luk fɔ di spay dɛn? Reab bin risk in layf fɔ protɛkt di spay dɛn bikɔs i gɛt fet pan Jiova. So na dat mek i nɔ bin nid fɔ tɛl di man dɛn usay di spay dɛn de bikɔs dɛn bin want fɔ du bad to Gɔd in pipul dɛn. (Matyu 7:6; 21:23-27; Jɔn 7:3-10) Infakt, na ‘di tin dɛn we Reab du mek Gɔd tɔk se insɛf na pɔsin we de du wetin rayt.’ Ɛn wan pan dɛn tin dɛn na we i bin ful di man dɛn we di kiŋ sɛn.—Jems 2:24-26.
SƐPTƐMBA 20-26
DI VALYU TIN DƐN FRƆM GƆD IN WƆD | JƆSHWA 3-5
“Jiova De Blɛs di Tin dɛn we Wi De Du we De Sho se Wi Gɛt Fet”
it-2-E pej 105
Jɔdan
Bɔku tɛm, di say na di Jɔdan we de dɔŋ di Si na Galili kin dip fɔ lɛk 1 to 3 mita (3 to 10 ft) ɛn i kin wayd fɔ lɛk 27 to 30 mita (90 to 100 ft). Bɔt insay ren sizin, di Jɔdan kin pas di say we i kin stɔp so dat kin mek i dip ɛn wayd mɔ. (Jɔs 3:15) If di wata ful-ɔp i nɔ go sef fɔ mek di Izrɛlayt man dɛn, uman dɛn, ɛn pikin dɛn krɔs di Jɔdan mɔ if na nia Jɛriko dɛn fɔ krɔs. Di wata kin rili rɔf ɛn dɛn biɛn tɛm ya i kin go wit di wan dɛn we kin go was de. Bɔt Jiova yuz mirekul fɔ mek di Jɔdan dray ɛn mek di Izrɛlayt dɛn krɔs na dray grɔn. (Jɔs 3:14-17) Ɛn afta lɔng lɔng tɛm, di sem kayn mirekul bin apin wan tɛm fɔ Ilayja we i bin de wit Ilaysha ɛn wan tɛm bak we Ilaysha in wan bin de.—2Ki 2:7, 8, 13, 14.
w13-E 9/15 pej 16, par. 17
Mek Jiova in Lɔ bi di Tin we De Mek Yu Gladi
17 We wi du tin we de sho se wi gɛt fet, aw dat de ɛp wi abop pan Jiova? Lɛ wi si di akawnt bɔt aw di Izrɛlayt dɛn bin go insay di Prɔmis Land. Jiova bin tɛl di prist dɛn we bin ol di agrimɛnt bɔks fɔ waka go insay di Jɔdan Riva. Bɔt we di pipul dɛn de go nia, dɛn si se di wata ful-ɔp bikɔs ɔf di ren. Wetin di Izrɛlayt dɛn go du? Dɛn go mek tɛnt dɛn nia di wata ɛn wet fɔ sɔm wik dɛn fɔ pas ɔ wet fɔ tɛm we lɔng pas dat te di wata go dɔŋ? Nɔ, dɛn bin abop pan Jiova ɛn du wetin i tɛl dɛn fɔ du. Wetin na bin di rizɔlt? Di akawnt se: As “di man dɛn we de mek sakrifays fɔ pipul sin . . . put dɛn fut insay di wata,” di wata lɛf fɔ rɔn. Ɛn “di man dɛn we de mek sakrifays fɔ pipul sin we bin tot PAPA GƆD in Ak ɔf di Kɔnvinant, bin tinap na di dray grɔn insay Riva Jɔdan te ɔl di pipul dɛn krɔs dɔn.” (Jɔs. 3:12-17,) Imajin aw di pipul dɛn bin fil we dɛn si di wata we bin rɔf stɔp fɔ rɔn! Fɔ tru, we di Izrɛlayt dɛn abop pan Jiova ɛn du wetin i tɛl dɛn fɔ du, dat bin mek dɛn gɛt mɔ fet.
