Naa Bandu Mɛŋgɛlaa KƐSI YAULAŊ O INTANƐITIIYO WA
Bandu Mɛŋgɛlaa
NAA KƐSIAA LAYAUWA O INTANƐTIIYO CHOO
Kisiei
Ɔ, ɔ, Ɛ, ɛ, Ŋ, ŋ
  • Ɔ
  • ɔ
  • Ɛ
  • ɛ
  • Ŋ
  • ŋ
  • BAABUIYO
  • YAULAŊ A NYƆƆŊ
  • BƆŊAŊNDAŊ
  • mwbr25 Bɛŋgufɔnɔɔ p. 1-14
  • Sɔɔŋ Tɛɛsiaŋndoŋ le Yoomu Naa a Wali Pollo Yau Wali Bɔŋaŋndo

Viduei cho le fondaa hoo le.

Mal Haki, bahawɛi pɔmbɔ yɔŋnuŋ le num vidueiyo hoo solullo.

  • Sɔɔŋ Tɛɛsiaŋndoŋ le Yoomu Naa a Wali Pollo Yau Wali Bɔŋaŋndo
  • Sɔɔŋ Tɛɛsiaŋndoŋ le Yoomu Naa a Wali Pollo Yau Wali Bɔŋaŋndo—2025
  • Suɛi Lebolii Pɔmbuɛi
  • BƐŊGUFƆNƆƆ 3-9
  • BƐŊGUFƆNƆƆ 10-16
  • NYƐM TƆƆMAŊ O DIOM MƐLƐKAA NIŊ CHONDII SƆLƆMƆŊ NDE 6-8
  • NYƐM TƆƆMAŊ O DIOM MƐLƐKAA NIŊ AISAYA 1-2
  • NYƐM TƆƆMAŊ O DIOM MƐLƐKAA NIŊ AISAYA 3-5
  • NYƐM TƆƆMAŊ O DIOM MƐLƐKAA NIŊ AISAYA 6-8
  • YIDIMIIYO 15-21
  • YINDIMIIYO 22-28
  • YINDIMIIYO 29–TƐƐKPAA 4
Sɔɔŋ Tɛɛsiaŋndoŋ le Yoomu Naa a Wali Pollo Yau Wali Bɔŋaŋndo—2025
mwbr25 Bɛŋgufɔnɔɔ p. 1-14

Sɔɔŋ Tɛɛsiaŋndoŋ le Yoomu Naa a Wali Pollo Yau Wali Bɔŋaŋndo

© 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania

BƐŊGUFƆNƆƆ 3-9

NYƐM TƆƆMAŊ O DIOM MƐLƐKAA NIŊ CHONDII SƆLƆMƆŊ NDE 1-2

Bundɛi a Kaala Lo Lechoo Wo Okɔɔ

w15 1/15 30 ¶9-10

Kaala Nɔ Lamɛɛlu le wo Cho Pa?

9 Nɔɔ cho chɛlaŋ leyula le. Kaala a yeemɛi nɔ mbo wa o nɔɔ niŋ. Nduyɛ kaala kpeekpei cho puunduleŋ le nɔ leKilisiɔŋndo ni. Kɛ kaala suu kuɛɛ naŋ cho yɛ hoo suɛi a ndu okɔɔ? Baa kaala tɔlnuŋ o sawala mandaala Baabuiyo choo wo ni? (1 Chɔŋ 4:​8) Baa o wanaa cho o yuŋgoo niŋnda nɔ vellaa velle wo ni? Baa kaala fula o kɔllo niŋ di, o naŋ cha chaŋyaŋ kpeekpeiyoŋ tɛɛŋ ndo ni? (Chɔŋ 11:​3) Ɔɔ baa kaala mɛmɛlɛsɛɛ wo? (Polo. 5:​15-20) O kpeekpei niŋ, laŋ kpou la nɔ mi la wa pɔnɔɔ a lanɔɔ tɛɛŋ. Te ŋ dimi pɛ maa ŋ kaala waŋndo, mɛɛ ŋ nɔ miŋ chɔm maa ŋ kaala ndu. I wa bɔɔ suɛi sɔvɛ, te wanaa cho o nɔɔ niŋnda chɛl mi nyɛ o nyɛ kuuna nda sɔɔŋ kaaliaŋndoŋ dimulaŋndo le! Sɔɔŋ waa nuaa tosa mi nɔɔ viou, nduyɛ mi wanaa cho leniŋ nda wa a kɔl kɛndɛ. O naamulaŋ lapum niŋ, ma chuel waŋndo pɔnɔɔ ɔɔ lanɔɔ. Nduyɛ haaa a paale ndale nɔ kɛsiaa leŋ a siiniaŋ tau le. Kɛ te nda bɛɛ handu pɛ kɔllo o diomnda kaalaa laŋ dimulaŋndo choo, keŋ mala mi kaala ndaa hiou lachi, nduyɛ mi nɔ ndaa bɛnda.

10 Diomnda kaalaa laŋ pɔnɔɔ a lanɔɔ tɛɛŋ nɔ fulamakɔɔli kɛndɛ cheleŋ. Mi Masaa Sɔlɔmɔŋ dimi le chuaambɔ Sulamaitiinɔɔ ‘nyɛm nɛŋi ndu woŋ toosiallo a kooliiye muuliaŋndo a kanii humbuei.’ Mbo lisa ndu maa, ‘o cho o kɛndɛ kɛndɛ naŋ chaa paŋgii tiilaŋnde ni, nduyɛ mbo waŋnuŋ walaŋ naŋ chaa nyɛ teŋgaa lepalaa ni.’ (Chondii Sɔl. 1:​9-11; 6:​10) Kɛ mi chuaambɔɔ hoo lo o kaala ndɔɔ choo le wana mandaa lasaa. Yɛɛ dɛɛniaa yɛ ndu kɔllo, nduyɛ mbo luei ndu yoomuaŋ a teleŋ nda ve diompilɛ le wo? (Nuawɔ Chondii Sɔlɔmɔŋ Nde 1:​2, 3.) “Diomnda kaalaala” wana mandaa lasaa ndoo dimul ndu laŋ la mala ndu ni. Le ndu, diomndaŋ ndaŋ laa “bɛnda mbo hiau muɛiyaŋ,” ma tosa mi kɔllo wa wuye wuye wo. Nduyɛ diola po koŋ laa naŋ, naŋ chaa “chuɛima kɛndɛ kɛndɛma nda tala” waŋndo o lebollaŋ ni. (Sam 23:​5; 104:​15) A tonya, yiyaŋndo o diomnda kaalaala nda dimul numndaŋ choo tosa mi kaalaa hiou lachi. Nuawɔ se mɛɛ i cho suɛi sɔvɛ yɛ, te pɔnɔɔ a lanɔɔ wa pɛ diomnda kaalaalaŋ dimulaŋndo lɔɔlɔɔ!

Nyɛm Tɔɔmaŋ Mɛlɛkaŋ

w15 1/15 31 ¶11

Kaala Nɔ Lamɛɛlu le wo Cho Pa?

11 Chondii Sɔlɔmɔŋ Nde pɛɛku vɛlɛ Kilisiɔŋaa yembuaa sɔɔŋ cheleŋ, taama taama a cho lanɔɔ ɔɔ pɔnɔɔ nuuviaa wa. Chuaambɔ laandoo hoo ndoo nɔ kaala le Sɔlɔmɔŋ te. Mɛɛ o wa waŋ laanduaa Chulusalɛm dimullo le ma menaŋ o ndu lo, mbo dimul nda aa: “La kindiŋ le ya kaalaa tindioo ɔɔ kpeeŋiaa niŋ te, haaa mi che kaala kpeekpeiyo.” (Chondii Sɔl. 2:​7; 3:​5) Le yɛɛ o dimi yɛ lende? Kanifuule, o bɛnda ma nɔ yeemɛi le wana o wana kaala num pɛ le. Lelaŋ, Kilisiɔŋnɔ yeema lanɔɔ chuaa ɔɔ challe o nɔɔ wo nɔ mbo soliŋ taasioo ndɔɔ kpeku le mbo biunuŋ haaa mbo sɔla wana o kaala kpeekpeiyo.

BƐŊGUFƆNƆƆ 10-16

NYƐM TƆƆMAŊ O DIOM MƐLƐKAA NIŊ CHONDII SƆLƆMƆŊ NDE 3-5

Naŋɔɔ Cho o Kɔllo Niŋndo Cho o Sɔvɛ

w15 1/15 30 ¶8

Kaala Nɔ Lamɛɛlu le wo Cho Pa?

8 Diomnda cho o chondei hei niŋndaŋ, la cho ko a naŋɔɔ ŋdiallo okɔɔ le. Tofawɔ nyɛ wana mandaa lasaa dimi a diomnda chuaambɔ laandoo dimi laŋ okɔɔ. (Nuawɔ Chondii Sɔlɔmɔŋ Nde 4:​7, 11.) Mbo dimi aa: “lɛma fula o waa niŋndaŋ ma cho taaliaŋndo o chɔchɔŋ numndoŋ.” Le yɛɛ o dimi yɛ lende? Kanifuule, lɛma wa o waa niŋndaŋ ma hiou yeela a lɛma nda vaa waŋ. ‘Liaaŋ a milikiiyaŋ ma cho o diɔɔmule numndeŋ bɛŋgu.’ Ndu sim ni maa diomnda ndɔlaŋ la yeela nduyɛ la naŋ. Tonya, te wana mandaa lasaa hoo dimul pɛ chuaambɔ koŋ maa, “num wana ya kaala wo, wana mɛɛndaŋ num pɛ kpou, a naŋ bɔɔ! A nɔ sɔŋ o sɔŋ te!,” o cho ko a naŋɔɔ ndɔ ŋdiallo okɔɔ le o wa suɛi le.

w00 11/1 11 ¶17

Yiyaŋ Mɛlɛkaa a Diondɔɔ o Kaa Niŋ Okɔɔ

17 Wana yaa ndɔ chɔm lo lechoo wo wa chua laandu Sulamaitiinɔɔ ni. Ndoo naŋ nua tau. Lelaŋ, o cho ko wana mandaa lasaa le ndoo hɛnaŋ a ndu le, kɛ mi Sɔlɔmɔŋ masa sulaa le Isɔluɛi bɛɛ kaala ndu tau. O sɔɔŋ Sɔlɔmɔŋ soo a ndu okɔɔ o Chondii nduɛi niŋ ndoŋ kpou, mbo chɔm maa Sulamaitiinɔɔ wou laba o kaa wɔɔŋ kɛ kɛ niŋ te. Le hei, mi wanaa balu ndu wa ke ndu bɛɛleŋ tau. Mi che bɛɛ mbo kɛɛ Sɔlɔmɔŋ, kɛ mi Chɛhowa soliŋ ndu kpeku le bundɛi poonyiaa a Sulamaitiinɔɔ hoo okɔɔ. Mi wana mandaa lasaa ndoo kaala wo bɛɛ ke ndu bɛɛleŋ tau, le mɛɛ o wou laba o kaa ihini nɔɔlɛi niŋ te yɛ. Mbo dimi pɛɛŋ a ndu okɔɔ teleŋ pilɛ maa o wa ko maa “kpele nda wou o kuŋgaa niŋndo.” (Chondii Sɔlɔmɔŋ Nde 4:​12) O Isɔluɛi niŋ sindɛ, mi kpeloo ndo nɔ nyɛm kɛndɛ kɛndɔŋ, mɛɛ nyɛm kuamaŋ yɛ yiɔɔŋ, bilta peeŋela chuŋ kɛndɛlaŋ vɛlɛ a yɔmii kɛndɛ kɛndɛi cho nuaa yɛ. Mi ndaa kuŋga ndu silɔ a chiliŋndoŋ ɔɔ kpakioo, fonda luɛiyaa o pilɛ kpe wa ni. (Aisaya 5:​5) Le mɛɛ Sulamaitiinɔɔ wa o diandaa o kaalaŋ ni yɛ, o wa ko wana mandaa lasaa o hɔl maa kpele kɛndɛ waa nuaa, o wana seeluŋ ko le wo. O wa o diandaa o kaalaŋ niŋ. Mbo manda yeemaŋ ndɔŋ le pɔnɔ ndɔ o chilaŋ niŋ kinɛi.

