Bɔŋaŋ Bɛndoo o Iŋdiaanapolisi niŋ, Iŋdiana a wɔsii 1925
1925—Nyɛ Yɔŋnuŋ o Wɔsioo Hoo Niŋndo
MI BANDU Mɛŋgɛlaa le Tɛɛkpaa 1, 1925, dimi aa: “Ŋ cho lehɔl le sɔɔŋ sɔvɛ sɔviɔŋ chɔɔ yɔŋnɔŋndo o wɔsioo hoo niŋ.” Kɛ mi Bandu Mɛŋgɛlaa hoo hiau lachi a dimioo aa: “Ŋ nɔ miŋ hiu buulaŋ le nyɛ yɔŋnuŋ niŋ o wɔsioo hoo niŋndo le. Te ŋ tosa keŋ pɛ, ŋ cho kɔllo faŋa o wali Chɛhowa yeema naa miŋ tosa wo choo.” Yɛɛ Sukuwaa Pɛɛkaa Baabuiya wa yɛ kɔl le yɔŋnɔŋndo o wɔsi 1925 niŋ? Nduyɛ vɛɛ nda hiou lachi a waa kpɔndi kpɔndi o wali Masanɔɔ niŋ, mi che bɛɛ nyɛ nda wa kɔl lo yɔŋnuŋ te?
NYƐ NDA WA KƆL LO YƆŊNUŊ TE
A wɔsi 1925, Sukuwaa Pɛɛkaa Baabuiyaa bɔɔbɔɔ wa kɔl maa, lɛŋndeŋ le cho simnɔŋ kpele hɛnɛkiɔɔ. Le yɛɛ? Mi Ŋgɔɔ Alibɛti Sukuluda, o wa o Dialii Kuumbaŋ Choo Ve choo wo tɛɛsiaa maa: “A boondii keŋ, naŋ yiyaŋ maa Kilisiɔŋaa pɔyaŋaa wa wɔ o lɛŋndeŋ choo wa, wa lakɔ o choo choo niŋ le wa o Masaleŋ choo a Chiisu latulu. Nduyɛ maa buɛiyaa laalaŋaa Mɛlɛkaa o paandoo niŋ, mɛɛ Ebilaham, Deeve, a acheleŋnda cho nuaa yɛ, wa miiŋgu yoomu ma simnuŋ masaa le kumbuii Masale Mɛlɛkaleŋ o lɛŋndeŋ choo.” Mɛɛ wɔsioo wa chuwɔɔ nduyɛ nyɛ nda wa kɔllo yɔŋnuŋ te, mi puaapiliaa a ndepiliaa apum tambu kɔl.—Polo. 13:12.
Mi che bɛɛ nyɛ nda kɔllo yɔŋnuŋ te, kɛ mi Sukuwaa Pɛɛkaa Baabuiyaa bɔɔbɔɔ hiau lachi a yooŋgu kɛndɔɔ dimioo. Nduyɛ ma bii bila maa, kalaŋ nda nɔ maa Seiyaa Chɛhowaa wo hiou wa suɛi sɔvɛ. Le tamaseliiyo, ŋ yaasiaŋndɔ wali kala nda tosa le yooŋgu kɛndɔɔ dimioo o alaadioo choo le mi wana bɔɔbɔɔ tueiyo.
MI SEIYAA CHƐHOWAA CHƆƆLU ALAADILAŊ TAŊGUL
A wɔsi 1924, mi wanaa bɔɔbɔɔ ndaa yaŋ nilaŋ o alaadioo hoo WBBR. Okoŋ a wɔsi 1925, mi Sukuwaa Pɛɛkaa Baabuiya taŋgul vɛlɛ alaadi cheleŋ Chikako ikɛi, o Ilinɔɔsi niŋ. Mi ndaa veelu alaadi sɛnɛiyo hoo aa, DIOMNDO. Mi Ŋgɔɔ Lafi Lifila, o mala le alaadioo hoo taŋgullo wo dimi aa: “Te nyumndaŋ maa tol pɛ a teleŋ ihueiyo, mi wanaa bɔɔbɔɔ o fondaŋnda yɛ yɛlaŋ ndaa yaŋ alaadioo hoo nilaŋ.” Le tamaseliiyo, mi yuŋgu pila o chiee bɛndoo Pilɔt niŋ, Alasika, yaŋ alaadioo hoo nilaŋ le teleŋ tasoo. Nduyɛ tiŋ ndaa ndoo bandu le kilolaŋ 5,000. Mɛɛ yuŋgoo hoo chii nilaŋ yaŋɔɔ o alaadioo, ma poonyial wanaa wa wallo o alaadioo choo wa yauwo, le nda balikaa mello le sɔɔŋ kɔl dɛɛniaŋ nda toosiaa le malaa ma chɔɔlu sina a Mɛlɛka okɔɔ, nduyɛ ma pɛɛku Baabuiyo wo.
