Naa Bandu Mɛŋgɛlaa KƐSI YAULAŊ O INTANƐITIIYO WA
Bandu Mɛŋgɛlaa
NAA KƐSIAA LAYAUWA O INTANƐTIIYO CHOO
Kisiei
Ɔ, ɔ, Ɛ, ɛ, Ŋ, ŋ
  • Ɔ
  • ɔ
  • Ɛ
  • ɛ
  • Ŋ
  • ŋ
  • BAABUIYO
  • YAULAŊ A NYƆƆŊ
  • BƆŊAŊNDAŊ
  • w22 Naandɔɔ p. 20-25
  • ‘La Hiou Lachi a Yoomuaŋ Lueinaŋndo’

Viduei cho le fondaa hoo le.

Mal Haki, bahawɛi pɔmbɔ yɔŋnuŋ le num vidueiyo hoo solullo.

  • ‘La Hiou Lachi a Yoomuaŋ Lueinaŋndo’
  • Bandu Mɛŋgɛlaa le Masale Chɛhowaleŋ Yondaa—2022
  • Suɛi Lebolii Pɔmbuɛi
  • Fonda Soo a Nyɛ Pilɔɔ Wo
  • MI PƆƆL MALA PUAAPILIAA A NDEPILIAA NDUAA LE MA BIUNUŊ TƆƆNDAŊNDAŊ
  • MI PƆƆL CHƆM PUAAPILIAA A NDEPILIAA NDUAA MƐƐ NDA WA O KƆL NYULU NIŊ VELLAA VELLE YƐ
  • MI PƆƆL MALA PUAAPILIAA A NDEPILIAA NDUAA LE MA KINDI LAALAŊ NDAA O CHƐHOWA NIŊ
  • “LA HIOU LACHI A DƐƐNIAŊNDO VELLAA VELLE”
  • Bɛnduaa Kundaa, La Hiou Lachi a Tamasi Kiilanɔɔ Pɔɔl Wo Tolɔɔ Kɔɔli
    Bandu Mɛŋgɛlaa le Masale Chɛhowaleŋ Yondaa—2022
  • Nɔ Kɔl Simulaa—Chɛhowa Cho Wana Mala Numndo Ni
    Bandu Mɛŋgɛlaa le Masale Chɛhowaleŋ Yondaa—2020
  • Ke Waŋ Laanduaa Kilisiɔŋnda Mala Nda Yeema Wo
    Bandu Mɛŋgɛlaa le Masale Chɛhowaleŋ Yondaa—2020
  • Num Bɛɛ Cho Wana Sɔvɛ o Kunda leKilisiɔŋndo Niŋ!
    Bandu Mɛŋgɛlaa le Masale Chɛhowaleŋ Yondaa—2020
Chɔɔlu Nua
Bandu Mɛŋgɛlaa le Masale Chɛhowaleŋ Yondaa—2022
w22 Naandɔɔ p. 20-25

BUŊGƐI PƐƐKƐI 35

‘La Hiou Lachi a Yoomuaŋ Lueinaŋndo’

“La hiou lachi a dɛɛniaŋndo vellaa velle a yoomuaŋ lueinaŋndo.”—1 TƐSA. 5:​11.

CHONDII 90 Ŋ Dɛɛniaŋ Vellaa Velle

SƆƆŊ KULLOŊ O BUŊGƐI HEI NIŊa

1. A mɛɛ 1 Tɛsaloniaŋ 5:​11 dimi yɛ, wali kuɛɛ naa kpou cho yɛ tosaa?

KANI bɛɛ kunda nyaa taŋgul niŋ ɔɔ bɛɛndiaa niŋ Toŋgo leMasa nyaa? Te lende i cho ni, mɛɛ naapum a loonuŋ teleŋ tase nya bii bɔŋaŋndo o toŋgo koŋ niŋndo. Ma mel Chɛhowa balikaa, nduyɛ nyaaloo wa num tau o kɔllo niŋ. Le hei, kɛlɛŋgaa a tiuba pɛŋ le chondii tasei solioo le. Mi Toŋgola leMasala naalaŋ la chuu Chɛhowa saŋgalaa kanifuule, ma taŋgultaŋ nyɛkɛndɛi. Nduyɛ naa bɛɛ, miŋ chuu ndu saŋgalaa tau te ŋ tosa pɛ wali taŋgulaa cheleŋ. Wali taŋgulaa koŋ cho Toŋgola leMasalaŋ taŋgullo ɔɔ taŋgulta cheleŋ te. Ndu cho puaapiliaa ɔɔ wanaa kua o toŋgola laŋ niŋnda taŋgullo ni ɔɔ yoomuaŋ nda lueiyo. A hei o kɔl kiilanɔɔ Pɔɔl poonyiaa bolle Baabuile buŋgɛi hei tɔlnuŋ choo leŋ ni.—Nuawɔ 1 Tɛsaloniaŋ 5:​11.