Naŋɔɔ Hiou Wa o Sɔvɛ Wo

Baa mi naŋɔɔ cho o kɔllo niŋndo tosa pa mi waŋnda hɛnɛŋ a naa? Mi Chɔɔchina, o cho niŋ o nɔɔ le wɔsilaŋ tɔ wo dimi aa: “Chɔŋ a teleŋ naŋ chal o nɔɔ niŋndo, i nɔ niŋ chaŋyɛi kpɛɛluŋnde a pɔnɔ nuu, le mɛɛ o chɔm sandei o ya lo yɛ. Hɛnaŋ Mɛlɛkaa tosaa cho suɛi sɔvɛi o yoomu ndɔɔ niŋ ni. Hei tosa ni mbo chɔm ya sinapɛŋgoo a kaala. Te o wa pɛ kɛɛsiaalaŋ tosaa, mbo yiyaŋ a ya okɔɔ, nduyɛ mbo tosa mi sinaŋ maa I nɔ balika melaa. I sina kɛsɛ maa o kaala ya.”

Mi Daaniɛɛ, o chua nɔɔ a wɔsii 1987 wo dimi aa: “Laa nuu naŋ bɔɔ. O cho ko naŋɔɔ ndɔ ŋdiallo le tosa mi hɛnaŋ a ndu le, kɛ kaala ndɔlaŋ bɛɛ, mi la tosa mi kaala ndu tau. Le teleŋ o teleŋ o nɔ yeemɛi o acheleŋnda niŋ, nduyɛ mbo tosa ma sinaŋ nyɛkɛndɛi. O nɔ suliŋnda leKilisiɔŋnda sɔvɛ sɔvɛlaŋ. Hei tosa mi sinaŋ nyɛkɛndɛi le ndu waa ikɛi.”

O chieeŋ wɔɔŋndo hoo niŋ, o cho ko naŋɔɔ lahɔllo le naŋ nɔ miŋ tofa le. Ŋ nɔ miŋ sina maa i ve bɛɛŋ bɛɛŋ le wana nɔ suliŋnda kɛndɛlaŋ ndo saalɔŋ ndo le—Nduyɛ naapum a sɔlaŋ pɛɛŋ te.—Te sɔlaa ŋ sɔla ni, o nɔ ko suliŋnda kɛndɛ le. A tonya, ŋ tiuba miŋ nɔ suliŋnda mala naa miŋ naŋ o kaalaŋ niŋ ndaŋ. Baabuiyo dimi aa: “Mi dialuŋ kɛndɔŋ hui wana, nduyɛ naŋɔɔ lahɔllo lo lefafɛɛŋ te. Kɛ wana lanɔ nɔ siooŋii Chɛhowa ve wo, ndu sɔla saŋgalaa ni.” O baa pilɔɔ choo, Baabuiyo sila naa aa: “Wana lanɔ kɛndɛ kɛndɛ nɔ kɔl kalu bɔɔ le wo cho ko, mɛɛ peuwo nɔ nuaa kelɛi kooliiye o miliŋ yɛ.”—Polowaa 11:​22; 31:​30.

Diom Mɛlɛka mala naa le miŋ che naŋɔɔ cho o kɔllo niŋndo o sɔvɛ. O dimi aa “Kɛ naŋɔɔ nyaa nɔ mbo wa mɛɛ nya cho o kɔlta nyalaŋ niŋ yɛ. Le saboo hoo, la chuɛɛnuŋ kaa mɔɔsɔlɔɔ wo a kaa tusiaŋndo. Hei Mɛlɛka chua nyɛ sɔvɛ bɛndu ni. Nduyɛ chuɛɛnɔŋ waa nuaa ndu tembu le.” (1 Pitɛ 3:​4) A tonya, naŋɔɔ waa nuaa cho o sɔvɛ mbo hiau naŋɔɔ ŋdiallo poloŋ. Nduyɛ wana o wana tiuba mbo sɔla ndu.

Nyɛm Tɔɔmaŋ Mɛlɛkaŋ

w06 11/15 18 ¶4

Nyɛ Naŋ Pɛɛku o Chondii Sɔlɔmɔŋ Nde Niŋndo

2:​7; 3:​5—Le yɛɛ “chuaa laanduaa” mɛnaŋ yɛ “a puuviaa vɛlɛ a kialaa cho yondoo niŋnda”? O sindɔɔ niŋ, ndaa sina puuviaa a kialaa landuaa le naŋɔɔ ndaa. Le sabu koŋ chua laandu Sulamaitiinɔɔ dimul chuaa laanduaa ni le ma mɛnaŋ a nyɛ o nyɛ naŋ, maa a kpeeŋiaa ndu niŋ kaalaa o kɔl te.

BƐŊGUFƆNƆƆ 17-23

NYƐM TƆƆMAŊ O DIOM MƐLƐKAA NIŊ CHONDII SƆLƆMƆŊ NDE 6-8

Wa Maa Dio le, Kɛ Wa Maa Kpaki

it “Chondii Sɔlɔmɔŋ Nde” ¶11

Chondii Sɔlɔmɔŋ Nde

Naapum mi Sɔlɔmɔŋ chɛl chua laandu Sulamaitiinɔɔ le mbo miiŋguŋ o ndu lo. Mɛɛ yeemaa nduaa che ndu hunɔɔ, ma nyunaŋ aa: “Nɛɛnɛ cho yɛ koŋ hunɔɔ o pollo niŋ nda, mbo yɛŋgbaŋ wana o kaala wo choo?” (Sɔl 8:​5a) Yeemaa nduaa ndaa sina wɔ pɛɛŋ te o yiŋnuŋ niŋ yikpi o kaalaa niŋ te. O wɔsiŋ muŋ hiou woŋ niŋ, mi yema ndɔ pilɛ dimi a ndu okɔɔ aa: “Ŋ nɔ yema naa pɔmbɔɔ, kɛ mɛɛma cho wɔ ndu o ibuŋ te. Yɛɛnɛ naŋ cho yɛ tosa le yema naa, paale waŋndo cho fula le ndu chuaa o nɔɔ niŋndeŋ?” (8:​8) Mi o pilɔɔ muli aa: “Te o yɔŋ pɛ maa kpakioo o cho ni, ŋ cho kpaki kala kalaa taŋgul ndu choo a kanii humbuei. Kɛ te o yɔŋ pɛ maa dioo o cho ni, ŋ cho ndu bɛɛndiaa nyɛkɛndɛ kɛndɛ a yɔm sida wo.” (8:​9) Kɛ, le mɛɛ chua laandu Sulamaitiinɔɔ ndoo kɛɛ paandu wanaa ndaa yeema ndu wa yɛ, mbo hini kɔl a kpele ndɔɔ nduyɛ mbo chɔm lo lechoo wo o wana o kaala wo lo (8:​6, 7, 11, 12), ndoo tiuba mbo dimi a kɔllo kpou aa: “Kpakioo ya cho ni, nduyɛ mɛɛma niaŋ ma cho maa bandula vilɛi. Lelaŋ te o nua ya pɛ, mbo che kɛsɛ maa wana cho o kɔl nyuloo niŋndo ya cho ni.”—8:​10.

yp 188 ¶2

Ɔɔ Niŋ Chiɛiniŋndo Tosaa Tuupa Mi La Chal o Nɔɔ Niŋ?

Lo o diandaa nɔla mbo mala feleŋɔnɔɔ le kpundɛla wɔɔŋndaŋ kpakpalaa. Baabuiyo soo a chua laandu lo o diandaa mi che bɛɛ ndoo nɔ kaala yiŋgoloŋndo le wana nda wa nuaŋnaŋndo wo. Fulamakɔɔlioo wa ni, ndoo tiuba mbo dimi a kɔllo kpou aa: “Kpakioo ya cho ni, nduyɛ mɛɛma niaŋ ma cho maa bandula vilɛi.” O ve maa ‘dio nɔ koŋndaŋ latiɔŋ’ la nɛi ‘kumbiŋ’ ndaŋ te. Koŋ cho ni, o ve chɔ chɔ le balaŋ wouwo o kaala nɔɔlɛilaŋ niŋ te. O kpeekpei niŋ, o wa maa kpaki vilɛi i wa ikala le helɔɔ wo! Lelaŋ ndaa velu ndu ni aa “wana diandaa.” Ndoo tiuba mbo dimul pɔnɔ ndɔ o chilaŋ aa: “Te o nua ya pɛ, mbo che kɛsɛ maa wana cho o kɔl nyuloo niŋndo ya cho ni.” Kɔl nyulu ndoo nɔ wo tosa ni mi nda ŋiɔɔŋ kpou wa a kɔl hiniaa.—Chondii Sɔlɔmɔŋ Nde 6:​9, 10; 8:​9, 10.

yp2 33

Tamasi Kɛndɔɔ Chua Laandu Sulamaitiinɔɔ Cho Ni

Chua laanduu Sulamaitiinɔɔ ndoo sina maa o nɔ mbo yiyaŋ nyɛkɛndɛi te o hiŋ pɛ a wana o nɔ mbo kaala wo. Mbo dimul chaaŋaa nduaa aa: “La mɛnaŋ o ya lo: La kindiŋ le ya kaalaa tindioo ɔɔ kpeeŋiaa niŋ te, haaa mi che kaala kpeekpeiyo.” Ndoo sina maa mi yeemɛi nɔɔ le waŋndo tosa a nɔla lɛ ma yiyaŋ nyɛkɛndɛi o sɔɔŋ choo le. Ndoo sina maa te o chɛl pɛ mi chaaŋaa nduaa baŋ ndu, o nɔla mbo chɛl wana o yeema le wo. Nduyɛ ndoo sina vɛlɛ maa yeemaŋ ndɔŋ muŋ nɔla miŋ suumiaa ndu. Lelaŋ o dimi ni aa: “Kpakioo ya cho ni.”—Chondii Sɔlɔmɔŋ Nde 8:​4, 10.

Baa yiyaŋ pilɔɔ kpe ŋ nɔ a kaalaa okɔɔ ni maa chua laandu Sulamaitiinɔɔ? Baa ma tol pa taasi iMɛlɛkayaa kɔɔli, ɔɔ kɔl numndo koni? (Polowaa 2:​10, 11) Lepum, mi acheleŋnda kindiŋ le num baŋɔɔ ma luɛi o chaŋyɛi niŋ a waŋndo, ma bɛɛndiaŋndɔ bɛɛ le. Ma lueinuŋ numpila pɛŋ o buulaŋ bɛndoo niŋ lepum. Le tamaseliiyo, te a che pɛ poo a chuaa kaalaa chɔmaŋndo, baa ma nɔ pa yeemɛi kala kalɛi le mi num bɛɛ luɛi o chaŋyɛi waa lende niŋ a waŋndo? Baa ma chɛl pa le nuaŋnaŋndo a wana nya nɔ laalaŋ pilɛ le wo? Ndoo kendu ko mi wana hiu chua laandu Sulamaitiinɔɔ a kaalaa okɔɔ. Num bɛɛ nɔla ma wa maa ndu!