O Ba Miallo Choo: Nyɛ tosa mi diomndaŋ la kuɛ landaŋ o alaadioo choo wo, le alaadi nda veelu aa DIOMNDO wo, o Bataviaa niŋ, Ilinɔsi
O Ba Kɛndɔɔ Choo: Ŋgɔɔ Lafi Lafila cho wallo o fondaŋ alaadioo
Mi Bandu Mɛŋgɛlaa le Yindimiiyo 1, 1925 tɛɛsiaa le sabu wanaa bɔɔbɔɔ ndaa yaŋ sɔɔŋ ndaa dimi o alaadioo hoo choo woŋ. Mbo dimi maa: “Alaadioo hoo DIOMNDO, wa alaadioo opilɛ o ndoo nɔ kpaayaa tau o Amɛlika niŋndo. Mi wanaa tuei alaadioo nyɛkɛndɛi, o kɔŋgɔla mɛŋma ihɛllaŋ Alaŋtik a Pasifik, chɔŋ Kiba haaa Alasika ba luaŋndo pɔɔli. Mi wanaa bɔɔbɔɔ a ndaa tuiyɔ paandu a tonyaa okɔɔ le wa, chɔm yeemɛi mɛɛ nda yaŋ alaadioo hoo nilaŋ.”
Chɔɔchi Naasi
A teleŋ pilɛ koŋ, Sukuwaa Pɛɛkaa Baabuiya wa kindiŋndo le ma chɔɔlu alaadioo soliŋ kpeku le yooŋgu kɛndɔɔ dimioo o Kanada niŋ. A wɔsi 1924, mi puaapiliaa taŋgul alaadi nda veelu aa CHUC wo, o Sasikatɔŋ niŋ, o tanda Sasikachiwaŋ ndo niŋ. O wa alaadioo pilɛ o alaadila laa suaa a sɔɔŋ Mɛlɛkaŋ okɔɔ woŋ, o Kanada niŋ. A wɔsi 1925, a wa kindiŋndo le fondaŋ cho tiŋ o bɛndu wo nuuviaa le alaadioo hoo hivioo loŋ. Lelaŋ, mɛɛ puaapiliaa yɔŋgu alaadioo hoo o kɔɔnaa lo, ma kɛɛsiaa le ndu hivioo o chiɛi paandu ndaa tosa pisultaŋ ndo o Sasikatɔŋ niŋ, o ndaa pendu nduyɛ ma miŋgi toosiaa le alaadioo hoo wo.
A mala alaadioo hoo, mi wanaa bɔɔbɔɔ wa a saŋnaŋ o tanda Sasikachiwaŋ ndo niŋnda, tuɛi yooŋgu kɛndɔɔ le teleŋ tasoo. Le tamaseliiyo, o chiee pɔmbɔ pilɛ wa yololɛ wo niŋ, mi chua pilɛ wa o nɔɔ wo nyuna le ma yɔŋ ndu yaula tɔlnuŋ o Baabuiyo choo laŋ, mɛɛ o yaŋ alaadioo hoo nilaŋ le teleŋ tasoo. Mi Ŋgɔɔ Naasi dimi aa: “Ndoo nɔ yeemɛi tau le yaulaŋ ndaŋ sɔlaa. Le hei, mi yɔŋ ndu yau hoo, Studies in the Scriptures kpou.” Nyɔɔ viu bɛɛ le, mi chuaa hoo kandu yooŋgu kɛndɛ leMasaa dimioo o fondaŋnda leviltaŋ.