w13-E 9/15 pej 16, par. 18
Mek Jiova in Lɔ bi di Tin we De Mek Yu Gladi
18 Na tru se Jiova nɔ de pafɔm dɛn kayn mirekul dɛn de fɔ in pipul dɛn tide, bɔt i de blɛs dɛn we dɛn du tin dɛn we de sho se dɛn gɛt fet. Gɔd de yuz in oli spirit fɔ ɛp dɛn fɔ prich bɔt di Kiŋdɔm ɔlsay na di wɔl. Jiova in men Witnɛs we na Jizɔs Krays we bin dɔn gɛt layf, tɛl in disaypul dɛn se i go de wit dɛn fɔ du dis impɔtant wok: “So, una go ɛn mek pipul dɛn bi mi disaypul na ɔl di neshɔn dɛn . . . A de wit una ɔltɛm te di tɛm want fɔ dɔn.” (Mat. 28:19, 20) Bɔku Jiova Witnɛs dɛn we bin de shem ɔ fred kin tɔk se na Gɔd in spirit dɔn ɛp dɛn fɔ gɛt maynd fɔ tɔk to strenja dɛn we dɛn kin mit na fil savis.—Rid Sam 119:46; 2 Kɔrintians 4:7.
Luk Gud Wan fɔ di Valyu Tin dɛn na Gɔd in Wɔd
w04-E 12/1 pej 9, par. 2
Men Pɔynt dɛn Frɔm di Baybul Buk we Nem Jɔshwa
5:14, 15—Udat na “di kɔmanda fɔ PAPA GƆD [“Jiova,” NWT] in ami”? I go mɔs bi se di kɔmanda we bin go ɛnkɔrej Jɔshwa we dɛn bigin fɔ fɛt fɔ tek di Prɔmis Land na “di Wɔd,” dat na Jizɔs Krays we i bin de na ɛvin bifo i kam na di wɔl. (Jɔn 1:1; Daniɛl 10:13) We wi no se Jizɔs Krays we gɛt pawa de wit Gɔd in pipul dɛn tide as dɛn de du Gɔd in wok, dat de rili mek wi gɛt maynd!
SƐPTƐMBA 27–ƆKTOBA 3
DI VALYU TIN DƐN FRƆM GƆD IN WƆD | JƆSHWA 6-7
“Una Pul Una Yay pan Tin dɛn we Nɔ Fayn”
w10-E 4/15 pej 20, par. 5
Una Pul Una Yay pan Tin dɛn we Nɔ Fayn!
5 Afta lɔng tɛm dɔn pas, wan Izrɛlayt we nem Ekan bin alaw in yay fɔ mek i tif sɔm tin dɛn we dɛn bin go kapchɔ Jɛriko. Gɔd bin tɛl dɛn se dɛn nɔ fɔ tek ɛnitin we dɛn fɔ dɔnawe wit, pas di valyu tin dɛn we dɛn fɔ tek fɔ kip na Jiova in os. Jɔshwa bin wɔn di Izrɛlayt dɛn se: “Una nɔ go nia ɛnitin we fɔ dɔnawe wit so dat una nɔ go want” ɛnitin we de na di siti ɛn tek am. We Ekan nɔ bin obe, di pipul dɛn na Eay bin win di Izrɛlayt dɛn pan fɛt ɛn sɔm pan dɛn bin day. Ekan nɔ bin gri fɔ tɔk se i dɔn tif pas we Jiova mek dɛn no se na in tif. Ekan bin se “na we [i] si” di tin dɛn “nain in at go de, so [i] tek dɛn.” Di tin we in yay bin want mek bad tin apin to in ɛn “ɔltin we i gɛt.” (Jɔs. 6:18, 19, NWT; 7:1-26) Ekan bin alaw in at fɔ mek i want tin dɛn we i nɔ bin fit fɔ gɛt.
w97-E 8/15 pej 28, par. 2
Wetin Mek Wi Fɔ Ripɔt Bad Tin?
Wan rizin na bikɔs i de ɛp fɔ kip di kɔngrigeshɔn klin. Jiova na klin Gɔd ɛn i oli. I want ɔl in savant dɛn fɔ wɔship am klin we ɛn fɔ liv klin layf. In Wɔd di Baybul tɛl wi se: “As pikin dɛn we de obe, una lɛf fɔ alaw di tin dɛn we una bin want fɔ du di tɛm we una nɔ bin no Gɔd, fɔ shep una, bɔt una fɔ oli pan ɔltin we una de du, jɔs lɛk di Oli Wan we kɔl una, bikɔs dɛn bin dɔn rayt se: ‘Una fɔ oli, bikɔs a oli.’” (1 Pita 1:14-16) Pipul dɛn we de liv dɔti layf ɔ we nɔ de du wetin rayt kin mek di Kɔngrigeshɔn nɔ klin ɛn Jiova nɔ kin gladi wit di wan ol Kɔngrigeshɔn, pas dɛn du sɔntin bɔt am ɔ dɛn pul di pɔsin na di Kɔngrigeshɔn.—Luk Jɔshwa, chapta 7.
w10-E 4/15 pej 21, par. 8
Una Pul Una Yay pan Tin dɛn we Nɔ Fayn!