Nyɛm Tɔɔmaŋ Mɛlɛkaŋ

w15 1/15 29 ¶3

Kaala Nɔ Lamɛɛlu le wo Cho Pa?

3Nuawɔ Chondii Sɔlɔmɔŋ Nde 8:​6. Dimioo hoo nuaa “yiŋnde Chɛhowa leŋ” chɔm maa kaalaa nɔ bɔɔ kpaayaa. “Yiŋnde Chɛhowa leŋ” kaala kpeekpeiyo cho ni. Koŋ chɔm ni maa Chɛhowa kila kaala waa lende ni. Mbo toosiaa wanachioo o velaŋ ndɔɔ niŋ le mbo chɔm kaalaa. (Chɛn. 1:​26, 27) Mɛɛ Mɛlɛka ke Adam wana lanɔ tasoo Ifi, mi Adam dimi diomnda yeelɛilaŋ maa ichondu. Ŋ nɔ kiisaŋ le Ifi waa diompilɛ nda Adam te, kanifuule ndu “o ŋdial o fula ni.” (Chɛn. 2:​21-23) Le mɛɛ Chɛhowa dɔu wanachioo o kɔl le kaalaa chɔmndo yɛ, wana pɔnɔɔ a wana lanɔɔ tiuba ma nɔ kaala nɔ lamɛɛlu le wo ndapila tɛɛŋ.

BƐŊGUFƆNƆƆ 24-30

NYƐM TƆƆMAŊ O DIOM MƐLƐKAA NIŊ AISAYA 1-2

Tiindaŋndo le Wanaa “Yiŋnuŋ Yikpi o Yɔŋ Wɔɔŋndo Niŋnda”

ip-1 14 ¶8

Finyaa Nda Chuauwaa Nduaa Nilakaluaa

8 Mi Aisaya hiau lachi a yooŋgu tuu kpɛiyo dimioo o kaaleŋ Chuda lo. Mbo dimi aa: “Kpundɔɔ cho le wanaa dɛnɛ wɔɔŋaa cho o lɛŋndeŋ ndeŋ niŋnda, wanaa yiŋnuŋ yikpi o yɔŋ wɔɔŋndo niŋnda, nya fula haa o yuŋgula wanaa dɛnɛ wɔɔŋnda choo wa, nya chuauwaa lakafaa haa! La mal Chɛhowa. La kɛɛ Wana Diandaa le Isɔluɛi bɛɛleŋ chɔmndo, nduyɛ mi la mulul ndu kɔɔ.” (Aisaya 1:​4) Te sɔɔŋ wɔɔŋndoŋ lo dɔɔnɔŋndo naapilɛ pɛ miŋ simnuŋ wolɔɔla lusulɛi bɛndu bɛndu. O palɛi Ebilaham nde niŋ, mi Chɛhowa dimi a hakila Sodɔm a Komoolua laŋ okɔɔ maa laa “hiu waa.” (Chɛnɛsi 18:​20) Nyɛ pilɔɔ hoo kpe Aisaya dimi a kaaleŋ Chuda okɔɔ ni. Mbo dimi maa “wanaa yiŋnuŋ yikpi o yɔŋ wɔɔŋndo niŋnda” nda wa ni. Le handɔɔ lechoo, mbo veelu nda aa: “Yuŋgula wanaa dɛnɛ wɔɔŋnda,” vɛlɛ a “chuauwaa lakafaa.” A tonya, waŋnda Chuda wa ko maa chuauwaa bolii kalaa. Ma “mulul ndu kɔɔ,” ɔɔ a mɛɛ Baabui nda miŋgi kpɛlɛkiaa wo dimi yɛ, ma kuanuŋ finya nda levil pɔ pɔ.

ip-1 28-29 ¶15-17

“La Huŋ Miŋ Toosiaŋ Sɔɔŋ Tɛɛŋ”

15 Diomnda Chɛhowa dimi laŋ ndaŋ la chɔm mɛɛ kpɛ o nɔ nyiɛɛye yɛ. “Chɛhowa dimi aa: ‘La huŋ miŋ toosiaŋ sɔɔŋ tɛɛŋ. Mi che bɛɛ mi hakila nyalaŋ la wa la siaŋa sɔɔtɔtɔ, kɛ la cho simnɔŋ la humbu fo fo maa feŋgbɛ. Mi che bɛɛ la cho la siaŋa maa kola siaŋa, kɛ la cho simnɔŋ la humbu naŋ chaa yiiŋii saa ni.’” (Aisaya 1:​18) Waŋnda bii ko diomnda taselaŋ o bolle Baabuileŋ ndeŋ niŋ bila le. Le tamaseliiyo, mi The New English Bible dimi aa: “La huŋ miŋ kɔɔsaŋ”—mɛɛ waŋnda chal nuaa kɔɔsaa o isɔɔ choo le sinaa tonyaa leniŋ yɛ. Kɛ o cho lende le! Chɛhowa tosa suɛi wɔɔŋ o suɛi wɔɔŋ a wanaa nduaa bolii kalaa mulu muluaŋnda haa le. (Ditɔnɔmii 32:​4, 5) Bolle Baabuileŋ ndeŋ le cho isɔɔ a mɛɛ wanaa sulaŋnda chal nuaa kɔɔsɔɔ o isɔɔ choo yɛ le, kɛ dimioo ko le cho ni le sɔɔŋ siɛɛnduuwo sakpo. O cho mɛɛ waŋndo kua nuaa a chaŋndɔ o lemasa yɛ le Chɛhowa ndoo yiyaŋ a Isɔluɛiya okɔɔ le.

16 Te ndoo yɔŋ pɛ aa mɛɛ nda kua nuaa a waŋndo o lemasa yɛ, mi siooŋnde kuɛ le naa biyɔɔ. Kɛ Wana Kialaa Ŋyama nɔ nyiɛɛye tau wo Chɛhowa cho ni. Wana nɔla ma tuu malɔɔ ndɔ hakioo a nyɛ o nyɛ le. (Sam 86:​5) Ndu kinɛi nɔla ni mbo dindi hakila Isɔluɛiya “maa feŋgbɛ,” mi che bɛɛ mi la wa la “siaŋa sɔɔtɔtɔ.” Mɛɛ mɛɛ naŋ dɔu sɛmbɔɔ, miŋ tosa wallo kalaŋ, miŋ soli salalaŋ, ɔɔ miŋ piɛi, keŋ nɔla mi i faŋa kefii hakioo le. Malɔɔ haki Chɛhowaa kinɛi wɔɔsuu hakila naalaŋ ni. Le mi Mɛlɛka mal haki, ŋ nɔ miŋ tosa sɔɔŋ pum, mɛɛ wookɔŋndo a kɔllo kpou, vɛlɛ a yɔŋ naa wɔɔŋndo kɔɔ mulullo cho nuaa yɛ.

17 Diomnda Chɛhowa dimi amaluaŋ ndaŋ la cho bɔɔ la sɔvɛ. Lelaŋ o miŋgi laŋ dimi ni o nɛila yɛ yɛlaŋ niŋ, mɛɛ dimioo hoo—hakila nyala cho la “siaŋa” maa kola siaŋa laŋ, la cho simnɔŋ la humbu naŋ chaa yiiŋii saa ni. Chɛhowa yeemaa naa miŋ sina maa mɛɛ mɛɛ hakila naalaŋ la wɔu, ndu koni mal naa haki ni te o sina pɛ maa ŋ wookuŋ a kɔllo kpou. O bɛnda bɔɔ mi wanaa che hei ikala le laalaŋndo wa pɛɛku a tamaselii Manaasɛ wo okɔɔ. Le wɔsiŋ bɔɔbɔɔ—o wa hakila wɔɔŋ wɔɔŋndaŋ tosaa. Kɛ mbo wookuŋ nduyɛ mi Mɛlɛka mal ndu haki. (2 Koloniko 33:​9-16) Chɛhowa yeema mi naa kpou, hali wanaa tosa hakila wɔɔŋ wɔɔŋndaŋ nda bɛɛ sina maa o hiuwɔ teleŋ le ‘miŋ huŋ toosiaŋ sɔɔŋ tɛɛ’ a ndu le.

Nyɛm Tɔɔmaŋ Mɛlɛkaŋ

ip-1 39 ¶9

Chiɛi Chɛhowa Wo Cho Filioŋ

9 I cho tonya maa, wanaa Mɛlɛkaa chuuŋgiaŋ hau o maaŋ nda toosiaa a poultaŋ ndo niŋ o ipembu choo le. A wɔsii 70 o faŋaŋ Chiisu wo kɔɔli, mi puaa maLuomaŋnda huŋ tɛɛmbuu maaŋ Chɛhowa wo o Chulusalɛm niŋ. O faŋaŋ o koŋ kɔɔli, mi kiilanɔɔ Pɔɔl chɔm kpendekele maa maaŋndo Chulusalɛm a tɛndiiyo ndoo sim lewundu le chiɛi bɛndu Mɛlɛka wana chi a lehɔl te wo, “tɛndii kpeekpeiyo . . . . Chɛhowa pila simi tɛndiiyo hoo ni, o cho wanachiee le.” (Hibuluiya 8:​2) Chiɛi bɛndu Mɛlɛka wana chi hoo a lehɔl te wo sim le kɛɛsiaa Chɛhowa tosa le ndu piɛiyo sanaa a sala soliaŋ Chiisu wo wo. (Hibuluiya 9:​2-10, 23) A hei o kɔl, “pembii bɛnduii chiɛi Chɛhowa” Aisaya 2:​2 soo okɔɔ ve sim le piɛile tonyaleŋ o palɛi nɛi niŋ. O cho o fondaa o pilɛ kinɛi le wanaa cho o piɛile tonyaleŋ niŋnda chuuŋgiaŋ le Chɛhowa piɛiyo le. Kɛ o diompilɔɔ niŋ nda chuuŋgiaŋ ni le ndu piɛiyo.

YINDIMIIYO 1-7

NYƐM TƆƆMAŊ O DIOM MƐLƐKAA NIŊ AISAYA 3-5

Chɛhowa Nɔ Dioo le Miŋ Diikuŋ Ndu

ip-1 73-74 ¶3-5

Sendioo le Kpele maKilepii Kum te Wo!

3 O yɔŋ bɛɛ maa kpendekele Aisaya dimul wanaa wa ndu nilaŋ yaŋɔɔ wa diomndaŋ ndaŋ niŋ, ɔɔ o cho lende le, i cho tonya maa mi la pilaŋ nda kɔllo tau. Naapum wanaa bɔɔbɔɔ ndaa sina a kpelela makilepiilaŋ tɔlɔɔ okɔɔ. Lelaŋ, tamaselii Aisaya soliŋ hoo kpeku wo waŋnuŋ tɛtɛlɛ. Wanaa tual kilepiiyaŋ hau wa, lɛuwuŋ yɔmii makeliepiiyoŋ nda kialu ni le tɔlɔɔ, kɛ o cho kulloŋ te nda tual te. Mi hei tosa mi kilepiima ndaŋ ma yɔŋgu kɔmnde kɛndɛ kɛndɛ leŋ. Ma tɔl lɛuvuŋ muŋ o “pɛmbii naŋ tɔlɔɔ ve” choo le miŋ hindu.

