BUŊGƐI PƐƐKƐI 15
Tol Taamasi Chiisoo Kɔɔli Nduyɛ Ma Hiou Lachi a Waa o Kɔl Nyulu Niŋ
“Kɔl nyulu Mɛlɛka yɔŋgu wo o wana chiee nɔla mbo sina bɛɛ pɛŋgu le wo nɔla mbo manda kɔlta nyalaŋ.”—FILIPI. 4:7.
CHONDII 113 Kɔl Nyulu Naŋ Nɔ Wo
SƆƆŊ KULLOŊ O BUŊGƐI HEI NIŊa
1-2. Le yɛɛ Chiisu wa yɛ a kɔl tambɛiyo tau?
O PAALE ndɔle mɛɛlaaleŋ choo maa wanachiee, Chiisu wa a kɔl tambɛiyo tau. O teleŋ biŋgi bɛŋgu, o wa piɔm imɔnɔɔ sɔla wanaa yɔŋ wɔɔŋnda o ba. Kɛ Chiisu ve ko buulaŋndo a piɔm ndɔɔ okɔɔ le. Ndoo nɔ kaala yiŋgoloŋndo le Finya ndɔ, nduyɛ ndoo yeema ndu kɔllo nɛŋioo. Chiisu ndoo sina maa te ndoo chɔm pɛ lo lechoo wo o tɔɔndaŋ wa ndu komallo niŋ, diola Chɛhowalaŋ la chɔɔlu bɛɛleŋ sɔla. Nduyɛ, Chiisu ndoo sina maa le miŋ naŋ sɔla tiindaŋndo le waa yoomu lefafɛɛŋ, ndoo nɔ mbo chɔm lo lechoo wo o Chɛhowa lo haaa a piɔm ndɔɔ.
2 Mi che bɛɛ Chiisu wa o nyɛkindilaa bɛŋgu, kɛ o wa a kɔl nyulu. Mbo dimul wanaa o vem hɔlte ndɔ wa aa, “kɔl nyulu ya I nɔ wo, ndu ya I cho nya ke ni.” (Chɔŋ 14:27) Chiisu ndoo nɔ “kɔl nyulu Mɛlɛka yɔŋgu wo,” o mala waŋndo le chaŋyɛi sɔvɛi nɔɔ a Chɛhowa wo. Kɔl nyulu koŋ mala Chiisu ni o ve buulaŋ te.—Filipi. 4:6, 7.
3. Yɛɛ naŋ cho yɛ yaasiaa o buŋgɛi hei niŋ?
3 Fɛɛŋ bɛɛ wana o wana sɔla niŋ nyɛkindilaa suu Chiisu sɔla wo le. Kɛ wana o wana cho Chiisu tolɔɔ kɔɔli cho tɔɔndaŋndaŋ sɔla. (Maa. 16:24, 25; Chɔŋ 15:20) Nduyɛ maa Chiisu, lepum miŋ wa a kɔl tambɛiyo. Yɛɛ naŋ nɔ miŋ tosa yɔŋi naŋ wa a buulaŋndo tau okoŋ mi kɔl nyulu naŋ nɔ wo hɛluŋ naa? Ŋ yaasiaŋndɔ sɔɔŋ ŋgaa ŋ Chiisu tosa teleŋ o wa wali pollo tosaa o chieeŋndo choo wo, nduyɛ miŋ che mɛɛ naŋ tual taamasi ndɔɔ kɔɔli o tɔɔndaŋndaŋ bɛŋgu yɛ.
MI CHIISU NDOO PIƐI TELEŊ O TELEŊ
Ŋ nɔla miŋ hiou lachi a waa o kɔl nyulu niŋ te ŋ wa pɛ piɛileŋ (Tofa pɛlta 4-7)
4. A mɛɛ Tɛsaloniaŋ Tasoo 5:17 dimi yɛ, chɔmndɔ taamaseliilaŋ lapum la chɔm maa mi Chiisu piɛi teleŋnda bɔɔbɔɔ paale mɛɛlaale o wa o chieeŋndo choo leŋ.
