BUŊGƐI PƐƐKƐI 40
CHONDII 111 Nyɛm Ke Naa Nyaaloo Woŋ
Chɛhowa Mala Naa Ni Miŋ Wa a Nyaale
‘ I cho lakɔ o Mɛlɛka nuu lo, o tosa mi dɔɔnuŋ nyaale tau tau wo.’—SAM 43:4.
NYƐ NAŊ CHO PƐƐKU WO
Ŋ cho pɛɛku a sɔɔŋ paaliaŋ nyaale naa woŋ okɔɔ, nduyɛ a nyɛ mala naa miŋ miiŋgu ndu sɔla wo.
1-2. (a) Yiyaŋ kuɛɛ paaliaŋ yɛ hau wanaa bɔɔbɔɔ? (b) Yɛɛ naŋ cho yɛ yaasiaa o buŋgɛi hei niŋ?
MI WANAA bɔɔbɔɔ o chieeŋndo niŋ hau tosa nyɛ o nyɛ nda tiuba le ma wa a nyaale. A koŋ kpou a cho a kɔl kɛndɛ le. Wanaa bɔɔbɔɔ cho a kɔlta tambɛilaŋ, nduyɛ ma yiyaŋ maa fɛɛŋ bɛɛ sɔɔŋ bɛnda niŋ a nda le. Hali wanaa Chɛhowaa apum bɛɛ ma nɔ yiyaŋnda waa nuaa. Kɛ le mɛɛ naŋ cho o “palɛi mɛɛlɛi niŋ” yɛ, ŋ nɔ miŋ wa kɔl maa sɔɔŋ palaŋ bɔɔbɔɔ cho naa komal, nduyɛ “nyɔɔ kiandu niŋ bɔɔ.”—2 Tim. 3:1.
2 O buŋgɛi hei niŋ, ŋ cho yaasiaa sɔɔŋ paaliaŋ nyaale naa woŋ, nduyɛ a nyɛ mala naa le miŋ miiŋgu ndu sɔla wo. Kɛ le kandɔɔ, ŋ yaasiaŋndɔ miŋ che Wana mala naa miŋ sɔla nyaale kpeekpeiyo wo.
NƐƐ MALA YƐ NAA MIŊ SƆLA NYAALE KPEEKPEIYO?
3. Yɛɛ nyɛm Chɛhowa toosiaa woŋ pɛɛku yɛ naa a ndu okɔɔ? (Tofa vɛlɛ fotueilaŋ.)
3 Teleŋ o teleŋ, mi Chɛhowa wa a kɔl kɛndɛ. Nduyɛ naa bɛɛ o yeema naa miŋ wa a kɔl kɛndɛ. Lelaŋ kɔndɔfili nɔ mbo bii naa le te ŋ che pɛ mɛɛ nyɛm o toosiaa woŋ tosa miŋ wa a kɔl kɛndɛ yɛ. Le tamaseliiyo, miŋ wa a kɔl kɛndɛ te ŋ che pɛ nyɛm nɔ kɔɔle yɛ yɛleŋ ndoŋ, miŋ che visiaa pisultaŋ, nduyɛ a nyɛdiaala kɛndɛla naŋ dia laŋ. Hei chɔm maa Mɛlɛka kaala naa, nduyɛ o yeema naa kɛsɛ miŋ tuei yoomoo yeela.
Baby elephant: Image © Romi Gamit/Shutterstock; penguin chicks: Vladimir Seliverstov/500px via Getty Images; baby goats: Rita Kochmarjova/stock.adobe.com; two dolphins: georgeclerk/E+ via Getty Images
Te ŋ che pɛ visiaa pisultaŋ, mi keŋ loonuŋ naa maa Mɛlɛka kɔl kɛndɔɔ Chɛhowa cho ni (Tofa pɛl 3)
4. (a) Yɛɛ tosa yɛ mi Chɛhowa wa a kɔl kɛndɛ mi che bɛɛ mbo wa chɔɔ mɛɛ waŋnda cho saŋgaa o chieeŋndo niŋ yɛ? (b) Ke kuɛɛ Chɛhowa ke yɛ naa? (Sam 16:11)
4 Mi che bɛɛ “Mɛlɛka kɔl kɛndɔɔ” Chɛhowa cho ni, kɛ mbo bii bila sɔɔŋ palaŋ komal naa o yoomoo niŋndoŋ. (1 Tim. 1:11) A koŋ kpou, o chɛl mi sɔɔŋ muŋ paaliaŋ nyaale ndɔɔ le. O sina maa sɔɔŋ muŋ kpou le teleŋ biŋgi koni ŋ cho ni, nduyɛ ndupila kɛsi teleŋ o cho muŋ chiiyo. O cho hiouwɔɔ lachi a biuwɔŋndo haaa a paale o kɛɛsiaa le muŋ kpou hunɔɔ faŋaa le fɛɛŋ a fɛɛŋndo. Kɛ haaa mi boondii keŋ fuuluu, ŋ nɔ miŋ bii bila maa Chɛhowa buulaŋ a sɔɔŋ palaŋ komal naa woŋ, nduyɛ o yeema le naa malaa. Vɛɛ o mala ya naa? O ke naa kioo le miŋ wa a nyaale. (Nuawɔ Sam 16:11.) Ŋ yaasiaŋndɔ miŋ che mɛɛ Chɛhowa sinaa mala Chiisu mbo wa a kɔl kɛndɛ yɛ.
