Naa Bandu Mɛŋgɛlaa KƐSI YAULAŊ O INTANƐITIIYO WA
Bandu Mɛŋgɛlaa
NAA KƐSIAA LAYAUWA O INTANƐTIIYO CHOO
Kisiei
Ɔ, ɔ, Ɛ, ɛ, Ŋ, ŋ
  • Ɔ
  • ɔ
  • Ɛ
  • ɛ
  • Ŋ
  • ŋ
  • BAABUIYO
  • YAULAŊ A NYƆƆŊ
  • BƆŊAŊNDAŊ
  • lv suɛi lebolii 16 p. 183-195
  • La Simul Nyina Wɔɔŋndo a Walta Ndɔla Wɔɔŋndaŋ

Viduei cho le fondaa hoo le.

Mal Haki, bahawɛi pɔmbɔ yɔŋnuŋ le num vidueiyo hoo solullo.

  • La Simul Nyina Wɔɔŋndo a Walta Ndɔla Wɔɔŋndaŋ
  • “Lo o Kaala Mɛlɛka wo Bɛŋgu”
  • Suɛi Lebolii Pɔmbuɛi
  • Fonda Soo a Nyɛ Pilɔɔ Wo
  • MASA NYINAA WƆƆŊNDA CHO BALƆƆ MAA KPƆKUŊ
  • “Ŋ CHO SƆŊGƆƆ . . . A NYINAA WƆƆŊNDA”
  • PIƐILE NYINAA WƆƆŊNDA, KAA HUIYAA O CHO NI
  • NYUNALA HUŊ A KIISAŊNDO LAŊ
  • MBO SOLIŊ YEEMAŊ NAŊ KPEKU
  • BUNDƆŊ NYINAA WƆƆŊNDA PƐŊGƐLAŊ
  • Chɛl Mala Chɛhowaa le Nyinaa Wɔɔŋnda Simullo
    Bandu Mɛŋgɛlaa le Masale Chɛhowaleŋ Yondaa—2019
  • La Wa A Puɛiyaŋ Te Setana Yeema mbo Tɛɛmbuu Nya!
    Bandu Mɛŋgɛlaa le Masale Chɛhowaleŋ Yondaa—2015
  • Simul Setana
    Vɛɛ Ŋ Lo yɛ o Kaala Mɛlɛkaa Bɛŋgu
  • Sina Yaamɔɔnɔ Numndo
    Bandu Mɛŋgɛlaa le Masale Chɛhowaleŋ Yondaa—2018
Chɔɔlu Nua
“Lo o Kaala Mɛlɛka wo Bɛŋgu”
lv suɛi lebolii 16 p. 183-195
A cho poo yiŋɔɔ o mɛŋndaŋ niŋ o bɔŋaŋ bɛndu leKilisiɔŋndo

BUŊGƐI 16

La Simul Nyina Wɔɔŋndo a Walta Ndɔla Wɔɔŋndaŋ

“La simul Masa Nyinaa Wɔɔŋnda. Te la simul ndu pɛ, o nyaanuŋ nya.”—CHEMISI 4:​7.

1, 2. Nɛɛ yaa wa yɛ a kɔl kɛndɛ te waŋnda wa pɛ yiŋɔɔ?

TE O yɔŋ pɛ maa a piɛi niŋ Chɛhowa le wɔsila bɔɔbɔɔ, mɛɛ a tuei niŋ sɔɔŋ yiŋaŋ tau o bɔŋaŋnda naalaŋ. O wa bɛɛ lende, mi kɔllo yɔŋnuŋ num wuye wuye teleŋ o teleŋ ŋ che pɛ waŋnda ichali lachi le yiŋɔɔ sɔlaa. O teleŋndo hoo bɛŋgu, mi wana o wana fee tɛm balaŋ a kɔl kɛndɛ bɛndoo. Lepum mi mɛmiaŋ ma yɛŋgɛ yɛŋgiaŋ num a nyaaloo, te a che pɛ wanaa sɔvɛ waa ndoo simnda ndalaŋ chuaa le Chɛhowa. Nuawɔ nyaale bɛndu naŋ sɔla a teleŋndo hoo wo se!

2 Miŋ che waŋnda yiŋɔɔ le pilɛŋ pilɛŋ o tanda naŋ bii bɔŋaŋndaŋ ndo. Kɛ maalikɛiya hiau wanaa cho yiŋɔɔ wa chɔ. O lɔɔ o lɔɔ bɛŋgu, mi waŋnda o waalaŋ niŋ handuŋ o kɔɔna Chɛhowa cho o chieeŋndo hoo choo wo. Nuawɔ se mɛɛ “kɔl kɛndɔɔ wa o fondaŋ Mɛlɛkaa” yɛ te maalikɛiya haa che pɛ hei! (Luku 15:​7, 10) A tonya, maalikɛiya bɛɛ wa a kɔl kɛndɛ tau te a che pɛ hiouwɔɔ lachioo hoo.—Hakai 2:​7.

MASA NYINAA WƆƆŊNDA CHO BALƆƆ MAA KPƆKUŊ

3. Le yɛɛ Setana cho yɛ balɔɔ maa “kpɔkuŋ”? Nduyɛ, yɛɛ o yeema yɛ le tosaa?

3 O baa pilɔɔ choo, nyaa yoomaa apum cho o inyinaya, ma tuulu kɔl tau te a che pɛ waŋnda yiŋɔɔ. Setana nda nyinaa nduaa wɔɔŋnda cho a kɔl tambɛiyo pɛ le mɛɛ waŋnda o waalaŋ niŋ cho chieeŋ wɔɔŋndo hoo kɔɔ mulullo yɛ. A tembu kɔl fuu le, mi Setana luaanuŋ ibuŋ maa wana o wana nɔla mbo piɛi Chɛhowa a kaala le, nduyɛ maa wana o wana nɔla mbo lo o sandei choo le, te o wa pɛ mi tɔɔndaŋndo komal ndu. (Nuawɔ Choobu 2:​4, 5.) Te waŋndo yɔŋguŋ pɛ le Chɛhowa piɛiyo, mɛɛ o che Setana wana lachoowaa. O cho ko maa Setana cho lɔɔ ikpaŋndo sɔlaa o waalaŋ niŋ lepaa o lepaa o wɔsioo niŋ. Le saboo hoo o cho balɔɔ ni maa kpɔkuŋ “le wana o cha mbo tɛɛmbuu wo.” (Pitɛ Tasoo 5:​8) Kpɔkuŋndo hoo cho naa kɔɔli loko loko le mbo tɛɛmbuu chaŋyɛi nɛi naa Chɛhowaa tɛɛŋ.—Sam 7:​1, 2; Timoti Diiŋ Ndɔɔ 3:​12.