8 Di tin dɛn we di yay want ɛn di tin dɛn we di bɔdi want kin ambɔg tru Kristian dɛn tide. Na dat mek Gɔd in Wɔd ɛnkɔrej wi se wi fɔ kɔntrol wisɛf we i kam pan wetin wi de wach ɛn wetin wi want. (1 Kɔ. 9:25, 27; rid 1 Jɔn 2:15-17.) Job we bin de du wetin rayt bin no aw di tin dɛn we wi de si gɛt sɔntin fɔ du wit di tin dɛn we wi want. I bin se: “Mi ɛn mi yay dɔn mek wanwɔd; aw a go se a de luk vajin gyal naw?” (Job 31:1) Job nɔ bin jɔs mekɔp in maynd nɔ fɔ tɔch uman we we nɔ fayn, bɔt i nɔ bin gri fɔ ivin tink bɔt tin lɛk dat. Jizɔs bin tɔk bɔt wetin mek i nɔ fayn fɔ tink bɔt mami ɛn dadi biznɛs di we aw Gɔd nɔ want we i se: “Ɛnibɔdi we kɔntinyu fɔ luk uman we nɔto in wɛf, te i gɛt filin fɔ am, dɔn ɔlrɛdi du mami ɛn dadi biznɛs wit am na in at.”—Mat. 5:28.
Luk Gud Wan fɔ di Valyu Tin dɛn na Gɔd in Wɔd
w15-E 11/15 pej 13, par. 2 ɛn par. 3
Kwɛstyɔn dɛn we Pipul dɛn Kin Aks
Trade trade, na bin kɔmɔn tin fɔ mek di wan dɛn we de atak di siti sɔrawnd am. Ilɛk aw lɔng dɛn sɔrawnd di siti, di wan dɛn we win di fɛt kin tek di prɔpati dɛn ɛn ɛni it we lɛf. Bɔt di wan dɛn we de dig fɔ stɔdi bɔt pipul dɛn we bin de trade bin fɛn bɔku it usay Jɛriko bin de. Biblical Archaeology Review bin tɔk se: “Di tin we dɛn fɛn bɔku na Jɛriko apat frɔm kle tin dɛn na wit . . . Dis na tin we dɛn nɔ kin si so nɔmɔ we dɛn de dig fɔ stɔdi bɔt tin dɛn na Palestayn. Sɔntɛn dɛn go si wan ɔ tu ja we gɛt wit, bɔt fɔ si bɔku bɔku wit lɛk dis wan na tin we nɔ kin apin so nɔmɔ.”
Frɔm wetin de na di Baybul, di Izrɛlayt dɛn bin gɛt gud rizin nɔ fɔ tek di wit we bin de na Jɛriko. Jiova bin dɔn tɛl dɛn nɔ fɔ tek am. (Jɔs. 6:17, 18) Di Izrɛlayt dɛn bin atak insay ren sizin, jɔs afta we dɛn avɛst so wit bin bɔku. (Jɔs. 3:15-17; 5:10) Bikɔs bɔku wit bin lɛf na Jɛriko, dat sho se di Izrɛlayt dɛn bin jɔs sɔrawnd di siti fɔ shɔt tɛm jɔs lɛk aw di Baybul tɔk.