4 Wallo pila yeemaŋ ni le mi kpele makilepiiyo kom. Mi Aisaya tɛɛsiaa a wallo hoo okɔɔ maa, mi wana tosa kpele makilepiiyo wo ‘tou sooŋndo nduyɛ mbo balu ndu a poutaŋ.’ Wali kala kalaa pila wa hoo ni! Naapum mbo soliŋ pouta bɛndulaŋ kpeku le “kpakioo taŋgullo.” O sindɔɔ niŋ, mi wanaa mɛŋgɛlaa ndaa chal o kpakilaŋ ndaŋ choo le kpeloo mandaa yɔŋii viiya a visiaa luɛi. Nduyɛ mi ndoo hɛɛnduu vɛlɛ poutaŋ o lepula le kilepiiyaŋ mandaa. (Aisaya 5:​5) Lende ndaa tosa ni, le puulu nɛŋi nyɔɔŋ ndo mandaa o tumndaŋ.

5 Te waŋndo ndoo tosa pɛ wallo kalaŋ le kilepiima nduaŋ mandaa, mbo nɔ tiindaŋ kala kalaa maa ma cho kɔmnde kɛndɛleŋ yɔŋgu. Le hei, mbo bɛɛndiaa pɔɔ doolaa wayiaa makilepiiyo tuupa mi kilepiima nduaŋ ma kandu kɔmndeŋ. Kɛ baa mi tiindaŋ ndoo nɔ le kilepiima kɛndiaŋ sɔlaa wo peeluŋ pa? Sako. Mi ma kuam “kilepiima wɔɔŋndaŋ.”

ip-1 76 ¶8-9

Sendioo le Kpele maKilepii Kum Te Wo!

8 Mi Aisaya veelu Chɛhowa, wana nɔ kpele makilepiiyo wo aa, “wana ya kaala wo.” (Aisaya 5:​1) Mbo suaa a Mɛlɛka okɔɔ o nɛi kaalaa waa nuaa niŋ, kanifuule ndoo nɔ chaŋyɛi kpɛɛluŋnde a ndu. (Tuuwɔ Choobu 29:​4; Sam 25:​14.) Kɛ o kpeekpei niŋ, wana tuu kaala Aisaya ndoo nɔ le Mɛlɛka wo a kaala Mɛlɛka ndoo chɔm ‘kpele ndɔ makilepiiyo’ wo le,—kaale o “tɔl” teŋ.—Tuuwɔ Ɛsodɔɔ 15:​17; Sam 80:​8, 980.

9 Mi Chɛhowa “tual” kaale ndɔleŋ o lɛŋnde Kenaŋ ndeŋ niŋ nduyɛ mbo ke nda sawalaŋ a nɛila chɔmaalaŋ. La wa maa kpaki le nda mandaa yɔŋii nda wou balaŋ o kaala lɛŋii ndii balu nda ve niŋ. (Ɛsodɔɔ 19:​5, 6; Sam 147:​19, 20; Ɛfisiaŋnda 2:​14) Okoŋ kɔɔli, mi Chɛhowa ke nda wanaa kialaa ŋyamaa, wanaa soliaa lasalaa, a wanaa ndaa suaa le ndu wa le nda pɛɛkoo. (2 Masaa 17:​13; Malakai 2:​7; Walta Kiilaa 13:​20) Nduyɛ te yaamɔɔwa ndaa chiŋalaŋ Isɔluɛiya pɛ, mi Chɛhowa ndoo ke nda wana piŋiaa. (Hibuluiya 11:​32, 33) Lelaŋ, Chɛhowa ndoo nɔ di mbo nyuna aa: “Yɛɛ cheleŋ ya nɔ yɛ vɛlɛ mi tosa le kpele ni makilepiiyo, o ya tosa wɔ le wo?”

w06 6/15 18 ¶1

“Manda Yɔm Makilepiiyo Hoo”!

Mi Aisaya tuu “waŋnda Isɔluɛi” a kpele makilepiiyo, o wa “kilepiima wɔɔŋndaŋ” kɔmndeŋ ndo. (Aisaya 5:​2, 7) Kilepiima wɔɔŋndaŋ ma dɔɔnaŋ mi ma hiau ma kɛndiaŋ, nduyɛ ma nɔ kɔlu le. Bundaŋ kposoŋ ma nɔ ni. Kilepiima wɔɔŋndaŋ ma niŋ le muɛiyaŋ te, hali le dioo bɛɛ. Lelaŋ kpeekpei nda soliŋ maŋ kpeku ni le suɛi a kaale wanaa simulaa okɔɔ, a yɔŋguŋ o sawa tɛɛmbaa niŋ mbo hiau sandei chɔmndo wa. O cho wana tɔl kpeloo wo le tosa mi ma kuam kilepiima wɔɔŋndaŋ te. Mi Chɛhowa tosa nyɛ o nyɛ o tiuba le halikpeŋ mi wanaa nduaa kom kuluŋ kɛndɔŋ. Lelaŋ mbo nyuna nda aa: “Yɛɛ cheleŋ ya nɔ yɛ vɛlɛ mi tosa le kpele ni makilepiiyo, o ya tosa wɔ le wo?”—Aisaya 5:​4.

w06 6/15 18 ¶2

“Manda Yɔm Makilepiiyo Hoo”!

Le mɛɛ Isɔluɛiya kɛɛ le kɔmnde kɛndɛleŋ yɔŋgoo yɛ, mi Chɛhowa dimul nda maa o cho kpaki o taŋgul le nda mandaa wo piɔlɔɔ. Nduyɛ maa o cho lɛ hiouwɔɔ lachi a kilepiima ndɔma sim le Isɔluɛiya waŋ kɛiyiaa le, kɛlɛŋaa niŋ te mbo miŋgi puuloo o tumndaŋ le maŋ mandaa. Piɔɔ sia lechoo le mi ma yɔŋgu kɔmndeŋ ndo se lɛ le, nduyɛ mi yɔɔŋ a billo pinda pinda maŋ.—Aisaya 5:​5, 6.

Nyɛm Tɔɔmaŋ Mɛlɛkaŋ

ip-1 80 ¶18-19

Sendioo le Kpele maKilepii Kum Te Wo!

18 O Isɔluɛi niŋ sindɛ, Chɛhowa ndoo nɔ lɛŋnde kpou ni. Wana o wana ndoo nɔ nyɛm kɛŋ Mɛlɛka ke ndu woŋ. Ndoo tiuba mbo lendul ɔɔ mbo you waŋndo, kɛ ndoo nɔ mbo pisi muŋ le “fɛɛŋ a fɛɛŋ te.” (Lɛvitikɔɔ 25:​23) Sawaa hoo wa le nda mandaa yɔŋii acheleŋnda hiɔlu nyɛm ndaŋ, ma kukaŋ o muŋ choo. Mi ndoo manda vɛlɛ yuŋgulaŋ yɔŋii nda luɛi o kuɛi niŋ. Kɛ waŋnda apum o Chuda niŋ, le mɛɛ ndaa nɔ hɔlte bɛnduleŋ yɛ, a wa sawa Mɛlɛka kɛsi hoo a nyɛm kiɔɔŋ okɔɔ wo tɛɛmbuuwo. Le hei, mi Maika poonyiaa aa: “Te a che pɛ chiɔɔŋ pilaŋ ma luɛi muŋ hɔlteŋ, a poondiaa muŋ a kaka. Nduyɛ chiɛila pilalaŋ bɛɛ, ma poondiaa laŋ a kaka. Ma hɛlu waŋndo chiɛi ndɔɔ o ba o kafalaŋ choo, nduyɛ ma poonda nyɛm kɛŋ ndɔŋ.” (Maika 2:​2) Kɛ mi Polowaa 20:​21 dimi aa: “Te waŋndo sɔla pɛ nyɛm kiɔɔŋ o kafalaŋ choo, o mɛɛlulaŋ kpɔŋ, sala ve lechoo le.”

19 Chɛhowa chua buŋgɛi maa o cho wanaa nɔ haa hɔlte bɛnduleŋ nda nyɛm nda sɔla o kafalaŋ choo woŋ poondiaa o laba. Chiɛila nda poondiaa a lediɔɔmu laŋ la cho lo fondo, ‘wana o wana cho wa leniŋ te.’ Lɛŋii nda luɛi hɔlteŋ ma poondiaa ve yɔŋgu niŋ kɔmnde bɔɔ le. Mɛlɛka ndoo chɔm teleŋ kpeekpei sɔɔŋ muŋ nɔ le peelɔŋndo wo vɛlɛ a mɛɛ ŋ cho peelɔŋ yɛ le. Naanpum teleŋ Babiloniaŋnda ndaa kua niŋ a nda o biyɔɔ niŋndo sɔɔŋ ŋpum muŋ nɔ le peelɔŋndo ni.—Aisaya 27:​10.

YINDIMIIYO 8-14

NYƐM TƆƆMAŊ O DIOM MƐLƐKAA NIŊ AISAYA 6-8

“A Che Ya! Viom Ya!”

ip-1 93-94 ¶13-14

Chɛhowa Mɛlɛka Cho o Chiɛi Ndɔ Diandaa Niŋ

13 Mi Aisaya dimi aa: “Okoŋ mi tuɛi Chɛhowa diom. Mbo nyuna aa: ‘Nɛɛnɛ ya viom yɛ, nduyɛ nɛɛnɛ cho yɛ lakɔ le naa?’ Mi muli aa: ‘A che ya! Viom ya.’”(Aisaya 6:​8) Nyuna Chɛhowa ndoo nyuna hoo Aisaya wo, le mbo sɔla ndu mulioo o ba sakpo o nyunda ndu ni, kanifuule wana o wna cheleŋ ndoo suaa le Mɛlɛka wo ve o yilaŋii keŋ niŋ te. Mɛɛ i cho kpendekele maa veeloo Chɛhowa veelu Aisaya ni le mbo wa wana suaa le ndu wo. Mɛɛ le yɛɛ Chɛhowa nyuna yɛ aa: “Nɛɛnɛ cho yɛ lakɔ le naa?” Mɛɛ Chɛhowa siŋa diomndo hoo “ya” a “naa,” mbo wounuŋ ndupila leniŋ vɛlɛ a wana cheleŋ. Dimioo hoo nɛɛnɛ? Baa o cho po ndɔ pilɔɔ kpe, o ndoo nɔ le simnɔŋndo Chiisu Kiliti wo le o wa dimioo le? O kpeekei niŋ, Poo hoo Mɛlɛka dimi a ndu okɔɔ ni aa: “Ŋ toosiaa wanachioo o velaŋ naa niŋ.” (Chɛnɛsi 1:​26; Polowaa 8:​30, 31) A tonya, wana cho Chɛhowa ikɛi o choo choo niŋndo cho Chiisu Po ndɔ pilɔɔ kpe ni.—Chɔŋ 1:​14.

