Naa Bandu Mɛŋgɛlaa KƐSI YAULAŊ O INTANƐITIIYO WA
Bandu Mɛŋgɛlaa
NAA KƐSIAA LAYAUWA O INTANƐTIIYO CHOO
Kisiei
Ɔ, ɔ, Ɛ, ɛ, Ŋ, ŋ
  • Ɔ
  • ɔ
  • Ɛ
  • ɛ
  • Ŋ
  • ŋ
  • BAABUIYO
  • YAULAŊ A NYƆƆŊ
  • BƆŊAŊNDAŊ
  • w24 Suɛɛsɔɔ p. 20-25
  • Sɔɔŋ Sɔvɛ Naŋ Pɛɛku Masaa o Isɔluɛi Niŋnda o Ba Woŋ

Viduei cho le fondaa hoo le.

Mal Haki, bahawɛi pɔmbɔ yɔŋnuŋ le num vidueiyo hoo solullo.

  • Sɔɔŋ Sɔvɛ Naŋ Pɛɛku Masaa o Isɔluɛi Niŋnda o Ba Woŋ
  • Bandu Mɛŋgɛlaa le Masale Chɛhowaleŋ Yondaa (O Naŋ Pɛɛku Wo)—2024
  • Suɛi Lebolii Pɔmbuɛi
  • Fonda Soo a Nyɛ Pilɔɔ Wo
  • MA PIƐI CHƐHOWA A KƆL NDAA KPOU
  • MA MULUL HAKILA NDALAŊ KƆƆ
  • MA PIƐI CHƐHOWA O NƐI SAKPOO CHOO
  • Pɛɛku o Diomnda Mɛɛlaala Puaa Laalaŋnda Dimi laŋ Niŋ
    Bandu Mɛŋgɛlaa le Masale Chɛhowaleŋ Yondaa (O Naŋ Pɛɛku Wo)—2024
  • Loonuŋ Maa Mɛlɛka Cho Yoomu Wo Chɛhowa Cho Ni
    Bandu Mɛŋgɛlaa le Masale Chɛhowaleŋ Yondaa (O Naŋ Pɛɛku Wo)—2024
  • Kɛɛsiaala Chɔm Maa A Nɔ Tiindaŋndo o Chɛhowa Niŋndo
    Yoomu Naa leKilisiɔŋndo a Wali Pollo—Yau Wali Bɔŋaŋndo—2023
  • Nuuviaa Mulilaŋ le Nyunalaŋ Ndaŋ
    Yau Bɔŋaŋ Ibuŋgaa o Buɛi Ibuŋgaa le 2025-2026
Chɔɔlu Nua
Bandu Mɛŋgɛlaa le Masale Chɛhowaleŋ Yondaa (O Naŋ Pɛɛku Wo)—2024
w24 Suɛɛsɔɔ p. 20-25

BUŊGƐI PƐƐKƐI 30

CHONDII 36 Ŋ Mandaŋ Kɔlta Naalaŋ

Sɔɔŋ Sɔvɛ Naŋ Pɛɛku Masaa o Isɔluɛi Niŋnda o Ba Woŋ

“Wanaa niaa cho vɛlɛ yɛ yiɔɔ chɔ wanaa cho sakpo wa tɛɛŋ, a wanaa dɛnɛ wɔɔŋnda, nduyɛ ma che vɛlɛ yɛ yiɔɔ wanaa saaŋgial la wa tɛɛŋ, a wanaa saaŋgial la le wa.”—MAL. 3:18.

NYƐ NAŊ CHO PƐƐKU WO

Ŋ cho pɛɛku a masaa o Isɔluɛi niŋ okɔɔ, nduyɛ miŋ che mɛɛ tamasi ndaa mala naa le sinaa nyɛ naŋ nɔ miŋ tosa hau le Chɛhowa kɔllo nɛŋioo wo.

1-2. Yɛɛ Baabuiyo dimi yɛ a masaa Isɔluɛi atiŋ okɔɔ?

BAABUIYO soo a puaa hiouwɔɔ 40 okɔɔ, a keeku o masaleŋ choo o Isɔluɛi niŋnda.a Nduyɛ mbo chɔm naa kpendekele sɔɔŋ puaa haa apum tosa woŋ. Le tamaseliiyo, hali masaa kɛndiaa bɛɛ ma tosa sɔɔŋ wɔɔŋndoŋ ŋpum. Ŋ tofaŋndɔ tamasi Masaa Deeve wo. Mi Chɛhowa dimi aa: “[Mi] buɛi nuu Deeve . . . tual la kɔɔli a kɔl ndɔɔ kpou. Nyɛ wa sakpo ya o hɔl lo suee ndoo tosa ni.” (1 Masaa. 14:8) A koŋ kpou, mbo suunda a lanɔ pilaa, nduyɛ mbo nuuviaa nɛilaŋ le ma dii pɔnɔɔ chua koŋ o chɔuwo.—2 Saam. 11:​4, 14, 15.