ƆKTOBA 4-10
DI VALYU TIN DƐN FRƆM GƆD IN WƆD | JƆSHWA 8-9
“Lɛsin dɛn we Wi Kin Lan Frɔm di Akawnt bɔt di Gibyɔnayt Dɛn”
it-1-E pej 930 ɛn pej 931
Gibyɔn
Wetin Apin Bitwin Dɛn ɛn Jɔshwa. Insay Jɔshwa in tɛm, na di Avayt dɛn bin de na Gibyɔn ɛn na bin wan pan di sɛvin Kenanayt neshɔn dɛn we dɛn fɔ dɔnawe wit. (Dit 7:1, 2; Jɔs 9:3-7) Dɛn bin de kɔl di Gibyɔnayt dɛn Amɔrayt dɛn, ɛn i tan lɛk se na so dɛn bin de kɔl di Kenanayt dɛn. (2Sa 21:2; luk Jɛn 10:15-18; 15:16.) Di Gibyɔnayt dɛn nɔ bin tan lɛk di ɔda Kenanayt dɛn, dɛn bin no se pan ɔl we dɛn gɛt bɔku sojaman dɛn ɛn big siti, di Izrɛlayt dɛn go win dɛn bikɔs Jiova bin de fɛt fɔ dɛn. So afta dɛn dɔnawe wit Jɛriko ɛn Eay, di man dɛn na Gibyɔn we bin tinap fɔ di tri Avayt siti dɛn we na Kifayra, Biɛrɔt ɛn Kiriath-jiarim (Jɔs 9:17), bin sɛn mɛsej to Jɔshwa na Gilgal fɔ lɛ dɛn mek pis. Di wan dɛn we di Gibyɔnayt dɛn sɛn bin wɛr chɛr chɛr klos ɛn sandal, dɛn wayn bag bin bɔs, dɛn bag dɛn bin ol, ɛn dɛn bin gɛt dray bred. Dɛn bin du dis fɔ mek i tan lɛk se dɛn kɔmɔt fa, we min se dɛn nɔ de pan di neshɔn dɛn we di Izrɛlayt dɛn fɔ dɔnawe wit. Dɛn bin no se na Jiova bin de biɛn di tin dɛn we bin apin na Ijipt ɛn di tin dɛn we apin to di Amorayt dɛn kiŋ dɛn we na Sayɔn ɛn Ɔg. Dɛn du tin wit sɛns we dɛn nɔ bin tɔk bɔt wetin apin na Jɛriko ɛn Eay, bikɔs da nyuz de nɔ fɔ dɔn rich dɛn bifo dɛn lɛf fɔ kam, dat na bikɔs dɛn se dɛn “kɔmɔt na wan fawe kɔntri.” Di Izrɛlayt bigman dɛn bin wach dɛn tin dɛn ɛn mek agrimɛnt wit dɛn se dɛn nɔ go kil dɛn.—Jɔs 9:3-15.
w11-E 11/15 pej 8, par. 14
“Nɔ Abop pan Yu Yon Sɛns”
14 Bikɔs wi ɔl nɔ pafɛkt, ivin ɛlda dɛn we gɛt ɛkspiriɛns nɔ fɔ fɔgɛt fɔ abop pan Jiova we dɛn wan disayd fɔ du sɔntin. Tink bɔt wetin Jɔshwa we bin tek Mozis in ples fɔ lid di Izrɛlayt dɛn, ɛn di bigman dɛn na Izrɛl bin du we di Gibyɔnayt dɛn ful dɛn ɛn mek lɛk se dɛn kɔmɔt na wan kɔntri we de fa. Jɔshwa ɛn di bigman dɛn nɔ bin aks fɔ no wetin Jiova tink bifo dɛn mek pis ɛn agrimɛnt wit di Gibyɔnayt dɛn. Pan ɔl we i bi se Jiova bin sɔpɔt di agrimɛnt, i mek shɔ se dɛn rayt di tin we dɛn du na di Baybul fɔ mek wi lan frɔm am.—Jɔs. 9:3-6, 14, 15.
w04-E 10/15 pej 18, par. 14
“Go Luk Ɔl di Land”
14 Di wan dɛn we dɛn bin sɛn bin se: Dɛn “kɔmɔt na wan fawe kɔntri. Dɛn kam fɔseka PAPA GƆD [“Jiova,” NWT].” (Jɔshwa 9:3-9) Dɛn klos dɛn ɛn dɛn it dɛn bin mek i tan lɛk se dɛn kɔmɔt fa, bɔt di Gibyɔnayt dɛn nɔ bin de fa, dɛn bin de lɛk 20 mayl [30 km] frɔm Gilgal. Bikɔs Jɔshwa ɛn di bigman dɛn bin biliv, dɛn bin mek agrimɛnt wit Gibyɔn ɛn di siti dɛn we bin de nia Gibyɔn. Fɔ se di Gibyɔnayt dɛn bin du dis jɔs fɔ mek dɛn nɔ kil dɛn? Nɔ, di tin we dɛn du sho se dɛn bin want fɔ mek di Izrɛlayt dɛn Gɔd gladi fɔ dɛn. Jiova bin gri fɔ mek di Gibyɔnayt dɛn “kɔt wud ɛn gɛt wata fɔ . . . in os,” ɛn fɔ briŋ faya wud na di ɔlta fɔ mek sakrifays. (Jɔshwa 9:11-27) Di Gibyɔnayt dɛn bin kɔntinyu fɔ sho se dɛn rɛdi fɔ du smɔl smɔl wok dɛn fɔ Jiova. I go bi se dɛn bin de wit di Nɛtinim dɛn we kɔmɔt na Babilɔn ɛn dɛn bin de wok na di tɛmpul we dɛn bil am bak. (Ɛzra 2:1, 2, 43-54; 8:20) Wi kin falamakata di fayn we aw dɛn biev we wi tray fɔ gɛt pis wit Gɔd ɛn rɛdi fɔ du smɔl smɔl wok dɛn fɔ am.