Teleŋ o teleŋ waŋndo yɔŋguŋ pɛ o Chɛhowa lo mbo yiŋ, mɛɛ o che Setana wana lachoowaa

4, 5. (a) O nɛila tiɔɔŋ sɔvɛ kuɛɛ choo Chɛhowa kuuna yɛ kpaaya Setanaa? (b) Tiindaŋ kuɛɛ Kilisiɔŋaa tonyaa nɔ yɛ?

4 Mi che bɛɛ naa yaamɔɔnɔ kɔl tuu bɛndoo hoo cho naa simullo, kɛ siooŋii nɔ mi i bii naa le. Le yɛɛ? Kanifuule, Chɛhowa kuuna kpaaya kpɔkuŋndo hoo o nɛilaŋ la tiɔɔŋ choo. O tasoo cho ni, Chɛhowa dimi maa, “waŋnda faŋga bɛndu bɛndoo” o Kilisiɔŋaa tonyaa tɛɛŋ, cho “fula o nyɛ palaa bɛndoo niŋ.” (Sɔɔŋ Chɔɔmaŋndoŋ 7:​9, 14) Nyɛ Mɛlɛka dimi pɛ o del lɛŋ te. Lelaŋ, Setana nɔ mbo sina kɛsɛ maa o nɔla wanaa Mɛlɛkaa kpou nyɛ yɔŋ te.

5 O diiŋ ndɔɔ cho nyɛ wana laalaŋndo opum o Mɛlɛka niŋ dimi sindɛ wo ni. Ndu wa Asaluiya ni. Mbo dimul Masaa Asa aa, “Haaa mi la wa a Mɛlɛka Yaawɛɛ latulu, ndu bɛɛ o cho wa a nya latulu.” (Koloniko Diiŋ Ndɔɔ 15:​2; nuawɔ Kɔliŋtiaŋ Tasoo 10:​13.) Taamaseliilaŋ lacho tau o Baabuiyo niŋ mi la chɔm maa o sindɔɔ niŋ, mi Setana bumba buɛiyaa Mɛlɛkaa bɔɔbɔɔ tɛɛmbuu wo, o bii fau a lo Mɛlɛka ikɛi kpɛɛluŋ nda. (Hibuluiya 11:​4-40) Hau bɛɛ, Kilisiɔŋnɔ cho kpɛɛluŋ a Mɛlɛka wo nɔla mbo simul Masa Nyinaa Wɔɔŋnda, nduyɛ mbo tiu ndu ba. Lelaŋ pɛŋ Diom Mɛlɛkaa ke naa tiindaŋndo ni aa, “La simul Masa Nyinaa Wɔɔŋnda. Te la simul ndu pɛ, o nyaanuŋ nya.”—Chemisi 4:​7.

“Ŋ CHO SƆŊGƆƆ . . . A NYINAA WƆƆŊNDA”

6. Vɛɛ Setana chɔulaba yɛ Kilisiɔŋnɔ o Kilisiɔŋnɔ hau?

6 Setana tiuba mbo yem sɔŋgɔɔ hoo le. Kɛ ŋ tosa pɛ siɛlɛiye, o nɔla mbo chuu naa kpiliŋ. Setana sina maa o nɔla mbo tɛɛmbuu naa, te o yɔŋyɔla pɛ chaŋyɛi nɛi a Chɛhowa. Vɛɛ o looku yɛ hei batiu? Nyɔɔŋ sala yaa o soliŋ kpeku ni. O simul naa te ŋ wa pɛ kunda, te ŋ wa pɛ a pilɛŋ pilɛŋnda, vɛlɛ a nɛila kamaala cheleŋndaŋ. Ŋ yaasiaŋndɔ mɛɛ o soliŋ nɛilaŋ ndaŋ kpeku yɛ.

7. Le yɛɛ Setana cho yɛ naa simullo hau o kala kala?

7 Simul kala kalaa. Mi kiilanɔɔ Chɔŋ dimi aa, “Chieeŋndo hoo kpede o cho Masa Nyinaa Wɔɔŋnda o ba bɛŋgu.” (Chɔŋ Tasoo 5:​19) Silaa hoo le Kilisiɔŋaa tonyaa kpede o cho ni. Setana chii niŋ chieeŋ dɛnɛwɔɔŋndo hoo tɛɛmbuu. Wanaa hɛluŋ ndu wa o simul ni o kala kala. Wanaa kaŋ cho yɛ wanaa Chɛhowaa ni. (Makal 4:​1; Chɔŋ 15:​19; Sɔɔŋ Chɔɔmaŋndoŋ 12:​12, 17) O cho a tumboo tau tau, kanifuule, o sina maa teleŋ ndɔɔ o cho niŋ o biŋgii naa. Le saboo hoo o chɔɔlu yiŋndeŋ beeŋguu ni. Naa o mululaŋ hau ni le mbo tɛɛmbuu chaŋyɛi nɛi naa tɛɛŋ a Chɛhowa. Le mɛɛ naŋ “nɔ sina pɛŋgoo a teleŋndo” hoo yɛ, ŋ nɔ miŋ “sina nyɛ . . . [naŋ] nɔ le tosaa wo.”—Koloniku Tasoo 12:​32, NW.