2 Baabuiyo soo vɛlɛ a sɔɔŋ kɛndɔŋ ŋtiŋ ŋ masaa kɛɛ lo lechoo wo chɔmndo wa tosa woŋ. Ŋ tofaŋndɔ tamasi Luihobowam ndo. Mi Chɛhowa dimi a ndu okɔɔ maa, mbo “tosa yɔŋ wɔɔŋndo.” (2 Kolo. 12:14) Kɛ mi Luihobowam tosa sɔɔŋ kɛndɔŋ ŋtiŋ. Le tamaseliiyo, mbo diikuŋ Chɛhowa mɛɛ o dimul ndu maa, o sɔŋga a kayii tɔ ve pilɛi Isɔluɛi le, nduyɛ maa o mal nda ma chua masaa a ba nda. Mbo taŋgul vɛlɛ chiooŋ tau, ŋ balaa a saasala kala kalalaŋ, le wanaa Mɛlɛkaa mandaa yaamɔɔwaa ndaa tiu nda ba le.—1 Masaa. 12:​21-24; 2 Kolo. 11:​5-12.

3. A nyuna sɔvɛ kuɛɛ okɔɔ naŋ cho yɛ isɔɔ, nduyɛ yɛɛ naŋ cho yɛ pɛɛku o buŋgɛi hei niŋ?

3 Te o yɔŋ pɛ maa mi masaa o Isɔluɛi niŋ sindɛ tosa sɔɔŋ kɛndɔŋ a ŋ wɔɔŋndoŋ, mɛɛ vɛɛ naŋ looku yɛ sina masaa chɔm lo lechoo wo o Chɛhowa lo wa? Muli nyunaa hoo cho naa mala miŋ bii bila nyɛ naŋ nɔ miŋ tosa le Chɛhowa kɔllo nɛŋioo wo. Ŋ cho yaasiaa sɔɔŋ ŋgaa, ŋ Chɛhowa ndoo handu kɔllo choo woŋ le chɔmndo te waŋndo ndoo wa pɛ masa kɛndɛ ɔɔ masa wɔɔŋ. O tasoo, baa masaa hoo ndoo kaala pa Chɛhowa a kɔl ndɔɔ kpou? O diiŋ ndɔɔ, baa mbo wookuŋ pa mɛɛ o tosa yɔŋ wɔɔŋndo? O yaa ndɔɔ, baa mi masaa hoo hiau pa lachi a Chɛhowa piɛiyo o laalaŋndo choo?

MA PIƐI CHƐHOWA A KƆL NDAA KPOU

4. Ɔɔ teŋgeŋ wa masaa ndaa nɔ laalaŋndo wa tɛɛŋ, a masaa ndaa nɔ laalaŋ te wa?

4 Masaa nɛŋi Chɛhowa kɔllo wa cho masaa kindiŋ le ndu piɛiyo a kɔllo kpou wa ni.b Chɛhosiafati wa masa kɛndɛ, nduyɛ ‘mbo tosa nyɛ bɛnda Chɛhowa o hɔl lo a kɔl ndɔɔ kpou.’ (2 Kolo. 22:9) Mi Baabuiyo dimi a Choosaya okɔɔ aa: “Masaa keeku ndu lachi wa ni, a hiŋ o ndu kɔɔli wa ni, wana o wana miiŋgu Chɛhowa o ibuŋ . . . maa ndu le.” (2 Masaa. 23:25) Kɛ, ɔɔ niŋ Sɔlɔmɔŋ o tosa sɔɔŋ wɔɔŋndoŋ tau o yuwɛi nduɛi niŋndo? O ‘ve lɛ Chɛhowa Mɛlɛka ndɔɔ piɛiyo a kɔllo kpou le.’ (1 Masaa. 11:4) Mi Baabuiyo suaa a Abaicham okɔɔ, o ndoo nɔ laalaŋ o Chɛhowa niŋ te wo aa: “O piɛi Chɛhowa a kɔllo kpou le.”—1 Masaa. 15:3.

5. Tɛɛsiaawɔ nyɛ o sim le Chɛhowa piɛiyo a kɔllo kpou wo.

5 Yɛɛ kpeekpei o sim yɛ le Chɛhowa piɛiyo a kɔllo kpou? Wana piɛi hoo Mɛlɛka a kɔl ndɔɔ kpou wo, o piɛi ndu le mɛɛ i cho ndu kuee yɛ le. Kɛ mbo piɛi ndu kanifuule o nɔ kaala a bɛɛle yiŋgoloŋndeŋ le ndu. Nduyɛ mbo hiou lachi a kaalaa nɔɔ le Chɛhowa a ndu bɛɛleŋ kioo haaa o yoomu ndɔɔ mɛɛlulaŋ.