Luk Gud Wan fɔ di Valyu Tin dɛn na Gɔd in Wɔd
it-1-E pej 1030
Ɛng
Insay di lɔ we Jiova bin gi di Izrɛlayt dɛn, dɛn kin ɛng sɔm kriminal dɛn pan tik afta dɛn kil dɛn fɔ sho se “PAPA GƆD put swɛ pan dayman we ɛŋ na tik.” Dɛn bin de ɛng di bɔdi fɔ mek ɔlman si ɛn nɔ du di sem tin. We dɛn ɛng dayman na tik, dɛn fɔ pul am ɛn bɛr am bifo nɛt kam bikɔs if dɛn lɛf am de ol nɛt dat go mek di land we Gɔd bin dɔn gi di Izrɛlayt dɛn dɔti. (Dit 21:22, 23) Di Izrɛlayt dɛn bin de fala dis lɔ ilɛk di wan we dɛn kil nɔto Izrɛlayt.—Jɔs 8:29; 10:26, 27.
ƆKTOBA 11-17
DI VALYU TIN DƐN FRƆM GƆD IN WƆD | JƆSHWA 10-11
“Jiova Fɛt fɔ di Izrɛlayt Dɛn”
it-1-E pej 50
Adoni-zidɛk
Di kiŋ we bin de na Jɛrusalɛm di tɛm we di Izrɛlayt dɛn tek di Prɔmis Land. Adoni-zidɛk jɔyn ɔda smɔl kiŋdɔm dɛn we bin de na di Wɛst pat na di Jɔdan fɔ stɔp Jɔshwa ɛn in sojaman dɛn. (Jɔs 9:1-3) Bɔt di Avayt dɛn we bin de na Gibyɔn bin mek pis wit Jɔshwa. Fɔ mek ɔda pipul dɛn nɔ jɔyn dɛn ɛnimi, Adoni-zidɛk bin mek 4 pan di Amorayt kiŋ dɛn jɔyn am ɛn dɛn bin sɔrawnd Gibyɔn fɔ fɛt dɛn. Di we aw Jɔshwa bin ɛp di Gibyɔnayt dɛn ɛn aw i win di sojaman dɛn we kam togɛda bin mek di fayv kiŋ dɛn rɔnawe go na Makida usay dɛn bin fasin na wan kev. Na Jɔshwa insɛf bin kil Adoni-zidɛk ɛn di ɔda 4 kiŋ dɛn bifo dɛn sojaman dɛn ɛn ɛng dɛn pan tik. Leta, dɛn bin pul dɛn bɔdi ɛn put dɛn na di kev usay dɛn bin ayd ɛn na de dɛn bɛr dɛn.—Jɔs 10:1-27.
it-1-E pej 1020
Aysblɔk
Jiova Yuz Am. Aysblɔk na wan pan di tin dɛn we Jiova bin de yuz sɔntɛnde fɔ mek wetin i tɔk bi ɛn fɔ sho in pawa. (Sam 148:1, 8; Ayz 30:30) Di fɔstɛm we di Baybul tɔk bɔt aysblɔk na we i tɔk bɔt di nɔmba sɛvin bad tin we bin apin trade na Ijipt we bin pwɛl di plant dɛn, tik dɛn, kil mɔtalman ɛn animal dɛn we bin de na do, bɔt natin nɔ bin apin to di Izrɛlayt dɛn we bin de na Goshɛn. (Ɛks 9:18-26; Sam 78:47, 48; 105:32, 33) Leta, we di Izrɛlayt dɛn bin de na di Prɔmis land, di tɛm we Jɔshwa de lid dɛn we dɛn bin go fɔ ɛp di Gibyɔnayt dɛn we fayv Amorayt kiŋ dɛn bin go fɔ fɛt dɛn, Jiova bin yuz aysblɔk fɔ atak di Amorayt dɛn. Da de de di wan dɛn we di aysblɔk kil bin bɔku pas di wan dɛn we di Izrɛlayt dɛn kil.—Jɔs 10:3-7, 11.