8. Yɛɛ kiilanɔɔ Pɔɔl ndoo yiyaŋ yɛ mɛɛ o dimi maa ŋ cho “sɔŋgɔɔ” a nyinaa wɔɔŋnda?

8 Chɔulaba numndo. Mi kiilanɔɔ Pɔɔl sila chaaŋaa nduaa Kilisiɔŋnda aa, “Nyinaa Wɔɔŋaa kɔl vesɛiya choo choo, a nda naa ŋ cho sɔŋgɔɔ ni.” (Ɛfisiaŋnda 6:​12) Le yɛɛ Pɔɔl soliŋ yɛ “sɔŋgɔɔ” kpeku? Kanifuule, o sim le saanaŋndo kata kata a laba. Te koŋ te bɔtalaŋ wuwaŋndo. Te Pɔɔl soliŋ pɛ diomndo hoo kpeku, kindilaa o cho ni maa wana o wana nɔ le sɔŋgɔɔ a nyinaa wɔɔŋnda. O yɔŋ bɛɛ miŋ wa o lɛŋnde nda laalaŋ o nyinaa wɔɔŋnda niŋndeŋ, ɔɔ miŋ ve bɛɛ loŋ te, ŋ nɔ miŋ kɛsiŋ o kɔl maa mɛɛ naŋ yɔŋguŋ dɔɔ o Chɛhowa lo, miŋ luɛi o kuŋgaa niŋ le sɔŋgɔɔ. Ŋ sina niko le sabu kiilanɔɔ Pɔɔl wa Kilisiɔŋnda Ɛfisɔɔ tooloo le ma “sim nyɛ kɛndɛ yi” wo.—Ɛfisiaŋnda 6:​11, 13, 14.

9. (a) Le yɛɛ Setana a nyinaa nduaa wɔɔŋnda soliŋ yɛ “sɔɔŋ wɔɔŋ” kɔŋgɔdi kɔŋgɔdioŋ kpeku? (b) Le yɛɛ Setana kindi kindiŋ yɛ le mbo nɔɔliaa yiyaŋ naa. Nduyɛ vɛɛ naŋ looku yɛ miŋ simul ndu? (Tofa kɔfoo o pei 192-193.) (c) Sɔɔŋ kaŋgalaa kuɛɛ naŋ nɔ yɛ le hunɔɔ yaasiaa?

9 Sɔɔŋ kɔŋgɔdi kɔŋgɔdioŋ. Mi Pɔɔl dɛɛniaa Kilisiɔŋnda le ma sim nyɛ kɛndɛ yi le “sɔɔŋ wɔɔŋ” Setana woŋ simullo. (Ɛfisiaŋnda 6:​11) Kɛsiŋ o kɔl maa o cho a suɛi kɔŋgɔdi kɔŋgɔdi ve ipilɛ okɔɔ ko le Pɔɔl soo le. O cho ko nɛiyo opilɛ le nyinaa wɔɔŋnda soliŋ kpeku le. Kɛ ma soliŋ nɛila bɔɔbɔɔ kpeku. Nduyɛ le sabu sɔviɔɔ pila nda tosa hei ni. Teleŋndaŋ lapum, mi wanaa laalaŋnda simul tɔɔndaŋndaŋ lapum. Kɛ lepum yɛ, a nɔla le. Masa Nyinaa Wɔɔŋnda a nyinaa nduaa sina kaala naalaŋ. A sina naa naŋ nɔ dialuŋ vilɛiyoŋ o Mɛlɛka piɛiyo niŋnda. A saaluŋ pɛ fonda koŋ, a kindiŋ a nuuviaa nɛila nda tɛɛmbuu chaŋyɛi nɛi a Chɛhowa ve. Ŋ naŋ bɔɔ kɔl mi Baabuiyo chɔm naa nyɛm Masa Nyinaa Wɔɔŋnda soliŋ kpeku le naa huiyo woŋ. (Kɔliŋtiaŋ Diiŋ Ndɔɔ 2:​11) O yauwo hoo kandɔŋndo, miŋ yaasiaa nɛila Masa Nyinaa Wɔɔŋnda hui naalaŋ. Laŋ la cho ni, kaala ŋ nyɛm kiɔɔ, chaŋyɛi wɔɔŋnde, a kaa suundɛiyo. Ŋ yaasiaŋndɔ niko kaŋgala cheleŋ Setana soliŋ hau kpeku wo. Ndu cho ni, piɛile nyinaa wɔɔŋnda.

PIƐILE NYINAA WƆƆŊNDA, KAA HUIYAA O CHO NI

10. (a) Yɛɛ cho yɛ piɛile nyinaa wɔɔŋnda? (b) Vɛɛ Chɛhowa che yɛ piɛileŋ ndeŋ? Nduyɛ vɛɛ naa bɛɛ nɔ yɛ miŋ che leŋ?

10 Te a luei pɛ balaŋ o walta nyinaa wɔɔŋnda niŋ, mɛɛ chaŋyɛi sakpo ŋ cho keŋ tosaa a nda ni. Nyɛm cho hau a piɛile nyinaa wɔɔŋnda okɔɔ woŋ cho ni, yawaa viomɔɔ, kueeleŋ, waŋndo yɔŋullo a kooma wɔɔŋndaŋ, kindiŋndo le sinaa a waŋ vilɛiya okɔɔ. Ŋ sina kɛsɛ kɛsɛ maa Chɛhowa tul piɛile nyinaa wɔɔŋnda leyɛ. (Ditɔnɔmii 18:​10-12; Sɔɔŋ Chɔɔmaŋndoŋ 21:​8; Luomaŋnda 12:​9) Naa bɛɛ, nyɛ o nyɛ cho suɛi wɔɔŋ, ŋ nɔ miŋ “tul ndu leyɛ.” Ŋ nɔ pɛŋ miŋ yiyaŋ le chaŋyɛi tosaa a nyinaa wɔɔŋnda le. (Luomaŋnda 12:​9) Nuawɔ se mɛɛ naŋ hui Chɛhowa yɛ, te ŋ luei pɛ balaŋ o piɛile nyinaa wɔɔŋnda niŋ!