4 Nuawɔ Tɛsaloniaŋ Tasoo 5:17. Paale mɛɛlaale Chiisu wa o chieeŋndo choo leŋ, mbo piɛi teleŋnda bɔɔbɔɔ. Mɛɛ o wa buɛiyaa nduaa chɔmndo mɛɛ nda nɔ ma bii bɔŋaŋ loonuŋyaa yɛ, mbo piɛi o beediiyo vɛlɛ a o muɛiyaŋ choo. (1 Kɔliŋ. 11:23-25) Tuupa ma faŋaŋ o fondaŋ nda bii Bɔŋaŋ Loonaŋndo a Hiouwɔɔ Choo Wo okɔɔ, mbo piɛi a buɛiyaa nduaa latulu. (Chɔŋ 17:1-26) Nduyɛ mɛɛ Chiisu nda buɛiyaa nduaa fuuluu Kɛsɛmani a nyumma maŋ, mbo hiau lachi a piɛileŋ teleŋnda bɔɔbɔɔ. (Maa. 26:36-39, 42, 44) Nduyɛ pɛŋ, diomnda mɛɛlaa o dimi tuupa mbo sɔla piɔmndo wo bɛɛ, o piɛileŋ niŋ o dimilaŋ ni. Paale mɛɛlaale Chiisu wa o chieeŋndo choo leŋ, mbo piɛi o Chɛhowa lo a nyɛ o nyɛ wa yɔŋnɔŋndo okɔɔ.
5. Le yɛɛ kɔl sikpa buɛiyaa Chiisuaa yɔŋnuŋ yɛ pɔmbɔlɔsɔɔ?
5 Saboo opilɛ o Chiisu biunuŋ tɔɔndaŋndaŋ ndo wa le mɛɛ ndoo tiindaŋ Finya ndɔ sanaa o piɛileŋ niŋ yɛ ni. Kɛ o baa pilɔɔ choo, buɛiyaa nduaa hiu lachi a piɛileŋ o Mɛlɛka lo a nyumma maŋ te. Nduyɛ fulamakɔɔlioo wa ni, mi kɔl sikpa ndaa yɔŋnuŋ pɔmbɔlɔsɔɔ mɛɛ tɔɔndaŋndo komal nda. (Maa. 26:40, 41, 43, 45, 56) Le miŋ chɔm lo lechoo wo te tɔɔndaŋndaŋ la komal naa pɛ, ŋ nɔ miŋ tol taamasi Chiisoo kɔɔli, nduyɛ miŋ piɛi “teleŋ o teleŋ.” A yɛɛ okɔɔ naŋ nɔ yɛ miŋ piɛi?
6. Vɛɛ tiindaŋndo mala yɛ naa miŋ hiou lachi a waa o kɔl nyulu niŋ?
6 Ŋ piɛi le mi Chɛhowa “mala naa mi ŋ chɔɔlu tiindaŋndo sɔla.” (Luku 17:5; Chɔŋ 14:1) Ŋ yeema tiindaŋndo kanifuule, Setana cho wana o wana cho Chiisu tolɔɔ kɔɔli tɔɔndaŋ. (Luku 22:31) Vɛɛ tiindaŋndo mala yɛ naa miŋ hiou lachi a waa o kɔl nyulu niŋ o yɔŋ bɛɛ miŋ wa bahawɛilaŋ sɔlaa teleŋ o teleŋ? Te bahawɛiyo komal naa pɛ, nduyɛ miŋ tosa nyɛ o nyɛ naŋ tiuba le ndu solioo, tiindaŋndo mala naa miŋ pɛŋgi buulaŋndo. Kanifuule, ŋ sina maa Chɛhowa cho ndu soli a teleŋ bɛnda wo. Sinaa maa Chɛhowa bii sɔɔŋ o nɛi kɛndɔɔ choo mbo hiau naa, mala naa miŋ nɔ kɔl nyuloo.—1 Pitɛ 5:6, 7.
7. Yɛɛ ŋ pɛɛku yɛ o nyɛ Lɔbɔti dimi wo niŋ?
7 Piɛileŋ le mala naa miŋ hiou lachi a waa o kɔl nyulu niŋ mɛɛ mɛɛ tɔɔndaŋndaŋ la komal naa. Tofawɔ taamaselii bɛndu kunda pilɛ hiou niŋ wɔsilaŋ 80 wo diolaŋ Lɔbɔti. Mbo dimi aa, “Sila cho o Filipiaŋnda 4:6, 7 niŋndo, mala ya niŋ le tɔɔndaŋnda bɔɔbɔɔ biuwɔŋndo o yoomu nuu niŋ. Yaa nɔ bahawɛiyo a nyɛsɔlaa okɔɔ. Nduyɛ le teleŋ pum, mi dikeŋnaŋ yaa nɔ le waa bɛndu kunda wo hialuŋ ya.” Yɛɛ mala yɛ Lɔbɔti mbo hiau lachi a waa o kɔl nyulu niŋ? Mbo dimi aa, “Teleŋ o teleŋ yaa kandu pɛ buulaŋndo, mi yaa piɛi o Mɛlɛka lo. I laalaŋ maa mɛɛ ya wa hiouwɔɔ lachi a piɛileŋ teleŋ o teleŋ a kɔllo kpou yɛ, lende koni ya wa hiouwɔɔ lachi a waa o kɔl nyulu niŋ ni.”