w04-E 12/1 pej 11, par. 1
Men Pɔynt dɛn Frɔm di Baybul Buk we Nem Jɔshwa
10:13—Aw dis strenj tin pɔsibul? “Wetin de we [Jiova] nɔ ebul du,” in we mek di ɛvin ɛn di wɔl? (Jɛnɛsis 18:14) If Jiova want i kin kɔntrol di we aw di wɔl de muv ɛn mek i tan lɛk se di san ɛn di mun tinap wanples to pɔsin we tinap na di wɔl de wach dɛn. Ɔ i kin mek di wɔl ɛn di mun stil kɔntinyu for muv lɛk aw dɛn kin muv, bɔt stil mek di mun ɛn di san kɔntinyu fɔ shayn. Ilɛk aw i bi, “tin nɔ bi lɛk dat wande” frɔm we mɔtalman dɔn de na de wɔl.—Jɔshwa 10:14.
Luk Gud Wan fɔ di Valyu Tin dɛn na Gɔd in Wɔd
w09-E 3/15 pej 32, par. 5
Kwɛstyɔn dɛn we Pipul dɛn Kin Aks
Bikɔs di Baybul tɔk bɔt sɔm buk dɛn ɛn dɛn bin de yuz dɛn as rɛfrɛns nɔ fɔ mek wi fil se Gɔd in spirit bin de wit di wan dɛn we rayt dɛn. Bɔt, Jiova Gɔd dɔn mek dɛn kip ɔl di tin dɛn we dɛn rayt ɛn “PAPA GƆD in Wɔd go tinap sote go.” (Ayz. 40:8) Fɔ tru, wetin Jiova disayd fɔ mek dɛn rayt insay di 66 Baybul buk dɛn na dɛn wi nid fɔ “ebul ɛn rili rɛdi fɔ du ɔlkayn gud wok.”—2 Ti. 3:16, 17.
ƆKTOBA 18-24
DI VALYU TIN DƐN FRƆM GƆD IN WƆD | JƆSHWA 12-14
“Fala Jiova wit Ɔl Yu At”
w04-E 12/1 pej 12, par. 2
Men Pɔynt dɛn Frɔm di Baybul Buk we Nem Jɔshwa
14:10-13. Pan ɔl we Kelɛb bin ol 85 ia, i aks fɔ wan asaynmɛnt we bin at, dat na fɔ pul di pipul dɛn na Ibrɔn. Na di Anakim dɛn we na man dɛn we bin ay ay ɛn gɛt trɛnk bin de de. Jiova bin ɛp dis man we sabi fɛt fɔ win, ɛn Ibrɔn bin bi wan pan di siti dɛn we pɔsin kin rɔn go if i mistek kil pɔsin. (Jɔshwa 15:13-19; 21:11-13) Kelɛb in ɛgzampul de ɛp wi nɔ fɔ fred fɔ du wok dɛn na di ɔganayzeshɔn we tranga.
w06-E 10/1 pej 18, par. 11
We Wi Fred Gɔd ɛn Gɛt Fet, Dat De Mek Wi Gɛt Maynd
11 Dis kayn fet nɔ kin jɔs de wansay. I de gro as wi de du di tin dɛn we wi de lan, “si” di bɛnifit we wi de gɛt we Jiova de ansa wi prea dɛn, ɛn we wi de si ɔda we dɛn we i de dayrɛkt wi. (Sam 34:8; 1 Jɔn 5:14, 15) Wi gɛt gud rizin fɔ biliv se Jɔshwa ɛn Kelɛb dɛn fet bin kɔntinyu fɔ gro we dɛn tes ɛn si di gud tin dɛn we Gɔd bin de du fɔ dɛn. (Jɔshwa 23:14) Tink bɔt dɛn pɔynt dɛn ya: Dɛn nɔ bin day insay di 40 ia we dɛn bin de waka na di wildanɛs jɔs lɛk aw Gɔd bin dɔn prɔmis dɛn. (Di Nɔmba Dɛm 14:27-30; 32:11, 12) Dɛn bin gɛt big wok insay di siks ia we dɛn bin de fɛt fɔ tek di land na Kenan. Dɔn, dɛn bin ɛnjɔy lɔng layf ɛn wɛlbɔdi ɛn dɛn bin gɛt dɛn yon prɔpati dɛn. Jiova de rili blɛs di wan dɛn we gɛt maynd ɛn we de kɔntinyu fɔ sav am fetful wan!—Jɔshwa 14:6, 9-14; 19:49, 50; 24:29.