11. Te ŋ chɛl pɛ mi Setana nyindu naa mundoo o piɛile nyinaa wɔɔŋnda niŋ, le yɛɛ o naŋ yɛ kɔl? Chɔmndɔ taamaseliiyo.

11 Le mɛɛ piɛile nyinaa wɔɔŋnda cho suɛi wɔɔŋ wɔɔŋ Chɛhowa o hɔl lɛ, lelaŋ kɛsɛ Setana yiinuŋ kolachooleŋ poŋ ni le naa mundoo nyindɔɔ o piɛile nyinaa wɔɔŋnda niŋ. Teleŋ o teleŋ Setana luei pɛ Kilisiɔŋnɔɔ balaŋ o piɛile nyinaa wɔɔŋnda niŋ, mɛɛ o yem sɔŋgɔɔ. Le yɛɛ? Ŋ tuuwɔ ndi naa. Te o yɔŋ pɛ mi yaamɔɔwa tiu wana chɔu kuɛ le sɔŋgɔɔ a nda wo ba, le mbo faŋaŋ kunda ndɔɔ kɔɔli mbo kɔ wa latulu a nda, wana bɛndu cho yaamɔɔwa haa bolleŋndo wa bɔɔ a kɔl kɛndɛ. Mi yaamɔɔwa wuu kpeŋyoo kalaŋ maa fandaa nda sɔla koŋ ni, halikpeŋ mi nyɔɔ nyɔɔ luɛi wana bɛndoo le kunda wana chɔu koŋ fula choo wo. Mɛɛ lende koni, te Kilisiɔŋnɔɔ luei pɛ bolleŋ o nyinaa wɔɔŋnda niŋ, mɛɛ Chɛhowa o hui koŋ kpɛsɛkɛɛ ni, mbo yɔŋguŋ ndupila Setana o ba bɛŋgu. Nuawɔ se mɛɛ Setana, yaamɔɔnɔ Chɛhowaa bɛɛ yɔŋnuŋ wuye wuye yɛ, nduyɛ, mbo pɛɛluŋ Chɛhowa o hɔl! Ŋ yeema pa miŋ ke Setana dioo hoo? Sako bɛɛ! Ŋ yeema miŋ hui Chɛhowa le.

NYUNALA HUŊ A KIISAŊNDO LAŊ

12. Nɛi kuɛɛ Setana cho yɛ hau soliŋndo kpeku le naa balaŋ lueiyo o piɛile nyinaa wɔɔŋnda niŋ?

12 Te ŋ kɛɛ pɛ piɛile nyinaa wɔɔŋnda kpoŋ, Setana nɔla mbo luei naa balaŋ leniŋ te. Kɛ o sina maa o nɔla mbo siŋga yiyaŋnda naalaŋ. Vɛɛ o tosa yɛ hei? Mbo nuuviaa nɛilaŋ le Kilisiɔŋnda kɔltaŋ lakasiaa le ma wa maa “wanaa siiŋguu haa sɔɔŋ tonyaŋ maa sɔɔŋ wɔɔŋ, ma siiŋguu sɔɔŋ wɔɔŋndoŋ maa sɔɔŋ tonya wa.” (Aisaya 5:​20) Le mi Setana tiuba le hei tosaa, nyɛ o soliŋ sindɛ kpeku wo o cho vɛlɛ hau kpekoo soliŋndo ni. Ndu cho ni, nyunala huŋ a kiisaŋndo laŋ.

13. Vɛɛ Setana ndoo soliŋ yɛ nyunalaŋ kpeku le kiisaŋndo dɔuwɔɔ waŋndo o kɔl?

13 Ŋ yaasiaŋndɔ mɛɛ Setana soliŋ sindɛ nɛiyo hoo kpeku yɛ. Mbo nyuna Ifi o kpeloo Idɛŋ niŋ aa, “Baa Mɛlɛka dimi ma dimiaa aa, ‘Yɔmnde o kpeloo hoo niŋ kinɛi la dia le?’” O teleŋ Choobu wo niŋ, mɛɛ Mɛlɛka wa bɔŋaŋndo biyɔɔ nda maalikɛiya, mi Setana dimi aa, “O cho fuule Choobu o nɔ bɛɛleŋ le num te, nyɛ ŋ cho ndu tosallo wo.” Teleŋ Chiisu Kiliti kandu yooŋgu kɛndɔɔ dimioo o lɛŋndeŋ choo wo bɛɛ, mi Setana simul ndu. Mbo dimi aa, “Te Po Mɛlɛkaa ŋ cho ni, mɛɛ dimul lɔ poutaŋ ndaŋ mi la simnuŋ beedii.” Numpila yiyaŋndɔ a keŋ. O Chiisu niŋ, mi Setana bii kɔllo mbo pɛɛsa diomnde Chɛhowa pila dimi o lɔɔla ŋɔmpum nda hiou laŋ bɛŋgu wo. Leŋ le cho ni, “Po nuu cho hoo ni. I kaala ndu. Nduyɛ, I hini kɔl a ndu.”—Chɛnɛsee 3:​1; Choobu 1:​9; Maatiu 3:​17; 4:​3.

14. (a) Vɛɛ Setana duau yɛ naa kiisaŋndo o kɔl a piɛile nyinaa wɔɔŋnda okɔɔ? (b) Yɛɛ naŋ cho yɛ hunɔɔ yaasiaa?

14 Hau bɛɛ nɛi pilɔɔ hoo kpe Masa Nyinaa Wɔɔŋnda cho soliŋndo kpeku ni le kiisaŋndo waŋnda dɔuwɔɔ o kɔl a piɛile nyinaa wɔɔŋnda okɔɔ. I cho suɛi imɔnɔ le sinaa maa o tiu niŋ hau wanaa laalaŋnda apum ba le nda kiisaŋndaŋ dɔuwɔɔ o kɔltaŋ niŋ. Ma kandu yiyaŋndo te walta Setana laŋ kpou la wɔu ni. Yiyaŋ ndaa hoo cho ko mɛɛ Setana nyuna Ifi yɛ, “Baa Mɛlɛka dimi ma dimiaa aa?” (Kɔliŋtiaŋ Diiŋ Ndɔɔ 11:​3) Vɛɛ naŋ mala yɛ wanaa waa ndoo ma siŋga yiyaŋnda ndalaŋ? Vɛɛ naŋ looku yɛ miŋ chɔm maa Setana nɔla naa hui o nɛiyo hoo choo le? Le nyunalaŋ ndaŋ mulioo, ŋ yaasiaŋndɔ nɛilaŋ la tiɔɔŋ la Setana tosa miŋ luei balaŋ o piɛile nyinaa wɔɔŋnda niŋ ndeŋ. Laŋ la cho ni, yelelaŋndo, a dandaa.

MBO SOLIŊ YEEMAŊ NAŊ KPEKU

15. (a) Vɛɛ wanaa bɔɔbɔɔ o lɛŋii mapuuluei niŋ che yɛ piɛile nyinaa wɔɔŋnda? (b) Vɛɛ hei piiliaŋ yɛ Kilisiɔŋnda apum?