MI CHIISU NDOO DIMI YOOŊGU KƐNDƆƆ A SƐMBƆƆ
Ŋ nɔla miŋ hiou lachi a waa o kɔl nyulu niŋ te ŋ wa pɛ yooŋgu kɛndɔɔ dimioo (Tofa pɛlta 8-10)
8. A mɛɛ Chɔŋ 8:29 dimi yɛ, ɔɔ sabu cheleŋ tosa mi Chiisu wa o kɔl nyulu niŋndo?
8 Nuawɔ Chɔŋ 8:29. Mi che bɛɛ a wa Chiisu nyɛpalaa tusioo choo kɛ o wa o kɔl nyulu niŋ kanifuule, ndoo sina maa o wa hɛnaŋ Finya ndɔɔ tosaa. Mbo hiau lachi a Finya ndɔ diikɔŋndo mi che bɛɛ i wa ikala le ndu. Ndoo kaala Finya ndɔ, nduyɛ Chɛhowa piɛiyo wa nyɛ sɔviɔɔ o yoomu ndɔɔ niŋ ni. Tuupa mbo huŋ o chieeŋndo choo, o wa Mɛlɛka ikɛi maa “wana chaa taŋgullo wo.” (Pulɔ. 8:30) Nduyɛ teleŋ o wa o chieeŋndo choo wo, mbo duau sɛmbɔɔ le waŋnda pɛɛkoo a Finya ndɔ okɔɔ. (Maa. 6:9; Chɔŋ 5:17) Mi wali koŋ ke Chiisu nyaaloo tau.—Chɔŋ 4:34-36.
9. Vɛɛ yɔŋgɔŋndo tau o wali pollo niŋ mala yɛ naa le miŋ wa o kɔl nyulu niŋ?
9 Ŋ nɔla miŋ tol taamasi Chiisoo kɔɔli te ŋ diikuŋ pɛ Chɛhowa, nduyɛ miŋ “hiou lachi lɔɔ lɔɔ a wallo tosaa o kala kala, le Masanɔɔ Mɛlɛka.” (1 Kɔliŋ. 15:58) Te ŋ chua pɛ ‘teleŋ naa kpede’ le yooŋgu kɛndɔɔ dimioo, koŋ mala naa miŋ nɔ yiyaŋ kɛndɔɔ a bahawɛila naalaŋ okɔɔ. (Walta. 18:5) Le taamaseliiyo, mi wanaa naŋ komal o wali pollo niŋnda nɔ bahawɛila kala kalalaŋ mbo hiou bɛɛ pɛŋ la naŋ nɔ laŋ. A koŋ kpou, te waŋnda haa pɛɛku pɛ le Chɛhowa kaalaa, nduyɛ ma dɔu silala ndɔlaŋ o wali niŋ, mi yoomula ndalaŋ la siŋgaŋ, nduyɛ ma sɔla kɔl nyuloo. Teleŋ o teleŋ naŋ che pɛ i waa naa yɔŋnɔŋndo, miŋ chɔɔlu tiindaŋndo nɔ maa Chɛhowa cho naa mala a bahawɛila naalaŋ. Nduyɛ, tiindaŋ koŋ mala naa miŋ hiou lachi a waa o kɔl nyulu niŋ. Mi ndepilɛnɔ kɔllo ndoo tambu tau nduyɛ mbo yiyaŋ maa o ve wana sɔvɛ le wo saaluŋ maa hei cho tonya. Mbo dimi aa, “Te I yɔŋguŋ pɛ tau o wali pollo niŋ, mi chɔɔlu kɔl nyuloo sɔla. Kanifuule, I laalaŋ maa te I wa pɛ o wali pollo niŋ, mi chɔɔlu Chɛhowa sɔɔŋguu ikɛi kpɛɛluŋ.”