Luk Gud Wan fɔ di Valyu Tin dɛn na Gɔd in Wɔd
it-1-E pej 902 ɛn pej 903
Giba
Jiova bin ad ‘Giba siti’ to di wan we i bin gi di Izrɛlayt dɛn insay Jɔshwa in tɛm. (Jɔs 13:1-5) Sɔm pipul dɛn we de fɛn fɔlt wit wetin di Baybul se dɔn tɔk se dis nɔto tru, bikɔs di siti na Giba bin de fa na di nɔt say na Izrɛl (c. 100 km [60 mi] Nɔt pat na Dan) ɛn sɔntɛm i nɔ ɛva bi di Izrɛlayt dɛn yon. Sɔm masta sabi bukman dɛn se di orijinal Ibru wɔd dɛn we bin de na dis vas we bin dɔn damej, go dɔn bi “di land we bin de nia Libanɔn” ɔ ‘i go te rich di Gibalayt dɛn bɔda.’ Bɔt i fayn fɔ mɛmba se di prɔmis we Jiova bin gi na Jɔshwa 13:2-7 bin gɛt kɔndishɔn. So i go bi se di Izrɛlayt dɛn nɔ bin ɛva gɛt di land na Giba bikɔs dɛn nɔ bin de obe.—Luk Jɔs 23:12, 13.
ƆKTOBA 25-31
DI VALYU TIN DƐN FRƆM GƆD IN WƆD | JƆSHWA 15-17
“Protɛkt Yu Prɔpati we Gɛt Valyu”
it-1-E pej 1083, par. 3
Ibrɔn
As di Izrɛlayt dɛn de kɔntinyu fɔ fɛt na di sawt pat na Kenan, dɛn bin kil di wan dɛn we bin de na Ibrɔn ɛn dɛn kiŋ (i go bi se na di wan we rul afta Oham). (Jɔs 10:36, 37) Pan ɔl we di Izrɛlayt dɛn bin win di Kenanayt dɛn, i bin tan lɛk se dɛn nɔ bin kɔntinyu fɔ de na di land we dɛn dɔn gɛt fɔ protɛkt am. So i tan lɛk se we di Izrɛlayt dɛn bin de fɛt ɔdasay, di Anakim dɛn bin kam bak na Ibrɔn na dat mek Kelɛb (ɔ Juda in pikin dɛn we Kɛlɛb bin de oba) bin nid fɔ fɛt fɔ gɛt di siti bak. (Jɔs 11:21-23; 14:12-15; 15:13, 14; Jɔj 1:10) Na Kelɛb we kɔmɔt na Juda in trayb bin gɛt Ibrɔn, bɔt leta i bin kam fɔ bi siti we pɔsin kin rɔn go if i mistek kil pɔsin. Na bin tɔŋ bak usay di prist dɛn bin de. Bɔt di say dɛn fɔ plant ɛn di vilej dɛn na bin Kelɛb in famili prɔpati.—Jɔs 14:13, 14; 20:7; 21:9-13.
it-1-E pej 848
Wok bay Fos
Insay di tɛm we dɛn rayt di Baybul, na bin kɔmɔn tin fɔ mek di wan dɛn we win fɛt mek di pipul dɛn we lɔs bi dɛn slev ɛn wok fɔ dɛn bay fos. (Dit 20:11; Jɔs 16:10; 17:13; Ɛst 10:1; Ayz 31:8; Lam 1:1) Dɛn bin de fos di Izrɛlayt slev dɛn we bin de ɔnda di Ijipshian chif dɛn we nɔ bin de trit dɛn fayn fɔ wok ɛn na dɛn bin bil Paytɔn ɛn Ramsis. (Ɛks 1:11-14) Dɔn, we di Izrɛlayt dɛn go na di Prɔmis Land, bifo dɛn du wetin Jiova tɛl dɛn fɔ du ɛn drɛb ɔl di Kenanayt dɛn na di land ɔ kil dɛn, na fos dɛn fos dɛn fɔ du slev wok. Dis tin we di Izrɛlayt dɛn du bin ambɔg dɛn ɛn mek dɛn put an pan lay lay wɔship. (Jɔs 16:10; Jɔj 1:28; 2:3, 11, 12) Kiŋ Sɔlɔmɔn bin kɔntinyu fɔ mek di Kenanayt dɛn pikin dɛn we na di Amorayt dɛn, di Itati dɛn, di Pɛrizayt dɛn, di Ayvayt dɛn, ɛn di Jɛbyusayt dɛn kɔntinyu fɔ du slev wok.—1Ki 9:20, 21.