2. Yɛɛ naŋ cho yɛ yaasiaa o buŋgɛi hei niŋ?

2 Kiilanɔɔ Pɔɔl kɛsul naa tamasi kɛndɛ kɛndɔɔ le chaaŋaa naa laalaŋnda yoomuaŋ lueiyo. Ndoo nɔ nyiɛɛye le puaapiliaa a ndepiliaa nduaa. O buŋgɛi hei niŋ, ŋ cho yaasiaa mɛɛ o mala nda le (1) ma biunuŋ tɔɔndaŋndaŋ yɛ, (2) le ma wa o kɔl nyulu niŋ vellaa velle, nduyɛ (3) le ma kindi laalaŋ ndaa o Chɛhowa niŋ. Ŋ tofaŋndɔ mɛɛ naŋ tual tamasi ndɔɔ kɔɔli, nduyɛ miŋ luei puaapiliaa a ndepiliaa naa yoomuaŋ yɛ.—1 Kɔliŋ. 11:​1.

MI PƆƆL MALA PUAAPILIAA A NDEPILIAA NDUAA LE MA BIUNUŊ TƆƆNDAŊNDAŊ

3. Vɛɛ Pɔɔl wa yɛ kpeŋkpeŋ o wali ndɔɔ niŋ, a o wali dimiaa yooŋgu kɛndɔɔ niŋ?

3 Pɔɔl ndoo kaala bɔɔ puaapiliaa nduaa. Ndu bɛɛ mi sɔɔŋ kindilaŋ komal ndu tau. Lelaŋ, mi ndoo tuiinuŋ nda inyɛi te sɔɔŋ kindilaŋ muŋ komal nda pɛ. Teleŋ pilɛ, mi nyɛsɔlaa chuu ndu o ba. Le hei, ndoo nɔ mbo tosa wallo le ndupila a le chaaŋaa nduaa malaa. (Walta. 20:​34) Tɛndiilaŋ ndoo toosiaa ni. Mɛɛ o fuuluu Kɔliŋ, mbo tosa wallo a chaaŋaa nduaa laalaŋnda Akuila nda Pilisila. Nduyɛ nda bɛɛ, tɛndiilaŋ ndaa toosiaa ni. Kɛ “o paale pɛŋgiaale kɛ kɛ choo,” mi ndoo dimul Chuuwa a Kilikiiya yooŋgu kɛndɔɔ. Mɛɛ Sailaa nda Timoti komal ndu loŋ, “mi Pɔɔl chua teleŋ ndɔɔ kpede le waŋnda suɛi Mɛlɛkɛi pɛɛkoo.” (Walta. 18:​2-5) Pɔɔl ndoo feŋa kɔllo o nyɛ sɔvɛ ndoo nɔ mbo tosa o yoomoo niŋndo choo le. Ndu cho le Chɛhowa piɛiyo ni. Mi ndoo tosa wallo kalaŋ le ndupila tooloo. Le hei, ndoo tiuba mbo dɛɛniaa puaapiliaa a ndepiliaa nduaa. Mbo loonuŋ nda maa, a nɔ ma chɛl mi bahawɛila chieeŋndo a nuuviaa le yuŋgula ndalaŋ faŋa nda kɔllo o sɔɔŋ hiou wa ŋ sɔvɛ woŋ choo le. Muŋ cho yɛ, sɔɔŋ naŋ tosa o Mɛlɛka piɛiyo niŋndoŋ ni.—Filipi. 1:​10.

4. Vɛɛ Pɔɔl nda Timoti mala yɛ chaaŋaa ndaa laalaŋnda le ma biunuŋ nyɛkindilaa nda wa nda tusioo choo wo?

4 Mɛɛ nda kila dɔɔ kundaa Tɛsalonaika, mi simul kala kalaa komal Kilisiɔŋaa sɛnɛiyaa kaŋ. Mi wanaa wa nda nyɛpalaa tusioo choo wa nuuviaa Pɔɔl nda Sailaa, kɛ a seeluŋ nda le. Le hei, ma bii puaapiliaa apum, “ma kua a nda a kaka o waŋ bɛnduaa chieeya lo.” Mi wanaa kaŋ dimul waŋ bɛnduaa chieeya aa: “Puaa haa kpou cho sawala Siisa dɔu laŋ simullo.” (Walta. 17:​6, 7) Mi siooŋnde bii dɔɔ Kilisiɔŋaa sɛnɛiyaa kaŋ tau le mɛɛ puaa o chiee koŋ niŋ wa nda simullo yɛ. Hei ndii tosa ma vi ŋdial o Chɛhowa piɛiyo niŋ. Kɛ Pɔɔl ndoo yeema mi keŋ ndii yɔŋnuŋ te. Mi che bɛɛ ndu nda Sailaa ndaa nɔ ma mal chioo, kɛ ma tosa a sabu le mi Kilisiɔŋaa sɛnɛiyaa kaŋ sɔla kɔl dɛɛniaa ndaa yeema wo. Mbo dimul nda aa: “Miŋ viam puaapilɛnɔ naa Timoti naa nya chua . . . le mbo luei nya yoomuaŋ, nduyɛ mbo dɛɛniaa nya kɔltaŋ o laalaŋ nyaa niŋ, le halikpeŋ nyɛpalaa hoo feŋa nya o laalaŋ nyaa choo le.” (1 Tɛsa. 3:​2, 3) Naapum Timoti bɛɛ, ndaa tusi ndu niŋ nyɛpalaa choo o ndu lo chiee Lista. Le hei, mbo cha mɛɛ Pɔɔl luei puaapiliaa loŋ yoomuaŋ yɛ. Nduyɛ, mbo cha vɛlɛ mɛɛ Chɛhowa ndoo mala puaapiliaa kaŋ yɛ. Lelaŋ, mbo dɛɛniaa nda maa nyɛkindilaa koŋ cho wa lefafɛɛŋ te.—Walta. 14:​8, 19-22; Hibu. 12:​2.