10. Yɛɛ ŋ pɛɛku yɛ o nyɛ Bilɛnda dimi wo niŋ?
10 Tofawɔ vɛlɛ taamaselii ndepilɛnɔ pilɛ diolaŋ Bilɛnda. Ndu nda chua ndɔɔ cho a naa kala kalaa. Bilɛnda nɔla kɔlaŋ te, nduyɛ o nɔ mayoomu tau le. Le hei, o kpeŋgbei namtaa niŋ o chal ni le kelaa. Lepum, mbo kuɛ yooŋgu kɛndɔɔ dimioo chiɛiyo a chiɛiyo. Kɛ teleŋnda bɔɔbɔɔ, o yaula o poonyial waŋnda laŋ niŋ o dimul nda yooŋgu kɛndɔɔ ni. Mbo dimi aa, “Mɛɛ ya sina niŋ maa bahawɛi nuu nɔla lɛ mbo siŋgaŋ o chieeŋndo hoo niŋ te yɛ, mi handu kɔllo o wali poli nuu choo. Nduyɛ, te I wa pɛ yooŋgu kɛndɔɔ dimioo, mi faŋa kɔllo o buulaŋnda nilaŋ choo. Mi hei tosa mi handu kɔllo o wanaa ya komal o tanda naa niŋnda choo. Nduyɛ, hei tosa mi wa yiyaŋndo lɔɔlɔɔ a tiindaŋ ya nɔ le chilaŋndo.”
MI CHIISU NDOO CHƐL LE MI CHAAŊAA NDUAA MALA NDU
Ŋ nɔla miŋ hiou lachi a waa o kɔl nyulu niŋ te ŋ wa pɛ a chaŋyaŋ kɛndɔŋ latulu (Tofa pɛlta 11-15)
11-13. (a) Vɛɛ buɛiyaa Chiisuaa vɛlɛ a wanaa cheleŋnda chɔm yɛ maa nda wa chaaŋaa kpeekpeiyaa Chiisuaa ni? (b) Vɛɛ chaaŋaa Chiisuaa tosa yɛ mbo sinaŋ?
11 Teleŋ Chiisu wa yooŋgu kɛndɔɔ dimioo wo, mi buɛiyaa nduaa laalaŋnda chɔm maa nda wa chaaŋaa nduaa kpeekpeiya ni. Nduyɛ, mi chaaŋaa nduaa peelu tale Baabuiyo dimi wo aa, “Naaŋaŋndo o pum, o hiou wanayɛi.” (Pulɔ. 18:24) Chaŋyaŋ waa naa wa bɔɔ ŋ sɔvɛ le Chiisu. Teleŋ o wa yooŋgu kɛndɔɔ dimioo wo, pɔmbuaa nduaa nda fula kala pilɔɔ wa opilɛ bɛɛ dou tiindaŋndo o ndu niŋ te. (Chɔŋ 7:3-5) Nduyɛ, o teleŋ pum niŋ, mi wanayaŋ ndɔŋ yiyaŋ pɛŋ maa o wa ko sɔɔŋ tosaa maa wana seemɛi. (Maki 3:21) Kɛ o baa pilɔɔ choo, mi Chiisu dimul buɛiyaa nduaa laalaŋnda o nyumma ndɔ ma mɛɛlaŋ choo tuupa mbo sɔla piɔmndo aa, “Nya wa hɔlaa tulu a ya ni, mi la lo a ya hɔlaa tulu, haaa o nyɛ o nyɛ palaa keeku ya choo. La mel la le.”—Luku 22:28.
12 Mi buɛiyaa Chiisuaa ndaa tɛɛmbuu ndu kɔllo teleŋndaŋ lapum, kɛ ndoo hendu kɔllo o biondɔŋnda ndalaŋ choo le. Nduyɛ, mbo cha maa ndaa nɔ tiindaŋndo o ndu niŋ. (Maa. 26:40; Maki 10:13, 14; Chɔŋ 6:66-69) O nyumma ndɔ ma mɛɛlaŋ choo a nda tuupa mbo sɔla piɔmndo, mbo dimul puaa chɔm haa lo lechoo wo wa aa, “I veelu niŋ maveelaa nya aa ndiaamɔɔwaa niaa. Kani fuule, I bii mi chɔm nya nyɛ o nyɛ Finya nuu o dimul la.” (Chɔŋ 15:15) A tonya, mi chaaŋaa Chiisuaa dɛɛniaa ndu kɔllo tau. Nduyɛ, mi mala nda ke Chiisu o wali poli ndɔɔ niŋndo tosa mbo duaunuŋ nyaale tau.—Luku 10:17, 21.
