Sɔɔŋ Tɛɛsiaŋndoŋ le Yoomu Naa a Wali Pollo Yau Wali Bɔŋaŋndo
SUƐƐSƆƆ 1-7
NYƐM TƆƆMAŊ O DIOM MƐLƐKAA NIŊ | KOLOSIAŊNDA 1-4
“Soliŋ Wana Chieeyɛi Paanduei Lekɔɔ, Ma Wounuŋ i Sɛnɛiye”
(Kolosiaŋnda 3:5-9) Lelaŋ, la soli niko balaŋ po o yeemaŋ wanaa cho le chieeŋndo hoo wa a nɔ woŋ niŋ. Muŋ cho ni, suundaa nya wana nya cho o nɔ niŋ te wo, niilu nɔɔlɛiyo, yeemɛi suundɛi bɛnduei nɔɔ, yeemɛi le dɛnɛ wɔɔŋndo tosaa, a hɔlteŋ luɛiyɔɔ o nyɔɔŋ. Hɔlteŋ luɛiyɔɔ o nyɔɔŋ, sooluulaŋ nɔɔ la tiŋ la cho laŋ ni. 6 Le sɔɔŋ wɔɔŋ waa nuaa, Mɛlɛka cho a tumboo a waŋnda nduyɛ, mbo wa nda hunɔɔ dɛnɛ palaa tusi choo ni. 7 Nya bɛɛ sɔɔŋ waa lende nya wa tosaa o yoomu paandu nya wa niŋ ndo ni. 8 Kɛ nduyɛ, pɛŋgoo hoo niŋ la nɔ mi la soli balaŋ po o sɔɔŋ waa nuaa niŋ. Muŋ cho ni, tumbelaŋ, kɔl tuuwo, niilu yɛle tulaa, waŋndo diola wɔɔŋndaŋ keelaa, a diomnda nɔɔlɛilaŋ dimioo. 9 La dimulaŋ choolaŋ te, kani fuule, la chii niŋ feu a wana chieeyɛi paanduei, a sɔɔŋ ndi ii tosa woŋ.’
w11-E 3/15 10 ¶12-13
Nɔ Kaa iMɛlɛkayaa, Kɛ o Cho Kaa Chieeŋndo Le
12 Kaa suu kuɛɛ wana chieeyɛi nii chɔm yɛ? (Nuawɔ Kolosiaŋnda 3:8-10, 13.) Yeemɛi ŋdialle kaa chieeŋndo hivi lachi ni. (Kalee. 5:19-21) Miŋ sɔla tofaa le kaa suu naŋ cho chɔmndo o cho a teleŋ sɔɔŋ bɛnda wo le kɛ a teleŋ sɔɔŋ bɛnda bɛɛ le wo. Le taamaseliiyo, te puaapilɛnɔ Kilisiɔŋnɔɔ ɔɔ ndepilɛnɔɔ yiilul naa hɔlla pɛ, pilaŋ naa tana pɛ, ɔɔ mbo tosal naa suɛi wɔɔŋnde. Le handɔɔ lechoo, i wa kpendekele le sinaa kaa suu nɔ naa kpaayaa choo wo te ŋ wa pɛ o naalo chiɛɛniŋ. O wa bɔɔ suɛi kɛndɛ le miŋ yaasiaŋ naapila o nɛi waa naa niŋ. Nyunaŋ numpila aa, ‘O paŋguŋ ŋɔmpum hiou woŋ bɛŋgu, kaa nuu chɔm pa kaa Kilitioo ɔɔ I miiŋgu pa kaala wɔɔŋndaŋ tosaa mɛɛ ya suaa yɛ a mɛɛ ya tosa sɔɔŋ yɛ?’
13 Kaa Mɛlɛkaa mala naa miŋ “chii niŋ feu a wana chieeyɛi paanduei, a sɔɔŋ ndi ii tosa woŋ” nduyɛ miŋ wounuŋ “wana chieeyɛi sɛnɛiye.” Keŋ mala naa miŋ chɔɔlu kaalaa nɔ a kɛndɛi. Ŋ cho yeemɛi nɔ le acheleŋnda malɔɔ haki fasɛi o yɔŋ bɛɛ miŋ nɔ saboo le kɔllo tambei a nda. Ŋ cho miŋgi maa le kafala nda tosal naa laŋ okoŋ, miŋ tuulu kɔl miŋ bii “nɛyɔŋndaŋ, a kɔl biŋgioo, a kɔl tuuwo, sɛɛŋgiaŋndaŋ, a waŋndo diola wɔɔŋndaŋ keeliaa, a nyɛ o nyɛ cho niilu yɛle tulaa” le. Kɛ ŋ cho kindiŋ le “kɔlta inyɛɛlaŋ” nɔɔ.—Ɛfi. 4:31, 32.
(Kolosiaŋnda 3:10-14) Wana chieeyɛi sɛnɛiye nya nɔ niŋ ni. Nduyɛ, Mɛlɛka toosiaa ndi ni. O cho hiouwɔɔ lachi a tosaa mi wana chieeyɛi sɛnɛiye hei i chɔɔlu wa maa ndu pila, le mbo lo okoŋ mbo tosa mi la sina ndu kɛsɛ kɛsɛ. 11 Le suɛi Mɛlɛka tosa hei ye, yɛ yɛ bɛɛ cho lɛ Chuuwa tɛɛŋ nda wanaa cho a Chuu le wa le. Wanaa hivi chuauwaa ndaa o chiɛi kɔɔli wa ni, wanaa hivi bɛɛ le wa ni, wanaa kaala cheleŋnda ni, kaala cho landaŋ ndaŋ ni, o wa lachɛ ni, kaŋ kpou, yɛ yɛ bɛɛ cho nda tɛɛŋ te. O hei niŋ, Kiliti ko cho suɛi lebolle ni. Nduyɛ, ndu cho o yoomula nyalaŋ niŋ kpou ni. 12 Nya cho wanaa Mɛlɛka hɛli le waa wanaa ndɔ wa ni. Wanaa cho le Mɛlɛka wa nya cho ni, nduyɛ, o kaala nya tau. Lelaŋ, sɔɔŋ nya nɔ mi la tosa niŋndoŋ muŋ cho muŋ ni, nyiɛɛye nɔɔ, a kɛndɛi, a waa wana tusiaŋ, a waa wana chaa ŋwaŋ biyɔɔ, a waa wana biuwaŋ. 13 La biuwaŋ vellaa velle. Nduyɛ, te o wa pɛ mi chaaŋ num yɔŋ num isɔɔ, mɛɛ mal ndu le suɛi wɔɔŋ o tosal num keŋ nde. La nɔ mi la malnaŋ vellaa velle mɛɛ Masanɔɔ Mɛlɛka mal nya le yɔŋnda nyala wɔɔŋndaŋ yɛ. 14 O koŋ kɔɔli, suɛi lebolii nya nɔ mi la tosa ve cho ni, la nɔ kaalaa nya o lakɔl. Kaala kɛndɛlaŋ ndaŋ kinɛi kaalaa ndu mɔɔsa laŋ ni mi nyɛ o nyɛ bɛnda nyɛ kɛndɛi.
w13-E 9/15 21 ¶18-19
A Tosa Niŋ Pa Siŋgaŋndaŋ?
18 Le mi Diom Mɛlɛkaa mala naa miŋ tosa siŋgaŋ naŋ nɔ miŋ tosa wo, mɛɛ miŋ kandu a diomndaŋ veeloo o ndu niŋ lɔɔlɔɔ vɛlɛ a ndu pɛɛkoo. Wanaa bɔɔbɔɔ veelu niŋ diomndaŋ o Baabuiyo niŋ teleŋnda bɔɔbɔɔ nduyɛ ma sina nyɛ o dimi wo. Naapum a komal niŋ wanaa waanaa o wali pollo niŋ. Apum pɛɛŋ ma loonuŋ sɔɔŋ pum a ve tofa le. Kɛ, nyɛ nda pɛɛku o Baabuiyo niŋndo piiliaŋ mɛɛ nda yiyaŋ yɛ a mɛɛ nda tosa sɔɔŋ yɛ le. Yɛɛ nda kɛɛ yɛ le tosaa? Le mi Diom Mɛlɛkaa siŋga waŋndo, mɛɛ mi wana koŋ chɛl mi nyɛ o veelu diomndaŋ ndo pilaŋ ndu kɔllo. (Kalee. 6:6) Le hei, ŋ nɔ miŋ chua teleŋndo tau le yiyaŋndo o nyɛ naŋ pɛɛku wo choo. O bɛnda miŋ nyunaŋ aa, ‘I laalaŋ pa kɛsɛ maa nyɛ ya veelu hoo diomndaŋ ndo cho pɛɛkula cho o kaŋii cheleŋ niŋndo le? Baa I laalaŋ ndɔ maa tonya le hei cho le? Le handɔɔ lechoo, I che pa nɛila ya duau nyɛ ya pɛɛku wo o wali niŋ, kɛ o ve ko maa nyɛ ya nɔ mi pɛɛku acheleŋnda wo le? I yiyaŋ pa maa o ya lo Chɛhowa cho suɛi ni?’ Yiyaŋndo o nyunala waanaa choo mala naa miŋ chɔɔlu kaala yiŋgoloŋndo nɔ le Chɛhowa o kɔl naa niŋ. Kaala naa le ndu cho hiouwɔɔ lachi. Te nyɛ naŋ pɛɛku wo pilaŋ naa pɛ kɔllo, ŋ cho siŋgaŋnda yeemaŋ ndaŋ tosa.—Pulɔ. 4:23; Luku 6:45.
19 Diomndaŋ veeloo o Diom Mɛlɛkaa niŋ nduyɛ miŋ yiyaŋ lechoo nyindu naa miŋ hiou lachi a nyɛ naŋ cho niŋ tosaa wo tosaa. Ndu cho ni, miŋ ‘chii feu a wana chieeyɛi paanduei a sɔɔŋ ndi ii tosa woŋ. I Mɛlɛka cho hei hiouwɔɔ lachi a tosaa sɛnɛi sanaa a kɔl kalu kpeekpeiyo wo.’ (Kolo. 3:9, 10) A tonya, ŋ tiuba miŋ sɔla fulamakɔɔli kɛndɔɔ te ŋ sɔla pɛ kɔl kalu kpeekpei cho o Diom Mɛlɛkaa niŋndo. Te ŋ sɔla niŋ pɛ wana chieeyɛi sɛnɛi leKilisiɔŋnde, keŋ cho naa mala miŋ mandaŋ Setana tiu naa baa le.
Yaasiaa le Nyɛm Tɔɔmaŋ Mɛlɛkaŋ
(Kolosiaŋnda 1:13-14) Ndu Mɛlɛka o bii mbo soli naa po o fondaŋ manyumndo, naa naa ŋ wa kpaaya manyumndo o ba bɛŋgu wa. Mɛɛ o soli naa loŋ mbo huŋ a naa o Masale Po ndɔ kaalaa bɛŋgu. 14 Nduyɛ, o sabu Po ndɔɔ hoo niŋ sanaa naa ŋ sɔla baŋaŋndo ni, koŋ cho ni, mi Mɛlɛka mal naa le yɔŋnda wɔɔŋnda naa ŋ tosa laŋ.
it-2-E 169 ¶3-5
Masale Mɛlɛkaleŋ
“Masale Po Ndɔ Kaalaa.” Palɛi hiouwɔɔ tɔ o helɔɔ ndɔɔ choo choo kɔɔli, o paale Pɛŋtikɔɔsileŋ choo wɔsi 33 C.E., buɛiyaa Chiisuaa ndaa laalaŋ kɛsɛ maa mi Mɛlɛka “ke ndu naa simaa bɛnduaa ndu pila ikɛi” mɛɛ Chiisu tusi nda nyina diandaa choo. (Walta 1:8, 9; 2:1-4, 29-33) Mi “kpema sɛnɛi” Mɛlɛka tosa wo kanduŋ a nda, nduyɛ ma simnuŋ “wanaa Mɛlɛka hɛli le waa wanaa ndɔ wa” Isɔluɛi Mɛlɛkaa.—Hibu 12:22-24; 1Pitɛ 2:9, 10; Kal 6:16.
Mi Chiisu chal o ba kɛndɛ Finya ndɔ wo choo nduyɛ mbo simnuŋ kunda leKilisiɔŋndo bolleŋ. (Ɛfi 5:23; Hibu 1:3; Fil 2:9-11) Baabuiyo chɔm maa chɔŋ a Pɛŋtikɔɔsi wɔsi 33 C.E., kɔ kɛ, mi Chiisu kila masaleŋ o Mɛlɛka piɛiyo niŋ buɛiyaa nduaa choo. Mi Pɔɔl poonyial Kilisiɔŋnda Koloose, mbo suaa a Chiisu okɔɔ maa o nɔ niŋ masaleŋ. “Ndu Mɛlɛka o bii mbo soli naa po o fondaŋ manyumndo, naa naa ŋ wa kpaaya manyumndo o ba bɛŋgu wa. Mɛɛ o soli naa loŋ mbo huŋ a naa o masale Po ndɔ kaalaa bɛŋgu.”—Kolo. 1:13; tuuwɔ Walta. 17:6, 7.