6. Yɛɛ naŋ nɔ yɛ miŋ tosa le miŋ hiou lachi a Chɛhowa piɛiyo a kɔllo kpou? (Polowaa 4:23; Maatiu 5:​29, 30)

6 Vɛɛ naŋ tual lɛ tamasi masaa ndaa kaala Chɛhowa a kɔl ndaa kpou wa kɔɔli? Ŋ nɔ miŋ fafaŋ nyɛ o nyɛ tosa mi kaala naa le Chɛhowa tol toolo wo. Le tamaseliiyo, ŋ nɔ miŋ wa yekeŋ a wunduma naŋ tofa waŋ ɔɔ yelelaŋ cheleŋ. Ŋ nɔ vɛlɛ miŋ wa yekeŋ a chaŋyaŋ naŋ hɛli woŋ, yɔŋii naŋ kandu yiyaŋndo maa nyɛsɔlaa nɔɔ tau hiou wa o sɔvɛ o yoomoo niŋ. Te ŋ saaluŋ pɛ maa suɛi pum cho tosaa mi kaala naŋ nɔ le Chɛhowa wo kandu tolɔɔ toolo, ŋ nɔ miŋ dɔu sɛmbɔɔ le kaa naa a yiyaŋnda naalaŋ siŋgaa chɔ chɔ yɔŋii la tosa mi chaŋyɛi naŋ nɔ a Chɛhowa ve hɛluŋ naa.—Nuawɔ Polowaa 4:23; Maatiu 5:​29, 30.

7. Le yɛɛ o cho yɛ suɛi sɔvɛ le miŋ kɛɛ nyɛ o nyɛ tosa mi chaŋyɛi naŋ nɔ a Chɛhowa ve yɔŋyɔla ve?

7 Ŋ nɔ miŋ chɛl kposoŋ mi kɔl naa hui naa le. Te ŋ ve yekeŋ te, miŋ yiyaŋ maa le mɛɛ naŋ cho kpɔndi kpɔndi o Chɛhowa piɛiyo niŋ yɛ, chaŋyaŋ wɔɔŋndoŋ nɔla miŋ tiu naa ba le. Le tamaseliiyo, yiyaŋndɔ maa chiɛi numndo cho o nɛiyo daŋgala naa mɔmbiltaŋ la hiau tau wa, nduyɛ chundoo pila la heelu ni. Baa a cho pa diolaŋ a wundɛilaŋ mɛi la kumbiaa te a chii pɛ chiɛi numndo dindi leniŋ? Te ŋ mɛi laŋ la kumbiaa pɛ chundoo cho vɛlɛ miiŋgu mbo pɛ chiɛiniŋ cha. Ŋ tuu tamaseliiyo hoo a chaŋyɛi naŋ nɔ a Chɛhowa ve. O cho ko sɔɔŋ mala naa miŋ sɔɔŋguu Chɛhowa ikɛi kpɛɛluŋ ndoŋ te naŋ nɔ miŋ wa tosaa le. Ŋ nɔ miŋ kɛɛ nyɛ o nyɛ cho o chieeŋndo hoo niŋ, o tosa mi chaŋyɛi naŋ nɔ a Chɛhowa ve yɔŋyɔla ve.—Ɛfi. 2:2.

MA MULUL HAKILA NDALAŊ KƆƆ

8-9. Yɛɛ Masaa Deeve a Masaa Hɛsikaya tosa yɛ mɛɛ nda miŋgi nda o nɛi? (Tofa o kɔɔ.)

8 A mɛɛ naŋ pɛɛku o pɛl tasoo niŋ yɛ, mi Masaa Deeve tosa haki wɔɔŋ wɔɔŋndo. Kɛ mɛɛ Netaŋ wana ndoo suaa le Mɛlɛka wo dimul Deeve mɛɛ Chɛhowa ndoo tambu kɔl lɛ, mbo tusiŋ okoŋ mbo mulul yɔŋ ndɔ wɔɔŋndo kɔɔ. (2 Saam. 12:13) O cho le Netaŋ huiyo le Deeve chɔm maa o tambu kɔl le nyɛ o tosa wo le, kɛ wookɔŋndo kɛsɛ ndoo wookuŋ ni. Diomnda o poonyiaa o Sam bolle 51 niŋndo chɔm mɛɛ ndoo tambu kɔl a haki wɔɔŋ o tosa koŋ ndo yɛ.—Sam 51:​3, 4, 17.

9 Mi Masaa Hɛsikaya bɛɛ tosa hakioo a Chɛhowa. Mi Baabuiyo duaunuŋ kona a ndu okɔɔ aa: “Mi Hɛsikaya o tosa yoŋgaa, o sina kɛndɛi Mɛlɛka Yaawɛɛ o tosal ndu ve le. Le hei, mi Mɛlɛka tusi ndu, a waŋnda Chuda, a Chulusalɛm dɛnɛ palaa choo.” (2 Kolo. 32:25) Le yɛɛ Hɛsikaya ndoo heeluŋ yɛ? Naapum le mɛɛ Chɛhowa tosa mbo sɔla nyɛm kiɔɔŋ tau, mbo sɔla batiuwaa Asiiliaŋnda choo ɔɔ le mɛɛ Chɛhowa siŋgi ndu a naa wɔɔŋ wɔɔŋndo yɛ. Kɛlɛŋgaa nyɛ nyindu ndu le Babiloniaŋnda sulta ndɔlaŋ kpou chɔmndo wo wa kaa heelaŋndo ni. Lelaŋ, mi Aisaya wana ndoo suaa le Mɛlɛka wo dimul ndu maa Chɛhowa dɔunuŋ tumbe a ndu. (2 Masaa. 20:​12-18) Kɛ maa Deeve, mi Hɛsikaya bɛɛ tusiŋ, nduyɛ mbo wookuŋ. (2 Kolo. 32:26) Le hei, vɛɛ Chɛhowa ndoo che yɛ Hɛsikaya? Mbo cha ndu maa masa kɛndɛ ‘hiou lachi a nyɛ bɛnda wo tosaa wo,’ o wa ni.—2 Masaa. 18:3.