13 O fulawɔ o buɛiyaa laalaŋaa nduaa kɔɔli, Chiisu ndoo nɔ vɛlɛ chaŋyaŋ cheleŋ, waŋlaanduaa vɛlɛ a puaa. Nduyɛ, ma mala ndu o yooŋgu kɛndɔɔ dimioo niŋ vɛlɛ a le sɔɔŋ cheleŋndoŋ tosaa. Mi apum veelu ndu o la nda lo bɛɛ le nyɛdiaa dioo a nda latulu. (Luku 10:38-42; Chɔŋ 12:1, 2) Mi acheleŋnda balu a ndu latulu, nduyɛ ma ke ndu nyɛm ndaŋ ŋtiŋ. (Luku 8:3) Mi Chiisu sɔla chaŋyaŋ kɛndɛŋ muŋ mala ndu woŋ kanifuule, ndaa sina maa o wa nda mala. Mi ndoo tosal nda sɔɔŋ kɛndɔŋ, nduyɛ pesiŋ bɛɛ o ve nda kɔl le tosaa nyɛ nda tiuba le tosaa wo le. Mi che bɛɛ Chiisu wa walaŋ, kɛ mi ndoo chɔm balika melaa le toolu chaaŋaa nduaa wanaa lahakiaa wa ndu wo. Nduyɛ, ŋ nɔ tiindaŋndo maa ma mala ndu le mbo hiou lachi a waa o kɔl nyulu niŋ.
14-15. Vɛɛ naŋ sɔla yɛ chaŋyaŋ kɛndɔŋ, nduyɛ vɛɛ nda mala yɛ naa?
14 Chaŋyaŋ kɛndɔŋ cho naa mala miŋ chɔm lo lechoo wo o Chɛhowa lo. Nduyɛ, nɛi sɔviɔɔ le chaŋyaŋ kɛndɔŋ sɔlaa cho waa chaŋyɛi kɛndɛ ni. (Maa. 7:12) Le taamaseliiyo, Baabuiyo dɛɛniaa naa maa ŋ nɔ miŋ soliŋ teleŋ naa vɛlɛ a yoomuma naŋ kpeku le acheleŋnda malaa, taama taama a “cho a bala hawɛilaŋ nda.” (Ɛfi. 4:28) A yiyaŋ pa a waŋndo o kunda numndo niŋ o ŋ nɔla ma mala wo? A mala pa wana cho a naa ɔɔ o yuuwɛi o nɔla lakɔ ba o ba le wo piindullo? A mala pa yuŋgu nɔ bahawɛi nyɛsɔlaa wo a nyɛdiaa? Te o yɔŋ pɛ ma sina mɛɛ wana soliŋ tɛɛŋgii jw.org® vɛlɛ a JW Library® app kpeku yɛ, a mala pa acheleŋnda o kunda numndo niŋ le mi nda bɛɛ chaa muŋ soliŋ kpeku? Te ŋ handu pɛ kɔllo o acheleŋnda malaa choo, ŋ cho wa a kɔl kɛndɛ tau.—Walta. 20:35.
15 Chaŋyaŋ naŋ sɔla woŋ mala naa te tɔɔndaŋndaŋ la komal naa pɛ. Nduyɛ, ŋ mala naa miŋ hiou lachi a waa o kɔl nyulu niŋ. Mɛɛ Ɛlihu yaŋ nilaŋ teleŋ Choobu wa ndu bahawɛila ndɔlaŋ chɔmndo wo yɛ, lende koni chaaŋaa naa yaŋ naa nilaŋ a biuwɔŋndo ni, te ŋ wa pɛ nda yiyaŋnda naalaŋ chɔmndo. (Choobu 32:4) Ŋ nɔ miŋ wa chaaŋaa naa kɔl le ma tosal naa kɛɛsiaalaŋ te. Kɛ ŋ chɔm taasioo te ŋ yaŋ pɛ nilaŋ o sila nda ke naa fulaa o Baabuiyo niŋndo. (Pulɔ. 15:22) Nduyɛ, mɛɛ Masaa Deeve chɔm kaa tusiaŋndo mbo chɛl mala chaaŋaa nduaa yɛ, naa bɛɛ nɔ miŋ chɔm kaa tusiaŋndo le mala chaaŋaa naa ke naa wo chɛlɔɔ, te ŋ wa pɛ o bahawɛiyo niŋ. (2 Saam. 17:27-29) A tonya, ke sɔvɛ fula Chɛhowa o ba wo chaŋyaŋ kɛndɛŋ waa naa cho ni.—Chemi. 1:17.