Masale Kiliti cho Isɔluɛi Mɛlɛkaa choo leŋ, chɔŋ Pɛŋtikɔɔsi wɔsi 33 C.E. kɔ kɛ, le cho masaleŋ o Mɛlɛka piɛiyo niŋ ni. Nda cho yɛ, Kilisiɔŋaa sɔla pɔyaa a nyina diandaa Mɛlɛkaa ma simnuŋ chuauwaa Mɛlɛkaa wa ni. (Chɔŋ 3:3, 5, 6) Te Kilisiɔŋaa sɔla haa pɔyaa wa sɔla pɛ fanda ndaa o choo choo niŋ, a cho lɛ wa lɛŋ naŋ o masale Chiisu leŋ bɛŋgu le, kɛ a cho niŋ wa masaa a Chiisu latulu o choo choo niŋ.—Sɔɔŋ 5:9, 10.
(Kolosiaŋnda 2:8) Waŋnda apum a cho kei waŋnda kɔl kalu iwanachieeyaa pɛɛkoo, o nɔ tɔnɔ o tɔnɔ leniŋ te wo. Huiyo koni pɛɛku koŋ ndu hui wana ni. Lelaŋ, la chɛl mi wana o wana tosa mi la simnuŋ wanaa waa o lakpɛɛ o pɛɛku waa lende bɛŋgu le. O cho pɛɛku fula o Kiliti lo le. Pɛɛku nda sɔla finyaa ndaa mamaa o ba a nyinaa wɔɔŋaa cho choo choo ma wa masaa wa o cho ni.
w08-E 8/15 28 ¶9
Yaandiaa o Yaula Kaleesiaŋnda, Ɛfisiaŋnda, Filipiaŋnda, a Kolosiaŋnda Niŋ
2:8—Yɛɛ cho yɛ nyɛm taaniŋ cho o chieeŋndo hoo niŋ mi Pɔɔl sila a muŋ okɔɔ wo? Muŋ cho nyɛm cho o chieeŋ Setanaa niŋndo ni. Sɔɔŋ kpeekpei nyindu naa le muŋ tosaa wo. (1 Chɔŋ 2:16) O nyɔɔŋ muŋ tɛɛŋ, ŋtiŋ cho muŋ ni yiyaŋ waŋchieeya, yeemɛi nyɛm kiɔɔŋ, a kaŋii lachoowɛi cho hau o chieeŋndo niŋndo.
Diomndaŋ Veeloo o Baabuiyo Niŋ
(Kolosiaŋnda 1:1-20) Ya Pɔɔl, ya cho hoo wana Chiisu Kiliti vem maa hɔlte ndɔ o hɛnaŋ Mɛlɛkaa niŋ ndo, ya cho yauwo hoo poonyiaa ni, naa chaaŋ naa wana laalaŋndo Timoti. 2 Ŋ cho ndu poonyiaa naa nya wanaa Mɛlɛkaa chua, nya cho Koloose chiee wa. Koŋ cho ni, nya chaaŋaa naa wanaa laalaŋnda, nya cho haa isisi yi o tiindaŋ nya nɔ o Kiliti niŋ ndo wa. Ya Pɔɔl, I cho piɛileŋ maa Mɛlɛka Finya naa o yiyaŋ nya choo nduyɛ, maa o ke nya kɔl nyuloo fɔ. 3 Pɛŋgu o pɛŋgu, te ŋ wa Mɛlɛka piɛiyo le nya wanaa laalaŋnda Koloose pɛ, balikaa koni naa ŋ yil Mɛlɛka ni, Masanɔ naa Chiisu Kiliti, Finya ndɔ. 4 Kani fondole, ŋ tuei mɛɛ kpɛ nya dɔu tiindaŋ nyaa o Chiisu Kiliti niŋ yɛ, nduyɛ vɛlɛ, a mɛɛ nya kaala wanaa Mɛlɛkaa kpou yɛ. 5 Tiindaŋ nya nɔ koŋ ndo a kaala nya nɔ wo, sɔɔŋ muŋ ŋ yɔnuŋ le mɛɛ nya cho lehɔl o nɛi le nyɛ Mɛlɛka kɛsul nya ɛchɛnɛ wo yɛ. La tuei niŋ a ndu okɔɔ o Mɛlɛka diom ndɔ tonyaa niŋ, ndu yɔnuŋ ni maa Yooŋgu Kɛndɛ Mɛlɛka waŋnda dimul nya wo. 6 Yooŋgu Kɛndɛ Mɛlɛkaa hoo cho hunɔɔ a tɔnɔɔ o yoomula waŋnda chieeya niŋ. Nduyɛ, o cho hiouwɔɔ lachi a pɛŋgɛlaŋndo ba o ba fee o chieeŋndo choo. Kani fondole, chɔŋ bɛɛ a boondii nya tuei yooŋgu kɛndɔɔ hoo, nduyɛ mi la sina kɛndɛi Mɛlɛkɛi pɛŋgu a tonya o tonya cho leniŋ ndo, lende koni yooŋgoo hoo wa hiouwɔɔ lachi a pɛŋgɛlaŋndo nya tɛɛŋ ni. 7 Chaaŋ naa kaalaa, Ɛpafulɔɔ o naa ŋ cho wallo le Kiliti naa ndaa wo, ndu pɛɛku nya a kɛndɛi Mɛlɛkɛi okɔɔ ni. Wana wallo o cho Kiliti saaŋgiallo sakpo sɔŋgɔ naa wo o cho ni. 8 O koŋ kɔɔli, ndu dimul naa a mɛɛ Nyina Mɛlɛkaa tosa mi la nɔ kaalaa o kɔlta nyalaŋ niŋ yɛ ni. 9 Le sɔɔŋ yɔnuŋ muŋ ndoŋ, chɔŋ a paale tasele naa ŋ tuei a nya okɔɔ leŋ mbo fuulaŋ a teleŋndo hoo, ŋ cho Mɛlɛka piɛiyo pɛŋgu o pɛŋgu le nya. Ŋ cho Mɛlɛka piɛiyo maa o tosa mi la sina nyɛ o nyɛ o yeema nya le mi la tosa. O koŋ kɔɔli, mi la sɔla kɔl kaloo a sina pɛŋgoo, o nyina Mɛlɛka ke waŋnda wo. 10 Ŋ cho piɛileŋ maa la nɔ kaalaŋ maa wanaa Masanɔɔ Mɛlɛka. Nduyɛ, la nɔla mi la tosa nyɛ nɛŋi ndu kɔl lo pɛŋgu o pɛŋgu. O koŋ, yoomula nyalaŋ la nɔla mi la hiŋ a tɔnɔɔ sanaa a wali o wali kɛndɛ nya cho tosaa, nduyɛ mi la chɔɔlu hiouwɔɔ lachi a dɛnɔɔ sinaa a Mɛlɛka okɔɔ. 11 Ŋ cho piɛileŋ maa Mɛlɛka tosa a kpaaya ndɔ bɛndoo mi la nɔ kpaayaa tau o nyinaa nyaa niŋ. Koŋ tosa a yɔŋ bɛɛ mi dɛnɛla palaalaŋ la komal nya, la nɔla mi la sim nyɛ kɛndɛ yi, mi la hiou lachi a biuwɔŋndo. 12 Nduyɛ, mi la lo o koŋ mi la mel Mɛlɛka Finya naa balika a kɔl kɛndɛ. Ndu Mɛlɛka tosa ni mi la wa a bɛndaa le nya bɛɛ mi la sɔla nyɛ o chua buŋgɛi le wanaa nduaa kioo o masale ndɔleŋ niŋ, naa nyɛ wawoŋndo o cho wa ni. 13 Ndu Mɛlɛka o bii mbo soli naa po o fondaŋ manyumndo, naa naa ŋ wa kpaaya manyumndo o ba bɛŋgu wa. Mɛɛ o soli naa loŋ mbo huŋ a naa o masale Po ndɔ kaalaa bɛŋgu. 14 Nduyɛ, o sabu Po ndɔɔ hoo niŋ sanaa naa ŋ sɔla baŋaŋndo ni, koŋ cho ni, mi Mɛlɛka mal naa le yɔŋnda wɔɔŋnda naa ŋ tosa laŋ. 15 Mɛlɛka o wana chiee chi hoo a lehɔl te wo Po ndɔɔ hoo, ndu cho velaŋ ndɔɔ ni. Po ndɔɔ hoo ndu hiou a nyɛ o nyɛ fee Mɛlɛka toosiaa. 16 Kani fondole, ndu Mɛlɛka o tosa a sabu ni mbo toosiaa nyɛ o nyɛ fee, nyɛ o nyɛ cho ɛchɛnɛ a o chieeŋndo choo, kɔ bii a nyɛ o nyɛ wana chiee cha a lehɔl, a ŋ wana chiee chi bɛɛ le woŋ, kɔ bii a nyinaa yɛ yiaa cho choo choo ma nɔ kpaayaa wa, a nyinaa nɔ tɔɔ wa, a nyinaa o fondaŋnda yɛ yɛlaŋ o halaa niŋ, la cho o ba bɛŋgu wa. Ndu Mɛlɛka tosa a sabu ni mbo toosiaa nyɛ o nyɛ fee, nduyɛ le ndu nyɛ o nyɛ cho ni. 17 Lɔɔ pa bɛɛ mi Mɛlɛka toosiaa nyɛm muŋ kpou, Kiliti ndu wa niŋ. Nduyɛ, ndu tosa ni mi nyɔɔŋ kpou ŋ wa ŋ chiiŋiaa naa pilɛ. 18 Nduyɛ, kunda wanaa laalaŋnda cho dialuŋ ndɔŋ ni. Ndu pila cho yɛ bolleŋ le dialloŋ muŋ ni. Nduyɛ, yoomu dialloŋ muŋ ŋ nɔ wo ndu yɔŋgu yoomu koŋ ni. O fula o koŋ kɔɔli, ndu cho wana tasoo le wuoo mbo miiŋgu vɛlɛ yoomu ni. Nduyɛ, suɛi hei yɔnuŋ le mi ndu Kiliti mbo wa nyɛ o nyɛ fee bolleŋ. 19 Kani fondole, Mɛlɛka pila ndu kɛɛsiaa ni le mi Po ndɔɔ bɛɛ mi Mɛlɛkayɛi nduɛi kpou mi i wa o ndu niŋ. 20 Nduyɛ, Mɛlɛka pila ndu kɛɛsiaa ni maa o sabu Po ndɔɔ niŋ mbo tosa mi nyɛ o nyɛ fee miiŋgu diom pilɛ a ndu, nyɛm cho o chieeŋndo choo woŋ ni, a nyɛm cho ɛchɛnɛ woŋ. Piɔm Po ndɔɔ vi o yɔmndo choo wo, ndu tosa a sabu ni mi Mɛlɛka miŋgi vɛlɛ kɔl nyuloo ŋwaŋnda chiee tɛɛŋ a Mɛlɛka.