Fotueilaŋ: 1. Masaa Deeve cho a kɔl tambɛi bɛndoo mbo wa tofaa choo choo mɛɛ Netaŋ wa suɛi o ndu lo. 2. Masaa Hɛsikaya handuŋ baa o hɔl a kɔl tambɛiyo mɛɛ Aisaya wa suɛi o ndu lo.

Mi Masaa Deeve a Masaa Hɛsikaya tusiŋ, nduyɛ ma chɛl silaa le hakila ndaa tosa laŋ (Tofa pɛl 8-9)


10. Yɛɛ Masaa Amasaya tosa yɛ mɛɛ nda ke ndu silaa?

10 Mi che bɛɛ mi Masaa Amasaya tosa nyɛ bɛnda Mɛlɛka hɔl lo, “kɛ o chɛl mbo yɔŋguŋ a kɔl ndɔɔ kpou” o ndu lo le. (2 Kolo. 25:2) Suɛi wɔɔŋ kuɛɛ ndoo tosa yɛ? Mɛɛ Chɛhowa mala ndu mbo sɔla batiuwaa Idɔmaitiiya choo, mbo kandu mɛlɛkaa ndaa sooluuwo.c Mɛɛ Chɛhowa soliŋ wana ndoo suaa le ndu wo kpeku le ndu silaa, o yeŋ ndu lani kposoŋ te, nduyɛ pɛŋ mbo tuau ndu.—2 Kolo. 25:​14-16.

11. A mɛɛ 2 Kɔliŋtiaŋ 7:​9, 11 dimi yɛ, yɛɛ naŋ nɔ yɛ miŋ tosa le mi Chɛhowa mal naa haki? (Tofa vɛlɛ fotueilaŋ.)

11 Yɛɛ naŋ pɛɛku yɛ o tamasilaŋ ndaŋ niŋ? Ŋ nɔ miŋ chɛl silaa te ŋ tosa pɛ haki wɔɔŋ wɔɔŋndo, nduyɛ miŋ kindiŋ o nɛi o nɛi niŋ, ŋ miŋgi lɛ ndu tosa le. Te o yɔŋ yɛ mi bɛnduaa kundaa ke naa silaa, o sɔɔŋ naŋ yiyaŋ maa ŋ cho ŋ sɔvɛ le woŋ choo? Ŋ nɔ miŋ yiyaŋ maa a tul naa leyɛ ɔɔ Chɛhowa kaala naa le le. Lepum masaa kɛndiaa o Isɔluɛi niŋ bɛɛ mi ndaa sɔla silaa, nduyɛ mi ndaa miŋgi nda o nɛi. (Hibu. 12:6) Te a sila naa pɛ, ŋ nɔ (1) miŋ chɔm kaa tusiaŋndo nduyɛ miŋ chɛl silaa, (2) miŋ tosa siŋgaŋnda yeemaŋ ndaŋ, nduyɛ (3) miŋ hiou lachi a Chɛhowa piɛiyo a kɔllo kpou. Te ŋ wookuŋ pɛ miŋ mulul haki naa kɔɔ, mi Chɛhowa mal naa haki fasɛi.—Nuawɔ 2 Kɔliŋtiaŋ 7:​9, 11.

Fotueilaŋ: 1. Puaapilɛnɔ kaasoŋnɔɔ cho sani mamuɛiyo a taala nɔ muɛiyaŋ leniŋ nyɛɛmbɔ wo tofaa, mi bɛndu kunda feleŋgɔnɔɔ wa suɛi o ndu lo. 2. Puaapilɛnɔ koŋ cho Baabuiyo vɛlɛ a suɛi lebolii 43 o yauwo hoo niŋ “Tuei Yoomoo Yeela Lefafɛɛŋ” soliŋndo kpeku le yaasiaa tosaa. 3. O cho yooŋgu kɛndɔɔ dimioo chiɛiyo a chiɛiyo nda bɛndu kunda feleŋgɔnɔ koŋ.

