YOOŊGULA CHƆƆLAALAŊ
Beendiɛiyo Baa Heelullo, Yaulaŋ Malɔɔ, a Baala Kɔɔmɛtiiyo
Beendiɛiyo baa heelullo. Sieyaa Chɛhowaa laalaŋ maa beendieiyo bolleŋ beŋndo, baa ndu heelullo, vɛlɛ a chondii lelɛŋnde solioo, piɛileŋ o cho ni le pioŋɔɔ sɔlaa. O cho o Mɛlɛka lo le, kɛ o lɛŋndeŋ a o masaa lelɛŋnda lo. (Aisaya 43:11; Kɔliŋtiaŋ Tasoo 10:14; Chɔŋ Tasoo 5:21) Masaa haa o pilɛ wa Nɛbukanɛɛsa ni o Babilɔŋ paandoo niŋ. Le mi waŋnda sina maa wana tɔɔ o cho ni, nduyɛ maa o nɔ sɛmbɔɔ le Mɛlɛka piɛiyo, mbo simi piɔmndo o tɔɔmaa le mi wanaa o cho masa choo wa tunduŋ ma piɛi ndu, te a tuei pɛ nyɛchaa diom, a chondii lelɛŋnde. Kɛ mi Hibuluiya a yaa Siɛdula, Mɛsiaki, a Abɛniko kɛɛ kpoŋ le piɔmndo hoo bolleŋ beŋndo, o yɔŋ bɛɛ ma sɔla piɔmndo.—Daaniɛɛ bolle 3.
O teleŋ naa hoo niŋ, a mɛɛ wana poonyiaa ŋsɔɔ pum diolaŋ Carlton Hayes dimi yɛ maa, “waŋnda o lɛŋndeŋ niŋ lɔɔnuŋ takpa maa beendiɛiyo sim le lɛŋnde ndaleŋ ni, nduyɛ a laalaŋ maa ndu kpeekpei cho piɛile ndaleŋ ni.” Mbo hiau lachi a dimioo aa, “Mi puaa soliŋ mɔsiltaŋ o lebol te a wa pɛ hiouwɔɔ a beendiɛiyo. Mi wanaa poonyiaa pum poonyiaa chondoŋ a ndu okɔɔ. Mi chuaambuaa bɛɛ soli chondoŋ le ndu saŋgalaa.” Mbo hiau lachi a dimioo maa lɛŋndeŋ le nɔ “palɛi bɛnduei”, mɛɛ Suɛɛsɔɔ lɔma le hiɔɔlu cho naa yɛ o Amɛlika niŋ. A nɔ vɛlɛ palɛi wanaa ndaa “diandaa a kuubaa chɔuwa,” vɛlɛ a “luaŋndoŋ.” O dunyɛi bɛndu pum choo Bilasil, mi wana cho puaa chɔuwa bolleŋ ndo dimi aa, “O bɛnda miŋ ke beendiɛiyo bɛɛleŋ, nduyɛ miŋ piɛi ndu . . . mɛɛ mɛɛ naŋ piɛi naa lɛŋnde naŋ veluŋ niŋndeŋ yɛ.” Mi yau nda veelu aa, The Encyclopedia Americana wo bɛɛ dimi aa, “Tonya i cho ni, nyɛ diandaa Beendiɛiyo cho ni, mɛɛ yɔm siŋgifilaa cho nyɛ diandaa yɛ koni.”