5. Vɛɛ Biliyaŋ sɔla yɛ tɔnɔɔ o mala bɛndu kundaa ke ndu wo niŋ?

5 O nɛi cheleŋ kuɛɛ choo Pɔɔl luei yɛ chaaŋaa nduaa laalaŋnda yoomuaŋ? Mɛɛ Pɔɔl nda Banabaa kuɛ puaapiliaa Lista, Akooniɔm a Aŋtiɔɔ yilɔɔ, “ma yulu puaa apum isu le waa bɛnduaa o kunda kɛ kɛ niŋ.” (Walta. 14:​21-23) I cho kpendekele maa, mi puaa nda yulu kaŋ isu wa dɛɛniaa puaapiliaa a ndepiliaa o kundala laŋ niŋ tau mɛɛ bɛnduaa kundaa tosa hau yɛ. Tofawɔ nyɛ puaapilɛnɔ pilɛ diolaŋ Biliyaŋ dimi wo. Mbo dimi aa: “Mɛɛ ya fuuluu wɔsilaŋ 15, mi finya nuu fulaŋ chiɛɛniŋ, nduyɛ mi kala nuu sɔla solioo. Le hei, mi yiyaŋ maa I nɔ lɛ wana le, nduyɛ mi tambu kɔllo tau.” Yɛɛ mala yɛ Biliyaŋ le mbo biunuŋ nyɛkindilaa koŋ? Mbo dimi aa: “Mi bɛndu kunda pilɛ diolaŋ Tooni ndoo suukaŋ a ya o bɔŋaŋndaŋ a teleŋnda cheleŋ. Mbo dimulla a waŋnda apum okɔɔ, a tɔɔndaŋnda kala kalalaŋ laa komal niŋ kɛ ma wa wɔ a kɔl kɛndɛ wa. Nduyɛ mbo chɔm ya nyɛ Sam 27:​10 dimi wo. Teleŋnda bɔɔbɔɔ mi ndoo chɔm ya vɛlɛ a tamasi Hɛsikaya wo okɔɔ. Mi Hɛsikaya piɛi Chɛhowa o laalaŋndo choo mi che bɛɛ finya ndɔ ve tamasi kɛndɛ kɛsi le.” Vɛɛ hei ndii mala yɛ Biliyaŋ? Mbo dimi aa: “Mi Tooni dɛɛniaa ya kɔllo tau. Le hei, o pɔmpɔmbɔ, mi kandu kɔɔfaleŋ tosaa.” Bɛnduaa kundaa, la wa chɔ chɔ le puaapiliaa a ndepiliaa cho maa Biliyaŋ nda malaa, nduyɛ mi la wa nda “diomnda kɛndɛlaŋ” dimullo le nda kɔltaŋ dɛɛniaa.—Pulɔ. 12:​25.

6. Vɛɛ Pɔɔl soliŋ yɛ sɔɔŋ yɔŋnaŋndoŋ kpeku le puaapiliaa a ndepiliaa nduaa kɔltaŋ dɛɛniaa?

6 Mi Pɔɔl loonuŋ chaaŋaa nduaa laalaŋnda maa sanaa a mala Chɛhowaa, mi “seiyaa faŋga bɛnduaa” biunuŋ tɔɔndaŋnda kala kalalaŋ. (Hibu. 12:​1) Mbo bii bila maa sɔɔŋ yɔŋnaŋ wanaa biunuŋ nyɛkindilaa o paandoo niŋnda tiuba miŋ dɛɛniaa puaapiliaa a ndepiliaa nduaa kɔltaŋ. Nduyɛ miŋ mala nda vɛlɛ ma handu kɔltaŋ o ‘chiee Mɛlɛka cho yoomu wo choo.’ (Hibu. 12:​22) Hei cho vɛlɛ tonya le naa. Naa kpou miŋ sɔla kɔl dɛɛniaa te ŋ veelu pɛ diomndaŋ a mɛɛ Chɛhowa mala Kidiɔŋ, Baluaki, Deeve, Saamiɛɛ, a acheleŋnda yɛ okɔɔ. (Hibu. 11:​32-35) Hau bɛɛ, mi sɔɔŋ yɔŋnaŋ puaapiliaa a ndepiliaa naa dɛɛniaa naa kɔltaŋ tau. Lepum, mi puaapiliaa a ndepiliaa poonyiaa yaulaŋ ma yɔŋ o fondaŋnda leboltaŋ, le chɔmndo mɛɛ nda sɔla kɔl dɛɛniaa yɛ, te a veelu pɛ diomndaŋ a suɛi yɔŋnaŋii Sei Chɛhowaa opilɛ okɔɔ o lo o laalaŋ ndɔɔ choo a teleŋ nyɛkindilaa kala kalaa wo.