15 O lɛŋii mapuuluei niŋ, waŋnda chue ndi pɛɛŋ isɔɔ le balaŋ lueiyo o kueeleŋ niŋ, piondɔŋndaŋ, vɛlɛ a piɛyii nyinaa wɔɔŋaa cheleŋ te. Piɛile nyinaa wɔɔŋnda cho hau hiowɔɔ lachi a pɛŋgɛlaŋndo o wunduma waŋnda nua waŋ niŋ, o yaulaŋ niŋ, vɛlɛ a pisulta waŋnda tosa hau o maasiiyo choo laŋ. A che nyɔɔŋ muŋ maa muŋ ke nda kɔlkaloo ni. A chue muŋ maa nyɛm yɔŋulaa le. Wunduma mapuuluaŋ a yaulaŋ lapum la tosaŋ hau a piɛile nyinaa wɔɔŋnda okɔɔ. La balu niŋ hau sɔ o chieeŋndo niŋ. Nduyɛ, wanaa yeema a laŋ nda bii niŋ hau bɔŋaŋnda bɛndaŋ a laŋ okɔɔ. A tonya, nyinaa wɔɔŋnda tiu niŋ hau wanaa bɔɔbɔɔ ba le chɔɔ maa piɛile ndalaŋ le cho nyɛ wɔɔŋ te. Baa Kilisiɔŋnda bɛɛ, hei piiliaŋ niŋ nda pa? I piiliaŋ niŋ apum. O nɛi kuɛɛ choo? Le taamaseliiyo, mɛɛ Kilisiɔŋnɔɔ pum tofa wunduleŋ a piɛile nyinaa wɔɔŋnda okɔɔ, mbo dimi aa, “I tofa wunduleŋ a nyinaa wɔɔŋnda okɔɔ, kɛ I luei balaŋ o piɛile ndaleŋ niŋ te.” Le yɛɛ yiyaŋ waa naa cho yɛ suɛi wɔɔŋ?

16. Le yɛɛ i cho yɛ suɛi kpundɛ le yelelaŋ cho a nyinaa wɔɔŋnda okɔɔ wo tosaa?

16 Balaŋ lueiyo o piɛile nyinaa wɔɔŋnda niŋ, a tofaa leŋ o wunduleŋ choo, teŋgeŋndo cho tɛɛŋ. Kɛ koŋ chɔm naa maa te a tofa pɛ wundule piɛile nyinaa wɔɔŋnda, kpundɛ cho leniŋ te le. Le yɛɛ? Ŋ yaasiaŋndɔ. Setana nda nyinaa nduaa wɔɔŋnda nɔla ma che nyɛ cho naa o kɔllo le.a A mɛɛ naŋ soo niŋ a hei okɔɔ yɛ, le mi nyinaa wɔɔŋnda sina yiyaŋnda naalaŋ a dialuŋ vilɛi naŋ nɔ o Mɛlɛka piɛiyo niŋndoŋ, a tofa fɛŋ nyɛ naŋ hɛnaŋ tosaa wo, vɛlɛ a yelelaŋ naŋ hɛnaŋndo. Te Kilisiɔŋnɔɔ hɛnaŋ pɛ wunduma nyinaa wɔɔŋnda nuaa, te koŋ te yaula cho a nda okɔɔ laŋ, la soo a yɔŋultaŋ ndo, piondɔŋndaŋ, maŋgaliaalaŋ, a nyɛm cheleŋ cho a nda okɔɔ woŋ, mɛɛ chaŋyɛi o cho keŋ biyɔɔ a nda ni. Mɛɛ o cho ko maa chɔmndo o cho nda koŋ naa o vi ŋdial la ni. O hei niŋ, nyinaa wɔɔŋnda cho niko chɔɔlu lɛmbɔɔ heelu le sɔŋgɔɔ a Kilisiɔŋnɔ koŋ haaa mbo lo o koŋ ma chuu ndu lɛŋ kpiliŋ. Waŋnda apum, wunduma nyinaa wɔɔŋnda nda lo nuaa ni tei ma luei balaŋ o piɛile ndaleŋ niŋ.—Nuawɔ Kaleesiaŋnda 6:​7.

Chuaa cho piɛileŋ o Mɛlɛka lo

Tiindaŋ mala Chɛhowaa te a wa pɛ a naa

17. Nɛila wɔɔŋ cheleŋ kuɛɛ Setana soliŋ yɛ kpeku le wanaa cho a naalaŋ nda tɛɛmbuu wo?

17 O cho ko o nɛi yelelaŋndo choo le Setana hui naa le. Kɛ a kɛndiaa naa okɔɔ bɛɛ. Vɛɛ hei yɔŋnuŋ yɛ? Te Kilisiɔŋnɔɔ nɔ pɛ naa, nduyɛ, mbo kindiŋ o nɛi o nɛi niŋ le chiɔunɔŋndo kɛ o siŋgu le, mi kɔllo tambu ndu haaa. (Maki 5:​25, 26) Hei tosa mi Setana a nyinaa nduaa wɔɔŋnda sɔla nɛiyo le ndu yiyaŋndo kioo maa yɔŋullo waŋndo yɔŋul ndu ni. Le mi Kilisiɔŋnda tɛɛmbuu sawa Mɛlɛkaa, mi nyinaa wɔɔŋnda tɔɔndaŋ wana cho koŋ a naa wo le mbo saaŋ dandala “yɔŋ wɔɔŋndaŋ” ɔɔ piɛile nyinaa wɔɔŋnda nuuviaa a hiilɛi. (Aisaya 1:​13) Nduyɛ suɛi wɔɔŋnde pila hei cho ni. Te nyinaa wɔɔŋnda sɔla pɛ batiuwaa o nɛiyo hoo choo, mɛɛ a cho tosa mi wana cho koŋ a naa wo yɔŋyɔla chaŋyɛi nduɛi nda Chɛhowa tɛɛŋ. O nɛi kuɛɛ choo?