A mɛɛ yau pilɔɔ hoo kpe dimi yɛ maa, “chonduŋ lelɛŋndoŋ solioo sim le lɛŋndeŋ saŋgalaa. Nduyɛ maa, piɛileŋ ŋ cho ni le Mɛlɛka nyunaa le mbo dɔu lɛŋndeŋ sala, vɛlɛ a masaa ndaa.” Kɛ wanaa Chɛhowaa nda, a chi ndi maa tonya le i cho le. Dunyiaŋ a beendiɛiyo baa heelullo okɔɔ, vɛlɛ a chondii lelɛŋnde solioo, a chue ndi maa piɛileŋ te o cho le. Mɛɛ yauwo hoo diolaŋ The American Character dimi yɛ maa chuauwaa Seiyaa Chɛhowaa kɛɛ le beendiɛiyo piɛiyo, ɔɔ buŋgaŋ chuaa o ndu lo o sukuulaŋ Amɛlika niŋ. Mbo dimi aa, “Naa Kialaa Ŋyama bɛndoo le chieeŋndo kpou pila suei maa dunyɛi kɛ kɛ tosaŋ a beendiɛiyo okɔɔ, piɛileŋ o cho ni.”
Mi che bɛɛ naa Seiyaa Chɛhowaa luei balaŋ o dunyaŋ Baabuiyo kɛɛ woŋ niŋ te, kɛ a ke wanaa cheleŋnda bɛɛleŋ a biilu dunyaŋ muŋ nda. Nduyɛ, a ke vɛlɛ beendiɛiyo bɛɛleŋ o sim le lɛŋndeŋ ndo, vɛlɛ a “wanaa cho chilaŋ” chuaa o lɛŋndeŋ niŋnda maa “buɛiya Mɛlɛkaa” nda cho ni. (Luomaŋnda 13:1-4) Kɛ Seiyaa Chɛhowaa tual nyɛ Baabuiyo dimi hoo wo kɔɔli le ma ‘piɛi Mɛlɛka le masaa bɛnduaa a wana o wana cho nda bolleŋ.’ Le sabu naŋ nɔ miŋ tosa heiyo cho ni, “le mi ŋ va a kɔl nyulu sɔŋgɔ ve le. . . . Mi ŋ ke Mɛlɛka bɛɛleŋ o nɛi o nɛi niŋ.”—Timoti Tasoo 2:2.
Yaulaŋ malɔɔ. Kilisiɔŋaa tonyaa ke wanaa mal yaulaŋ nda bɛɛleŋ. A simul di wana o wana o yaulaŋ malɔɔ niŋ te. Nduyɛ, masa o masa nda chua pɛ, a ke ndu bɛɛleŋ. Kɛ te o hiŋ pɛ a masale lelɛŋndeŋ okɔɔ, Kilisiɔŋaa tonyaa wou bala ndalaŋ leniŋ kposoŋ te. (Maatiu 22:21; Pitɛ Tasoo 3:16) Yɛɛ Kilisiɔŋnɔɔ nɔ yɛ mbo tosa o lɛŋii nda baŋ waŋnda le yaulaŋ malɔɔ ve? Nduyɛ, te waŋnda tuulu pɛ kɔl ŋama ŋama a wanaa kue le yaulaŋ malɔɔ le wa, yɛɛ o nɔ yɛ mbo tosa? Loonuŋ maa Siɛdula, Mɛsiaki, a Abɛniko, mi ndaa kua o dɛŋmgbɔɔ niŋ Dula. O teleŋ waa naa niŋ, Kilisiɔŋnɔɔ bɛɛ kua o fondaŋ malaa layauwo te kɔl ndɔ iyamaa chɛl pɛ. Kɛ o nɔ mbo wa yekeŋ yɔŋii o tɛɛmbuu simnda ndɔlaŋ a Mɛlɛka. O nɔ mbo kɛsiŋ sɔɔŋ sala ŋɔmpum ndoŋ muŋ o kɔl.
- Buɛiyaa Chiisuaa “cho lɛ le chieeŋndo le.”—Chɔŋ 15:19. 
- Le Chiisu a masale ndɔleŋ Kilisiɔŋnda cho ni.—Chɔŋ 18:36; Kɔliŋtiaŋ Diiŋ Ndɔɔ 5:20. 
- Kunda leKilisiɔŋndo cho diompilɛ o laalaŋndo niŋ, nduyɛ, kaala Chiisu wo mɔɔsa naa diompilɛ.—Kɔliŋtiaŋ Tasoo 1:10; Kolosiaŋnda 3:14. 