14 Aisaya kiisaŋ le mulioo le! Mɛɛ mɛɛ yooŋgoo ndoo wa bɛɛ, mbo muli o lepilɛ niŋ kpe aa: “A che ya! Viom ya.” O nyuna a nyɛ o wa sɔla okoŋ kɔɔli le wali koŋ chɛlɔɔ wo le. Yɔŋgɔŋ ndɔɔ o kɔllo kpou cho bɔɔ tamasi kɛndɛ le wanaa Mɛlɛkaa hau, a nɔ wallo le ‘yooŋgu kɛndɛ leMasaa dimioo ba o ba fee o chieeŋndo choo wa.’ (Maatiu 24:​14) Maa Aisaya, ma tosa wali ndaa a kɔllo kpou “le mi waŋnda kpou tuei” yooŋgu kɛndɔɔ, mi che bɛɛ mi wanaa bɔɔ bɔɔ kɛɛ le nda nilaŋ yaŋɔɔ. Ma tosa ndu a dialuŋ fulaa, kanifuule a sina maa o choo choo niŋ viomɔɔ hoo fula ni.

ip-1 95 ¶15-16

Chɛhowa Mɛlɛka Cho o Chiɛi Ndɔ Diandaa Niŋ

15 Mi Chɛhowa chɔm niko nyɛ Aisaya ndoo nɔ le dimioo wo vɛlɛ a mɛɛ nda wa ndu mulullɛ: Mbo dimul ndu aa: “Kɔ ma kɔ dimul waŋnda haa aa: ‘La cho wa yooŋgoo tueiyɔɔ le diiŋ diiŋ, kɛ la bii niŋ ndu bila le. Mi la wa ndu chɔɔ le diiŋ diiŋ, kɛ la sɔla niŋ kɔl kalu o kɔl kalu le.’ Tosa mi waŋnda haa simnuŋ wanaa bolii kala, ma simnuŋ wanaa nila kaluaa, nduyɛ ma kiindiaa nda hɔltaŋ, le halikpeŋ a tiuba ma che a hɔlta ndalaŋ, ɔɔ ma tuei a nila ndalaŋ te, ɔɔ mi kɔlta ndalaŋ la bii sɔɔŋ bila, le ma mulul sɔɔŋ nda cho tosaa woŋ kɔɔ, okoŋ ma sɔla siŋgioo le.” (Aisaya 6:​9, 10) Baa hei sim ni maa Aisaya ndoo nɔ lɛ mbo chaa suɛi o Chuuwa lo le, nduyɛ mbo mal nda le halikeŋ ma hiou lachi a Chɛhowa simullo? Sako bɛɛ! Wanaa nduaa nda wa ni, nduyɛ ndoo nɔ nyiɛɛye le nda. Kɛ mi Chɛhowa chɔm mɛɛ waŋnda wa yooŋgu Aisaya wa nda dimullo biyɔɔ yɛ, mi che bɛɛ o wa wali ndɔɔ tosa a kɔllo kpou.

16 Ndapila tɔɔyaŋndo wa wa choo ni. Aisaya ndoo nɔ mbo dimul nda yooŋgoo “teleŋ o teleŋ,” kɛ a ve ndu nilaŋ yaŋɔɔ ɔɔ ma bii nyɛ a wa nda dimullo bila le. Wanaa bɔɔbɔɔ ndaa nɔ niŋ bolii kalɛi, mɛɛ a bɔɔbɔɔ cho hau a sumɛi o Mɛlɛka piɛiyo niŋ yɛ. Mɛɛ Aisaya ndoo kua o nda lo fau, lende koni o wa tosa ni mi “waŋnda haa” ndaa chɔm maa a yeema lani yaŋɔɔ le. A wa chɔm kpendekele maa a cho kɔlta ndalaŋ a yiyaŋnda ndalaŋ kindiaa le yooŋgu Aisaya wa nda dimullo, yooŋgu Mɛlɛka ndoo nɔ le nda wo. Lende kpeekpei waŋnda o teleŋ naa hoo niŋ tosa ni! Ma kɛɛ le nilaŋ yaŋɔɔ o yooŋgu kɛndɛ Seiyaa Chɛhowaa dimul nda a Masale Mɛlɛkaleŋ okɔɔ wo.

ip-1 99 ¶23

Chɛhowa Mɛlɛka Cho o Chiɛi Ndɔ Diandaa Niŋ

23 Mɛɛ Chiisu miŋgi sondoo o nyɛ Aisaya dimi wo choo, mbo chɔm maa mi huului keŋ peeluŋ o palɛi nduɛi niŋ. Yiyaŋ wanaa bɔɔbɔɔ ndaa nɔ o kɔlta ndalaŋ niŋndo wa ko maa Chuuwa o palɛi Aisaya ve niŋ. A yeŋ lani o yooŋgu o wana dimullo wo le, le hei ma sɔla tambei. (Maatiu 23:​35-38; 24:​1, 2) Mi hei yɔŋnuŋ a wɔsii 70  o faŋaŋ Chiisu wo kɔɔli, mɛɛ puaa chɔuwaa maLuomaŋnda, a Taitɔɔ wa bolleŋ nda huŋ del Chulusalɛm choo, ma tɛɛmbuu ndu vɛlɛ a chiɛi Mɛlɛka wa loŋ ndo. Kɛ o koŋ kpou, mi apum yaŋ Chiisu nilaŋ nduyɛ ma simnuŋ buɛiyaa nduaa. Mi Chiisu dimul nda maa ‘kɔl kɛndɔɔ cho le nda.’ (Maatiu 13:​16-23, 51) Mbo sila nda maa ‘te a che pɛ mi puaa chɔuwa huŋ balu Chulusalɛm,’ a nɔ ma ‘kandu nyaanɔŋndo o pemboŋ choo.’ (Luku 21:​20-22) Le hei, mi wanaa diandaa sɔla pioŋɔɔ, nda cho yɛ wanaa dɔu laalaŋndo o Mɛlɛka niŋ nda ni, “Isɔluɛi Mɛlɛkaa.”—Kaleesiaŋnda 6:​16.

Nyɛm Tɔɔmaŋ Mɛlɛkaŋ

w06 12/1 9 ¶4

Nyɛ Naŋ Pɛɛku o Yau Aisaya Wo Niŋndo—I

7:​3, 4—Le yɛɛ Chɛhowa piŋi yɛ Ehaasi, masa dɛnɛ wɔɔŋndo?

Mi masaa Siiliaa a masaa Isɔluɛi kɛɛsiaa le ma faŋa Ehaasi, Masaa le Chuda o masaleŋ cho ma handu po Tabɛɛ wo, masa nɔ sondo suaa le wo, o fula pɛŋ o pulale Deeve leŋ choo le wo. A tosa kɛɛsiaa dɛnɛ wɔɔŋndo hoo le halikpeŋ mi kpema leMasa Mɛlɛka yii a Deeve wo mɛɛlu. Mi Chɛhowa piŋi Ehaasi le halikpeŋ mbo manda pulale “Masa Kɔl Nyuloo” wa fula choo leŋ, masa o chua buŋgɛi a ndu okɔɔ wo.—Aisaya 9:​6.

YIDIMIIYO 15-21

NYƐM TƆƆMAŊ O DIOM MƐLƐKAA NIŊ AISAYA 9-10

Huuluei a “Nyɛ Teŋgaa Bɛndoo” Okɔɔ

ip-1 125-126 ¶16-17

Huuluei a Masa Kɔl Nyuloo

16 A tonya, “teleŋ tiŋ” Aisaya dimi huuluei a ndu okɔɔ wo cho boondii Chiisu wa yooŋgu kɛndɔɔ dimioo o lɛŋndeŋ choo ve ni. Teleŋ Chiisu wa o lɛŋndeŋ choo wo, o Kalili niŋ o hiou teleŋndo chua. O Kalili niŋ o kandu yooŋgu kɛndɔɔ dimioo ni aa: “Masale Mɛlɛkaleŋ le cho niŋ kpɛɛluŋ.” (Maatiu 4:​17) O Kalili niŋ o yɔŋgu suɛi pilaŋ waŋnda kɔltaŋ nde o pembei choo ni, loŋ o hɛli buɛiyaa nduaa ni, loŋ o tosa kaamaa ndɔ tasoo ni, nduyɛ loŋ o fula buɛiyaa nduaa 500 o hɔl ni mɛɛ o miiŋgu yoomu. (Maatiu 5:​1–7:​27; 28:​16-20; Maki 3:​13, 14; Chɔŋ 2:​8-11; 1 Kɔliŋtiaŋ 15:​6) Le hei, mi Chiisu peelu huului Aisaya dimi ve, mɛɛ o ke “waŋnda o tanda Sɛbulɔŋndo niŋ, a o tanda Nafitaliiyo” bɛɛleŋ. Tonya i cho maa, o cho ko o Kalili niŋ te Chiisu dimi yooŋgu kɛndɔɔ le. Mɛɛ o dimi yooŋgu kɛndɔɔ o lɛŋndeŋ choo kpou, mbo tosa mi Isɔluɛiya kpou, hali waŋnda Chuda bɛɛ sɔla bɛɛleŋ.      

17 Yɛɛ Maatiu dimi yɛ niko a “nyɛ teŋgaa bɛndoo” o Kalili niŋ okɔɔ? Nyɛ o dimi wo bɛɛ, huului Aisaya dimi ve o miŋgi sondo ni. Mi Aisaya dimi aa: “Wanaa wa paandu balɔɔ o nyumndaŋ niŋnda, a che niŋ hau nyɛ teŋgaa bɛndoo. Nduyɛ wanaa wa paandu o lɛŋnde nyumma kpiŋgbima bɛnduaŋ niŋnda, nyɛ teŋgaa cho niŋ nda diondɔɔ choo.” (Aisaya 9:​2) O wɔsiŋ kɛmɛ tasoŋ niŋ o faŋaŋ Chiisu wo kɔɔli, mi laalaŋnda lachoowalaŋ la viaŋ nyɛ teŋgaa hoo. Mi simlachiaa lepiɛiyaa Chuuwa baŋnuŋ o naamula ndalaŋ choo, nduyɛ mi hei tosa ma ‘kpeeŋaa diom Mɛlɛkaa ikɛi le naamula ndalaŋ.’ (Maatiu 15:​6) Mi “simlachiaa sumɛiya” haa hiŋ wanaa tusiaŋnda hɔlla nduyɛ ma tusi nda nyɛpalaa choo. (Maatiu 23:​2-4, 16) Mɛɛ Chiisu hiŋ maa Mɛsayanɔ, mi hɔlla kumbiŋ wanaa tusiaŋaa bɔɔbɔɔ o nɛi kɔndɔfili niŋ. (Chɔŋ 1:​9, 12) Mi wali Chiisu huŋ tosa o lɛŋndeŋ choo wo, vɛlɛ a tɔnɔla sala soliaŋ ndɔɔ chuu naa laŋ la chɔmnuŋ kpendekele o huului Aisaya dimi a “nyɛ teŋgaa bɛndoo” okɔɔ ve niŋ.—Chɔŋ 8:​12.

ip-1 126-128 ¶18-19

Huuluei a Masa Kɔl Nyuloo Okɔɔ

18 Wanaa chɛl nyɛ teŋgaa hoo wa ndaa nɔ sabulaŋ tau le waa a kɔl kɛndɛ. Mi Aisaya hiau lachi a suɛi aa: “A tosa mi waŋnda pia cha o lɛŋndeŋ niŋ, nduyɛ ma tosa mi nyaale bɛndoo wa o lɛŋnde kala leŋ niŋ. A cho num nyaaloo lachi, mɛɛ waŋnda wa nuaa nyaaloo a teleŋ kuauwaa yɛ, ɔɔ mɛɛ waŋnda wa nuaa a nyaaloo teleŋ nda wa nyɛm nda puŋga woŋ piɔuwaŋndo wo yɛ.” (Aisaya 9:​3) Mi wali pol Chiisu a buɛiyaa nduaa wa tosaa wo tosa mi wanaa ndaa nɔ yeemɛi tau wa sɔɔŋguu le Chɛhowa piɛiyo o tonyaa choo. (Chɔŋ 4:​24) O wɔsiŋ hiɔɔlu bɛŋgu, mi wanaa bɔɔbɔɔ simnuŋ Kilisiɔŋnda. A paale Pɛŋtikɔɔsileŋ wɔsii 33 o faŋaŋ Chiisu wo kɔɔli, mi waŋnda waalaŋ la yaa sɔla yiŋɔɔ. Mɛɛ teleŋ tiŋ hiou okoŋ kɔɔli, “mi waŋ piaanduaa fuuluu 5,000.” (Walta Kiilaa 2:​41; 4:​4) Mɛɛ buɛiyaa Chiisu wa wa hiouwɔɔ lachi a nyɛ teŋgaa hoo pɛŋgɛlaa a dialuŋ fulaa, mi keŋ tosa, ‘mi buɛiya chɔɔlu kui tau tau o Chulusalɛm niŋ. Nduyɛ mi wanaa soliaa lasalaa a bɔɔbɔɔ simnuŋ wanaa laalaŋnda.’—Walta Kiilaa 6:​7.