18. Danda suu kuɛɛ Kilisiɔŋnɔɔ nɔ yɛ mbo kɛɛ, nduyɛ le yɛɛ?

18 Mi Chɛhowa sila Isɔluɛiyaa luei bala ndalaŋ o ‘yɔŋ wɔɔŋndo’ niŋnda aa, “Te la heelu balaŋ choo choo le ya piɛiyo pɛ, I tofa nya bɛɛ le. Mɛɛ mɛɛ nya piɛi ya, I mulul nya diom te.” (Aisaya 1:​13, 15) Lelaŋ, ŋ yeema miŋ tosa nyɛ o nyɛ kuuna Chɛhowa nilaŋ yaŋɔɔ o piɛile naaleŋ, nduyɛ mbo kɛɛ le naa malaa le. Taama taama teleŋ naŋ wa hoo a naa wo. (Sam 41:​3) Kɛ te o yɔŋ pɛ maa danda Kilisiɔŋnɔ tonyaa yeema wo chiɛɛliaŋ a walta nyinaa wɔɔŋnda, mɛɛ o nɔ mbo luei balaŋ o danda koŋ niŋ te.b (Maatiu 6:​13) O hei niŋ, o nɔ mbo tiindaŋ mala Chɛhowaa.—Tofa kɔfoo o pei 194. Suɛi lebolle aa, “Baa Piɛile Nyinaa Wɔɔŋnda Kpeekpei Ni?”

BAA PIƐILE NYINAA WƆƆŊNDA KPEEKPEI NI?

Sawa mandaa: “Nyɛm wana chieeyɛi nɛi yeema naa miŋ tosa woŋ, ŋ cho kpedekele. Muŋ cho ni . . . nyɛm cheleŋndoŋ sooluuwo, . . . a yɛ yiɔɔ chɔmaŋndo . . . wana o wana tosa sɔɔŋ waa nuaa, a cho nda hunɔɔ chɛlɔɔ le luɛiyɔɔ o fondaŋ Mɛlɛka cho hunɔɔ wa mawaa waŋnda choo le.”​—Kaleesiaŋnda 5:​19-21.

Nyunalaŋ lapum le numpila

  • Naamula ya tosa laŋ, la chiɛɛliaŋ pa a laalaŋnda lachoowala cho o piɛiyii lachoowɛi niŋndaŋ?—Kɔliŋtiaŋ Diiŋ Ndɔɔ 6:​16, 17.

  • Baa nyɛm ya cho soliŋndo kpeku woŋ chiɛɛliaŋ pa a walta nyinaa wɔɔŋnda?—Walta Wanaa Chiisuaa 19:​19.

  • Baa bala nyinaa wɔɔŋnda cho pa o danda ya yeema wo niŋ?—Lɛvitikɔɔ 19:​26.

BUNDƆŊ NYINAA WƆƆŊNDA PƐŊGƐLAŊ

19. (a) Yɛɛ Setana tosa yɛ le mbo hui waŋnda ma laalaŋ a kpaaya ndɔɔ? (b) Bundɔŋ kuɛɛ Kilisiɔŋaa tonyaa nɔ yɛ ma faŋaŋ kɔɔli?

19 Waŋnda tau o lɛŋii mapuuluei niŋ chi kpaaya Setana nɔ wo maa o cho suɛi kpundɛ le. Kɛ o fondaŋnda cheleŋ o chieeŋndo choo, a chi ndi maa suɛi lamamɔɔ le. Setana hui niŋ hau wanaa bɔɔbɔɔ ma laalaŋ maa o nɔ kpaayaa tau. Kɛ o kpeekpei niŋ, o nɔ kpaaya bɔɔ le. Waŋnda apum nɔ bɔɔ siooŋii nyinaa wɔɔŋnda. O nyɛdiaa dioo niŋ ni, o wallo niŋ ni, o malɔ ni, mbɔ ba o ba nda wa pɛ. Bundɔŋ a kpaaya nyinaa wɔɔŋnda okɔɔ kui niŋ bɔɔ hau. Waŋnda tau yeema bundɔŋ waa naa dimioo. Nduyɛ, yeemaa pila waŋnda yeema muŋ nilaŋ yaŋɔɔ ni. O bɛnda pa mi naa bɛɛ dimi bundɔŋ waa naa? Pɛpɛ bɛɛ. Wanaa Mɛlɛkaa nɔ ma faŋaŋ bundɔŋ suu waa naa dimioo le sabula sɔvɛlaŋ la tiɔɔŋ.

20. Vɛɛ waŋndo looku yɛ choola Setana laŋ pɛŋgɛla o ve kɔl te?

20 Nyɛ tasoo peŋ, te o yɔŋ pɛ miŋ dimi bundɔŋ a sɔɔŋ nyinaa wɔɔŋnda tosa woŋ okɔɔ, mɛɛ yeemɛi Setana ve naŋ cho keŋ tosaa ni. Vɛɛ hei wa yɛ? Diom Mɛlɛkaa dimi maa Setana nɔ kpaayaa le sɔɔŋ kɔndɔfilloŋ tosaa. Kɛ mbo sila naa vɛlɛ maa mbo soliŋ “kpalola lachoowalaŋ” kpeku a “kaamaalaŋ.” (Tɛsaloniaŋ Diiŋ Ndɔɔ 2:​9, 10) Mɛɛ Setana cho masa lachoowaa yɛ, o sina mɛɛ o nyindu yiyaŋnda waŋnda le ma luei balaŋ o piɛile nyinaa wɔɔŋnda niŋ, nduyɛ ma dɔu laalaŋ ndaa o sɔɔŋ cho tonya le woŋ niŋ. Te wanaa waa naa che pɛ, nduyɛ ma tuɛi sɔɔŋ pum a Setana okɔɔ, maa laalaŋ kpeekpei maa tonya ŋ cho ni. O hei niŋ, ma dimul a cheleŋnda a muŋ okɔɔ. O teleŋ biŋgi bɛŋgu, mi bundɔŋ muŋ simnuŋ sɔɔŋ tonya te ŋ wa pɛ dimiŋndo lɔɔlɔɔ. Te Kilisiɔŋnɔɔ wa pɛ bundɔŋ waa naa dimioo, mɛɛ hɛnaŋ Masa Nyina Wɔɔŋnda o cho koŋ tosaa ni. Mɛɛ o cho vɛlɛ Setana malaa choolaŋ pɛŋgɛlaa. Kanifuule, “wana lachoowaa” Setana cho ni.—Chɔŋ 8:​44; Timoti Diiŋ Ndɔɔ 2:​16.