SUƐƐSƆƆ 8-14
NYƐM TƆƆMAŊ O DIOM MƐLƐKAA NIŊ | TƐSALONIAŊ TASOO 1-5
“La Wa Kɔltaŋ Dɛɛniaŋndo a Maaliaŋndo Vellaa Velle”
(Tɛsaloniaŋ Tasoo 5:11-13) Lelaŋ, la wa kɔltaŋ dɛɛniaŋndo vellaa velle. Nduyɛ, la wa maaliaŋndo vellaa velle le dialuŋ kalaŋ sɔlaa mɛɛ nya cho nuaa tosaa yɛ. 12 Chaaŋaa naa, ŋ cho nyaa nyuloo maa wanaa cho haa ma wa fafalaa nya tɛɛŋ nda, la ke nda bɛɛleŋ, nda yɔnuŋ maa wanaa cho nya lachi o suɛi Masanɔɔ Mɛlɛkɛi niŋ ma wa nya pɛɛkoo wa ni. 13 La chua waŋnda haa maa wanaa nyaa bana kpeekpei, nduyɛ mi la kaala nda, kani fuule, le wali o wali nda cho tosaa. Nduyɛ o koŋ kɔɔli, la nɔ kɔlta nyululaŋ nya pila tɛɛŋ vellaa velle.
w11-E 6/15 26 ¶12
‘La Ke Wanaa Cho Haa Fafalaa Nya Tɛɛŋ Nda Bɛɛleŋ’
12 O cho ko le pɛɛkoo le wanaa sim naa “lachi” o kundaa niŋ nda cho le. Diomndo hoo “lachi” sim nyɛ pilɛ kpe a “manda” nda soliŋ kpeku o Timoti Tasoo 3:4 niŋndo. Mi Pɔɔl dimi maa wana cho kunda wanaa laalaŋnda lachi wo nɔ mbo “wa wana chaa yuŋgu ndɔɔ manda o nɛi kɛndɛ choo, nduyɛ, mbo tosa mi chuauwaa nduaa tuei ndu diom, nduyɛ, ma ke ndu bɛɛleŋ le teleŋ o teleŋ.” Diomndo hoo “manda” cho ko le chuauwaa nduaa pɛɛkoo le kɛ o nɔ vɛlɛ mbo chua chilaŋ o yuŋgoo niŋ nduyɛ mi “chuauwaa nduaa tuei ndu diom.” A tonya, bɛnduaa nɔ ni ma chua chilaŋ nduyɛ ma ke kundaa nɛi chɔmaa, malaa nda kpou le ma diikuŋ Chɛhowa.—1 Timo. 3:5.
w11-E 6/15 28 ¶19
‘La Ke Wanaa Cho Haa Fafalaa Nya Tɛɛŋ Nda Bɛɛleŋ’
19 Yɛɛ ŋ cho yɛ tosa te a sɔla pɛ ke kɛndɛ kɛndɔɔ? Baa a chɔm pa balika melaa a mɛɛ ŋ soliŋ ndu kpeku yɛ? Kela yɛ yɛla puaa chua chilaŋ o kundaa niŋnda nɔ laŋ la cho nyɛm Chɛhowa ke naa sanaa o Chiisu Kiliti niŋndo ni. Nɛiyo opilɛ naŋ chɔm balika melaa le kioo hoo wo cho nilaŋ yaŋɔɔ nyɛkɛndɛi o sɔɔŋ bɛnduaa yɔŋgu woŋ ni, nduyɛ miŋ kindiŋ le muŋ dɔwɔɔ o wali niŋ. Ŋ chɔm vɛlɛ balika melaa a mɛɛ naŋ yɔŋgu mulila pilaŋ waŋnda kɔltaŋ o bɔŋaŋndaŋ yɛ. Toolu walta bɛnduaa kundaa cho chilaŋ chuaa laŋ, mɛɛ wali pollo cho nuaa yɛ. Te o yɔŋ pɛ ma sɔla tɔnɔɔ o sila bɛndu kunda pum ke numndo niŋ, o bɛnda pa ma dimul ndu a ndi okɔɔ? Le handɔɔ lechoo, o bɛnda pa ma chɔm balika melaa le yuŋgula bɛnduaa kundaa? Loonuŋ maa le mi bɛndu kundaa tosa wallo kalaŋ o kundaa niŋ, mɛɛ mi yuŋgu ndɔɔ soliŋ sala a teleŋ nda nɔ ma wa latulu a ndu wo.
(Tɛsaloniaŋ Tasoo 5:14) Ŋ cho nya nyɔɔloo chaaŋaa naa, la yandii, la sila wanaa laalaŋnda a nɔ siɛlɛiye wa. O koŋ kɔɔli, la dɛɛniaa wanaa nɔ siooŋnde wa mi siooŋnde fula nda. Nduyɛ la mala wanaa nɔ dialluŋ kala o tiindaŋ ndaa o Mɛlɛka niŋ te wa. La nɔ kɔlta biuwaŋndaŋ a wana o wana fee.
“Ŋ Chɔmnuŋ Kaalaa Kpeekpei a Sɔɔŋ Naa Ŋ Tosa Woŋ”
13 Mala wanaa nɔ dialuŋ kala le wa. Baabuiyo dimul naa le miŋ “mala wanaa nɔ dialuŋ kala o tiindaŋ ndaa o Mɛlɛka piɛiyo niŋ te wa.” Vɛlɛ miŋ “nɔ kɔlta biuwaŋndaŋ a wana o wana fee.” Nduyɛ mi hei chɔm te ŋ nɔ pɛ kaala kpeekpeiyo. (1Tɛsa. 5:14) Mi puaapiliaa bɔɔbɔɔ ndaa nɔ dialuŋ kala o tiindaŋ ndaa niŋ te wa simnuŋ a kala poŋ. Kɛ acheleŋnda yeema miŋ hiou lachi a nda biuwɔŋndo nduyɛ miŋ mala nda o nɛi kaalaa niŋ. Vɛɛ naŋ mala yɛ nda? Ŋ soliŋ Baabuiyo kpeku le nda kɔllo dɛɛniaa, ŋ dimul nda le kɔlaŋ yooŋgu kɛndɔɔ dimioo a naa latulu, ɔɔ miŋ yaŋ nda nilaŋ te a wa pɛ suɛi. Ŋ nɔ miŋ yiyaŋ a puaapiliaa ɔɔ ndepiliaa maa “a kendu ŋdial” ɔɔ “a kindu ŋdial te le.” Kɛ, ŋ nɔ miŋ yiyaŋ maa naa kpou nɔ naa naŋ kendu ŋdialla a naa naŋ nɔ dialuŋ vilɛiyoŋ nda. Pɔɔl, wana Chiisu vem hɔlte ndɔ wo bɛɛ dimi maa ndoo nɔ dialuŋ vilɛiyoŋ. (2 Kɔliŋ. 12:9, 10) Naa kpou yeema malaa a kɔl dɛɛniaa acheleŋnda o ba.
Chɔm Tusiŋndo a Nyɛiye Maa Chiisu
16 Diomnda naala inyɛɛlaŋ. Nyɛiyii naŋ nɔ le acheleŋnda ve nyindu naa ni le miŋ “dɛɛniaa wanaa cho a kɔlta tambɛilaŋ nda.” (1 Tɛsa. 5:14) Yɛɛ naŋ nɔ yɛ miŋ dimi le nda dɛɛniaa? Ŋ nɔla miŋ nɛŋi nda kɔl te ŋ chɔm pɛ maa ŋ landuŋ kɔl le nda. Ŋ chandu nda a kɔllo kpou le ma che suiliŋnda ndalaŋ a kaala kɛndɛla nda nɔ laŋ. Ŋ nɔla miŋ loonuŋ nda maa le mɛɛ Chɛhowa che nda maa wanaa sɔvɛ yɛ o naŋ nda Po ndɔɔ ikɛi ni. (Chɔŋ 6:44) Ŋ ke nda tiindaŋndo maa Chɛhowa buulaŋ a buɛiyaa nduaa tau, a ‘kɔlta tambɛiya’ ɔɔ a “nɔ lɛ tiindaŋ te wa.” (Sam 34:18) Diomnda naala inyɛɛlaŋ la siŋgi wanaa yeema kɔl dɛɛniaa wa.—Pulɔ. 16:24.
Yaasiaa le Nyɛm Tɔɔmaŋ Mɛlɛkaŋ
(Tɛsaloniaŋ Tasoo 4:3-6) Sɔɔŋ Mɛlɛka hɛnaŋ nya mi la tosa woŋ muŋ cho muŋ ni. La nɔ mi la nɔ kaalaŋ maa wanaa cho le Mɛlɛka. Wana o wana a nɔ kposoŋ ma suunda nya wana nya cho o nɔ niŋ nya ndu le wo le. 4 Wana o wana a nɔ ma pɛɛku le num pila mandaa mɛɛ o wa o bɛndaa Mɛlɛka o hɔl a ŋwaŋnda chiee yɛ. 5 Yeemɛi wana lanɔɔ i nɔ mi i hiou num o kɔl kɔɔli maa waŋnda a piliaa a sina Mɛlɛka le wa le. 6 Lelaŋ, wana o wana tosal chaaŋ num suɛi wɔɔŋ o nɛi o nɛi niŋ a suɛi hei okɔɔ le. Ŋ sila niŋ nya paandu o kala kala maa wanaa tosa sɔɔŋ waa lendoŋ nda Masanɔɔ Mɛlɛka cho nda nyɛ palaa tusi choo.
it-1-E 863-864
Kaa Ihini Nɔɔlɛiyo
Kaa ihini nɔɔlɛiyo cho hakioo o tosa mi waŋndo sɔla solioo o kunda leKilisiɔŋndo niŋndo ni. (1Kɔl 5:9-13; Hibu 12:15, 16) Mi wana Chiisu vem hɔlte ndɔ wo Pɔɔl tɛɛsiaa maa Kilisiɔŋnɔɔ wou pɛ balaŋ o kaa ihini nɔɔlɛiyo niŋ, mɛɛ dialuŋ ndɔŋ o wa muŋ hakioo tosallo ni. Mbo soliŋ dialii nduɛi lasiɔmbuei kpeku le i wɔɔŋnde tosaa. Mi hei paaliaŋ ndu tau o Mɛlɛka piɛiyo niŋ, mbo nɔɔliaa kunda leKilisiɔŋ Mɛlɛkaa, nduyɛ mbo luei ndupila o kpundɔɔ niŋ le sɔlaa naala wɔɔŋnda waŋnda sɔla o kaa ihini nɔɔlɛiyo niŋndo. (1Kɔl 6:18, 19) Mbo tɛɛmbuu dila puaapiliaa nduaa Kilisiɔŋnda nɔ laŋ (1Tɛs 4:3-7) sanaa (1) a hunɔɔ a kaa nɔɔlɛiyo a sɔɔŋ lasiɔmboŋ o kunda leKilisiɔŋndo niŋ (Hibu 12:15, 16), (2) mbo kuuna wana o tosa kaa ihini nɔɔlɛi koŋ a ndu wo waa o diandaa, nduyɛ lepum te o wa yɛ yemboo pɛ, o ve lɛ o diandaa le te o chal pɛ o nɔɔ niŋ, (3) mbo chuu yuŋgu ndɔɔ tɔɔ wɔɔŋndo te o hiŋ pɛ a sɔɔŋ kaala nɔɔlɛiyoŋ, nduyɛ (4) mbo tosa iwɔɔŋnde a kalaŋ chuauwa, pɔnɔɔ, ɔɔ wana nɔ le ndu hunɔɔ kɛsioo o nɔɔ niŋndo. Mbo kɛɛ le bɛɛleŋ chɔmndo, o cho le sawala wana chiee chɛl ɔɔ kɛɛ lepum a kaa ihini nɔɔlɛiyo le wo le, kɛ Mɛlɛka, o huŋ niŋ mbo tusi waŋndo nyɛpalaa choo le haki ndɔɔ wo.—1Tɛs 4:8.
(Tɛsaloniaŋ Tasoo 4:15-17) O koŋ kɔɔli, nyɛ Masanɔɔ Chiisu pɛɛku naa wo, ndu naa ŋ cho niŋ hoo nya dimullo ni, maa naa ŋ lo niŋ yoomu mbo lo o koŋ mi Masanɔɔ Mɛlɛka hiŋ nda, ŋ hiu niŋ wanaa laalaŋnda a vi wa lachi le. 16 A boondii keŋ, Mɛlɛka pila cho isɔɔ choo choo kpeleŋ, nduyɛ, mi kiilanɔ Mɛlɛkaa o cho kiilaa Mɛlɛkaa kpou bolleŋ ndo, mbo soo. Nduyɛ, mi waŋnda tuei mi bulu Mɛlɛkaa soo. O koŋ, mi Masanɔɔ chɛŋ ɛchɛnɛ mbo hiŋ. O koŋ, wanaa dɔu tiindaŋ ndaa o Mɛlɛka niŋ fɛɛŋ malaŋ nda wu wa, nda fɛɛŋ cho miiŋgu yoomu. 17 Te a miiŋgu yoomu pɛ, naa ŋ cho wa yoomu boondii keŋ nda, Mɛlɛka tosa naa kpou ŋ chuuŋgiaŋ diom pilɛ choo choo le Masanɔɔ Mɛlɛka bɔŋaa o halaa niŋ. O koŋ kɔɔli, naa kpou mi ŋ wa latulu a Masanɔɔ Mɛlɛka le fɛɛŋ a fɛɛŋ.
“Boondii Mɛlɛka Cho Nya Piŋi ve i Cho niŋ Kpɛɛluŋ”!