19 Mi buɛiyaa Chiisu wa duaunuŋ nyaale tau le hiouwɔɔ lachi wa tosaŋndo wo, mɛɛ waŋnda wa nuaa a kɔl kɛndɛ, te a wa pɛ tɔlɔla ndala kom tau laŋ kendioo, ɔɔ mɛɛ puaa chɔuwa yam nuaa chɔuwo ma wa nyɛm nda sɔla o chɔuwo woŋ piɔuwaŋndo a kɔl kɛndɛ yɛ. (Walta Kiilaa 2:​46, 47) O pɔm pɔmbɔ, mi Chɛhowa tosa mi nyɛ teŋgaa hoo tiu o chieeŋndo cho kpou. (Walta Kiilaa 14:​27) Mi waŋnda lekaa o lekaa duaunuŋ nyaale le mɛɛ nɛiyo wa niŋ o kumbiaŋ le sɔɔŋguuwo Chɛhowa ikɛi yɛ.—Walta Kiilaa 13:​48.

ip-1 128-129 ¶20-21

Huuluei a Masa Kɔl Nyuloo Okɔɔ

20 Sɔɔŋ Mɛsayanɔɔ tosa woŋ cho wa le fɛɛŋ a fɛɛŋ, a mɛɛ nyɛ Aisaya dimi okoŋ kɔɔli wo chɔm yɛ. Mbo dimi dimi aa: “A yimi yimi yɔm ndaa kua a wolɔɔla lusulɛilaŋ ndo, ma yimi yimi vɛlɛ yɔm ndaa handuŋ o lachoŋgu wo, vɛlɛ a sioŋnde wanaa wa nda nyɛpalaa tusioo choo wa ndaa luaa nda leŋ, mɛɛ ŋ tosa a boondii waŋnda Midiaŋ yɛ.” (Aisaya 9:​4) Wɔsilaŋ o kɛmɛlaŋ niŋ tuupa mi Aisaya vialuŋ, mi Midianaitiiya a Mowabaitiiya chɛlaŋ le Isɔluɛiya nyindɔɔ le ma tosa hakioo. (Nɔmbaa 25:​1-9, 14-18; 31:​15, 16) Okoŋ kɔɔli, Le wɔsilaŋ la ŋɔmmɛu Midianaitiiya wa hunɔɔ Isɔluɛiya delɔɔ choo o sɔndɔkɔlta ndalaŋ ma poondiaa nyɛm ndaŋ. (Chɔɔchiaa 6:​1-6) Kɛ mi Chɛhowa soliŋ Kidiɔŋ buɛi ndɔ kpeku le puaa chɔuwaa Midianaitiiya touwɔɔ. Chɔŋ niŋ a boondii keŋ, kona kɛ kɛ cho o chɔm maa mi Isɔluɛiya saŋga Midianaitiiya o ba wo le. (Chɔɔchiaa 6:​7-16; 8:​28) O chilaŋ niŋ, Chiisu Kiliti, wana hiou Kidiɔŋ ndo cho hunɔɔ yaamɔwaa Mɛlɛka tɛɛmbuu. (Sɔɔŋ Chɔɔmaŋndoŋ 17:​14; 19:​11-21) Nduyɛ, a mɛɛ i yɔŋnuŋ a “boondii waŋnda Midiaŋ yɛ,” wanaa Mɛlɛkaa cho hunɔɔ batiuwaa fafɛɛŋndo sɔla, o cho a kpaaya wanachiee le, kɛ a kpaaya Chɛhowa wo. (Chɔɔchiaa 7:​2-22) Fɛɛŋ bɛɛ wanaa Mɛlɛkaa saŋga lɛ niŋ yaamɔɔwaa ndaa o ba le!

21 O cho ko le chɔuwo yomɔɔ le Mɛkɛka soliŋ kpaaya ndɔɔ kpeku le. Chiisu, Masa Kɔl Nyulu miiŋgu yoomu wo cho tosa mi kɔl nyuloo wa le fɛɛŋ a fɛɛŋ, te o huŋ yom pɛ yaamɔɔwaa nduaa. Mi Aisaya suaa vɛlɛ a mɛɛ nyɛm chɔuwoŋ kpou cho hunɔɔ tambei sɔla o yiŋndeŋ niŋ yɛ. Mbo dimi aa: “Kɔwɛila kɛ kɛ puaa chɔuwa wounuŋ te a wa kɔlaŋ pɛ mi lɛŋndeŋ le hiiluŋ ndaŋ, vɛlɛ a domala ndala cho la yiŋnaŋ o koowaŋ niŋndaŋ, la cho hunɔɔ tambei sɔla o yiŋndeŋ niŋ.” (Aisaya 9:​5) Fɛɛŋ bɛɛ wana tui lɛ niŋ lɛŋndeŋ nyiiyaa a bɔɔluu puaa chɔuwa le. Wana chi lɛ niŋ nyɛla puaa chɔuwa woonuŋ le kɔlaŋ o chɔuwo laŋ te. Chɔula ve lɛ niŋ te!—Sam 46:​9.     

Nyɛm Tɔɔmaŋ Mɛlɛkaŋ

ip-1 130 ¶23-24

Huuluei a Masa Kɔl Nyuloo Okɔɔ

23 Wana yɔŋgu silaa wo nda veelu ni aa, wana silaa. Teleŋ Chiisu wa o leŋndeŋ choo wo, mbo ke waŋnda silala sɔvɛ sɔvɛlaŋ. Mi Baabuiyo duaunuŋ kona a ndu okɔɔ maa, “mi kɔndɔfillo bii waŋnda a mɛɛ ndoo chaa pɛɛkoo yɛ.” (Maatiu 7:​28) Wana silaa nɔ taasioo a nyiɛɛye wo o cho ni, nduyɛ o nɔ sinapɛŋgoo tau a wanachioo okɔɔ. Sila ndɔɔ cho ko le waŋnda bɛɛlaŋ tɛɛmbuuwo ɔɔ le nda nyɛpalaa tusioo cho le. Kɛ mbo yɔŋgu silaa o nɛi kaala niŋ le waŋnda pɛɛkoo. Sila Chiisu wo naŋ bɔɔ, kanifuule taasioo wa leniŋ nduyɛ o nɔ biondɔŋ te. Te ŋ tosa pɛ nyɛ o dimul naa wo miŋ sɔla yoomu fafɛɛŋndo.—Chɔŋ 6:​68.

24 Silala Chiisu yɔŋgulaŋ, o cho o taasi ndɔ bɛndoo niŋ te la fula le. Mbo dimi a ndupila okɔɔ aa: “Sɔɔŋ ya pɛɛku waŋnda woŋ, ŋ cho sɔɔŋ ni le, kɛ sɔɔŋ wana vem ya wo.” (Chɔŋ 7:​16) A mɛɛ i wa a Sɔlɔmɔŋ okɔɔ yɛ, Chɛhowa o ba taasi Chiisu wo fula ni. (1 Masaa 3:​7-14; Maatiu 12:​42) Tamasi Chiisu wo nɔ mbo nyindu wanaa pɛɛku waŋnda wa, a wanaa yɔŋgu silalaŋ o kunda leKilisiɔŋndo niŋnda le ma tɔl silala ndalaŋ o Diom Mɛlɛkaa choo.—Polovaa 21:​30.

YINDIMIIYO 22-28

NYƐM TƆƆMAŊ O DIOM MƐLƐKAA NIŊ AISAYA 11-13

Yɛɛ Baabuiyo Dimi Yɛ a Mɛsayanɔɔ Okɔɔ?

ip-1 159 ¶4-5

Waŋnda Sɔla Niŋ Pioŋɔɔ Nduyɛ Ma Wa a Kɔl Kɛndɛ o Masale Mɛsayanɔɔ Bɛŋgu.

4 Wɔsilaŋ o kɛmɛlaŋ niŋ tuupa mi Aisaya vialuŋ, mi wanaa poonyiaa Baabuiyo o Hibuluiye niŋnda suaa a hunɔɔ Mɛsayanɔɔ okɔɔ, Masa kpeekpeiyo, o Chɛhowa wa yɔŋ Isɔluɛi yo. (Chɛnɛsi 49:​10; Ditɔnɔmii 18:​18; Sam 118:​22, 26) Sanaa a Aisaya, mi Chɛhowa chɔɔlu tɛɛsiaa a ndu okɔɔ. Mi Aisaya poonyiaa aa: “Lɛuve cho piɔl o chiyii Chɛɛse ve, i cho piɔl o puundoŋ mi i hindu nduyɛ mi i kom.” (Aisaya 11:​1; tuuwɔ a Sam 132:​11.) Dimioo hoo “lɛuve” a ‘piɔllo’ chɔm maa Mɛsayanɔɔ nɔ mbo fula o yuŋgu Chɛɛse wo choo sanaa a Deeve po ndɔ, o nda pɔya a chuɛiyaŋ maa masa le Isɔluɛi yo. (1 Samiɛɛ 16:​13; Chɛluimaya 23:​5; Sɔɔŋ Chɔɔmaŋndoŋ 22:​16) Te Mɛsayanɔ kpeekpeiyo hiŋ pɛ, lɛuvii cho hei “piɔl” o yuŋgu Deeve wo choo ve cho kɔmnde kɛndɛleŋ yɔŋgu.