- Te masaa tosa pɛ nyɛ o nyɛ wɔɔŋ, wanaa kɛsi ndu o masaleŋnda bɛɛ nɔ balaŋ leniŋ. Kɛsiŋ diomnda dimiŋ o bolii Baabuiye hei niŋnde o kɔl. Saamiɛɛ Tasoo 8:5, 10-18 a Timoti Tasoo 5:22. 
- Mɛɛ Isɔluɛiya yeema masa wana chioo, mi Chɛhowa cha ndi maa a kɛɛ ndu.—Saamiɛɛ Tasoo 8:7. 
- Kilisiɔŋnda nɔ ma soo fɛɛsɛŋ o wanaa nɔ balaŋ o masale chieeŋndeŋ niŋnda lo a masale Mɛlɛkaleŋ okɔɔ.—Maatiu 24:14; 28:19, 20; Hibuluiya 10:35. 
Baala kɔɔmɛtiiyo. O lɛŋnde ipum niŋ, mi kɔɔmɛtiiyo dimi maa wanaa kɛɛ le baala chɔuwo tosaa wa, nɔ ma tosa baala kɔɔmɛtii cheleŋ le teleŋndo pum. Te ŋ wa pɛ kɛɛsiaa tosaa a suɛi waa ndoo okɔɔ, ŋ nɔ miŋ piɛi. Te koŋ te, ŋ dimul vɛlɛ wana kendu poŋ o Mɛlɛka piɛiyo niŋndo, nduyɛ miŋ tosa kɛɛsiaa a kɔl iyama walaŋndo.—Pulɔwaa 2:1-5; Filipiaŋnda 4:5.
Diom Mɛlɛkaa dimul naa le miŋ “tuei wanaa cho lɛŋndeŋ bolleŋ nda diom nyɛ kɛndɛ kɛndɛ.” Maa naŋ wa “a bɛɛndiaŋ” le tosaa “o cho sakpo le tosaa wo o nɛi o nɛi niŋ.” Nduyɛ, miŋ “nɔ bɛɛleŋ le wana o wana.” (Taitɔɔ 3:1, 2) A hei o kɔl, ŋ nyunaŋndɔ aa, ‘Te I chɛl pɛ baala kɔɔmɛtiiyo, o faŋa ya pa o laalaŋ ni leKilisiɔŋndo choo, ɔɔ o luei ya pa balaŋ o piɛile lachoowaleŋ niŋ? (Makal 4:3, 5; Kɔliŋtiaŋ Diiŋ Ndɔɔ 6:16, 17) ‘Te I chɛl pɛ le baalaa hoo tosaa, o kuuna ya pa le baala ni leKilisiɔŋndo tosaa?’ (Maatiu 28:19, 20; Ɛfisiaŋnda 6:4; Hibuluiya 10:24, 25) ‘O baa pilɔɔ choo, te I chɛl pɛ le baalaa hoo tosaa, o ke ya niŋ pa teleŋndo le wali Mɛlɛkaa tosaa lɔɔlɔɔ?’—Hibuluiya 6:11, 12.
Te o yɔŋ pɛ mi Kilisiɔŋnɔɔ kɛɛsiaa a kɔl ndɔ iyamaa maa o bɛnda mbo tosa baala kɔmɛtiiyo yɔŋii nda luei ndu o chiɛi manyumndo niŋ, Kilisiɔŋnda nɔ ma chɔm bɛɛleŋ le kɛɛsiaa ndɔɔ. (Luomaŋnda 14:10) Kɛ, te o kɛɛsiaa pɛ maa o cho baala kɔɔmɛtii tosa le, a tuaa nɔ vɛlɛ ma chɔm bɛɛleŋ.—Kɔliŋtiaŋ Tasoo 10:29; Kɔliŋtiaŋ Diiŋ Ndɔɔ 1:24.