Te ŋ sɔla pɛ silaa ŋ nɔ (1) miŋ chɔm tusiŋndo, (2) miŋ tosa siŋgaŋnda yeemaŋ ndaŋ, nduyɛ (3) miŋ hiou lachi a Chɛhowa piɛiyo a kɔllo kpou (Tofa pɛl 11)f


MA PIƐI CHƐHOWA O NƐI SAKPOO CHOO

12. Yɛɛ kpeekpei wa yɛ teŋgeŋndo masaa ndaa chɔm laalaŋndo wa tɛɛŋ, a masaa kɛɛ laalaŋndo chɔmndo o Chɛhowa niŋnda?

12 Chɛhowa o hɔl, masaa ndaa laalaŋ o ndu niŋnda, wa masaa piɛi ndu mɛɛ ndoo yeema yɛ ni. Nduyɛ mi ndaa dɛɛniaa vɛlɛ wanaa Chɛhowaa le ma tosa nyɛ pilɛ koŋ kpe. Kɛ a mɛɛ naŋ pɛɛku niŋ yɛ, lepum mi ndaa tosa biondɔŋndaŋ. A koŋ kpou, Chɛhowa kinɛi ndaa piɛi ni, nduyɛ ma kindiŋ le piɔmnda faŋaa o lɛŋnde ndaleŋ niŋ.d

13. Le yɛɛ Masaa Ehaabi wa yɛ masa dɛnɛ wɔɔŋ Chɛhowa o hɔl?

13 Le yɛɛ masaa apum wa yɛ, masaa wɔɔŋnda Chɛhowa o hɔl? O kpeekpei niŋ, o cho sɔɔŋ ndaa tosa woŋ kpou le muŋ wɔu le. Le tamaseliiyo, mɛɛ Masa dɛnɛ wɔɔŋndo Ehaabi tuei maa a dii Nabɔti le ndu, mbo tambu tiŋ kɔl, okoŋ mbo tusiŋ. (1 Masaa. 21:​27-29) Mbo taŋgul chiooŋ bɛndoŋ nduyɛ mbo sɔla batiuwaa tau yaamɔɔwaa Isɔluɛiya choo. (1 Masaa. 20:​21, 29; 22:39) Kɛ mi Ehaabi tosa suɛi wɔɔŋ wɔɔŋnde ipum. Ndi cho ni, mbo chɛl mi laa ndɔ nyindu ndu le piɛile lachoowaleŋ pɛŋgɛlaa o Isɔluɛi niŋ. Nduyɛ pesiŋ bɛɛ, o mulul yɔŋ ndɔ wɔɔŋndo kɔɔ le.—1 Masaa. 21:​25, 26.

14. (a) Le yɛɛ Masaa Luihobowam wa yɛ masa wɔɔŋ Chɛhowa o hɔl? (b) Suɛi wɔɔŋ kuɛɛ masaa bɔɔbɔɔ kɛɛ lo lechoo wo chɔmndo o Chɛhowa lo wa tosa yɛ?

14 Ŋ tofaŋndɔ tamasi Luihobowam ndo. Ndu bɛɛ masaa dɛnɛ wɔɔŋndo o wa ni. A mɛɛ naŋ soo a ndu okɔɔ o pɛl diiŋ ndɔɔ niŋ yɛ, mbo tosa sɔɔŋ kɛndɔŋ tau o masale ndɔleŋ bɛŋgu. Kɛ mɛɛ o simnuŋ masa kpaayaa bɛndu, mbo mal Sawala Chɛhowa laŋ diikɔŋndo, nduyɛ mbo kandu mɛlɛkaa lachoowaa piɛiyo. (2 Kolo. 12:1) Okoŋ, teleŋndaŋ lapum mi ndoo piɛi Chɛhowa, kɛ teleŋndaŋ lapum yɛ mi ndoo piɛi vɛlɛ mɛlɛkaa lachoowaa. (1 Masaa. 14:​21-24) O cho ko Luihobowam nda Ehaabi le wa masaa kɛɛ Chɛhowa piɛiyo o nɛi sakpoo choo wa le. O kpeekpei niŋ, mi masaa bɔɔbɔɔ kɛɛ lo lechoo wo chɔmndo o Chɛhowa lo wa, piɛi vɛlɛ mɛlɛkaa lachoowaa. Nduyɛ ma kindiŋ le wanaa wa o masale ndaleŋ bɛŋgu wa balaŋ lueiyo o piɛile lachoowaleŋ niŋ. I cho kpendekele maa Chɛhowa o hɔl, nyɛ kpeekpei ndoo chɔm teŋgeŋndo masa kɛndɔɔ tɛɛŋ a masa wɔɔŋndo wo, wa ndu piɛiyo o nɛi bɛnda wo choo ni.

15. Le yɛɛ lo lechoo wo chɔmndo o Chɛhowa lo, cho yɛ suɛi sɔvɛ o Mɛlɛka piɛiyo niŋ?

15 Le yɛɛ Chɛhowa piɛiyo o nɛi bɛnda wo choo wa yɛ suɛi sɔvɛ ndu o hɔl? Saboo opilɛ cho ni, masaa ndaa chua chilaŋ ni, le wanaa Mɛlɛkaa malaa ma piɛi Chɛhowa o nɛi sakpoo choo. O faŋaŋ okoŋ kɔɔli, te wanaa Mɛlɛkaa ndaa wa pɛ mɛlɛkaa lachoowaa piɛiyo, mi keŋ ndii nyindu nda le hakila wɔɔŋ wɔɔŋnda cheleŋ tosaa a acheleŋnda biyɔɔ wɔɔŋndo. (Hoosi. 4:​1, 2) Le handɔɔ lechoo, masaa Isɔluɛi a Isɔluɛiyaa tuaa kpou, wanaa wa a yɔŋgaŋ o Chɛhowa lo wa nda wa ni. Lelaŋ, te ndaa kɛɛ pɛ lo lechoo wo chɔmndo o Chɛhowa lo, nduyɛ mi ndaa kandu mɛlɛkaa lachoowaa piɛiyo, mi Baabuiyo ndoo tuu nda a wana lanɔ suundɛiyo. (Chɛlui. 3:​8, 9) Te waŋndo suunda pɛ, mi haki o tosa koŋ ndo tɛɛmbuu wana nda cho o nɔɔ niŋndo kɔllo tau. O nɛi pilɛ koŋ choo, te wana yɔŋguŋ o Chɛhowa lo wo luei pɛ balaŋ o piɛile lachoowaleŋ niŋ, mbo tɛɛmbuu Ndu kɔllo tau.e—Ditɔnɔ. 4:​23, 24.