14 Yɛɛ cho yɛ yɔŋnɔŋ, te Kɔki o Lɛŋnde Makɔkileŋ Niŋ chiŋalaŋ pɛ wanaa Mɛlɛkaa a sɔŋgɔɔ? Mi Maatiu nda Maki poonyiaa nyɛ pilɔɔ kpe a nyɛ Chiisu cho tosa a teleŋ koŋ ndo okɔɔ aa, “O koŋ kɔɔli, te bulu bɛndoo soo pɛ, o vem kiilaa nduaa a kuɛ ba o ba fee o chieeŋndo choo a kɔ chuuŋgiaa wanaa nduaa o hɛli wa.” (Maki 13:27; Mat. 24:31) O cho a Kilisiɔŋaa pɔyaŋaa ndaa kandu chuuŋgiaa wa le Maatiu nda Maki cho suɛi okɔɔ le. Vɛlɛ, o cho a Kilisiɔŋaa cho pɔyaŋndo sɔla le di mɛɛlaa sɔlaa le kɔlaŋ o choo choo niŋnda le nda cho suɛi le. (Mat. 13:37, 38) Kilisiɔŋaa cho di mɛɛlaa sɔla le kɔlaŋ o choo choo niŋnda cho pɔyaŋndo sɔla tuupa mi nyɛpalaa bɛndoo o kanduŋ. (Sɔɔŋ. 7:1-4) Kɛ, a chuuŋgiaa suu kuɛɛ okɔɔ Chiisu cho yɛ suɛi? A teleŋ ŋwaŋ 144,000 lo le fandaa sɔlaa le kɔlaŋ o choo choo niŋnda o wa suɛi ni. (1 Tɛsa. 4:15-17; Sɔɔŋ. 14:1) Kɔɔki o Mekɔɔki niŋ cho fɛŋ wanaa Mɛlɛkaa chiŋalaŋ a sɔŋgɔɔ, malaŋ hei yɔŋnuŋ. (Ɛsi. 38:11) Te keŋ yɔŋnuŋ pɛ, nyɛ Chiisu dimi hoo wo cho peelɔŋ, “O koŋ, wanaa tosa nyɛ Mɛlɛka hɛnaŋ ndo wa, nda nda cho wa naa Mɛlɛka finya nda cho o masaleŋ choo wa. Nduyɛ, waŋnda haa wa niŋ naŋɔɔ mɛɛ paaleŋ le cho nuaa yɛ.”—Mat. 13:43.
15 Baa hei chɔm ni maa Kilisiɔŋaa pɔyaŋnda cho helɔɔ o choo choo niŋ a dialuŋ yɔŋaŋ? Wanaa bɔɔbɔɔ o kaŋii cheleŋnde niŋ yiyaŋ maa a cho nda hunɔɔ chua o dialuŋ yɔŋaŋ niŋ ma helnuŋ a nda choo choo. Nduyɛ, a yiyaŋ maa Chiisu cho hunɔɔ le waa masaa o chieeŋndo choo. Kɛ Baabuiyo chɔm kpendekele maa “taamasioo” cho yɔŋnuŋ o halaa niŋ le chɔmndo maa “wana nda veelu aa, Po Wana Pɔnɔɔ wo chɛŋ hunɔɔ.” Nduyɛ Chiisu cho “hunɔɔ o yumbu yumboo niŋ o hala.” (Mat. 24:30) Wana o wana chi niŋ sɔɔŋ Chiisu dimi muŋ ndoŋ o yɔŋnɔŋndo le. Le handɔɔ lechoo, “dialuŋ yɔŋaŋ muŋ ŋ luei o Masale Mɛlɛkaleŋ niŋ te.” Lelaŋ, wanaa nɔ le kɔlaŋ o choo choo niŋnda cho fɛŋ “maŋgalaŋ. O lepilɛ niŋ kpe i yɔŋnuŋ niŋ ni, mɛɛ waŋndo biaŋ nuaa yɛ. Te bulu koŋ o soo pɛ.” (Nuawɔ Kɔliŋtiaŋ Tasoo 15:50-53.) Kilisiɔŋaa laalaŋaa pɔyaŋaa cho wɔ o lɛŋndeŋ choo wa cho chuuŋgiaŋ diompilɛ o choo choo niŋ o biɔŋɔɔ lepilɛ niŋ kpe. Kɛ o cho a dialuŋ yɔŋaŋ te.
Diomndaŋ Veeloo o Baabuiyo Niŋ
(Tɛsaloniaŋ Tasoo 3:1-13) O mɛɛlulaŋ, mɛɛ yeemɛi nyɛi i bii naa tei naa ŋ nɔla lɛ hiouwɔɔ lachi a biuwɔŋndo le. Le hei, mi ŋ kɛɛsiaa maa mi ŋ lo a makɔɔ Atɛŋ chiee nanuŋ naa kpeele, 2 mi Timoti ndu kuɛ naa nya chua. Chaaŋ naa wana laalaŋndo Timoti cho ni. Naa ndaa ŋ cho wali Mɛlɛkaa tosaa latulu le mi Yooŋgu Kɛndɛ Kilitioo o tiu silɔ ni. Ŋ vem ndu le mbo kɔ mala nya mi la chɔɔlu dialluŋ kalaŋ sɔla o tiindaŋ nya nɔ o Mɛlɛka niŋ ndo. Nduyɛ, o kuɛ makuaa vɛlɛ le mbo kɔ dɛɛniaa nya kɔltaŋ le hiouwɔɔ lachi a tiindaŋndo hoo nɔɔ. 3 Koŋ tosa, mi che bɛɛ mi waŋnda wa nya nyɛ palaa tusioo choo ni, kɛ wana o wana nya tɛɛŋ o chɛl mi hei faŋa ndu o tiindaŋ o nɔ o Mɛlɛka niŋ ndo le. Kani, nya pila la sina maa muŋ nɔ mi ŋ yɔnuŋ naa. 4 O fula wɔ bɛɛ o koŋ kɔɔli, boondii naa ŋ wa nya tɛɛŋ nde, pɛŋgu o pɛŋgu ŋ wa nya dimullo maa waŋnda cho tosa mi ŋ sɔla nyɛ palaa tau. Nduyɛ, nya pila la sina maa mɛɛ naa ŋ dimul nya yɛ lende koni i yɔnuŋ ni. 5 Le sabu koŋ, mɛɛ yeemɛi nyɛi i bii ya tei maa I nɔla lɛ mi hiou lachi a biuwɔŋndo le, mi viam Timoti naa nya chua, le mi I sina a nya okɔɔ, a mɛɛ nya cho hiouwɔɔ lachi a tiindaŋ nyaa o Mɛlɛka niŋ yɛ. I wa buulaŋndo maa Masa Nyinaa Wɔɔŋnda o dɛɛniaa nya mi la mal tiindaŋ nya nɔ o Mɛlɛka niŋ ndo le. Kani fuule, te i yɔnuŋ lende pɛ, mɛɛ wali o wali naa ŋ tosa o simnuŋ nyɛ tambɛi. 6 Kɛ nduyɛ, Timoti laŋga chɔŋ naa nya chua mbo komal naa. O chuu naa konaa maa la cho wɔ hiouwɔɔ lachi a tiindaŋ nyaa dɔwɔɔ o Mɛlɛka niŋ, nduyɛ, maa kaalaa cho nya tɛɛŋ vellaa velle. O dimul naa maa teleŋ o teleŋ la cho sɔɔŋ kɛndɔŋ dimioo a naa okɔɔ, nduyɛ maa la nɔ yeemɛi tau le mi la che naa, mɛɛ naa bɛɛ ŋ cho a yeemɛi le mi ŋ che nya yɛ. 7 Lelaŋ, chaaŋaa naa, mi che bɛɛ mi dɛnɛla palaalaŋ la wa naa choo tau tau, nduyɛ, mi waŋnda wa naa nyɛ palaa tusioo choo, kɛ, mɛɛ naa ŋ tuei maa la cho hiouwɔɔ lachi a tiindaŋ nyaa dɔwɔɔ o Mɛlɛka niŋ, mi ŋ hini lakɔl. 8 Kani fondole, pɛŋgoo hoo niŋ, te o wa pɛ mi la wa hiouwɔɔ lachi a waa a dialuŋ kala o tiindaŋ nya nɔ o Masanɔɔ Mɛlɛka niŋ ndo pɛ, hei dɛɛniaa naa kɔltaŋ le waa yoomu. 9 Ŋ nɔla bɛɛ Mɛlɛka balika mel le nya le. Nduyɛ, kɔl kɛndɛ Mɛlɛka tosa mi ŋ sɔla o sabu nyaa niŋ ndo, ŋ nɔla bɛɛ ndu balika mel le ndu le. 10 Nduyɛ, idii ni, ichɔl ni, ŋ cho Mɛlɛka piɛiyo tau tau le mbo tosa a sabu naa nyaa mi ŋ chiikiaŋ, nduyɛ, mi ŋ tosa mi la sɔla nyɛ lo wɔ nya le sɔlaa a tiindaŋ nya nɔ o Mɛlɛka niŋ ndo okɔɔ wo. 11 Ŋ cho piɛileŋ maa Mɛlɛka pila o cho finya naa wo, nda Masanɔ naa Chiisu maa a kumbul naa nɛiyo le mi ŋ hiŋ naa nya chua. 12 Ŋ cho piɛileŋ maa Masanɔɔ Mɛlɛka tosa mi kaala cho nya tɛɛŋ vellaa velle wo a kaala nya nɔ le wana o wana fee wo o hiou lachi a chɔɔlɔŋndo lechoo tau tau, mɛɛ naa ŋ kaala nya tau tau yɛ. 13 Nduyɛ, ŋ cho piɛileŋ maa Mɛlɛka ke nya dialuŋ kalaŋ. Koŋ tosa te Masanɔ naa Chiisu hiŋ pɛ, a wanaa cho le ndu wa kpou, la nɔla niŋ mi la huŋ sim Mɛlɛka o cho Finya naa wo lachi la nɔ tɔɔyaŋ o tɔɔyaŋ choo le. Kani fondole, la cho wa wanaa cho le Mɛlɛka wa kɛsɛ kɛsɛ.
SUƐƐSƆƆ 15-21
NYƐM TƆƆMAŊ O DIOM MƐLƐKAA NIŊ | TƐSALONIAŊ DIIŊ NDƆƆ 1-3
“Chɔɔmuuwo Wana Kɛɛ Nyɛ o Nyɛ Fee Mɛlɛka Dimi Wo”
(Tɛsaloniaŋ Diiŋ Ndɔɔ 2:6-8) Nya pila la sina nyɛ cho waŋndo hoo kuuna hunɔɔ pɛŋgoo hoo wo. Hei yɔnuŋ le mbo lo o koŋ mi boondii o nɔ le hunɔɔ ve i fuuluu fɛɛŋ. 7 Diom kɛyaa hoo le nyɛ Mɛlɛka dimi wo tosaa, o cho niŋ bɛɛ yɔnɔŋndo, kɛ i fula wɔ kpendekele le. Kɛ nduyɛ, wana chal suɛi hei lachi wo cho hiouwɔɔ lachi a challe ndi lachi haaa mbo lo o koŋ mi Mɛlɛka faŋa ndu lachi. 8 Te Mɛlɛka faŋa ndu lachi pɛ, o koŋ, wana cho hoo mbo kɛɛ nyɛ o nyɛ fee Mɛlɛka dimi wo wo, o hiŋ. Kɛ nduyɛ, Masanɔɔ Chiisu cho ndu diyɔɔ a hueiye ndu o sondo, nduyɛ, mbo tɛɛmbuu ndu a yeleŋgi yeleŋgi cho ndu wa o balaa o hunɔɔ ndɔɔ wo.
it-1-E 972-973
Waa Wana Mɛlɛkaa
Suɛi kɔndɔfili cheleŋ cho yɛ hei ni, simullo ‘suɛi viaŋnaŋii’ Chɛhowɛi kpele kpele. Ndu cho yɛ kɔndɔfili “diom kɛyaa” hoo ni. Hei wa suɛi kɔndɔfili le Kilisiɔŋaa tonyaa kanifuule, o palɛi Pɔɔl wana Chiisu vem hɔlte ve niŋ, “wana cho hoo mbo kɛɛ nyɛ o nyɛ fee Mɛlɛka dimi wo” ndoo fula wɔ kpendekele le mi wana ndoo sina ndu walaŋ te. Hali teleŋ “wana” koŋ o fula wo bɛɛ, i wa wɔ suɛi kɔndɔfili kanifuule, sɔɔŋ wɔɔŋ o wa tosaa woŋ ŋ wa wɔ ŋ kumbaa. Nduyɛ o wa hei tosaa maa wana cho le Mɛlɛka. Kaa mulu mulaŋndo pɛɛŋ o wa chɔmndo ni maa wana Mɛlɛkaa kpeekpei o cho ni. Mi Pɔɔl dimi maa kɔndɔfili “diom kɛyaa” hoo wa niŋ yɔŋnɔŋndo o palɛi nduɛi niŋ kanifuule, kaala nila kalulaŋ la wa yɔŋnɔŋndo tau o kunda leKilisiɔŋndo niŋ. Nduyɛ fulamakɔɔlioo wa ni, mi kunda wanaa kɛɛ haa pɛɛkula tonyalaŋ nda a yiinuŋ diompilɛ. O mɛɛlulaŋ kpɔŋ, hei kpou cho hunɔɔ mɛɛlu a boondii Chiisu cho hunɔɔ ve. Wana kɛɛ hoo pɛɛkula tonyala Mɛlɛkalaŋ ndo, nduyɛ mi Setana wa ndu soliŋndo kpeku wo, cho ndupila heelɔŋ “wana o wana cho ma veelu ndu aa ‘mɛlɛka’ ɔɔ nyɛm waŋnda biilu woŋ choo” tema (Gr., seʹba·sma). Wana chɛl hoo mi Setana wa ndu soliŋndo kpeku le Mɛlɛka simullo wo, o wa niŋ wana huiyaa bɛndu, nduyɛ o chuu niŋ wanaa cho pɛɛkula ndɔlaŋ tolɔɔ kɔɔli wa tambei. Walta “wana cho hoo mbo kɛɛ nyɛ o nyɛ fee Mɛlɛka dimi wo” la wul niŋ puundoŋ kanifuule, la wa niŋ la kumbaa o nɛi kaŋgalaa niŋ maa wana Mɛlɛka.—2Tɛs 2:3-12; tuuwɔ Mat 7:15, 21-23.