21. A yɛɛ okɔɔ naŋ nɔ yɛ miŋ dɔu baltaŋ?

21 O diiŋ ndɔɔ, o yɔŋ bɛɛ mi Kilisiɔŋnɔɔ ndoo nɔ chaŋyɛi paandu a nyinaa wɔɔŋnda, o nɔ mbo wa chaaŋaa nduaa laalaŋnda bundɔŋ suu waa ndoo dimullo le. Le yɛɛ? Baabuiyo sila naa maa, ŋ nɔ miŋ tofa sanaa Chiisu “cho naa isisi lachi mbo wa naa nɛiyo chɔmndo a tiindaŋ naa ŋ duau o Mɛlɛka niŋ ndo.” (Hibuluiya 12:​2) O Kiliti choo naŋ nɔ ni miŋ handu hɔlteŋ. O cho o Setana choo le. I cho suɛi sɔvɛ le sinaa maa, Chiisu ndoo dimul buɛiyaa nduaa bundɔŋ a nyinaa wɔɔŋnda okɔɔ le, mi che bɛɛ naa ndoo nɔ sinapɛŋgoo tau a Setana okɔɔ, nyɛ o tiuba le tosaa wo, a nyɛ o tiuba le tosa le wo. Kɛ o wali leMasaa choo Chiisu ndoo handu kɔllo ni. Lelaŋ, te ŋ tol pɛ taamaselii Chiisu wo a walta wanaa nduaa o paandoo niŋ kɔɔli, ŋ yeema mi balta naalaŋ la wa a “walta kɔndɔfilta Mɛlɛkalaŋ” okɔɔ.—Walta Wanaa Chiisuaa 2:​11; Luku 8:​1; Luomaŋnda 1:​11, 12.

22. Yɛɛ naŋ nɔ yɛ miŋ hiou lachi a tosaa le mi nyaaloo wa o choo choo niŋ?

22 Ŋ che kpendekele maa sɔɔŋ wɔɔŋndoŋ Setana soliŋ kpeku ni le chaŋyɛi nɛi tɛɛmboo naa Chɛhowaa tɛɛŋ. Ipilɛ cho ni, piɛile nyinaa wɔɔŋnda. Lelaŋ, te ŋ tul pɛ o wɔɔŋndo leyɛ nduyɛ miŋ bii o cho o kɛndɔɔ wo nyɛ kɛndɛ kpiŋ, o hei niŋ, ŋ chɛl mi Masa Nyinaa Wɔɔŋnda dii naa dialloŋ le nyɛ o nyɛ cho a piɛile ndɔleŋ tolɔɔ kɔɔli le. (Nuawɔ Ɛfisiaŋnda 4:​27.) Yiyaŋndɔ mɛɛ “kɔl kɛndɔɔ wa niŋ o fondaŋ Mɛlɛkaa” yɛ, te ŋ hiou pɛ lachi a “sɔɔŋ wɔɔŋ Masa Nyina Wɔɔŋnda” simullo haaa mi Mɛlɛka huŋ faŋa ndu.—Luku 15:​7; Ɛfisiaŋnda 6:​11.

a Tofawɔ diola nda ke Setana laŋ. (Wana nila Kaloo, Wana Choola Wɔɔŋ Wɔɔŋndo, Wana Huiyaa, Wana Tɔɔndaŋ Waŋnda wo). Kɛ hoo chɔm naa maa o nɔla mbo che nyɛ cho naa o kɔllo le. O baa pilɔɔ choo, Baabuiyo dimi maa, “wana chioo yɛ, kɔl ndɔɔ, Mɛlɛka Yaawɛɛ tofa” ndu ni. Kɛ Chiisu ndu “wana sina yiyaŋnda waŋnda yiyaŋ ndaŋ” ndo o cho ni.—Pulɔwaa 17:​3; Sɔɔŋ Chɔɔmaŋndoŋ 2:​23.

b Le chɔɔloo sinaa, tofa suɛi lebolle hei, “Tofaa le Kɛndiaa Numndo?” o Bandu Mɛŋgɛlaa hoo niŋ, Yindimiiyo 15, 1994, pei 19-22. “Nyɛ Baabuiyo Ndu Dimi Wo: Danda Ŋ Yeema le Kɛndiaa Numndo wo, O Cho pa Suɛi Sɔvɛ?” o “Tiondoo!” niŋ, Tɛɛkpaa 8, 2001.

WA YEKEŊ A WALTA KƆŊGƆDI KƆŊGƆDILA SETANA LAŊ

Masa lachoowaa Setana cho ni. Le wɔsioŋ waalaŋ a waalaŋ, o tosa waŋnda “a sina suɛi Mɛlɛkɛi pɛŋgu le”. (Kɔliŋtiaŋ Diiŋ Ndɔɔ 4:​4) O saŋga wɔ kposoŋ a kindiŋndo le yiyaŋnda wanaa cho Mɛlɛka piɛiyo wa lakasiaa le. Le yɛɛ? Setana sina maa yiyaŋ naa chiɛɛliaŋ a nyɛ naŋ tosa wo. O sina maa te o lakasiaa pɛ yiyaŋnda naalaŋ, o nyindu naa le hakioo tosaa.—Chemisi 1:​14, 15.

Loonuŋndɔ a nyɛ Setana soliŋ kpeku le Ifi huiyo wo. Mi kiilanɔɔ Pɔɔl poonyiaa aa, “Kɛ nduyɛ, I cho o kiisaŋ. Kani fuule, a chal le nya bolleŋ tɛɛmbuu mi la mal kɔl landaŋ nya nɔ le Kiliti tolɔɔ kɔɔli sakpo wo. I chal le nya yɔŋnɔŋ mɛɛ I yɔŋnuŋ a Ifi yɛ, mɛɛ kɛuwo hui ndu a choola ndɔlaŋ yɛ.” (Kɔliŋtiaŋ Diiŋ Ndɔɔ 11:​3) Mi Setana soliŋ kɛu leyalaa kpeku mbo hui Ifi, mi yiyaŋ ndɔɔ lakasiaŋ, o koŋ mbo tual nɛi chuu ndu kpundɔɔ wo kɔɔli. Le mɛɛ Ifi yaŋ nilaŋ o kɛu leyalaa hoo lo yɛ, mbo siŋga yiyaŋ ndɔɔ. Mi nyɛ wa o wɔɔŋndo wo simnuŋ nyɛ sɔvɛ ndu o hɔl. Mɛɛ yiyaŋ ndɔɔ lakasiaŋ dɔɔ, mii simnuŋ suɛi tɛtɛlɛ le mbo tosa hakioo.—Chɛnɛsee 3:​1-6; Sɔɔŋ Chɔɔmaŋndoŋ 12:​9.