MI PƆƆL CHƆM PUAAPILIAA A NDEPILIAA NDUAA MƐƐ NDA WA O KƆL NYULU NIŊ VELLAA VELLE YƐ

7. Yɛɛ ŋ pɛɛku yɛ o sila Pɔɔl yɔŋgu o Luomaŋnda 14:​19-21 wo niŋ?

7 Miŋ luei puaapiliaa a ndepiliaa naa yoomuaŋ te ŋ toolu pɛ kɔl nyulu cho o kundaa niŋndo. Ŋ nɔ miŋ chɛl mi sɔɔŋ keeku naa tɛɛŋ ndoŋ piɔu naa tɛɛŋ te. Te o yɔŋ pɛ mi puaapilɛnɔɔ tɛɛmbuu sawa mandaa Baabuiyo le, ŋ nɔ miŋ baŋ ndu le mbo tol yiyaŋ naa kɔɔli le. Ŋ tofaŋndɔ tamaseliiyo a hei okɔɔ. Kilisiɔŋaa Chuuwa a Kilisiɔŋaa ve ŋChuu le wa wa o kundaa niŋ Luom ni. Mɛɛ Sawala Mɛlɛka ndoo ke Muuselaŋ la faŋaŋ, wana o wana ve lɛ o sawa bɛŋgu le nyɛdiaalaŋ latiŋ kiɔɔ dioo le. (Maki 7:​19) Chɔŋ niŋ a teleŋ koŋ, Kilisiɔŋaa Chuuwa apum wa niŋ fɛɛsɛŋ le nyɛdiaa kɛ kɛ dioo. Kɛ apum ve fɛɛsɛŋ le nyɛdiaalaŋ lapum dioo le. Mi hei huŋ a piɔuwaŋndo o kundaa niŋ. Mi Pɔɔl kindila mɛɛ i cho suɛi sɔvɛ le mi Kilisiɔŋaa kaŋ wa o kɔl nyulu niŋ yɛ. Mbo poonyiaa aa: “O bɛnda ma de visioŋ, ɔɔ ma kol muɛiyaŋ, ɔɔ ma tosa nyɛ o nyɛ tosa mi puaapilɛnɔ numndo boŋ o Mɛlɛka piɛiyo niŋndo le.” (Nuawɔ Luomaŋnda 14:​19-21.) Mi Pɔɔl mala chaaŋaa nduaa laalaŋnda le ma che mɛɛ hei ndii tɛɛmbuu acheleŋnda kɔllo, nduyɛ mi i hiŋ a piɔuwaŋndo o kundaa niŋ yɛ. Ndu bɛɛ, mbo tosa siŋgaŋndaŋ le halikpeŋ o tosa mi acheleŋnda boŋ o Mɛlɛka piɛiyo niŋ te. (1 Kɔliŋ. 9:​19-22) O nɛi pilɛ koŋ choo, naa bɛɛ tiuba miŋ luei puaapiliaa a ndepiliaa naa yoomuaŋ, te ŋ fafaŋ pɛ nda baŋɔɔ le yiyaŋnda naalaŋ tolɔɔ kɔɔli. Nduyɛ, hei tosa vɛlɛ mi kɔl nyuloo wa o kundaa niŋ.

8. Yɛɛ Pɔɔl ndoo tosa yɛ mɛɛ suɛi ndii huŋ a piɔuwaŋndo o kundaa niŋnde komal puaapiliaa?

8 Mi Pɔɔl kɛsi tamasi kɛndɔɔ le waa o kɔl nyulu niŋ a wanaa kɛɛ sɔɔŋ sɔviɔŋ tolɔɔ kɔɔli o kundaa niŋnda. Le tamaseliiyo, mi Kilisiɔŋnda apum a wa o kundaa niŋ o wɔsiŋ kɛmɛ tasoŋ niŋnda baŋ kaŋgalaŋ maa, mɛɛ mi Kilisiɔŋaa ve ŋChuu le wa sɔla hivi chiɛi kɔɔlioo. A wa hei tosaa le halikpeŋ Chuuwa ndaa mem wanaa ve ŋChuu le wa le. (Kalee. 6:​12) Pesiŋ bɛɛ Pɔɔl ndoo toolu yiyaŋ nda koŋ te. Kɛ o beŋ nda le ma tol yiyaŋ ndɔɔ kɔɔli le. Mbo chɔm kaa tusiaŋndo, mbo yɔŋ suɛi keŋ o kiilaa a o bɛnduaa lo Chulusalɛm. (Walta. 15:​1, 2) Fulamakɔɔlioo wa ni, mi kaa o chɔm koŋ ndo mala Kilisiɔŋnda le ma wa a nyaale, nduyɛ ma wa o kɔl nyulu niŋ o kundaa niŋ.—Walta. 15:​30, 31.