5 Chiisu cho Mɛsayanɔ nda soo a ndu okɔɔ wo ni. Mi yau Maatiu wo dimi a Mɛsayanɔɔ okɔɔ maa a veelu ndu niŋ aa “Naasaluɛinɔɔ.” Nduyɛ mi hei peelu diomnda wana suaa le Mɛlɛka wo dimi o Aisaya 11:​1 niŋndaŋ. Le mɛɛ nda manda Chiisu o Naasaluɛi niŋ yɛ nda veelu ndu ni aa, Naasaluɛinɔɔ. Diolaŋ ndaŋ la velaŋ a diomnda maHibuluila nda soliŋ kpeku o Aisaya 11:​1 niŋndaŋ, le suɛi a “lɛuvii sɛnɛi fula o yɔmndo ve” okɔɔ.—Maatiu 2:​23, tɛɛsiaa amatou; Luku 2:​39, 40.

ip-1 159 ¶6

Waŋnda Sɔla Niŋ Pioŋɔɔ Nduyɛ Ma Wa a Kɔl Kɛndɛ o Masale Mɛsayanɔɔ Bɛŋgu

6 Masa suu kuɛɛ Mɛsayanɔɔ wa yɛ niŋ? Baa o wa niŋ pa maa masa kɔl vesɛi Asiiliaŋnda, o tɛɛmbuu kayii tɔ ve o Isɔluɛi niŋ ba luaŋ ndo wo? Sako bɛɛ. Mi Aisaya dimi a Mɛsayanɔɔ okɔɔ aa: “Nyina Chɛhowa wo cho ndu wa choo, nyina tosa mbo nɔ taasioo a sinapɛŋgoo wo, nyina tosa mbo chaa silaa yɔŋgoo nduyɛ mbo nɔ kpaayaa wo, nyina tosa mbo nɔ kɔl kaloo nduyɛ mbo nɔ siooŋnde le Chɛhowa wo. O nɔ niŋ yeemɛi le siooŋnde nɔɔ le Chɛhowa.” (Aisaya 11:​2, 3a) O cho a chuɛima le nda pɔya Mɛsayanɔɔ le, kɛ a nyina diandaa Mɛlɛkaa. A teleŋ Chiisu sɔla yiŋɔɔ wo hei yɔŋnuŋ ni, mɛɛ Chɔŋ Wana Yiŋaa che nyina Mɛlɛkaa Chiisu tolɔɔ choo maa kaŋgbo. (Luku 3:​22) Mɛɛ nyina Chɛhowaa tol Chiisu choo, mi hei chɔmnuŋ kpendekele mɛɛ o wa sɔɔŋ tosaa a taasi, vɛlɛ a sinapɛngoo. Mbo sɔla kpayaa, a kɔl kaloo, nduyɛ ndoo chaa silaa yɔŋgoo. Nuawɔ se suliŋnda kɛndɛla masaa nɔ mbo nɔ laŋ!

ip-1 160 ¶8

Waŋnda Sɔla Niŋ Pioŋɔɔ Nduyɛ Ma Wa a Kɔl Kɛndɛ o Masale Mɛsayanɔɔ Bɛŋgu

8 Siooŋii suu kuɛ Mɛsayanɔɔ ndoo nɔ yɛ le Chɛhowa? O cho nyiiya le Chiisu nyiiya Chɛhowa lachi a siooŋnde le, te koŋ te mbo wa a sioŋnde yɔŋii o tusi ndu nyɛpalaa choo. Kɛ, le mɛɛ o kaala Mɛlɛka tau nduyɛ o mbo nɔ bɛɛle yiŋgoloŋ ndeŋ le ndu yɛ o yɔŋ siooŋii nduɛi ni. Maa Chiisu, wana nɔ siooŋii Mɛlɛkɛiyo teleŋ o teleŋ ‘nyɛ o hɛnaŋndo o tosa ni.’ (Chɔŋ 8:​29) Mi Chiisu chɔm o nyɛ o wa dimioo wo niŋ, vɛlɛ a tamasi ndɔ kɛndɔɔ maa nyɛ o nyɛ tiuba mbo ke naa nyaaloo mbo hiau siooŋii Chɛhowa ve nɔɔ a kɔllo kpou le.       

ip-1 160 ¶9

Waŋnda Sɔla Niŋ Pioŋɔɔ Nduyɛ Ma Wa a Kɔl Kɛndɛ o Masale Mɛsayanɔɔ Bɛŋgu

9 Mi Aisaya dimi huuluei a mɛɛ Mɛsayanɔɔ tosa niŋ sɔɔŋ yɛ okɔɔ. Mbo dimi aa: “O kilu niŋ yamɛi a nyɛ o cha a lehɔl lo le, Kɛlɛŋgaa niŋ te mbo miŋgi waŋndo o nɛi le nyɛ o tuei a nila ndɔlaŋ ndo.” (Aisaya 11:​3b) Ŋ dimi wɔ maa a nɔ le kɔlaŋ o toŋgo kɔɔsɔɔ niŋ, baa a ve a kɔl kɛndɛ te wana kialaa ŋyamaa wa pɛ maa Chiisu le? Maa wana kialaa ŋyamaa le chieeŋndo kpou, fɛɛŋ bɛɛ Chiisu hendu kɔllo o sɔɔŋ lachoowaŋ waŋnda dimi woŋ choo, sondo yeelɛiyo, aayoo, ɔɔ te koŋ te mbo handu kɔllo o sul waŋndo nɔ wo choo le yamɛi kiolɔɔ le. Mbo sina te waŋndo wa pɛ choolaŋ dimioo, ɔɔ mbo nɔ sondo yeelɛiyo. Kanifuule, nyɛ ‘cho waŋndo o kɔllo niŋ di wo’ o cha ni. (1 Pitɛ 3:​4) Wanaa kialu yamaŋ o kunda leKilisiɔŋndo niŋnda nɔ ma tol tamasi Chiisu wo kɔɔli te a wa pɛ yamaŋ kiolɔɔ o sɔɔŋ pum choo.—1 Kɔliŋtiaŋ 6:​1-4.

ip-1 161 ¶11

Waŋnda Sɔla Niŋ Pioŋɔɔ Nduyɛ Ma Wa a Kɔl Kɛndɛ o Masale Mɛsayanɔɔ Bɛŋgu

11 Te Chiisu ndoo nɔ pɛ le buɛiyaa nduaa miŋgioo o nɛi, mi ndoo tosa ndi o nɛi nda sɔla tɔnɔɔ leniŋ tau wo choo.—Tamasi kɛndɔɔ pila choo hoo ni le bɛnduaa kundaa. O baa pilɔɔ cho, wanaa tosa dɛnɛ wɔɔŋndo wa nɔ ma wa kɔl maa Mɛlɛka cho nda nyɛpalaa tusi choo. Te Mɛlɛka kilul pɛ chieeŋ wɔɔŋndo hoo yamɛi, Chiisu cho hunɔɔ ‘lɛŋndeŋ tɛɛmbuu’ a diom ndɔ lemasaa, le mi wanaa dɛnɛ wɔɔŋnda kpou sɔla tambei. (Sam 2:​9; tuuwɔ a Sɔɔŋ Chɔɔmaŋndoŋ 19:​15.) Wana dɛnɛ wɔɔŋ kɛ kɛ ve lɛ niŋ le kɔl nyulu waŋnda chieeyaa paaliaŋndo le. (Sam 37:​10, 11) Chiisu, o yiinuŋ sakpoyɛi a tusiŋndo o chaŋ ndo, nɔ kpaayaa le hei tosaa.—Sam 45:​3-7.

Nyɛm Tɔɔmaŋ Mɛlɛkaŋ

ip-1 165-166 ¶16-18

Waŋnda Sɔla Niŋ Pioŋɔɔ Nduyɛ Ma Wa a Kɔl Kɛndɛ o Masale Mɛsayanɔɔ Bɛŋgu

16 Mi Setana simul piɛile tonyaleŋ o kpeloo niŋ Idɛŋ, mɛɛ o nyindu Adam nda Ifi le ma kɛɛ le Mɛlɛka diikɔŋndo. Hau bɛɛ, kpeleŋ Setanaa cho le wanaa bɔɔbɔɔ faŋaa Mɛlɛka o ibuŋ ni. Kɛ fɛɛŋ bɛɛ Chɛhowa cho chɛlɔɔ le mi piɛile tonyaleŋ le faŋaŋ o lɛŋndeŋ choo le. Kanifuule mi hei piiliaŋ nyɛ diola ndɔlaŋ la simndo, nduyɛ o buulaŋ a wanaa cho ndu piɛiyo wa. Lelaŋ sanaa a Aisaya, mbo yɔŋgu diomnde mɛyaale tuu kpɛileŋ ndeŋ aa: “O paale leŋ choo, wana cho fula o puundule Chɛɛse leŋ choo wo cho lasisi maa tamasi le mi waŋnda che. O ndu lo lɛŋnde kpou cho muliŋ ni le nɛi chɔmaa, nduyɛ fondaŋ ndɔ pɛŋgiaa cho simnɔŋ fondaŋ lebɛɛ.” (Aisaya 11:​10) A wɔsii 537 tuupa mi Chiisu vialuŋ, mi Chuuwaa ndaa saŋnuŋ o kaalaŋ tɛɛŋ nda miiŋgu Chulusalɛm le chiɛi Mɛlɛkaa miŋgioo taŋgullo. Chulusalɛm ndo hoo Deeve siiŋguu chiee ndɔ bɛndoo ni, nduyɛ mbo wa maa tamasi le mi waŋnda che.    

17 Kɛ o cho ko a hei okɔɔ le huluei hei soo le. A mɛɛ naŋ che niŋ yɛ, huuluei hei cho vɛlɛ suɛi a masale Mɛsayanɔɔ okɔɔ, wana kpeekpei nɔ mbo wa Masaa kaalaŋ kpou choo wo. Mi Kiilanɔɔ Pɔɔl miŋgi sondo o nyɛ Aisaya 11:​10 soo a ndu okɔɔ wo choo maa o palɛi nduɛi niŋ, wanaa cho bɛɛ ŋChuu le wa cho nɔ foofoo o Kunda leKilisiɔŋndo niŋ. Mɛɛ o miŋgi sondo o nyɛ dimiŋ o yau Septuagint ndo niŋ a bolle Baabuileŋ ndeŋ okɔɔ wo choo, mi Pɔɔl poonyiaa aa: “Mi Aisaya dimi aa: ‘Waŋndo cho hunɔɔ fula o pulale Chɛɛse leŋ choo, mbo wa masaa wanaa cho ŋChuu le wa choo. O ndu niŋ wanaa cho ŋChuu le wa duau niŋ tiindaŋndo ni.’” (Luomaŋnda 15:​12) O faŋaŋ okoŋ kɔɔli, huluei hei cho vɛlɛ a palɛi nɛi okɔɔ. I chɔm vɛlɛ maa wanaa cho ŋChuu le wa cho kaala nda nɔ le Chɛhowa wo chɔm sanaa a pɔmbuaa Chiisu wa tooloo, a sɔla pɔyaŋndo wa.—Aisaya 61:​5-9; Maatiu 25:​31-40.