16. Chɛhowa o hɔl, teŋgeŋ yɛɛ cho yɛ wana sakpoo tɛɛŋ a wana dɛnɛ wɔɔŋndo?

16 Sɔɔŋ yɛɛ naŋ pɛɛku yɛ? O kpeekpei niŋ, ŋ nɔ miŋ kɛɛsiaŋ o kɔl le nyɛ o nyɛ chiɛɛliaŋ a piɛile lachoowaleŋ fafaŋndo. O baa pilɔɔ choo, ŋ nɔ miŋ wa lɔɔlɔɔ Chɛhowa piɛiyo o nɛi o yeema wo choo, nduyɛ miŋ wa a tuandaŋ o wali ndɔɔ tosaa niŋ. Mi Malakai wana ndoo suaa le Mɛlɛka wo chɔm nyɛ tosa mi waŋndo wa sakpo Chɛhowa o hɔl lo, ɔɔ mbo wa wana dɛnɛ wɔɔŋndo wo. Mbo poonyiaa aa: “Wanaa niaa cho vɛlɛ yɛ yiɔɔ chɔ wanaa cho sakpo wa tɛɛŋ, a wanaa dɛnɛ wɔɔŋnda, nduyɛ ma che vɛlɛ yɛ yiɔɔ wanaa saaŋgial la wa tɛɛŋ, a wanaa saaŋgial la le wa.” (Mal. 3:18) Lelaŋ, te ŋ yeema pɛ miŋ wa wanaa sakpuaa Chɛhowa o hɔl, ŋ nɔ miŋ wa yekeŋ yɔŋii dialuŋ naŋ vilɛiyoŋ, biondɔŋnda naalaŋ ɔɔ nyɛ o nyɛ cheleŋ tosa miŋ mal Chɛhowa piɛiyo. Haki wɔɔŋ wɔɔŋndo o cho ni le Chɛhowa kiɔɔ piɛiyo.

17. Le yɛɛ naŋ nɔ yɛ miŋ wa yekeŋ, te ŋ wa pɛ wana naŋ cho ichali o nɔɔ niŋndo hɛlioo?

17 Te Yemboo ŋ cho ni nduyɛ ma wa kɛɛsiaa le nɔɔ chuaa, diomnda Malakai dimi laŋ la mala num le ma hɛli wana bɛnda le num, le mi la chal o nɔɔ niŋndo. O yɔŋ bɛɛ mi waŋndo nɔ suliŋnda kɛndɛlaŋ, kɛ te o ve Mɛlɛka tonyaa piɛi le, baa Chɛhowa che ndu pa maa wana sakpoo o cho ni? (2 Kɔliŋ. 6:14) Te la chal pɛ nya wana waa lende o nɔɔ niŋ, baa o mala num niŋ pa ma lo Chɛhowa piɛiyo o laalaŋndo choo? Yiyaŋndɔ a laanduaa Masaa Sɔlɔmɔŋ ndoo nɔ wa. Naapum ndaa nɔ suliŋnda kɛndɛlaŋ lapum. Kɛ le mɛɛ nda ve Chɛhowa piɛi le yɛ, o pɔmbɔ pɔmbɔ ma tosa mi Sɔlɔmɔŋ muliŋ mɛlɛkaa lachoowaa piɛiyo.—1 Masaa. 11:​1, 4.