9. Vɛɛ naŋ tuallɛ tamasi Pɔɔl wo kɔɔli?

9 Te kɛɛ sinapɛŋgoo luɛi naa pɛ tɛɛŋ, ŋ tual tamasi Pɔɔl wo kɔɔli, te ŋ nyuna pɛ puaapiliaa Chɛhowa yulu isu le kundaa mandaa wa, le nɛi chɔmaa. Hei tosaa mala mi kɔl nyuloo wa o kundaa niŋ. Teleŋnda bɔɔbɔɔ, miŋ saaluŋ sila tɔlnuŋ o Baabuiyo choo wo o yaula naalaŋ niŋ, ɔɔ o nɛila chɔmaala kɔɔnaa yɔŋgu laŋ niŋ. Te ŋ fafaŋ pɛ kɔllo handɔɔ o yiyaŋnda naalaŋ choo, nduyɛ miŋ handu kɔllo o nɛila chɔmaala naŋ sɔla laŋ choo, hei tosa mi kɔl nyuloo hiou lachi a waa o kundaa niŋ.

10. Yɛɛ cheleŋ Pɔɔl tosa yɛ le mi kɔl nyuloo wa o kundaa niŋ?

10 O suliŋnda kɛndɛla puaapiliaa a ndepiliaa nduaa choo Pɔɔl ndoo handu kɔllo ni, kɛ o cho o biondɔŋnda ndalaŋ choo le. Mi hei tosa, mi kɔl nyuloo wa o kundaa niŋ. Le tamaseliiyo, mɛɛ o wa Luomaŋnda yauwo poonyiallo, mbo mɛɛlu puaapiliaa a ndepiliaa o kunda koŋ niŋ diolaŋ piɔlɔɔ. Nduyɛ apum, mbo suaa a suliŋnda ndala kɛndɛlaŋ okɔɔ. Ŋ tual tamasi Pɔɔl wo kɔɔli te ŋ wa pɛ suɛi teleŋ o teleŋ a suiliŋnda kɛndɛla puaapiliaa a ndepiliaa naa nɔ laŋ okɔɔ. Hei tosaa mala, miŋ chɔɔlu kaaliaŋ vellaa velle, mi kaalaa wa o kundaa niŋ, nduyɛ miŋ lueinaŋ yoomuaŋ.

11. Te kɛɛ sinapɛŋgoo luɛi naa pɛ tɛɛŋ, yɛɛ naŋ nɔ yɛ miŋ tosa le halikpeŋ miŋ wa o kɔl nyulu niŋ?

11 Teleŋndaŋ lapum, mi Kilisiɔŋaa kendu o Mɛlɛka piɛiyo niŋnda bɛɛ sɛɛŋgiaŋ ɔɔ ma hiŋaŋ diomndaŋ. Mi hei yɔŋnuŋ Pɔɔl tɛɛŋ nda chaaŋ ndɔ kpɛɛluŋndo Banabaa. Teleŋ pilɛ, mi kɛɛ sinapɛŋgoo luɛi puaa ŋiɔɔŋnda haa tɛɛŋ. Banabaa ndoo yeema mi Maki kuɛ nda kɔɔli o balɔɔ nda lemisiɔnalueiyo niŋ. Kɛ Pɔɔl ndoo yeema mi Maki kuɛ nda kɔɔli le. Le hei, “ma sɛɛŋgiaŋ o suɛi hei choo kalaŋ,” nduyɛ mi piɔuwaŋndo luɛi nda tɛɛŋ. (Walta. 15:​37-39) Kɛ mi Pɔɔl, Banabaa a Maki toosiaŋ tɛɛŋ nduyɛ ma miiŋgu vɛlɛ waa o chaŋyɛi kɛndɛi niŋ. Mi hei chɔm maa kɔl nyuloo a diompilɛ wa o kundaa niŋndo ndaa handu kɔllo choo ni. Nduyɛ mɛɛ teleŋ tiŋ hiou, mi Pɔɔl suaa sɔɔŋ kɛndɔŋ a Banabaa nda Maki okɔɔ. (1 Kɔliŋ. 9:​6; Kolo. 4:​10) Naa bɛɛ, te kɛɛ sinapɛŋgoo luɛi naa pɛ tɛɛŋ naa acheleŋnda o kundaa niŋ, ŋ nɔ miŋ toosiaŋ tɛɛŋ. Nduyɛ ŋ nɔ miŋ hiou lachi a kɔllo handɔɔ o suliŋnda ndala kɛndɛlaŋ choo. Te ŋ tosa keŋ pɛ, kɔl nyuloo a diompilɔɔ cho wa o kundaa niŋ.—Ɛfi. 4:​3.

MI PƆƆL MALA PUAAPILIAA A NDEPILIAA NDUAA LE MA KINDI LAALAŊ NDAA O CHƐHOWA NIŊ

12. Ɔɔ simultaŋ lapum la komal puaapiliaa a ndepiliaa naa hau laŋ?