(Tɛsaloniaŋ Diiŋ Ndɔɔ 2:9-12) Wana kɛɛ koŋ nyɛ o nyɛ Mɛlɛka dimi wo wo, te o hiŋ pɛ, Setana o cho masa nyinaa wɔɔŋnda wo, a kpaaya ndɔɔ o huŋ niŋ ni. Nduyɛ o tosa niŋ sɔɔŋ kɔndɔfiliŋ faŋga faŋga, a kpalola lachoowalaŋ, a kaamaalaŋ. 10 Nduyɛ, o tosa niŋ sɔɔŋ wɔɔŋ faŋga faŋga, le mbo hui wanaa nɔ haa le kɔlaŋ o nyɛ palaa niŋ nda. Sabu nda kua niŋ o nyɛ palaa niŋ ndo cho ni maa, le mɛɛ nda kaala yooŋgu tonyaa hoo le yɛ. Kani fondole, te nda aa kaala yooŋgoo hoo pɛ, nuaa Mɛlɛka ndu oo piŋi nda. 11 Kɛ nduyɛ, le mɛɛ nda kaala yooŋgoo hoo le yɛ, mi Mɛlɛka laasiaa nda hullaŋ laasi laasi, le ma laalaŋ a sɔɔŋ cho tonya le woŋ. 12 O hei niŋ, wana o wana cho ma kaala yɔŋ wɔɔŋndo tosaa yɔŋi nda aa laalaŋ a yooŋgu tonyaa yɛ, wanaa kaŋ Mɛlɛka cho nda yamɛi kilul, mbo tusi nda nyɛ palaa choo.
it-2-E 245 ¶7
Sɔɔŋ Cho Tonya le Woŋ
Wanaa ndaa kɛɛ haa le tonyaa chɛlɔɔ wa, “mi Mɛlɛka laasiaa nda hullaŋ laasi laasi, le ma laalaŋ a sɔɔŋ cho tonya” a Chiisu Kiliti okɔɔ le woŋ. (2Tɛs 2:9-12) Sawa mandaa hoo tɛɛsiaa nyɛ ndoo yɔŋnuŋ Masa Isɔluɛiya Ehabi wo o wɔsila kɛmɛla bɔɔbɔɔ la hiou laŋ niŋ. Mi wanaa lachoowaa ndaa suaa le Mɛlɛka wa a hui Ehabi maa o tiuba mbo simul Luamɔti o buŋgɛi Kiiliadi ve niŋ a chɔuwo nduyɛ mbo sɔla batiuwaa, o baa pilɔɔ choo mi wana suaa le Mɛlɛka wo Maikaya dimul ndu a kpundɛ ndoo wa niŋ fulamakɔɔlioo wo. A mɛɛ i wa i chɔɔmaŋ o yilaŋii Maikaya ve niŋ yɛ, mi Chɛhowa soliŋ maalikɛinɔ ndɔɔ opilɛ kpeku le mbo tosa mbo “hui” wanaa lachoowaa ndaa suaa le Mɛlɛka wa ma dimul Ehabi choolaŋ. Koŋ chɔm ni maa, mi Maalikɛinɔɔ soliŋ kpaaya o nɔ wo kpeku le nda nyindɔɔ ma dimi choola ndaa yeema dimioo laŋ, a sɔɔŋ Ehabi ndoo yeema le tueiyɔɔ nda o ba woŋ. Mi che bɛɛ mi Ehabi ndoo sɔla silaa a hei okɔɔ, kɛ mbo hɛli le chɛlɔɔ hui nda wa ndu a sɔɔŋ lachoowaŋ ndo. Nduyɛ mbo mɛɛlu piɔmndo sɔla le hei.—1Ma 22:1-38; 2Ko 18.
Yaasiaa le Nyɛm Tɔɔmaŋ Mɛlɛkaŋ
(Tɛsaloniaŋ Diiŋ Ndɔɔ 1:7, 8) Nya cho mɔnɛi biyɔɔ wa a naa bɛɛ fau, o cho naa nyɛ palaa koŋ faŋa choo. Boondii Masanɔɔ Chiisu cho chɔnɔŋ ɛchɛnɛ latulu a kiilaa nduaa kpaayaa mi Mɛlɛka chɔm ndu o ŋwaŋnda chiee lo ve, boondii keŋ o cho suɛi hei tosa ni. 8 O cho hunɔɔ a yiŋnde wule wule bɛndu bɛnduleŋ. O koŋ, wanaa kɛɛ Mɛlɛka wa ni a wanaa kɛɛ le nyɛ yooŋgu kɛndɔɔ hoo dimi wo tosaa wa, ndu yɔnuŋ ni maa Masanɔ naa Chiisu yooŋgoo a ndu okɔɔ, wanaa kaŋ o cho nda hunɔɔ nyɛ palaa tusi choo.
it-1-E 834 ¶5
Yiŋndeŋ
Mi Pitɛ poonyiaa aa, ‘Mɛlɛka cho choo choo a chieeŋndo hoo mandaa le lomɔɔ a yiŋndeŋ.’ Yaasiaa yiŋgoloŋndo vɛlɛ a nyɛ bolii Baabui cheleŋ dimi wo chɔm kpendekele maa o cho yiŋnde kpeekpei le, kɛ o sim le tambii fafɛɛŋnde. Mɛɛ Mɛŋma Koŋgiaŋ o palɛi Nuuwa ve niŋ tɛɛmbuu choo choo a chieeŋ kpeekpeiyo hoo le yɛ, kɛ wanaa ndaa kɛɛ Mɛlɛka diom tueiyɔɔ wa kinɛi, lende koni hunɔɔ Chiisu Kiliti nda maalikɛiyaa nduaa kpaaya bɛnduaa wa niŋ ni. A cho hunɔɔ tɛɛmbuu wanaa kɛɛ Mɛlɛka diom tueiyɔɔ wa kinɛi, vɛlɛ a sɔɔŋ wɔɔŋ nda luei balaŋ leniŋ ndoŋ.—2Pitɛ 3:5-7, 10-13; 2Tɛs 1:6-10; tuuwɔ Ai 66:15, 16, 22, 24.
(Tɛsaloniaŋ Diiŋ Ndɔɔ 2:2) Wanaa pum a cho dimioo maa paale Masanɔɔ nɔ le hunɔɔ leŋ le chuu niŋ hiouwɔɔ. Kɛ nduyɛ, I cho nya nyɔɔloo, la yandii chaaŋaa niaa, la chɛl mi wanaa waa lende a tosa mi kɔlta nyalaŋ la laasiaŋ kɛlɛŋgaa mi la buulaŋ a suɛi hei okɔɔ le. Kɛlɛŋgaa dɔɔ wanaa pum a wa yooŋgu chɛŋ o Mɛlɛka lo wo dimioo ni, ma dimul nya maa paale leŋ le hiou niŋ. Kɛlɛŋgaa dɔɔ mbo wa wanaa pum a wa waŋnda suɛi Mɛlɛkɛi dimullo ni ma dimi lende. Ɔɔ mi wanaa pum a dimi dɔɔ maa lende naa ŋ poonyiaa o yaula naa ŋ yɔŋ ndaŋ niŋ ni.
it-1-E 1206 ¶4
Nɛi Chɔmaa Nyina Diandaa
“Yooŋgu Chɛŋ o Mɛlɛka lo Wo”—Tonyaa a Choolaŋ. Mi wanaa Chiisu vem hɔlte ndɔ wa soliŋ diom maKilikiiyo hoo pneuʹma (nyinaa) kpeku, o nɛi teŋgeŋndo choo o yaula poonyiaŋ ndaŋ niŋ. Le taamaseliiyo, o Tɛsaloniaŋ Diiŋ Ndɔɔ 2:2 niŋ, mi Pɔɔl dɛɛniaa puaapiliaa nduaa Tɛsaloniaŋnda maa, a chɛl mi kɔlta ndalaŋ la laasiaŋ kɛlɛŋgaa ma buulaŋ a ‘yooŋgu chɛŋ o Mɛlɛka lo wo [sim le, nyinaa] le, ɔɔ a chɛl yooŋgula waŋnda wa nda dimullo laŋ sanaa o yaula nda wa nda poonyiallo laŋ niŋ maa paale Mɛlɛka leŋ le cho niŋ kpɛɛluŋ te.’ I cho kpendekele maa mi Pɔɔl soliŋ diomndo hoo pneuʹma (nyinaa) kpeku diompilɛ a nɛila naŋ suukaŋ ndaŋ, mɛɛ ‘yooŋgulaŋ’ yɔŋnaŋndo cho naa yɛ ɔɔ ‘yaulaŋ poonyiaŋndo.’ Le saboo hoo mi Lange dimi o yauwo hoo niŋ, Commentary on the Holy Scriptures (p. 126) a buŋgɛi hei okɔɔ aa, “Kɛɛsiaa iMɛlɛkayaa koni Wana Chiisu Vem Hɔlte Ndɔ Wo wa yɔŋgoo ni, mbo kɛɛsiaa sɔɔŋ muŋ nɔ le yɔŋnɔŋndo woŋ, ɔɔ suɛi wana suaa le Mɛlɛka wo dimi wo.” (P. Schaff, hivi ni nduyɛ mbo kpɛlɛkiaa ndu a wɔsi 1976) Yauwo hoo Vincent’s Word Studies in the New Testament dimi aa “Sanaa a nyinaa. Sanaa a diomnda wanaa suaa le Mɛlɛka wa a dimi o chuuŋgiaŋnda leKilisiɔŋndaŋ ndo, ma chɔɔmuŋ ndapila maa a sɔla dioo le dimioo sɔɔŋ chɔɔmaŋndoŋ a Mɛlɛka okɔɔ.” (1957, Vol. IV, p. 63) Lelaŋ, mi che bɛɛ mi wanaa hiviaa apum soliŋ diomndo hoo pneuʹma kpeku o nɛi pilɔɔ niŋ a “nyinaa,” kɛ mi wanaa cheleŋ nda hivi ndu aa “yooŋgu chɛŋ o Nyinaa lo wo” (AT), “sɔɔŋ nɔ le yɔŋnɔŋndo woŋ chɔɔmuuwo” (JB), “sɔɔŋ nyindu wana le isɔɔ tosa woŋ” (D’Ostervald; Segond [French]), “diom poonyiaŋ a nɛi chɔmaa Nyina Mɛlɛkaa wo” (NW).