18. Yɛɛ kalaŋ chuauwa nɔ yɛ ma pɛɛku chuauwaa ndaa?

18 Kalaŋ chuauwa, la tiuba mi la soliŋ tamaseliila masaa Baabuiyo soo a nda okɔɔ wa, le chuauwaa nyaa malaa ma nɔ yeemɛi le Chɛhowa piɛiyo. La nɔ mi la mala nda le ma bii bila maa masaa nɛŋi Chɛhowa kɔllo wa, wa masaa piɛi ndu o laalaŋndo choo, nduyɛ ma dɛɛniaa wanaa Chɛhowaa le ndu piɛiyo wa ni. La nɔ mi la pɛɛku nda, o nyɛ nya dimi wo vɛlɛ a o sɔɔŋ nya tosa woŋ niŋ, maa sɔɔŋ mala naa le sɔɔŋguuwo Chɛhowa ikɛiyoŋ, mɛɛ Baabuiyo pɛɛkoo, kɔlaŋ o bɔŋaŋndaŋ a yooŋgu kɛndɔɔ dimioo cho nuaa yɛ, cho sɔɔŋ hiou wa ŋ sɔvɛ o yoomula naalaŋ niŋndo ni. (Maa. 6:33) Te la tosa lende le, naapum mi chuauwaa nyaa yiyaŋ maa a nɔ ma piɛi Chɛhowa le mɛɛ wanaa velu nda wa cho Seiyaa Chɛhowaa yɛ. Nduyɛ mi keŋ tosa ndapila nɔ niŋ chaŋyɛi kpɛɛluŋnde a Chɛhowa le. Fulamakɔɔlioo wa ni, Chɛhowa piɛiyo ve niŋ suɛi sɔvɛ nda hɔl te, nduyɛ pɛŋ ma mal tonyaa.

19. Tiindaŋ yɛɛ cho yɛ le wanaa mal Chɛhowa piɛiyo wa? (Tofa vɛlɛ kɔfoo hoo, “A Nɔla Ma Miiŋgu Chɛhowa o Ibuŋ!”)

19 Te waŋndo mal pɛ Chɛhowa piɛiyo, baa o tiu lɛ ba mbo miŋgi chaŋyɛi ndoo nɔ a Chɛhowa ve? O Kpeekpei niŋ, o tiuba te o yɔŋ pɛ mbo mulul yɔŋndɔ wɔɔŋndo kɔɔ nduyɛ mbo miiŋgu Chɛhowa o ibuŋ. Le keŋ tosaa, naapum o nɔ mbo tusiŋ, nduyɛ mbo chɛl sila bɛnduaa cho ndu wa kioo wo. (Chemi. 5:14) Wana dimi isɔɔ a tonya, sala soliaŋ kɛ kɛ hiu o waŋndo tosa le mbo miiŋgu o chaŋyɛi kpɛɛluŋnde niŋ a Chɛhowa wo le.

A Nɔla Ma Miiŋgu Chɛhowa o Ibuŋ!

Ŋ tofaŋndɔ tamasi Masaa Manaasɛ wo, o ndoo ‘tosa sɔɔŋ bɛnda Chɛhowa o hɔl te woŋ ŋ hɔbɛiyoŋ.’ Mbo “tosa mi kooma wanaa tɛɛmbuu isɔɔ le wa ma kua koŋgilaŋ,” mbo luei balaŋ o walta nyinaa wɔɔŋnda niŋ, nduyɛ mbo soli vɛlɛ puaa nduaa sala o mɛlɛkaa lachoowaa lo. (2 Masaa. 21:​6, 16) Mbo nyindu waŋnda Chuda ma “tosa sɔɔŋ wɔɔŋndoŋ mbo hiau bɛɛ kaayii Chɛhowa tou nda lachi ve.” (2 Masaa. 21:9; 2 Kolo. 33:​1-6) Kɛ mɛɛ nda kuɛ a Manaasɛ o biyɔɔ niŋ Babilɔŋ, mbo mal yɔŋ ndɔ wɔɔŋndo, okoŋ mbo wookuŋ. Nduyɛ o cho lepilɛ le o nyɔɔlu Mɛlɛka o piɛileŋ niŋ le mbo mal ndu haki le. Ŋ loonuŋ maa, o wa hakila wɔɔŋ wɔɔŋndaŋ tosaa le teleŋ vilɛi. Manaasɛ wa a kɔl tambɛiyo tau le nyɛ o tosa wo, lelaŋ mbo hiau lachi a tusiŋndo nduyɛ mbo lambaŋ piɛileŋ. Yɛɛ wa yɛ fulamakɔɔlioo? Mi Chɛhowa tuei piɛile ndɔleŋ, nduyɛ mbo tosa nyɛ le ndu malaa. Mbo mal ndu haki, nduyɛ mbo miŋgi ndu Chulusalɛm o masaleŋ ndɔleŋ choo.—2 Kolo. 33:​12, 13.

Baa mi Chɛhowa tosa pa hau nyɛ pilɛ koŋ kpe le wanaa mal ndu piɛiyo wa, te a mulul pɛ yɔŋ nda wɔɔŋ kɔɔ nduyɛ ma wookuŋ a kɔllo kpou? Ei, kanifuule Aisaya 55:7 dimi aa: “Wanaa dɛnɛ wɔɔŋnda, a pɛŋgi sɔɔŋ wɔɔŋndoŋ tosaa, nduyɛ ma pɛŋgi yiyaŋnda dɛnɛ wɔɔŋndaŋ nɔɔ. A miiŋgu naa Mɛlɛka Yaawɛɛ chua, o nɔla mbo tuiinuŋ nda inyiɛɛ. A huŋ naa Mɛlɛka naa chua, o nɔla mbo mal nda le nyɛ o nyɛ nda tosa.” Lelaŋ, tosa nyɛ o nyɛ ŋ tiuba le miiŋgoo Chɛhowa o ibuŋ.