12 Miŋ luei puaapiliaa a ndepiliaa naa yoomuaŋ te ŋ mala nda pɛ ma kindi laalaŋ ndaa o Chɛhowa niŋ. Apum, mi wanayaŋ ndaŋ cho Chɛhowa piɛi le woŋ, wanaa nda tosa wallo wa, ɔɔ wanaa nda kua o sukuu wa mam nda le laalaŋnda ndalaŋ. Apum cho dialii nɛyɛi kala kalɛi biuwɔŋndo, nduyɛ apum cho chɔulabaa le ma puɛɛnuŋ sɔɔŋ tɛɛmbuu nda kɔllo o paandoo niŋndoŋ. O fulawɔ okoŋ kɔɔli, apum viou niŋ tau o tonyaa niŋ. Le hei, a viou niŋ chumndo le mi chieeŋ dɛnɛwɔɔŋndo hoo sɔla tambei. Mi sɔɔŋ waa nuaa luei laalaŋ Kilisiɔŋnda nɔ o Chɛhowa niŋndo o tofaa bɛŋgu. Kilisiɔŋnda o wɔsiŋ kɛmɛ tasoŋ niŋ bɛɛ, mi simulta waa nuaa la komal nda. Yɛɛ Pɔɔl ndoo tosa yɛ le puaapiliaa a ndepiliaa nduaa yoomuaŋ lueiyo?

Finyaa choo suukaŋndo a chua ndɔɔ a buŋgɛi cho o jw.org choo ve okɔɔ. Yau cho a paale vialaŋnde Chiisuleŋ biiloo okɔɔ wo cho chua ndɔɔ o ba.

Vɛɛ naŋ luei yɛ acheleŋnda yoomuaŋ maa kiilanɔɔ Pɔɔl? (Tofa pɛl 13)b

13. Vɛɛ Pɔɔl mala yɛ puaapiliaa a ndepiliaa nduaa waŋnda wa mamɔɔ wa?

13 Mi Pɔɔl soliŋ Diom Mɛlɛkaa kpeku le puaapiliaa a ndepiliaa nduaa malaa ma kindi laalaŋ ndaa o Chɛhowa niŋ. Le tamaseliiyo, mi Kilisiɔŋaa Chuuwa ndaa tambu dɔɔ kɔl te wanayaŋ ndaŋ ve Chɛhowa piɛi le woŋ muŋ dimi pɛ maa, wanaa wa o piɛile Chuuwa niŋnda hiou wa a sɔvɛ a wanaa wa Kilisiɔŋnda wa. I cho kpendekele maa, mi yau Pɔɔl poonyial Hibuluiya wo luei nda yoomuaŋ tau. (Hibu. 1:​5, 6; 2:​2, 3; 9:​24, 25) Ndaa tiuba ma soliŋ nyɛ Pɔɔl ndoo poonyial nda wo kpeku le wanaa wa nda mamɔɔ wa mulullo. Hau bɛɛ, ŋ tiuba miŋ luei chaaŋaa naa laalaŋaa nda cho mamɔɔ wa yoomuaŋ. Ŋ tosa hei, te ŋ mala nda pɛ ma soliŋ yaula tɔlnuŋ o Baabuiyo choo laŋ kpeku, le wanaa cho nda mamɔɔ wa tɛɛsiallo a laalaŋnda ndalaŋ okɔɔ. Nduyɛ, te a wa pɛ feleŋguaa naa mamɔɔ le mɛɛ nda laalaŋ o nyɛm Chɛhowa toosiaa woŋ niŋ yɛ, ŋ mala nda ma saaluŋ yooŋgula sɔvɛlaŋ o buluchiɔɔlaŋ ndaŋ niŋ “Was Life Created?” (Baa Waŋndo Toosiaa Yoomoo Ni?) a “The Origin of Life—Five Questions Worth Asking” (Nyunala Ŋuɛɛnula Bɛnda le Nyunaa a Yoomoo Okɔɔ Laŋ.) Yooŋgula laŋ la cho nda mala le ma sina maa waŋndo cho o toosiaa nyɛ o nyɛ fee wo.

Pɔnɔɔ a lanɔɔ cho kala chuaa nda chua ndɔɔ malaa mɛɛ yiŋnde bɛndeŋ le tɛɛmbuu chiɛi ndaa.