Setana siŋgaŋ ndɔ le. Nyɛ pilɔɔ kpe o cho hau tosaa ni. Ndu cho ni, lakasiaa yiyaŋ waŋndo, nduyɛ, o cho hakioo tosa. Masale chieeŋndeŋ, piɛiye, yulaleŋ, a yelelaŋndo Setana cho hau soliŋndo kpeku ni le bandɔ tiuwaa pɛŋgɛlaa. (Chɔŋ 14:​30) O hiŋ niŋ hau yiyaŋnda wanaa bɔɔbɔɔ, vɛlɛ a kaala ndalaŋ. Sɔɔŋ waŋnda ndaa che o paandoo niŋ maa hakioo ŋ cho ni, hau niŋ a chi muŋ maa ŋ wɔɔŋ te. Muŋ cho ni, hiniei wana pɔnɔɔ a wana pɔnɔɔ ɔɔ wana lanɔɔ a wana lanɔɔ tɛɛŋ, waa diom pilɛ a wana nya cho o nɔ niŋ te wo, vɛlɛ a chuauwaa samaa violɔɔ. Vɛɛ kpɛ Setana hui yɛ niŋ hau waŋnda? Mi Baabuiyo dimi aa, “Chieeŋndo hoo kpede o cho Masa Nyinaa Wɔɔŋnda o ba bɛŋgu.”—Chɔŋ Tasoo 5:​19.

Naa Kilisiɔŋnda bɛɛ hau, ŋ dimi naa maa Setana nɔla naa batiu le le. (Kɔliŋtiaŋ Tasoo 10:​12) O sina maa teleŋ ndɔɔ cho niŋ o biŋgii naa. Lelaŋ, “o cho a tumboo tau tau.” Nduyɛ, yeemɛi nduɛi cho le mbo hui wanaa Mɛlɛkaa ni. (Sɔɔŋ Chɔɔmaŋndoŋ 12:​12) Lelaŋ, te ŋ ve yekeŋ te, yaŋɔɔla Setana laŋ, a wanaa o cho soliŋndo kpeku le waŋnda ’huiyo’ wa, nɔla ma lakasiaa yiyaŋnda naalaŋ, nduyɛ, ma tosa miŋ luɛi o hakioo niŋ.—Taitɔɔ 1:​10.

Le taamaseliiyo, ŋ yaasiaŋndɔ mɛɛ chieeŋndo che hau nɔɔ yɛ. Baabuiyo dimi maa nyɛ sɔviɔɔ nɔɔ cho ni. Lelaŋ, nyɛ fafɛɛŋndo o cho ni. (Maatiu 19:​5, 6, 9) Kɛ o wunduma mapuuluaŋ niŋ hau, a che nɔɔ maa la bɔɔŋiaŋ ndɔɔ pɛ la chɛlaŋ, nduyɛ, teleŋ o teleŋ nya yeema pɛ la kɛyaŋ. Naa Kilisiɔŋnda nɔ miŋ wa yekeŋ yɔŋii kaa Setana cho hau pɛŋgɛlaa a nɔɔ okɔɔ wo, lakasiaa yiyaŋnda naalaŋ. Te ŋ ve yekeŋ te, yiyaŋ waa naa nɔla mbo yɔŋyɔla chaŋyɛi nɛi o nɔɔ niŋ. Te o yɔŋ pɛ mi balahawɛilaŋ la komal naa o nɔɔ niŋ, lepum miŋ yiyaŋ le taasioo a malaa nuuviaa naa cheleŋ. Chɔ chɔ mi wana nya cho o baala pilɔɔ niŋndo, te koŋ te chaaŋ num laalaŋndo kandu num holnɔŋndo kpɛɛlaŋ le num kɔllo dɛɛniaa. Te ŋ chɛl pɛ mi yeemɛi kaaliaŋnde hei sɔɔŋguu naa wana naŋ cho o nɔ niŋ te wo ikɛi, ŋ cho luɛiyɔɔ o hakioo niŋ.

Ŋ tofawɔ vɛlɛ taamasi cheleŋ. Ndu cho ni, yeemɛi waŋnda nɔ hau le waŋnɔŋndo o ba ndaa choo wo. Waŋnda chieeya wa niŋ wanaa “bolle kala, a wa niŋ wanaa hɔlaa heelaa bɛndu.” (Timoti Diiŋ Ndɔɔ 3:​4, NW) Te kaa suu waa naa lakasiaa pɛ yiyaŋnda naalaŋ, hoo tosa miŋ kɛɛ tuisiŋndo a bɛɛleŋ chɔmndo. Te puaapilɛnɔɔ nɔ pɛ kaa suu waa naa, wanaa chua chilaŋ o kundaa niŋnda sila ndu pɛ, mbo yikpaŋ sila koŋ o lɔlu. (Hibuluiya 12:​5) Ndepilɛnɔɔ bɛɛ te o nɔ pɛ kaa suu waa naa, mbo kandu ŋgɛbɛ ŋgɛbɛlaŋ a kɛɛsiaa Mɛlɛka tosa a chilaŋ chuaa okɔɔ o yuŋgoo niŋndo.—Kɔliŋtiaŋ Tasoo 11:​3.

Ŋ naŋ bɔɔ kɔl le mɛɛ Chɛhowa chɔm naa nɛila Setana hui naalaŋ yɛ. (Kɔliŋtiaŋ Diiŋ Ndɔɔ 2:​11) Lelaŋ ŋ waŋnuŋ a kɔllo sikpa. Ŋ chɛlnuŋ choola Setana cho pɛŋgɛlaa hau laŋ mi la wa o yiyaŋnda naalaŋ niŋ te. Le loo o kaala Mɛlɛka wo bɛŋgu, ŋ nɔ miŋ wa yiyaŋndo a “nyɔɔŋ o fondaŋ Mɛlɛkaa.”—Kolosiaŋnda 3:​2.

    WOL le Sɔɔŋ Yaasiaa—Kisi (2010-2026)
    Chukku Ma Kinda
    Chuku Ma Kumbi
    • Kisiei
    • Share
    • Mɛɛ ŋ Yeema Yɛ
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Sawalaŋ Le Tɛɛŋgei Soliŋndo Kpeku
    • Mɛɛ Naŋ Bii Yooŋgula Numndaŋ Yɛ
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Chuku Ma Kumbi
    Share