20. Te ŋ tol pɛ tamasi masaa chɔm laalaŋndo wa kɔɔli, vɛɛ Chɛhowa cho yɛ naa chɔ?

20 Sɔɔŋ yɛɛ naŋ pɛɛku yɛ wanaa keeku o masaleŋ choo o Isɔluɛi niŋnda o ba? Ŋ nɔla miŋ wa maa masaa chɔm lo lechoo wo wa, te ŋ hiou pɛ lachi a Chɛhowa piɛiyo a kɔl naa kpou. Ŋ nɔ miŋ pɛɛku o biondɔŋnda naŋ tosa laŋ niŋ, miŋ wookuŋ, nduyɛ miŋ tosa siŋgaŋnda yeemaŋ ndaŋ. Maa naa kpou loonuŋ le sabu i cho suɛi sɔvɛ le miŋ piɛi Mɛlɛka tonyaa ndu pilɛ kpe wo. Te a kindiŋ pɛ le loo Chɛhowa ikɛi kpɛɛluŋ, o cho num chɔ maa wana cho sakpo ndu o hɔl lo.

VƐƐ NAŊ . . .

  • hiau yɛ lachi a Chɛhowa piɛiyo a kɔllo kpou?

  • chɔm yɛ maa ŋ mulul yɔŋ wɔɔŋndo kɔɔ?

  • piɛi yɛ Chɛhowa o nɛi bɛnda wo choo?

CHONDII 45 Nyɛ Ya I Keela Kɔllo Choo Wo

a O buŋgɛi hei niŋ, diomndaŋ ndaŋ “masaa Isɔluɛiya” la sim le masaa kpou, a tosa masaleŋ wanaa Mɛlɛkaa choo wa. O yɔŋ bɛɛ maa, a tosa masaleŋ le kayii ŋiiŋnde o Chuda niŋ, kayii tɔ ve le Isɔluɛi, ɔɔ kayii tɔ a ŋiiŋnde kpou.

b TƐƐSIAA LE DIOMNDO: Teleŋnda bɔɔbɔɔ mi Baabuiyo soliŋ diomndo hoo “kɔllo” kpeku le tɛɛsiaa wana suu naŋ cho o kɔllo niŋndo. Nduyɛ hei sim le yeemaŋ naŋ, yiyaŋnda naalaŋ, kaala naalaŋ, mɛɛ naŋ tosa sɔɔŋ yɛ, a kpeleŋnda naŋ yeema le komallo laŋ.

c O sindɔɔ niŋ, teleŋnda bɔɔbɔɔ mi masaa o kaala cheleŋ niŋ ndaa piɛi mɛlɛkaa wanaa nda yem o chɔuwo wa.

d Mi Masaa Esa tosa sɔɔŋ wɔɔŋndoŋ tau. (2 Kolo. 16:​7, 10) Kɛ mi Baabuiyo dimi a Esa okɔɔ maa, mbo tosa nyɛ wa sakpo Chɛhowa o hɔl lo. I cho tonya maa, mɛɛ wana suaa le Chɛhowa wo miŋgi ndu o nɛi mbo kɛɛ le nilaŋ yaŋɔɔ o tasela ndɔ, kɛ naapum mi ndoo mɛɛlu siŋgaŋ. Mɛɛ wana dimi maa, suliŋnda kɛndɛla ndoo nɔ laŋ, laa hiou biondɔŋnda ndoo tosa laŋ. I cho suɛi sɔvɛ le sinaa maa Chɛhowa ndu pilɛ kpe Esa ndoo piɛi ni, nduyɛ mbo duau sɛmbɔɔ tau le piɔmnda kpou faŋaa o masale ndɔleŋ bɛŋgu.—1 Masaa. 15:​11-13; 2 Kolo. 14:​2-5.

e Ŋ nɔla miŋ che maa piɛileŋ le cho nyɛ sɔvɛ Chɛhowa o hɔl, kanifuule o sawala Mɛlɛka ndoo ke Muuse laŋ tɛɛŋ, mi sawala tiɔɔŋnda taselaŋ la dimi maa o faŋaŋ o Chɛhowa kɔɔli, ŋ nɔ miŋ piɛi wana o wana ɔɔ nyɛ o nyɛ cheleŋ te.—Ɛsɔ. 20:​1-6.

f TƐƐSIAA LE FOTUEILAŊ: Bɛndu kunda feleŋgɔnɔɔ cho puaapilɛnɔ cheleŋ silaa le mbo yɛlɛma muɛiyaŋ kolɔɔ. Mi puaapilɛnɔ koŋ tusiŋ, mbo chɛl sila nda ke ndu wo, mbo tosa siŋgaŋnda yeemaŋ ndaŋ, okoŋ mbo hiau lachi a Chɛhowa piɛiyo o laalaŋndo choo.

    WOL le Sɔɔŋ Yaasiaa—Kisi (2010-2026)
    Chukku Ma Kinda
    Chuku Ma Kumbi
    • Kisiei
    • Share
    • Mɛɛ ŋ Yeema Yɛ
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Sawalaŋ Le Tɛɛŋgei Soliŋndo Kpeku
    • Mɛɛ Naŋ Bii Yooŋgula Numndaŋ Yɛ
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Chuku Ma Kumbi
    Share