Vɛɛ naŋ luei yɛ acheleŋnda yoomuaŋ maa kiilanɔɔ Pɔɔl? (Tofa pɛl 14)c

14. Mi che bɛɛ Pɔɔl wa o tuandaŋ o yooŋgu kɛndɔɔ dimioo niŋ a waŋnda pɛɛkoo, kɛ yɛɛ ndoo tosa yɛ?

14 Mi Pɔɔl dɛɛniaa puaapiliaa a ndepiliaa nduaa le ma chɔm kaalaa sanaa “a walta kɛndɛlaŋ tosaa.” (Hibu. 10:​24) Mbo mala nda o cho ko a nyɛ ndoo dimi wo le, kɛ a nyɛ ndoo tosa wo. Le tamaseliiyo, mɛɛ yima bɛnduaŋ ma del chaaŋaa nduaa laalaŋnda choo o Chudiaa niŋ, mbo mala le nda nyɛdiaa piɔuwo. (Walta. 11:​27-30) Nduyɛ pɛŋ, mi che bɛɛ o wa o tuandaŋ o wali dimiaa yooŋgu kɛndɔɔ niŋ a waŋnda pɛɛkoo, kɛ mi ndoo nuuviaa nɛilaŋ teleŋ o teleŋ, le chaaŋaa nduaa laalaŋaa wa o bahawɛiyo niŋnda malaa. (Kalee. 2:​10) Mi nyɛ o tosa koŋ ndo ke chaaŋaa nduaa laalaŋnda tiindaŋndo maa, Chɛhowa tiuba mbo manda nda. Hau, te naa bɛɛ soliŋ pɛ teleŋ naa, yoomuma naŋ, a nyɛ naŋ chaa tosaa wo kpeku le chaaŋaa naa kpundɔɔ komalla malaa, keŋ cho tosa ma kindi laalaŋ ndaa o Chɛhowa niŋ. Nyɛ pilɔɔ hoo kpe yɔŋnuŋ ni te ŋ yɔŋgu pɛ toolula naalaŋ teleŋ o teleŋ le wali dimiaa yooŋgu kɛndɛ cho tosaŋndo chieeŋndo balɔɔ silɔ wo tooloo. O nɛilaŋ ndaŋ a o la cheleŋ choo naŋ mala puaapiliaa a ndepiliaa naa ni le ma nɔ laalaŋndo maa fɛɛŋ bɛɛ Chɛhowa mel nda le.

Vɛɛ naŋ luei yɛ acheleŋnda yoomuaŋ maa kiilanɔɔ Pɔɔl? (Tofa pɛl 15-16)d

15-16. Yɛɛ naŋ nɔ yɛ miŋ tosa le wanaa vi ŋdial o Mɛlɛka piɛiyo niŋnda malaa?

15 Pɔɔl vi ŋdial le wanaa ndaa yɔŋnuŋ pɔmbɔlɔsɔɔ o laalaŋ ndaa niŋnda malaa le. Mbo tuiinuŋ nda inyɛi nduyɛ mbo suaa o nda lo o nɛi kaalaa niŋ le nda kɔltaŋ dɛɛniaa. (Hibu. 6:​9; 10:​39) Le tamaseliiyo, o yau o poonyial Hibuluiya wo niŋ, teleŋnda bɔɔbɔɔ mi ndoo soliŋ diomndaŋ ndaŋ “miŋ” a “naa” kpeku. Mi hei chɔm kpendekele maa, ndu bɛɛ ndoo nɔ mbo dɔu silala laŋ o wali niŋ. (Hibu. 2:​1, 3) Maa Pɔɔl, ŋ nɔ miŋ vi ŋdial le wanaa yɔŋnuŋ pɔmbɔlɔsɔɔ o laalaŋ ndaa niŋnda malaa le. Kɛ ŋ nɔ miŋ chɔm yeemɛi kpeekpeiye o nda niŋ le nda yoomuaŋ lueiyo. O nɛiyo hoo choo naŋ chɔm ni maa ŋ kaala nda. Mɛɛ naŋ suaa o nda lo yɛ cho tosa ma sɔla kɔl dɛɛniaa, nduyɛ mbo luei nda yoomuaŋ.

16 Mi Pɔɔl ke puaapiliaa a ndepiliaa nduaa tiindaŋndo maa, Chɛhowa sina walta kɛndɛla nda cho tosaalaŋ. (Hibu. 10:​32-34) Naa bɛɛ nɔ miŋ tosa nyɛ pilɛ koŋ kpe, te ŋ wa pɛ chaaŋ naa vi ŋdial o Mɛlɛka piɛiyo niŋndo malaa. Ŋ dimul ndu le mbo chɔm naa mɛɛ o looku hunɔɔ o tonyaa niŋ yɛ, ɔɔ miŋ dɛɛniaa ndu le mbo yiyaŋ a mɛɛ Chɛhowa mala ndu o paandoo niŋ yɛ okɔɔ. Ŋ soliŋ vɛlɛ teleŋ koŋ kpeku le ndu tiindaŋndo kioo maa, Chɛhowa puɛɛnuŋ a walta kɛndɛla o tosa o paandoo niŋndaŋ te. Nduyɛ maa, fɛɛŋ bɛɛ o mel ndu niŋ te. (Hibu. 6:​10; 13:​5, 6) Suukaŋ nda waa nuaa la mala chaaŋ naa laalaŋ koŋ mbo hiou lachi a yeemɛi nɔɔ le Chɛhowa piɛiyo.

“LA HIOU LACHI A DƐƐNIAŊNDO VELLAA VELLE”