MIŊ BII TONYA SƆVIƆƆ O PILƐ BILA
Yau Bandu Mɛŋgɛlaa le Fuoo 1, 1925 ndoo nɔ buŋgɛi sɔvɛ sɔvɛi, a suɛi lebolle aa: “Birth of the Nation.” Le yɛɛ buŋgɛi hei wa yɛ buŋgɛi sɔvɛ? Le teleŋ tiŋ niŋ, Sukuwaa Pɛɛkaa Baabuiya ndaa sina maa Setana o ba bɛŋgu nyinaa wɔɔŋnda, piɛiyii lachoowɛi, masɛi, a kɔɔnala leyulalaŋ o chieeŋndo choo, cho ni. Kɛ mi “buɛi cho sakpo nduyɛ mbo wa buɛi taasi wo” soliŋ buŋgɛi keŋ kpeku, le puaapiliaa malaa ma bii bila maa, Chɛhowa bɛɛ nɔ kɔɔnaa, o cho teŋgeŋ a kɔɔna Setanaa, o simul ndu wo. (Mat. 24:45) Le handɔɔ lechoo, mi buɛi cho sakpo wo tɛɛsiaa maa a wɔsii 1914 Masale Mɛlɛkaleŋ le kanduŋ ni. Nduyɛ o wɔsi pilɛ koŋ niŋ mi ‘chɔu del o choo choo niŋndo’ tosa, ma faŋa Setana a nyinaa nduaa wɔɔŋnda loŋ, ma nyindu nda o lɛŋndeŋ choo.—Sɔɔŋ. 12:7-9.
Mi Sukuwaa Pɛɛkaa Baabuiya apum cha ndi ikala le sinapɛŋgu sɛnɛiyo hoo chɛlɔɔ. Lelaŋ, mi buŋgɛi Bandu Mɛŋgɛlaa hoo dimi aa: “Te o yɔŋ pɛ maa wanaa veelu diomndaŋ o Bandu Mɛŋgɛlaa hoo niŋnda apum chɛl tɛɛsiaa cho a sinapɛŋgu sɛnɛi hoo okɔɔ wo le, i wa suɛi sɔvɛ le ma hiou lachi a kaa biuwaŋndo chɔmndo, nduyɛ ma dɔu tiindaŋndo o Chɛhowa niŋ le hiouwɔɔ lachi a ndu piɛiyo o laalaŋndo choo.”
Kɛ, mi Tomi Ɛli, o wa kɔɔfanɔɔ o teleŋ koŋ niŋndo, fulaa Bilitiŋ, chɔm mɛɛ Sukuwaa Pɛɛkaa Baabuiyaa bɔɔbɔɔ ndaa yiyaŋ a buŋgɛi Bandu Mɛŋgɛlaa hoo okɔɔ yɛ. Mbo dimi aa: “Mi puaapiliaa naŋ kɔl tau le sinapɛŋgu sɛnɛi nda sɔla a Sɔɔŋ Chɔɔmaŋndoŋ 12 okɔɔ wo. Mɛɛ naŋ bii bila maa Masale Mɛlɛkaleŋ le kilaŋ o choo choo niŋ, ŋ wa a kɔl kɛndɛ tau le acheleŋnda yooŋgu kɛndɛ koŋ dimullo. Mi keŋ tosa miŋ chɔɔlu yeemɛi nɔ le yooŋgu kɛndɔɔ dimioo, nduyɛ mi i mala naa le chɔɔ maa Chɛhowa cho hunɔɔ sɔɔŋ kɛndɔŋ tosa tau o chilaŋ niŋ le wanaa nduaa.”
SEILEŊ TIMBIOO LE CHƐHOWA
Hau, Seiyaa Chɛhowaa sina diomnda cho o Aisaya 43:10 niŋndaŋ nyɛkɛndɛi. Loŋ Chɛhowa dimi ni aa: “Nya cho seiyaa niaa ni. A tonya, nya cho buɛiyaa niaa ya hɛli wa ni,” Kɛ tuupa mi wɔsi 1925 fuuluu, ndaa soliŋ bolle Baabuileŋ ndeŋ kpeku tau o yaula naalaŋ niŋ te. Kɛ mi hei siŋgaŋ. A wɔsi 1925, mi Bandu Mɛŋgɛlaa yaasiaa Aisaya 43:10 a 12 o yaula Bandu Mɛŋgɛlaa laŋ niŋ 11!