Diomndaŋ Veeloo o Baabuiyo Niŋ
(Tɛsaloniaŋ Diiŋ Ndɔɔ 1:1-12) Ya Pɔɔl, a Sailɔɔ, a Timoti, naa ŋ cho yauwo hoo poonyiaa ni. Ŋ cho ndu poonyiaa naa nya kunda wanaa laalaŋnda chua Tɛsalonaika chiee, nya yɔnuŋ ni maa Mɛlɛka Finya naa a Masanɔɔ Chiisu Kiliti wanaa ndaa. 2 I cho piɛileŋ maa Mɛlɛka Finya naa nda Masanɔɔ Chiisu Kiliti, a yiyaŋ nya choo, nduyɛ ma ke nya kɔl nyuloo fɔ. 3 Chaaŋaa naa, ŋ nɔ mi ŋ mel Mɛlɛka balika teleŋ o teleŋ le nya. O bɛnda mi ŋ tosa lende, kani fuule, le mɛɛ tiindaŋ nya nɔ o Mɛlɛka niŋ ndo cho hiouwɔɔ lachi a chɔɔlɔŋndo tau tau yɛ. Nduyɛ o koŋ kɔɔli, nya pilɛŋ pilɛŋ nda kpou, kaaliaŋ nya kaaliaŋ vellaa velle wo cho hiouwɔɔ lachi a chɔɔlɔŋndo. 4 Le hei, naa bɛɛ mi ŋ kialu yoŋga a nya okɔɔ kundala wanaa laalaŋaa Mɛlɛkaa a piliaa tɛɛŋ. Mi ŋ kialu yoŋga a nya okɔɔ, a mɛɛ nya cho isisi yi yɛ, a mɛɛ nya cho hiouwɔɔ lachi a Mɛlɛka tiindaŋndo yɛ, mi che bɛɛ mi waŋnda wa nya nyɛ palaa tusioo choo tau, nduyɛ mi la wa mɔnɛi biyɔɔ tau ni. 5 Sɔɔŋ muŋ kinɛi ŋ cho chɔmndo maa yamɛi Mɛlɛkɛi i nɔ lakafa le. Nduyɛ le sabu Mɛlɛka chɛl maa muŋ kinɛi ŋ yɔnuŋ ndo cho ni maa le mbo tosa mi la wa a bɛndaa le mbo wa nya choo masa. Lelaŋ, le mɛɛ Mɛlɛka cho nya choo masa yɛ nya cho mɔnɛi biyɔɔ ni. 6 Mɛlɛka cho wana lakafa le. Le hei, o cho wanaa cho nya nyɛ palaa tusioo choo wa maa koŋ miŋgul. 7 Nya cho mɔnɛi biyɔɔ wa a naa bɛɛ fau, o cho naa nyɛ palaa koŋ faŋa choo. Boondii Masanɔɔ Chiisu cho chɔnɔŋ ɛchɛnɛ latulu a kiilaa nduaa kpaayaa mi Mɛlɛka chɔm ndu o ŋwaŋnda chiee lo ve, boondii keŋ o cho suɛi hei tosa ni. 8 O cho hunɔɔ a yiŋnde wule wule bɛndu bɛnduleŋ. O koŋ, wanaa kɛɛ Mɛlɛka wa ni a wanaa kɛɛ le nyɛ yooŋgu kɛndɔɔ hoo dimi wo tosaa wa, ndu yɔnuŋ ni maa Masanɔ naa Chiisu yooŋgoo a ndu okɔɔ, wanaa kaŋ o cho nda hunɔɔ nyɛ palaa tusi choo. 9 Mɛlɛka cho tosa ma sɔla nyɛ palaa, nduyɛ ma wa a tɛɛmbaa le fɛɛŋ a fɛɛŋ. Nduyɛ piɔuwaŋndo cho nda delɔɔ tɛɛŋ nda Masanɔɔ Mɛlɛka waa, a chi lɛ ndu hɔlla le. Nduyɛ le fɛɛŋ a fɛɛŋ a chi niŋ mɛɛ Mɛlɛka cho wana kɔndɔfili yɛ le. 10 Te Chiisu hiŋ pɛ, sɔɔŋ muŋ kpou ŋ cho yɔnɔŋ. O paale leŋ choo wanaa nduaa kpou a lisa ndu niŋ a diomnda lebɛɛla bɛndulaŋ, nduyɛ ma dɔunuŋ kɔndɔfili a ndu. Nda yɔnuŋ ni maa waŋnda kpou, a laalaŋ a ndu wa. Nya bɛɛ la wa niŋ nda tɛɛŋ, kani fuule, le mɛɛ nya laalaŋ a yooŋgu naa ŋ dimul nya wo yɛ. 11 Le saboo hoo naa ŋ cho Mɛlɛka piɛiyo le nya teleŋ o teleŋ ni. Ŋ cho Mɛlɛka naa piɛiyo le nya maa o siiŋguu nya wanaa bɛnda le mi la wa o yoomu o veelu nya le waa leniŋ ndo niŋ. Ŋ cho piɛileŋ maa mi Mɛlɛka tosa o kpaaya ndɔɔ niŋ mbo peelu yeemaŋ kɛndɛŋ wa nya o lakɔl loŋ. Nduyɛ mi ŋ wa piɛileŋ maa, nyɛ o nyɛ nya tosa le tiindaŋ nya nɔ o ndu Mɛlɛka niŋ ndo, maa mbo siou wali koŋ. 12 Te hei i yɔnuŋ pɛ, mɛɛ la tosa mi diola Masanɔ naa Chiisulaŋ la sɔla lisaa. Nduyɛ ndu bɛɛ o cho tosa mi la sɔla lisaa. Hei cho yɔnɔŋ sanaa a kɛndɛi Mɛlɛka nda Masanɔɔ Chiisu Kiliti a tosal nya ve.
SUƐƐSƆƆ 22-28
NYƐM TƆƆMAŊ O DIOM MƐLƐKAA NIŊ | TIMOTI TASOO 1-3
“Kindiŋndo Ma Suliŋ le Kalaŋndaŋ Chuaa”
(Timoti Tasoo 3:1) Diomnda dimiŋ laŋ ndaŋ la cho tonya aa, “Wana landuŋ kɔl le waa kunda wanaa laalaŋnda lachi wo wali kɛndɛ bɛndoo pila o yeema koŋ ni.”
A Cho Pa Yeemɛi Chɔɔ le Hiouwɔɔ Lachioo Tosaa o Mɛlɛka Piɛiyo Niŋ?
3 Nuawɔ Timoti Tasoo 3:1. Mi kiilanɔɔ Pɔɔl chandu puaapiliaa “landuŋ kɔl” le chilaŋ chuaa o kunda leKilisiɔŋndo niŋnda. Le mi waŋndo tiuba le nyɛ cho landaŋndo chuaa, o nɔ mbo kindi kindiŋ, kɛlɛŋgaa mbo siɛndi baa le ndu chuaa. Lelaŋ, yiyaŋndɔ a puaapilɛnɔ yeema suliŋndo le simnɔŋndo buɛi malalaŋndo wo. O sina maa o nɔ mbo kindi kindiŋ le hiouwɔɔ lachioo tosaa le suliŋnda leKilisiɔŋndaŋ sɔlaa. Okoŋ, te o simnuŋ pɛ buɛi malalaŋndo, o nɔ mbo hiou lachi a wallo tosaa kalaŋ le halikpeŋ mbo simnuŋ wana chua chilaŋ o kundaa niŋndo.
(Timoti Tasoo 3:13) Te wanaa malaa o kunda wanaa laalaŋnda niŋ a tosa wali nda nɔ le tosaa wo nyɛ kɛndɛi pɛ, bɛɛleŋ pila nda sɔla chaaŋaa ndaa wanaa laalaŋnda o ba ni. Nduyɛ o koŋ kɔɔli, a nɔla ma soo wakpa wakpa a tiindaŋ nda nɔ o Chiisu Kiliti niŋ ndo okɔɔ.
km 9/78-E 4 ¶7
Wanaa Cho ‘Bɛɛleŋ Nuuviaa Kunda Wanaa Laalaŋnda’ O Ba Wa
7 I cho tɛtɛlɛ le sinaa sabu Pɔɔl dimi a puaa haa okɔɔ maa “bɛɛleŋ pila nda sɔla . . . wanaa laalaŋnda o ba ni” wo. O cho mɛɛ apum yiyaŋ a mɛɛ waŋndo kua a foofola bɛndulaŋ sɔlaa o kaaŋndeŋ niŋ yɛ le. Kɛ, buɛiyaa malalaŋaa “tosa wali nda nɔ le tosaa wo nyɛ kɛndɛi” ya nɔ tiindaŋndo maa Chɛhowa nda Chiisu cho nda salaa dɔwɔɔ. Nduyɛ mi kundaa toolu nda vɛlɛ ma ke nda bɛɛleŋ. A tonya, ma wa hɛnɛkɛ le “ma soo wakpa wakpa a tiindaŋ nda nɔ o Chiisu Kiliti niŋ ndo okɔɔ.” Te a bii pɛ dikeŋnaŋ ndaa nyɛkɛndɛi, ma sɔla balika melaa le wali kɛndɛ nda cho tosaa wo. Ma bii tiindaŋ ndaa o kala poŋ nduyɛ ma dimul acheleŋnda a ndu okɔɔ siɔmbula bii nda le, kɛlɛŋgaa ma nɔ sioonde le tɔɔ wɔɔŋndo.
Yaasiaa le Nyɛm Tɔɔmaŋ Mɛlɛkaŋ
(Timoti Tasoo 1:4) Dimul nda a pɛŋgi teleŋndaŋ chuaa le pɛɛkoo a bundɔŋ lachoowaŋ okɔɔ a pɛɛkoo a diola wanaa masindiaa faŋga faŋgaa tombola koŋ kɛ kɛ. Kani fondole, diomnda hiŋaŋndaŋ koni pɛɛkula waa lende laŋ la luei waŋnda tɛɛŋ ni. Nduyɛ, nyɛ Mɛlɛka kɛɛsiaa le tosaa wo, o wana chioo sina hoo sanaa o tiindaŋndo nɔɔ o Mɛlɛka niŋ ndo, pɛɛkula waa lende la mala le ndu hivi lachi le.
it-1-E 914-915
Pɛɛkoo a Diola Wanaa Masindiaa
Pɛɛkoo a suukaŋndo a sɔɔŋ muŋ okɔɔ ve suɛi sɔvɛ kposoŋ te, nduyɛ i ve pɛɛŋ vɛlɛ i sɔvɛ a teleŋ Pɔɔl poonyial Timoti wo le. O ve lɛ suɛi sɔvɛ le konala diola wanaa masindiaa kɛsioo le sinaa pulale waŋndo ndoo fula choo leŋ te. Kanifuule, Mɛlɛka ndoo sina lɛ teŋgeŋndo Chuuwa tɛɛŋ a wanaa ve ŋChuu le wa o kunda leKilisiɔŋndo niŋ te. (Kal 3: 28) Konalaŋ a diola wanaa masindiaa okɔɔ la wa niŋ la kɛsiaa le chɔmndo mɛɛ Kiliti fula o pulale Deeveleŋ choo yɛ. Nduyɛ o ve viouwɔɔ tau le, chɔŋ a teleŋ Pɔɔl poonyiaa diomndaŋ ndaŋ ndo, mi Chɛhowa ndoo huŋ tɛɛmbuu Chulusɛlɛm. Nduyɛ konala kɛsiaa Chuuwa wa tambei sɔla. Lekɛndɛi, o pilɛ bɛɛ Mɛlɛka mɛi mbo kɛɛ tɛɛmbuu le. Le sabu koŋ Pɔɔl wa buulaŋndo ni, maa Timoti a kunda leKilisiɔŋndo handu kɔllo le sinaa pulale nda fula choo leŋ, nduyɛ mi ndaa chua teleŋ ndaa tau le yaasiaa, okoŋ ma faŋa kɔllo o sɔɔŋ wa ŋ sɔvɛ woŋ choo le. Diola wanaa masindiaa nda tuu o Baabuiyo niŋ le chɔmndo maa Kiliti cho Mɛsayanɔɔ ni wo la cho letuu. Diola masindɛlaŋ ndaŋ kinɛi la nɔ ni mi la wa la sɔvɛ le Kilisiɔŋnda. Konala cheleŋ a diola masindɛlaŋ okɔɔ o Baabuiyo niŋ la cho loŋ le chɔmndo mɛɛ sɔɔŋ Baabuiyo dimi woŋ ŋ cho tonya kpeekpei yɛ. La cho loŋ le chɔmndo kpendekele maa bundɔŋ muŋ ŋ cho tonya.
(Timoti Tasoo 1:17) La ŋ yɔŋguŋ bɛɛleŋ a saŋgalaa o Mɛlɛka lo le fɛɛŋ a fɛɛŋ. Ŋ saŋgalaŋ Mɛlɛka o cho Masaa le fɛɛŋ a fɛɛŋ ndo, Mɛlɛka vi le wo, Mɛlɛka wana chiee chi le wo, o cho hoo Mɛlɛka ndu pilɛ kpe wo. I yɔnuŋ lende fɔ.
cl-E 12 ¶15
“Mɛlɛka Naa Cho Hoo Ni”
15 Diola cheleŋ cho vɛlɛ le Chɛhowa kinɛi laŋ la cho, ‘Mɛlɛka cho le fɛɛŋ a fɛɛŋndo’ ni. (Timoti Tasoo 1:17; Sɔɔŋ Chɔɔmaŋndoŋ 15:3) Yɛɛ hei sim yɛ? Le mɛɛ naŋ nɔ taasi bɔɔ le yɛ, o cho bɛɛŋ le miŋ bii ndi bila le. Kɛ Chɛhowa cho le fɛɛŋ a fɛɛŋ o nɛila tiɔɔŋndaŋ niŋ, o sindɔɔ niŋ a o chilaŋ niŋ. Sam 90:2 dimi aa, “Le fɛɛŋ a fɛɛŋ Mɛlɛka ŋ cho ni.” Mɛɛ koŋ cho ni maa Chɛhowa nɔ kandɔŋ te, kani bɛɛ o cho. O dimi niŋ a veelu ndu aa, “Wana cho kani masindɛ wo.” O wa fɛɛŋ malaŋ wana o wana ɔɔ nyɛ o nyɛ cheleŋ o toosiaŋ. (Daaniɛɛ 7:9, 13, 22) Nɛɛ kpeekpei nɔ yɛ kpaayaa le mbo simul di Mɛlɛka nɔ le waa kpuluŋgumaa wo?