18 Huuluei hei sɔla niŋ vɛlɛ peelɔŋndo o palɛi nɛi niŋ. Paale Aisaya soo okɔɔ leŋ le kanduŋ a teleŋ Mɛsayanɔɔ simnuŋ Masaa le Masale Mɛlɛkaleŋ o choo choo niŋ a wɔsii 1914. (Luku 21:​10; 2 Timoti 3:​1-5; Sɔɔŋ Chɔɔmaŋndoŋ 12:​10) Chɔŋ niŋ a teleŋ koŋ, mi Chisu simnuŋ maa tamasi le Isɔluɛi Mɛlɛkaa vɛlɛ a waŋnda o kaalaŋ niŋ kpou, a yeema waa o masale sakpo leŋ bɛŋgu wa. A mɛɛ Chiisu dimi yɛ, yooŋgu kɛndɔɔ a Masale Mɛlɛkaleŋ okɔɔ dimiŋ niŋ o waŋnda lo, o kaalaŋ niŋ kpou. (Maatiu 24:​14, Maki 13:​10) Yooŋgu kɛndɔɔ hoo nɔ kpaayaa tau le waŋndo siŋgaa. ‘Waŋnda faŋga bɛndu bɛndoo, a wana o wana nɔla chɔm te wa, fulaa o lelɛŋ o lelɛŋ niŋ’ cho Mɛsayanɔɔ diikɔŋndo sanaa a wanaa pɔyaŋaa cho wɔ o lɛŋndeŋ choo wa tooloo o piɛile tonyaleŋ niŋ. (Sɔɔŋ Chɔɔmaŋndoŋ 7:​9) Mɛɛ wanaa sɛnɛiya hiau lachi a sɔɔŋguuwo wanaa pɔyaŋaa cho wɔ o ‘chiɛi lepiɛi’ Chɛhowa wana chi a lehɔl te wo niŋnda ikɛi fau, lende koni nda chɔɔlu naŋɔɔ Mɛsayanɔɔ nɔ o “fondaŋ ndɔ pɛŋgiaa” wo ni. Ndu cho yɛ maaŋ bɛndu Chɛhowa wana chi a lehɔl te wo ni.—Aisaya 56:​7; Hakai 2:​7.

YINDIMIIYO 29–TƐƐKPAA 4

NYƐM TƆƆMAŊ O DIOM MƐLƐKAA NIŊ AISAYA 14-16

Yaamɔwaa Wanaa Mɛlɛka Heluŋ Niŋ Nyɛpalaa O Cho Nda Tusi Choo Wo Le

ip-1 180 ¶16

Chɛhowa Tusi Chiee Bɛndu Heelaŋndo Siɔmbulaŋ

16 O cho a wɔsii 539 tuupa mi Chiisu vialuŋ ndo le hei yɔŋnuŋ o lepilɛ niŋ kpe le. Hau bɛɛ, i cho kpendekele maa nyɛ o nyɛ Aisaya dimi a Babilɔŋ okɔɔ peeluŋ niŋ. Mi wanaa suaa a Baabuiyo okɔɔ wa o pilɛ dimi aa: “Le wɔsiŋ bɔɔbɔɔ niŋ, nduyɛ suŋ suŋ bɛɛ Babilɔŋ cho wɔ fondaŋ tambɛi cho a bembelaŋ ndo, o waŋnda sina tau wo.” Mbo chɔɔlu dimi aa: “Wana nɔla ma che fondaa hoo, ma kɛɛ laalaŋ a peelɔŋ hului Aisaya a Chɛluimaya dimi ve le.” O kpeekpei niŋ, wana o wana wa o palɛi Aisaya ve niŋ, ndoo tiuba mbo laalaŋ maa Baabilɔŋ cho tambei sɔla nduyɛ mbo simnuŋ bembelaŋ te. I hiou kpou ve, wɔsilaŋ 200 hiou ni, tuupa mi waŋnda Mɛdi a Paasiaŋ huŋ del Babilɔŋ choo, ma peelu nyɛ Aisaya poonyiaa o yau ndɔɔ niŋndo! Nduyɛ mɛɛ wɔsiooŋ hiou o kɛmɛlaŋ niŋ, mbo sɔla tambei kpata kpata. Baa hei kindi laalaŋ numndo o Baabuiyo niŋ maa Diom Mɛlɛkaa le o cho le? (2 Timoti 3:​16) Le mɛɛ Chɛhowa peelu niŋ huuluŋ o dimi o paandoo niŋndoŋ yɛ, ŋ nɔ miŋ nɔ tiiŋndaŋ kala kalaa maa huuluŋ lo le peelɔŋndo o Baabuiyo niŋndoŋ cho hunɔɔ peelɔŋ a teleŋ Mɛlɛka pila kɛɛsiaa wo.

ip-1 184 ¶24

Chɛhowa Tusi Chiee Bɛndu Heelaŋndo Siɔmbulaŋ

24 O Baabuiyo niŋ, ma tuu masaa fula o pulale Deeve leŋ choo wa a looŋ. (Nɔmbaa 24:​17) Chɔŋ a Deeve kɔ kɛ, o Pembii Sayɔŋ Nde choo “looŋ” muŋ wa o masaleŋ choo ni. Mɛɛ Sɔlɔmɔŋ taŋgul Chiɛi Mɛlɛkaa Chulusalɛm, ma kandu niko chiee koŋ kpou veeloo aa Sayɔŋ. Teleŋ Isɔluɛiya wa o kpema Sawaa bɛŋgu wo, sawaa i wa ni le mi waŋ piaanduaa kpou ndaa kuɛ Sayɔŋ bɛmbɔɔ leyaa o wɔsioo niŋ. Le hei, mi Sayɔŋ simnuŋ “pembii bɔŋaŋ nde.” Mɛɛ Nɛbukanɛɛsa kindiŋ le masaa wa Chudiaa wa faŋaa o pembei hei choo, mbo chɔm kpendekele maa o nɔ kpaayaa mbo hiau “looŋ” muŋ. O saŋgala Chɛhowa le batiuwaa o sɔla hoo wo le. Kɛ, o yoŋga bɛndoo niŋ, mbo handuŋ ndupila o foofoo Chɛhowa wo.

ip-1 189 ¶1

Chɛhowa Tusi Lɛŋnde Nyɛpalaa Choo

MI CHƐHOWA soliŋ lɛŋnde kpeku le wanaa nduaa silaa le yɔŋ wɔɔŋ ndaa. Kɛ a koŋ kpou, te lɛŋnde hei simul pɛ piɛile tonyaleŋ o fondo fuuwo choo nduyɛ ma tul teŋ leyɛ, o mel ndi haki le. Lelaŋ, nyɔɔ lo landaŋ mbo dimul Aisaya le mbo poonyiaa ‘yilaŋnde a Babilɔŋ okɔɔ.’ (Aisaya 13:​1) Kɛ, Babilɔŋ wa simnɔŋ yaŋɔɔleŋ le wanaa Mɛlɛkaa o chilaŋ niŋ. O palɛi Aisaya ve niŋ, mi Asiiliaŋnda kandu wanaa Mɛlɛkaa nyɛpalaa tusioo choo. Ma tɛɛmbuu tanda lemasa wa kpeŋgii ba luaŋ nde o Isɔluɛi niŋndo, nduyɛ ma tɛɛmbuu vɛlɛ tanda Chuda wo tau. Kɛ kpaaya ndaa nɔ hoo wo ndoo nɔ mɛɛlulaŋ. Mi Aisaya poonyiaa aa: “Chɛhowa Mɛlɛka puaa chɔuwa mɛnaŋ po aa: ‘Mɛɛ ya tuu le ndi tosaa yɛ, lende i cho yɔŋnɔŋ ni. . . . I cho Asiiliaa tɛɛmbuu o lɛŋnde nileŋ niŋ, nduyɛ mi niɔu niɔu ndu o pembuŋ niŋ bɛndoŋ choo. I cho wanaa niaa yɔm ndɔ lawolɔɔ faŋa choo, nduyɛ mi faŋa wolɔɔla ndɔlaŋ nda o choŋgu.’” (Aisaya 14:24, 25) Chɔŋ a teleŋ Aisaya dimi huuluei heiyo, nyɔɔ viu bɛɛ le mi nyɛpalaa Asiiliaŋnda wa waŋnda Chuda tusioo choo wo mɛɛlu.

ip-1 194 ¶12

Chɛhowa Tusi Lɛŋnde Nyɛpalaa Choo

12 A teleŋ kuɛɛ huuluei hei cho yɛ peelɔŋ? O bendu lɛ tiŋ te. Mi Aisaya dimi aa: “Nyɛ Chɛhowa ndoo dimi a Mowaabi okɔɔ wo cho hoo ni. Mi Chɛhowa dimi vɛlɛ aa: ‘O wɔsioŋ ŋgaa bɛŋgu, maa wɔsiŋ wana nda chua le wallo wo, Mowaabi cho bɛɛla tambɛilaŋ sɔla, kanifuule wooluŋ wooluŋ suu o suu cho wa loŋ. Wanaa lo niŋ nda ve niŋ a bɔɔ le, nduyɛ a ve niŋ wanaa sɔvɛ le.’” (Aisaya 16:​13, 14) A mɛɛ huuluei hei dimi yɛ, a wɔsi 740 tuupa mi Chiisu vialuŋ, mi wanaa tuau nyɔɔŋ lɛŋ nda saaluŋ maa mi Mowaabi saŋga tau, nduyɛ mi wanaa bɔɔbɔɔ mal fondaa. Mɛɛ Tikilati-pilinɛsa III wa suɛi a wanaa ndaa mal paawaa ndu o ba wa okɔɔ, mbo suaa a Salamanu, masaa o Mowaabi niŋ okɔɔ. Mi Kammusunadibi, masaa le Mowaabi bɛɛ ndoo mal Sɛnachɛluibi paawaa o ba. Mi masaa ŋiɔɔŋaa Asiiliaŋnda haa Ɛsa-hadɔŋ nda Asihubanipa dimi maa, masaa ŋiɔɔŋaa Mowabaitiiya haa Musuli nda Kamasihatu wa nda o ba bɛŋgu. Mɛɛ wɔsiŋ bɔɔbɔɔ hiou, Mowabaitiya ve lɛ lekaa le. Mi wanaa tuau nyɔɔŋ lɛŋ nda saaluŋ bembela chɔm maa chieeŋ bɛnduŋ Mowabaitiiya wa woŋ. Kɛ nyɔŋ nyɛɛmbɔ koni nda saaluŋ ndɔ ni a yaamɔɔnɔ kpaaya bɛndu Isɔluɛiya hoo o sindɔɔ niŋ okɔɔ.

Nyɛm Tɔɔmaŋ Mɛlɛkaŋ

w06 12/1 10 ¶11

Nyɛ Naŋ Pɛɛku o Yau Aisaya wo Niŋndo—I

14:​1, 2—Vɛɛ ‘wanaa ndaa kuɛ a wanaa Chɛhowaa o biyɔɔ niŋnda miiŋgu yɛ nda o ba bɛŋgu?’ Nduyɛ, vɛɛ “wanaa ndaa baŋ nda le wallo tosaa wa miiŋgu yɛ nda o ba bɛŋgu”? Mi hei peeluŋ a Daaniɛɛ, o ndaa siiŋgu masa ibuŋgaa o masale Midiaŋnda a Paasiaŋnda bɛŋgu wo. Ɛsita, o ndoo simnuŋ masa laandoo o Paasiaa niŋndo, vɛlɛ a Mɔdikai, o ndoo simnuŋ wana kpaaya bɛndoo o chiɛi lemasaa niŋ, o masale Paasiaŋnda bɛŋgu wo.

    WOL le Sɔɔŋ Yaasiaa—Kisi (2010-2026)
    Chukku Ma Kinda
    Chuku Ma Kumbi
    • Kisiei
    • Share
    • Mɛɛ ŋ Yeema Yɛ
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Sawalaŋ Le Tɛɛŋgei Soliŋndo Kpeku
    • Mɛɛ Naŋ Bii Yooŋgula Numndaŋ Yɛ
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Chuku Ma Kumbi
    Share