A paŋgii Naandɔɔ 29 mɛɛlulaŋ, mi Sukuwaa Pɛɛkaa Baabuiya bii bɔŋaŋ bɛndoo o Iŋdiaanapolisi niŋ, Iŋdiaana. Le waŋnda a chaa hunɔɔ wo dimullo, mi Ŋgɔɔ Choosɛ F. Lutafɔɔ poonyiaa aa: “Ŋ hiŋ o bɔŋaŋ bɛndoo hoo le mi Masanɔɔ luei naa yoomuaŋ, okoŋ miŋ miiŋgu a yeemɛi kala kalɛi le yooŋgu kɛndɔɔ dimioo maa seiyaa nduaa.” Ma dɛɛniaa wana o wana hiŋ o bɔŋaŋndo hoo chɔŋ paale haaa mbo huŋ bii a paale ŋɔmaaleŋ le yooŋgu kɛndɔɔ dimioo a Chɛhowa okɔɔ, teleŋ o teleŋ nda sɔla fondaa pɛ.
O Ndaamaa choo Naandɔɔ 29, mi Ŋgɔɔ Lutafɔɔ yɔŋgu suɛi, a suɛi lebolle aa: “Yɔŋguŋ le Yooŋgu Kɛndɔɔ Dimioo a Dialuŋ Fulaa.” O suɛi nduɛi hei niŋ, le kindilaa le sabu i cho suɛi sɔvɛ le yooŋgu kɛndɔɔ dimioo wo, mbo dimi aa: “Chɛhowa dimul wanaa nduaa aa: . . . ‘Nya cho seiyaa niaa ni . . . ya cho Mɛlɛka ni.’ Okoŋ mbo ke nda sila kala kalaa hoo aa: ‘La handu tamasioo le waŋnda.’ Wanaa cho o lɛŋndeŋ choo ma timbi seileŋ le Chɛhowa wa, cho wanaa o cho malaa a nyina ndɔ diandaa wa ni, kanifuule wanaa nduaa nda cho ni.”—Aisa. 43:12; 62:10.
Yau pɔmbɔɔ Message of Hope
Mɛɛ Ŋgɔɔ Lutafɔɔ chii suɛi nduɛi yɔŋgu, mbo veelu diomndaŋ o yauwo hoo niŋ, “Yooŋgoo le Tiindaŋndo.” Nduyɛ mi wanaa wa o bɔŋaŋ koŋ choo wa kpou chɛl nyɛ yauwo hoo dimi wo maa, Masale Mɛlɛkaleŋ kinɛi le ke naa tiindaŋndo ni le hunɔɔ salalaŋ ndaŋ sɔlaa, mɛɛ “kɔl nyuloo, sullo, kɛndiaa, yoomu vilɛiyo, hɛnɛkɛyɛi, a kɔl kɛndɛ nɔ niŋ la mɛɛlu le wo” cho nuaa yɛ. Ma hivi yauwo hoo o sɔɔŋ maŋgalaŋ bɔɔbɔɔ niŋ, le ndu soliŋndo kpeku o yooŋgu kɛndɔɔ dimioo niŋ. Mi yaulaŋ ndaŋ la piɔunuŋ le miiliɔŋndaŋ 40.
Mi che bɛɛ Sukuwaa Pɛɛkaa Baabuiya keleŋa diolaŋ ndaŋ Seiyaa Chɛhowaa soliŋndo kpeku le, kɛ a wa hiouwɔɔ lachi a chɔɔ le sabu i cho suɛi sɔvɛ le ma dimi yooŋgu kɛndɔɔ le Chɛhowa tɔɔ solioo wo.
MIIŊGOO O WANAA CHƆM YEEMƐIYA LO
Le mɛɛ wanaa wa Baabuiyo pɛɛkoo wa wa hiouwɔɔ lachi a kuiyo chieeŋndo balɔɔ silɔ yɛ, mi kɔɔnaa dɛɛniaa puaapiliaa maa a mɛɛlu ko o yaulaŋ yɔŋgoo le, kɛ a nɔ vɛlɛ ma miiŋgu o wanaa chɔm yeemɛi o yooŋgu kɛndɔɔ niŋnda lo le nda malaa. Mɛɛ yooŋgu kɛndɛ wa dimiŋndo le waŋnda yauwo hoo kioo, Yooŋgu le Tiindaŋndo wo chuu, mi Yau Bɔŋaŋndoa yɔŋgu nɛi chɔmaa maa, la miiŋgu vɛlɛ pila o chiɛila wanaa nda mel yauwo hoo wa lo, Yooŋgoo le Tiindaŋndo.