Diomndaŋ Veeloo o Baabuiyo Niŋ
(Timoti Tasoo 2:1-15) Sila ya I nɔ wo ndu cho ni maa i tasei pekeke, la yandii la piɛi Mɛlɛka le wana o wana. Nduyɛ, la piɛi Mɛlɛka le mbo dɔu nda sala. Nduyɛ, mi la mel Mɛlɛka balika le nyɛ o nyɛ o cho tosaa le nda. 2 La piɛi Mɛlɛka le masaa bɛnduaa a wana o wana cho nya bolleŋ, le mi ŋ wa a kɔl nyulu sɔŋgɔ ve le. Ŋ nɔ mi ŋ ke Mɛlɛka bɛɛleŋ o nɛi o nɛi niŋ. Nduyɛ, ŋ nɔ mi ŋ ke waŋnda kpou bɛɛle nda nɔ ma sɔla leŋ. 3 Piɛile waa nuaa leŋ le bɛnda ni, nduyɛ a leŋ Mɛlɛka o piŋi naa wo hini kɔl ni. 4 Kani fondole, o hɛnaŋ mi waŋnda kpou a sɔla pioŋɔɔ, nduyɛ, ma sina tonya cho a ndu okɔɔ wo. 5 Kani fondole, Mɛlɛka o pilɛ kpe o cho ni. Nduyɛ, wana tosa mi Mɛlɛka nda wana chioo ma miiŋgu diompilɛ wo, ndu pilɛ kpe cho ni. Ndu yɔnuŋ ni maa Chiisu Kiliti, o wa hoo wana chioo wo. 6 Ndu yɔŋgu ndu pila ni le hali kpeŋ mbo baŋa ŋwaŋnda chiee kpou. Nduyɛ, suɛi hei yɔnuŋ mayɔŋnaŋ a boondii kpeekpei ndi ii nɔ le yɔnɔŋndo ve, nduyɛ i chɔm maa hɛnaŋ Mɛlɛkaa cho ni maa waŋnda kpou a sɔla pioŋɔɔ. 7 Le hei Mɛlɛka hɛli ya le waa wana Chiisu vem maa hɔlte ndɔ wo ni. Le mi I dimi Yooŋgu Kɛndɛ Mɛlɛkaa naa wanaa cho a Chuu le wa chua, nduyɛ, mi I pɛɛku nda nyɛ cho tiindaŋ kpeekpeiyo nɔɔ o Mɛlɛka niŋ ndo. Nyɛ ya I cho hoo dimioo wo o cho lachoowa le, tonyaa ya I cho dimioo ni. 8 Lelaŋ, nyɛ ya I yeema wo cho ni maa puaa ba o ba fee a piɛi Mɛlɛka. A wa wanaa cho a yɔŋgaŋ o Mɛlɛka lo. A heelu balaŋ choo o Mɛlɛka piɛiyo niŋ, kɛ o wa a kɔl tuu le. Nduyɛ, o wa a sɛɛŋgiaŋ o lakɔl te. 9 O koŋ kɔɔli, I hɛnaŋ mi waŋ laanduaa a chuɛɛnuŋ chuɛinɔŋ lebiɔɔ. A nɔ ma chuɛɛnuŋ chuɛinɔŋ cho o bɛndaa wo. A nɔ ma chɔmnuŋ a mɛɛ nda toosiaa yiiŋnde yɛ le, kɛlɛŋgaa ma wounuŋ kelaŋ baa kalaŋ kɛlɛŋgaa yɔɔwa baa kalaa, kɛlɛŋgaa nyɛla baa kala kalalaŋ, le chɔmnɔŋ te. 10 Kɛ, chuɛɛnɔŋ kpeekpei wana lanɔɔ o bɛnda mbo fula tɔɔ le ndu wo ndu cho sɔɔŋ kɛndɔŋ tosaa ni. Hei bɛnda mi wana lanɔ laalaŋndo tosa ni. 11 Te diom Mɛlɛkaa wa pɛɛkɔŋndo pɛ waŋ laanduaa nɔ ma wa a meiyaa, ma yaŋ nilaŋ. A nɔ ma wa puaa o ba bɛŋgu. 12 I chɛl mi waŋ laanduaa a pɛɛku puaa diom Mɛlɛkaa kɛlɛŋgaa ma wa puaa bolleŋ te. A nɔ ma wa a meiyaa. 13 Kani fuule, poo fɛɛŋ Mɛlɛka toosiaa, ndu yɔnuŋ ni maa Adam, malaŋ o toosiaa Ifi. 14 Nduyɛ, wana lanɔɔ ndu Masa Nyinaa Wɔɔŋnda o hui ni mbo tɛɛmbuu sawa Mɛlɛka dou nda wo. O cho Adam te o hui le. 15 Kɛ, te o wa pɛ mi wana lanɔɔ hiou lachi a Mɛlɛka tiindaŋndo, nduyɛ, mbo kaala waŋnda, mbo yɔŋguŋ o Mɛlɛka lo, nduyɛ, mbo kɛsiŋ lebɛɛ pɛ, o nɔla mbo sɔla pioŋɔɔ o violɔɔ niŋ.
SUƐƐSƆƆ 29-NAANDƆƆ 4
NYƐM TƆƆMAŊ O DIOM MƐLƐKAA NIŊ | TIMOTI TASOO 4-6
“Teŋgeŋndo Waa Wana Mɛlɛkaa Tɛɛŋ a Sullo”
(Timoti Tasoo 6:6-8) O nɛiyo o pilɔɔ niŋ, te pɛɛkoo hoo a tiindaŋndo dɔwɔɔ o Mɛlɛka niŋ o tosa pɛ mi waŋndo hini kɔl a nyɛ o nɔ o ba wo pɛ, o nɔla mbo siiŋguu ndu wana sulaa bɛndu. 7 Kani fuule, violɔɔ nda vialu naa chieeŋ naŋ ndo, ŋ hiŋ a nyɛ o nyɛ o ba le. Nduyɛ vɛlɛ, te ŋ vi pɛ, ŋ cheŋ a nyɛ o nyɛ o ba chieeŋ naŋ mi ŋ kuɛ a ndu le. 8 Lelaŋ, te ŋ sɔla nyɛ diaa naa ŋ dia wo pɛ, nduyɛ mi ŋ sɔla nyɛ chuɛɛnaŋndo pɛ, mɛɛ ŋ nɔ mi ŋ hini kɔl.
w03-E 6/1 9 ¶1-2
Pɛɛkoo Sɔɔŋ Vianaŋndoŋ le Kɔl Hiniaa Nɔɔ
Nyɛ kpeekpei ndoo tosa mi Pɔɔl wa a nyaale wo wa kɔl hiniaa ndoo nɔ a nyɛm ndoo nɔ woŋ ni. Yɛɛ kpeekpei o sim yɛ le kɔl hiniaa nɔɔ? Ndu sim ni, naŋɔɔ kɔl a nyɛm kpeekpei naŋ hauba miŋ wa naa o ba woŋ. A hei okɔɔ, mi Pɔɔl dimul Timoti chaaŋ ndɔ wali pollo aa, “O nɛiyo o pilɔɔ niŋ, te pɛɛkoo hoo a tiindaŋndo dɔwɔɔ o Mɛlɛka niŋ o tosa pɛ mi waŋndo hini kɔl a nyɛ o nɔ o ba wo pɛ, o nɔla mbo siiŋguu ndu wana sulaa bɛndu. Kani fuule, violɔɔ nda vialu naa chieeŋ naŋ ndo, ŋ hiŋ a nyɛ o nyɛ o ba le. Nduyɛ vɛlɛ, te ŋ vi pɛ, ŋ cheŋ a nyɛ o nyɛ o ba chieeŋ naŋ mi ŋ kuɛ a ndu le. Lelaŋ, te ŋ sɔla nyɛ diaa naa ŋ dia wo pɛ, nduyɛ mi ŋ sɔla nyɛ chuɛɛnaŋndo pɛ, mɛɛ ŋ nɔ mi ŋ hini kɔl.”—Timoti Tasoo 6:6-8.
Kɛsiŋ o kɔl maa mi Pɔɔl suaa a kɔl hiniaa vɛlɛ a tiindaŋndo dɔwɔɔ o Mɛlɛka niŋ okɔɔ. Ndoo sina maa kɔl hiniaa tɔlnuŋ o tiindaŋndo dɔwɔɔ o Mɛlɛka niŋ choo, koŋ cho ni handɔɔ piɛile naaleŋ o Mɛlɛka lo nyɛ tase o yoomu naa niŋ kɛ o cho nyɛm kiɔɔŋ nɔɔ le. ‘Nyɛdiaa a nyɛ chuɛɛnaŋndo’ kinɛi Pɔɔl ndoo yeema ni le hiouwɔɔ lachi a tiindaŋndo dɔwɔɔ o Mɛlɛka niŋ. Le Pɔɔl, suɛi viaŋnaŋnde le kɔl hiniaa nɔɔ wa le Chɛhowa tiindaŋndo ni mɛɛ mɛɛ sɔɔŋ muŋ wa bɛɛ.
(Timoti Tasoo 6:9) Wanaa nɔ haa yeemɛi le sullo wa, tɔɔndaŋnda faŋga faŋga la huŋ nda choo, nduyɛ a hau o yaŋɔɔla faŋga. Waŋnda haa yeemaŋ ŋdiɔmndoŋ ŋ huŋ a kpundɔɔ woŋ ŋ luɛi nda niŋ. Mɛɛ yeemaŋ ndaŋ muŋ ŋ naŋ nda mananaa o kpundɔɔ niŋ mi ŋ wa nda tɛɛmbuuwo.
g-E 6/07 6 ¶2
Yeemɛi le Sullo—Mɛɛ Hei Paaliaŋ Num Yɛ
A tonya, wanaa bɔɔbɔɔ sɔla piɔmndo le mɛɛ nda cho yeemɛi le sullo yɛ le. Kɛ, mi yoomoo lakasiaŋ nda o ba o kindiŋ ndaa niŋ le sullo. Nduyɛ pɛŋ, ma saŋga tau o yoomoo niŋ te wallo a nyɛ sɔlaa nuuviaa wa nda pɛ paaliaŋndo. A lɔl lapi le, ma sɔla bolle nɛiyaale kala kalaleŋ, naa pauwo o demboo niŋ, a naala cheleŋ keleŋa nda diyɔɔ laŋ. Nduyɛ o yɔŋ bɛɛ mi waŋndo yeema le sɔɔŋ siŋgaa o yoomu ndɔɔ niŋ, i hiau niŋ lɔɔ. Wana nda chal o nɔɔ niŋndo laalaŋ ndɛ a ndu le, mi chuauwaa nduaa bɛɛ tambu kɔl a ndu, nduyɛ mi kɛndiaa ndɔɔ luɛi o kpundɔɔ niŋ. Naapum mi siɔuwoŋ ŋpum miŋgi siɛɛndɔŋ, kɛ wallo pila yeemaŋ ni. Wanaa waa naa “luei nda pila nyɛ nɛiyaa faŋga faŋga.”—Timoti Tasoo 6:10.
(Timoti Tasoo 6:10) Kani fondole, o kaala ŋkanioo niŋ sɔɔŋ wɔɔŋ faŋga faŋgaŋ waŋnda tosa woŋ ŋ chaŋ tum ni. A pum mɛɛ yeemɛi sɔlaa nyɛ sɔlaa i hiou nda o kɔl kɔɔli tei ma mal tiindaŋndo dɔwɔɔ o Mɛlɛka niŋ. O hei niŋ, ma luei nda pila nyɛ nɛiyaa faŋga faŋga.
g-E 11/08 6 ¶4-6
Nɛilaŋ la Ŋɔmpum le Batiuwaa Sɔlaa
A mɛɛ naŋ che o buŋgɛi tasei niŋ o pɛltaŋ ndaŋ niŋ yɛ, wanaa nyaanuŋ nyɛm kiɔɔŋ kɔɔli le ba tiuwaa sɔlaa wa cho nyɛ fondoo kiltaŋ kɔɔli. O fulawɔ okoŋ kɔɔli, kɔl tambɛiyo nda cho veeloo o yoomu ndaa niŋ ni a saŋgalaŋ tau. Le taamaseliiyo, le sul nda cho kiltaŋ kɔɔli wo, mi wanaa bɔɔbɔɔ soliŋ chaŋyɛi ndɛi a yuŋgu ndaa vɛlɛ a wanayaŋ ndaŋ sala. Apum ma kɛɛ luaŋ le wallo, le mɛɛ nda cho kɔl landɛiyo a buulaŋndo yɛ. Mi Ikilisiaatii 5:12 o Hebrew Names Version niŋ dimi aa, “Wana cho hoo mɛɛ mbo fafala le nyɛ o dia wo wo, o dio mbo pim, o pum te, te o hini pɛ luaaŋ nyɛ kɛndɛ kpooŋ. Kɛ wana sulaa ndu ndu o nɔla mbo lɔl te, o wa buulaŋndo le sul ndɔɔ.”