MƐƐ NAŊ HIAU LACHI A WAA O KƆL NYULU NIŊ YƐ
16. A mɛɛ Filipiaŋnda 4:6, 7 dimi yɛ, o nɛi kuɛɛ choo kinɛi naŋ sɔla yɛ kɔl nyuloo? Tɛɛsiaawɔ.
16 Nuawɔ Filipiaŋnda 4:6, 7. Le yɛɛ Baabuiyo dimullɛ naa maa ŋ tiuba miŋ sɔla kɔl nyulu Chɛhowa yɔŋgu wo sanaa o “Chiisu Kiliti” niŋ? Kanifuule, le miŋ sɔla kɔl nyulu kpeekpeiyo, nduyɛ miŋ hiou lachi a waa o kɔl nyulu niŋ, mɛɛ miŋ bii foofu sɔvɛ Chiisu nɔ o sabu Chɛhowaa niŋndo bila. Le taamaseliiyo, sanaa o sala baŋaa Chiisoo niŋ, ŋ nɔla miŋ sɔla malɔɔ hakioo le yɔŋnda naala wɔɔŋndaŋ kpou. (1 Chɔŋ 2:12) Yiyaŋndo o hei choo ke naa bɔɔ kɔl dɛɛniaa! Maa Masaa le Masale Mɛlɛkaleŋ, Chiisu cho saŋga o saŋga Setana a chieeŋndo hoo cho naa handɔɔ choo wo hunɔɔ faŋa kpou. (Aisaya 65:17; 1 Chɔŋ 3:8; Sɔɔŋ. 21:3, 4) Hei ke naa tiindaŋ sɔvɛ sɔviɔɔ. Mi che bɛɛ Chiisu ke naa wali kala kalaa le tosaa, kɛ o cho a naa latulu. Nduyɛ, o cho wa naa tooloo haaa mi chieeŋndo hoo fuuluu o mɛɛlulaŋ. (Maa. 28:19, 20) Hei ke naa bɔɔ kɔl sikpaa! Kɔl dɛɛniaa, tiindaŋndo, vɛlɛ a kɔl sikpaa naŋ yeema ni le halikpeŋ miŋ wa o kɔl nyulu niŋ.
17. (a) Vɛɛ Kilisiɔŋnɔɔ hiau yɛ lachi a waa o kɔl nyulu niŋ? (b) A mɛɛ diomnde mɛyaaleŋ le cho o Chɔŋ 16:33 niŋ yɛ, yɛɛ naŋ cho yɛ nɔla le tosaa?
17 Vɛɛ ŋ hiau yɛ lachi a waa o kɔl nyulu niŋ te tɔɔndaŋnda kala kalalaŋ la komal num pɛ? A nɔla ma tosa hei te a tol pɛ sɔɔŋ Chiisu tosa woŋ kɔɔli. I tasei, piɛi, nduyɛ ma hiou lachi a piɛileŋ mɛɛ mɛɛ bahawɛilaŋ la komal num. I diiŋ nduɛi, diikuŋ Chɛhowa, nduyɛ ma nɔ sɛmbɔɔ le yooŋgu kɛndɔɔ dimioo o yɔŋ bɛɛ mii wa ikala le tosaa. Nduyɛ i yaa nduɛi, nyuna chaaŋaa numnda le malaa te tɔɔndaŋndaŋ la komal num pɛ. Okoŋ, kɔl nyulu Mɛlɛka yɔŋgu wo, nɔla mbo manda yiyaŋnda numndaŋ vɛlɛ a kɔl numndo. Nduyɛ maa Chiisu, num bɛɛ nɔla ma yem tɔɔndaŋ kɛ kɛ komal num pɛ.—Nuawɔ Chɔŋ 16:33.
CHONDII 41 Yandii Tuei Piɛile Nileŋ
a Naa kpou nɔ bahawɛila tosa ndi ikala le miŋ nɔ kɔl nyuloo wo. Buŋgɛi hei cho yaasiaa sɔɔŋ Chiisu tosa woŋ ŋgaa, nduyɛ naa bɛɛ nɔ miŋ tosa sɔɔŋ muŋ le miŋ wa o kɔl nyulu niŋ o yɔŋ bɛɛ miŋ wa tɔɔndaŋnda kala kalalaŋ biuwɔŋndo.