O Yau Bɔŋaŋndo le Tɛɛkpaa 1925 niŋ, mi sukuunɔ pɛɛkaa Baabuiyo o Pilano Tɛkisasi niŋ, yɔŋ konaa aa: “I wa bɔɔ suɛi kɔl kɛndɛ le sinaa maa miŋ sɔla fulamakɔɔlila kɛndɛlaŋ, te ŋ miiŋgu o fondaŋnda naŋ dimi paandu yooŋgu kɛndɔɔ laŋ, mbo hiau kɔlaŋ yooŋgu kɛndɔɔ dimioo o fondaŋnda sɛnɛilaŋ. O wɔsila tɔ la hiou laŋ niŋ, ŋ miiŋgu niŋ yooŋgu kɛndɔɔ dimioo bɛmbɔɔ le ŋuɛɛnu o chiee pɔmbɔ cho o tanda naa niŋndo niŋ . . . Nduyɛ nyɔɔ viu wɔ bɛɛ le mi yema Handiliki nda kala nuu miiŋgu o tanda koŋ niŋ, nduyɛ ma yɔŋgu yaulaŋ mbo hiau bɛɛ pɛŋ ma paandu.”
O Lɛŋnde Panama leŋ niŋ, mi kɔɔfanɔ pilɛ poonyiaa aa: “Mi wanaa bɔɔbɔɔ kɛɛ le ya nilaŋ yaŋɔɔ a teleŋ tase ya kua o nda lo wa, siŋga kaa ndaa te I miiŋgu vɛlɛ loŋ pɛ le teleŋ diiŋ ndɔɔ ɔɔ teleŋ yaa ndɔɔ. O wɔsi hiou wo niŋ, mi chua teleŋndo tau le miiŋgoo o wanaa ya dimul niŋ yooŋgu kɛndɔɔ o paandoo niŋnda lo, nduyɛ mi sɔla sɔɔŋ yɔŋnaŋ kɛndɔŋ a wanaa bɔɔbɔɔ.”
KƆLLO HANDƆƆ O HIOUWƆƆ LACHI YƆŊNUŊ NIŊ O CHILAŊ NIŊNDO CHOO
O yau iwɔsi Ŋgɔɔ Lutafɔɔ poonyial kɔɔfaa wo niŋ, mbo suaa a yooŋgu kɛndɛ dimiŋ o wɔsi koŋ niŋndo okɔɔ, nduyɛ a nyɛ nda nɔ ma tosa wɔsioo o pilɔɔ wo. Mbo dimi aa: “O wɔsi hiou wo niŋ, mi la sɔla dikeŋnaŋndo le wanaa wa a kɔlta tambɛilaŋ nda kɔl dɛɛniaa kioo. Mi wallo hoo tosa mi la wa a kɔl kɛndɛ tau. Wɔsi cho o nɛiyo cho nya fondaa ke le waa seiya le Mɛlɛka a masale ndɔleŋ, nduyɛ mi la chɔm wanaa kpeekpei cho Mɛlɛka piɛiyo wa. Maa naa kpou, ŋ hiounuŋ lachi a chondoŋ solioo le Mɛlɛka naa a Masa naa saŋgalaa choo choo kpeleŋ.”
Mɛɛ wɔsii 1925 wa fuuluuwo o mɛɛlulaŋ, mi puaapiliaa wa kɛɛsiaa tosaa le lɛuve Bulukiliŋ chɔɔloo taŋgullo. A wɔsii 1926, kɔɔna Chɛhowaa wa hunɔɔ wali taŋgulaa nda tosa wɔ kani bɛɛ le wo kandɔɔ.
Fondaŋ taŋgulaa Adams Street, o Bulikiliŋ niŋ, Niu Yɔk, a wɔsii 1926
a Ndu nda veelu niŋ hau ni aa: Yoomu Naa leKilisiɔŋndo a Wali Pollo—Yau Wali Bɔŋaŋndo.