it-1-E pej 402, par. 3
Kenan
Pan ɔl we bɔku pan di Kenanayt dɛn nɔ bin day di tɛm we di Izrɛlayt dɛn bin fɛt dɛn ɛn dɛn nɔ gri fɔ go ɔnda di Izrɛlayt dɛn, wi kin stil se ɔl wetin Jiova “bin dɔn prɔmis di Izrɛlayt dɛn fɔstɛmpapa dɛm se [i] go gi dɛn di land” bin apin ɛn “[i] . . . mek dɛn ɛnjɔy pis na di land we i . . . gi dɛn.” “PAPA GƆD [“Jiova,” NWT] bin mek plɛnti prɔmis dɛn to Izrɛl ɛn i nɔ pwɛl nɔn.” (Jɔs 21:43-45) Ɔl di Izrɛlayt dɛn ɛnimi dɛn we bin de arawnd dɛn bin de fred dɛn so dɛn nɔ bin ebul fɔ du di Izrɛlayt dɛn ɛnitin. Gɔd bin dɔn se i “go tek [in] tɛm fɔ drɛb” di Kenanayt dɛn so dat di wayd animal dɛn nɔ go bɔku kwik kwik wan bikɔs di land ɛmti. (Ɛks 23:29, 30; Dit 7:22) Pan ɔl we di Kenanayt dɛn bin gɛt bɔku pawaful tin dɛn fɔ fɛt lɛk wɔ chariɔt dɛn we gɛt bled, if di Izrɛlayt dɛn nɔ bin ebul fɔ gɛt sɔm land dɛn we Jiova bin dɔn prɔmis dɛn, nɔto bikɔs Jiova nɔ ebul du wetin i bin prɔmis bɔt i go bi di Izrɛlayt dɛn fɔlt. (Jɔs 17:16-18; Jɔj 4:13) Ɛn di Baybul tɛl wi se di tɛm dɛn we dɛn bin win di Izrɛlayt dɛn pan fɛt na bikɔs dɛn nɔ bin fetful to Jiova.—Nɔm 14:44, 45; Jɔs 7:1-12.
Luk Gud Wan fɔ di Valyu Tin dɛn na Gɔd in Wɔd
w15-E 7/15 pej 32
Yu Bin No?
Fɔ se bɔku tik dɛn bin de na Izrɛl lɛk aw di Baybul se?
Di Baybul tɛl wi se sɔnsay dɛn na di Prɔmis Land na bin fɔrɛst ɛn tik dɛn bin “bɔku” de. (1 Ki. 10:27; Jɔs. 17:15, 18) Bɔt we sɔm pipul dɛn we de dawt de si se tik dɛn nɔ de bɔku say dɛn na Izrɛl tide, dat de mek dɛn wɔnda if tik dɛn bin ɛva de de.
Di buk we nem Life in Biblical Israel tɔk se “fɔrɛst dɛn we bin de trade na Izrɛl bin big pas di wan dɛn we de de naw.” Di nachɔral tik dɛn we bin bɔku na di land na bin tik dɛn lɛk Alɛpɔ payn (Pinus halepensis), ɛva grin ok (Quercus calliprinos), ɛn tɛrɛbin (Pistacia palaestina). Shɛfila we na di say usay di il dɛn de bitwin di mawntin dɛn ɛn di Mɛditarenian Kɔst bin gɛt bɔku sikamɔ fig.
Di buk we nem Plants of the Bible bin tɔk se naw bɔku say dɛn na Izrɛl nɔ gɛt wan tik. Wetin mek dis apin? We di buk de ɛksplen aw i apin sɔml smɔl i bin se: “Mɔtalman dɛn dɔn kɔntinyu fɔ ambɔg di we aw di tik dɛn bin de na di land bikɔs dɛn want fɔ gɛt big say fɔ du fam wok, mɛn dɛn animal dɛn, gɛt matirial dɛn fɔ bil os dɛn ɛn wud fɔ put na faya.”