17. O sɔɔŋ kuɛɛ niŋ naŋ tiu yɛ ba miŋ tosa hiouwɔɔ lachioo?

17 Mɛɛ wana taŋgulaa viau fau o wali ndɔɔ niŋ yɛ, lende koni o tosa hiouwɔɔ lachioo ni. O nɛi pilɛ koŋ choo, naa bɛɛ tiuba miŋ tosa hiouwɔɔ lachioo te ŋ wa pɛ yoomuaŋ lueinaŋndo vellaa velle. Ŋ tiuba miŋ mala acheleŋnda le ma biunuŋ nyɛkindilaa cho nda choo wo, te ŋ chɔm nda pɛ tamaseliila waŋnda apum a biunuŋ nyɛkindilaa o paandoo niŋnda. Ŋ tosa mi kɔl nyuloo wa o kundaa niŋ, te ŋ handu pɛ kɔllo o suliŋnda kɛndɛla acheleŋnda choo. Miŋ hiou lachi a waa o kɔl nyulu niŋ o yɔŋ bɛɛ mi sɔɔŋ huŋ a piɔuwaŋndo o kundaa niŋndoŋ komal naa, nduyɛ miŋ toosiaŋ tɛɛŋ te kɛɛ sinapɛŋgoo luɛi naa pɛ tɛɛŋ. Ŋ mala puaapiliaa a ndepiliaa naa le ma kindi laalaŋ ndaa o Chɛhowa niŋ, te ŋ wa nda pɛ tonyala cho o Baabuiyo niŋndaŋ chɔmndo, miŋ ke nda mala nda yeema wo, vɛlɛ miŋ mala a vi ŋdial o Mɛlɛka piɛiyo niŋnda.

18. Yɛɛ naŋ nɔ yɛ miŋ kɛɛsiaŋ o kɔl le tosaa?

18 Mi wanaa taŋgul Toŋgola naala lepiɛilaŋ nda naŋ kɔl tau nduyɛ ma nɔ kɔl hiniaa. Naa bɛɛ, miŋ wa a kɔl kɛndɛ nduyɛ miŋ nɔ kɔl hiniaa tau te ŋ tosa pɛ wallo kalaŋ le puaapiliaa a ndepiliaa o kunda naa niŋ taŋgullo o Mɛlɛka piɛiyo niŋ. Ndu cho yɛ, yoomuaŋ nda lueiyo ni. Mi chiɛila waŋnda taŋgultaŋ la tambu te teleŋ tiŋ hiou pɛ. Kɛ taŋgul naŋ cho wo, ndu cho yɛ le puaapiliaa a ndepiliaa naa yoomuaŋ lueiyo ni, cho wa lefafɛɛŋ! Lelaŋ, maa ŋ kɛɛsiaŋ o kɔl le ‘hiouwɔɔ lachi a dɛɛniaŋndo vellaa velle, vɛlɛ a yoomuaŋ lueinaŋndo.’—1 Tɛsa. 5:​11.

VƐƐ Ŋ . . .

  • mala yɛ acheleŋnda le ma biunuŋ tɔɔndaŋndaŋ?

  • toolu yɛ kɔl nyulu cho o ­kundaa niŋndo?

  • luei yɛ wanaa vi ŋdial o Mɛlɛka piɛiyo niŋnda yoomuaŋ?

CHONDII 100 La Tosal Nda Kɛndɛi

a Yoomoo kendu bɔɔ o chieeŋndo hoo niŋ. Chaaŋaa naa laalaŋnda cho o nyɛkindilaa kala kalaa bɛŋgu. Ŋ tiuba miŋ mala nda tau te ŋ nuuviaa pɛ nɛilaŋ le nda kɔltaŋ dɛɛniaa. Le hei tosaa, i cho suɛi sɔvɛ le miŋ yaasiaa tamasi kiilanɔɔ Pɔɔl wo.

b TƐƐSIAA LE FOTUEIYO: Finyaa cho chua ndɔɔ chɔmndo mɛɛ o soliŋ sɔɔŋ cho o yaula naalaŋ niŋndoŋ kpeku le kiɔɔ balaŋ lueiyo o paale vialaŋnde Chiisuleŋ biiloo niŋ yɛ.

c TƐƐSIAA LE FOTUEIYO: Pɔnɔɔ a lanɔɔ kuɛ o fondaŋ cheleŋ o lɛŋnde ndaleŋ niŋ le wanaa kpundɔɔ komalla malaa.

d TƐƐSIAA LE FOTUEIYO: Bɛndu kundaa kuɛ puaapilɛnɔ vi ŋdial o Mɛlɛka piɛiyo niŋndo yilɔɔ. Mbo chɔm puaapilɛnɔ koŋ fotuei nda chua teleŋ nda kuɛ o Sukuu Lekɔɔfaa o wɔsila hiou laŋ niŋndo. Mi fotuei koŋ loonuŋ puaapilɛnɔ koŋ a nyaale ndoo nɔ o Chɛhowa piɛiyo niŋ o paandoo niŋndo. Nduyɛ mi puaapilɛnɔ koŋ chɔɔlu vɛlɛ yeemɛi nɔ le mbo miiŋgu vɛlɛ nyaaloo sɔla o Chɛhowa piɛiyo niŋ. Mɛɛ teleŋ tiŋ hiou, mbo miiŋgu o kundaa niŋ.

    WOL le Sɔɔŋ Yaasiaa—Kisi (2010-2026)
    Chukku Ma Kinda
    Chuku Ma Kumbi
    • Kisiei
    • Share
    • Mɛɛ ŋ Yeema Yɛ
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Sawalaŋ Le Tɛɛŋgei Soliŋndo Kpeku
    • Mɛɛ Naŋ Bii Yooŋgula Numndaŋ Yɛ
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Chuku Ma Kumbi
    Share