O cho ko wɔɔleŋ te kaala ikanioo wɔu le kɛ mbo hui vɛlɛ naa. Mi Chiisu suaa a “yeemɛi sullo, a yeemɛi nyɛm cheleŋndoŋ” okɔɔ. (Maki 4:19) O nɛi cheleŋ niŋ, miŋ wa kɔl maa ŋ cho wa a kɔl kɛndɛ te ŋ sul pɛ, kɛ hei yɔŋnuŋ te. Nduyɛ miŋ sɔla yiyaŋndo le miŋ chɔɔlu pɛɛŋ sul. Mi Ikilisiaatii 5:10 o The New English Bible niŋ dimi aa, “Wana o wana kaala kaniei, mɛɛ mɛɛ o sɔla ndi o hini kɔl te.”
Le suɛi kiolɔɔ i biŋgi, kaala ikanioo hui wana, nduyɛ mbo chuu wana kɔl tambɛiyo, ɔɔ mbo chuu pɛŋ wana dɛnɛpalaa (Pulɔwaa 28:20) Le miŋ sɔla nyaaloo a batiuwaa, mɛɛ miŋ nɔ kɛndɛi, miŋ wa wanaa malaa haki, miŋ wa a diandaa o kaala naalaŋ niŋ, miŋ nɔ kaalaa, nduyɛ miŋ che sɔɔŋ iMɛlɛkayaŋ nyɛ sɔvɛ.
Yaasiaa le Nyɛm Tɔɔmaŋ Mɛlɛkaŋ
(Timoti Tasoo 4:2) Nduyɛ, wanaa lachoowaa a nɔ sondo yeelɛiyo wa, nda nyinaa wɔɔŋaa kaŋ a duau pɛɛkula lachoowala laŋ o sondo ni ma pɛɛku waŋnda laŋ. Wanaa pɛɛkula lachoowaa haa kɔlta ndalaŋ la yɔnuŋ niŋ tindiŋ bɛndu.
Vɛɛ Ŋ Manda yɛ Kɔl Num Iyamaa?
17 Mi kiilanɔɔ Pitɛ poonyiaa o Baabuiyo niŋ aa, “Manda kɔl num iyamaa nyɛkɛndɛi.” (Pitɛ Tasoo 3:16, NW) Te kɔl num iyamaa wa pɛ walaŋ Mɛlɛka Chɛhowa o hɔl, o chuu num tɔnɔɔ tau. Wanaa bɔɔbɔɔ nɔ hau kɔl iyama walaŋ te. Ŋ nɔ miŋ wa maa wanaa kaŋ te. Pɔɔl dimi maa kɔlta waŋnda haa la yɔŋnuŋ tindiŋ. (Timoti Tasoo 4:2) Te chiliŋnde diu pɛ ma kei ndi o dialloŋ, te fonda koŋ seŋgu pɛ, o yɔŋnuŋ tindiŋ. Mɛɛ lende koni kɔlta iyamala waŋnda apum la cho hau ni. La choŋnuŋ la vilɛi. La yɔŋnuŋ tindiŋ. La sinaŋ lɛ le. La kɔɔsa lɛ nda le. Nduyɛ siɔmbula bii nda le i wɔɔŋii nda tosa ve le. Wanaa bɔɔbɔɔ hau, te a tosa pɛ suɛi wɔɔŋnde mi kɔl nda iyamaa pɛɛsa nda le, ma naŋ kɔl.
(Timoti Tasoo 4:13) Hiou lachi a wanaa laalaŋnda diomnda Mɛlɛkalaŋ tombolal lo o Yau Mɛlɛkaa niŋ, a suɛi Mɛlɛkɛi dimioo, a nda ndi pɛɛkoo. Lo tosaa lende haaa mbo lo o koŋ mi I hiŋ.
it-2-E 714 ¶1-2
Wanaa Laalaŋnda Diomnda Mɛlɛkalaŋ Tombolal Lo
O wɔsiŋ kɛmɛ tasoŋ niŋ, waŋnda nyɛɛmbɔ koni ndaa nɔ yaula simbulaalaŋ ni, le hei, mi diomndaŋ veeloo le waŋnda simnuŋ nyɛ sɔvɛ. Mi Pɔɔl, wana Chiisu vem hɔlte ndɔ wo dimul Kilisiɔŋnda le waa diomndaŋ veeloo o yaula ndɔlaŋ niŋ o bɔŋaŋnda leKilisiɔŋndaŋ niŋ. Nduyɛ, mbo dimul nda le ma yɔŋ kundala cheleŋ le mi nda bɛɛ veelu diomndaŋ. (Kolo 4:16; 1Tɛs 5:27) Mi Pɔɔl sila feleŋgɔnɔ Kilisiɔŋnɔɔ Timoti le mbo “hiou lachi a wanaa laalaŋnda diomnda Mɛlɛkalaŋ tombolal lo o Yau Mɛlɛkaa niŋ, a suɛi Mɛlɛkɛi dimioo, a nda ndi pɛɛkoo.”—1Timo 4:13.
Ŋ nɔ miŋ veelu diomndaŋ nyɛkɛndɛi le waŋnda. (Hab 2:2) Le mɛɛ diomndaŋ veeloo le waŋnda cho le nda pɛɛkoo yɛ, te a wa pɛ diomndaŋ veeloo le waŋnda, a nɔ ma sina nyɛ ŋ cho diomndaŋ veeloo leniŋndo, nduyɛ ma bii yiyaŋ wana poonyiaa nyɛ koŋ ndo bila. Ŋ nɔ miŋ mandaŋ le diomndaŋ veeloo, nduyɛ miŋ kpakpala nyɛ cheleŋ veeloo ɔɔ waŋnda kɔllo nɛŋioo o diomndaŋ veeloo niŋ. A mɛɛ Sɔɔŋ Chɔɔmaŋndoŋ 1:3 dimi yɛ maa wanaa cho waŋnda tofal o yooŋgu chɛŋ o Mɛlɛka lo wo, nduyɛ a wanaa cho bɛɛ nilaŋ yaŋɔɔ o yooŋgu kalaa wa, a wanaa tosa nyɛ dimiŋ leniŋ ndo wa, nda bɛɛ a cho wa a kɔl kɛndɛ.
Diomndaŋ Veeloo o Baabuiyo Niŋ
(Timoti Tasoo 4:1-16) Nyina Mɛlɛkaa soo kpendekele, mbo dimi maa te palɛi mɛɛlɛi i wa le fuuluuwo pɛ, maa wanaa laalaŋnda a pum a mal niŋ tiindaŋndo dɔwɔɔ o Mɛlɛka niŋ. Nduyɛ, maa a muliŋ niŋ o nyinaa hui waŋnda wa lo, nduyɛ, ma tol sɔɔŋ nyinaa wɔɔŋnda pɛɛku nda woŋ kɔɔli. 2 Nduyɛ, wanaa lachoowaa a nɔ sondo yeelɛiyo wa, nda nyinaa wɔɔŋaa kaŋ a duau pɛɛkula lachoowala laŋ o sondo ni ma pɛɛku waŋnda laŋ. Wanaa pɛɛkula lachoowaa haa kɔlta ndalaŋ la yɔnuŋ niŋ tindiŋ bɛndu. 3 Waŋnda haa nda cho kei waŋnda pɛɛkoo ni maa wana laalaŋ nɔ mbo chua lanɔ kɛlɛŋgaa pɔnɔ le. Nduyɛ ma dou waŋnda sawalaŋ maa a nɔ ma de nyɛm diaŋ ŋ pum te. Kɛ nduyɛ, nyɛ o nyɛ cho nyɛ diaa Mɛlɛka o toosiaa muŋ le dio naa. Nduyɛ, naa ŋ cho wanaa laalaŋnda nduyɛ, mi ŋ sina tonyaa a Mɛlɛka okɔɔ wa, te ŋ mel Mɛlɛka balikaa le nyɛm diaŋ muŋ pɛ, ŋ nɔ di mi ŋ de muŋ. 4 Nyɛ o nyɛ Mɛlɛka toosiaa ŋ naŋ. Ŋ nɔ mi ŋ kɛɛ muŋ dio le. Te ŋ mel Mɛlɛka balikaa le muŋ pɛ, ŋ nɔla mi ŋ de muŋ, tana ve le. 5 Kani fuule, diom Mɛlɛkaa a piɛile leŋ mi le siiŋguu muŋ nyɛ diaa cho le Mɛlɛka. 6 Timoti, te a chɔm chaaŋaa num a wanaa laalaŋnda sɔɔŋ muŋ pɛ mɛɛ a yɔnuŋ Chiisu Kiliti buɛi ndɔ kɛndɛ. Te a tosa hei pɛ, tonya cho a pɛɛku wanaa laalaŋnda okɔɔ wo a pɛɛku kɛndɛ ŋ tol hoo kɔɔli wo, a nɔla ma sɔla kpaayaa leniŋ. 7 Bundɔŋ wana laalaŋ bɛnda muŋ mbo dimi le woŋ a bundɔŋ ŋdiɔm waŋnda dimi muŋ ndoŋ, num wou ba o muŋ niŋ kposoŋ te. Pɛɛkoo ŋ nɔ ni ma pɛɛku le waa wana laalaŋ kɛndɛ. 8 Kani fondole, naa pɛɛkoo le dialloŋ hiiluu yɔŋaa o nɔ wɔ tɔnɔɔ leniŋ, ɔɔ niŋ pɛɛkoo chuaa le waa wana laalaŋ kɛndɛ? O nɛi o nɛi niŋ, ndu hiou tɔnɔ poloŋ. Kani fondole, ndu ndu ŋ sɔla tɔnɔɔ leniŋ chieeŋ naŋ mi ŋ kɔ sɔla vɛlɛ tɔnɔɔ leniŋ fɛɛŋ naa lachi. 9 Diomnda ya I dimi laŋ ndaŋ, tonyaa la cho ni. Nduyɛ, la cho diomnda wana o wana nɔ ma laalaŋ. 10 Ŋ cho yɔkpaa, mi ŋ wa fafalaa, kani fuule, le mɛɛ naa ŋ cho lehɔl o nɛi le Mɛlɛka cho le fɛɛŋ fɛɛŋndo yɛ. Ndu cho wana piŋiaa le waŋnda kpou ni, kɛ tiili tiilioo cho wanaa duau tiindaŋndo o ndu niŋ nda. 11 Dimul waŋnda ma tosa sɔɔŋ muŋ, nduyɛ, ma pɛɛku nda pɛɛkulaŋ ndaŋ. 12 Chɛl mi wana o wana o che num chɔdɔ le mɛɛ ŋ cho chuaambɔ piaandu pɔmbɔ yɛ le. Wa maa taamasi naa wanaa laalaŋnda a piliaa chua. Chɔm nda a mɛɛ ŋ suaa yɛ, a kaa numndo, a mɛɛ ŋ kaala waŋnda yɛ, a tiindaŋ ŋ nɔ o Mɛlɛka niŋ ndo, a yoomu numndo waa o diandaa. 13 Hiou lachi a wanaa laalaŋnda diomnda Mɛlɛkalaŋ tombolal lo o Yau Mɛlɛkaa niŋ, a suɛi Mɛlɛkɛi dimioo, a nda ndi pɛɛkoo. Lo tosaa lende haaa mbo lo o koŋ mi I hiŋ. 14 Boondii wanaa suaa le Mɛlɛka wa a dimi yooŋgu chɛŋ o Mɛlɛka lo mi laŋgbaa kalla handu num balaŋ choo ve, nyɛ Mɛlɛka ke num boondii keŋ ndo puɛɛŋ le wallo a ndu le. 15 Pɛi sɔɔŋ muŋ tosaa. Yɔŋguŋ kpou o muŋ tosaa niŋ, mi wana o wana fee lo o koŋ mbo che mɛɛ ŋ cho hiouwɔɔ lachi yɛ. 16 Manda num pila nyɛ kɛndɛ kɛndɛ, ma mandaŋ a nyɛ ŋ cho waŋnda pɛɛkoo wo. Hiou lachi a sɔɔŋ muŋ tosaa. Kani fuule, te a tosa lende pɛ, mɛɛ a cho num pila piŋi a wanaa cho num nilaŋ yaŋɔɔ wa.