5-6. Le sabu yɛɛ Chiisu cho yɛ a kɔl kɛndɛ?
5 O nyaa yoomaa Chɛhowa toosiaa wa tɛɛŋ kpou, Chiisu hiou wa a kɔl kɛndɛ. Le yɛɛ? Ŋ tofaŋndɔ sabulaŋ la tiɔɔŋ. (1) “Ndu cho velaŋ Mɛlɛkaa ni” nduyɛ mbo tual suliŋnda Finya ndɔ laŋ kɔɔli o nɛi walaŋndo choo. (Kolo. 1:15) (2) Chiisu chua niŋ teleŋndo tau a Finya ndɔ mbo hiau wana o wana.
6 Teleŋ o teleŋ, mi Chiisu wa a kɔl kɛndɛ le tosaa nyɛ o nyɛ Finya ndɔ dimul ndu pɛ. (Polo. 8:30, 31; Chɔŋ 8:29) Le mɛɛ Chiisu diikuŋ Chɛhowa teleŋ o teleŋ yɛ, le sabu koŋ kpeekpei o hini kɔl a ndu ni.—Mat. 3:17.
7. Vɛɛ naŋ sɔla yɛ nyaale kpeekpeiyo?
7 Naa bɛɛ tiuba miŋ sɔla nyaale kpeekpeiyo te ŋ sɔɔŋguu pɛ Chɛhowa ikɛi, Wana ke naa nyaale kpeekpeiyo wo. Mɛɛ naŋ chua teleŋndo fau le pɛɛkoo a Chɛhowa okɔɔ nduyɛ miŋ tol tamasi ndɔɔ kɔɔli yɛ, lende koni naŋ wa a kɔl kɛndɛ ni. Ŋ cho vɛlɛ wa a kɔl kɛndɛ te ŋ wa pɛ hɛnaŋ Mɛlɛkaa tosaa, nduyɛ miŋ sina maa o hini kɔl a naa.a (Sam 33:12) Kɛ te o wa yɛ maa teleŋndaŋ lapum miŋ tambu kɔl ɔɔ ŋ ve a kɔl kɛndɛ kposoŋ te? Baa keŋ sim ni maa Mɛlɛka hini kɔl a naa le? Sako! Le mɛɛ naŋ cho wanaa lahakiaa yɛ, lepum miŋ sinaŋ nyɛ nɛiyaa, wanapilɛyɛi, nduyɛ a kɔl tambɛiyo. Kɛ, nɔ tiindaŋndo maa Chɛhowa bii muŋ kpou bila. (Sam 103:14) Ŋ yaasiaŋndɔ sɔɔŋ paaliaŋ nyaale naa woŋ, nduyɛ a mɛɛ naŋ miiŋgu ndu sɔla yɛ.
WA YEKEŊ A SƆƆŊ PAALIAŊ NYAALE NUMNDO WOŊ
8. Vɛɛ bahawɛilaŋ o yoomoo niŋ la paaliaŋ yɛ naa?
8 Suɛi 1: Bahawɛilaŋ o yoomoo niŋ. Baa a cho pa a kɔl tambɛiyo le mɛɛ ŋ cho o simullo bɛŋgu, mi kpundɔɔ komal num, bala fondolaŋ, kɛndiaa lepɛŋndo, ɔɔ yuuwɛi yɛ? Mi i wa tɛtɛlɛ le mi sɔɔŋ muŋ paaliaŋ nyaale naa, taama taama te o yɔŋ pɛ miŋ nɔ muŋ kpaaya choo le. Baabuiyo dimi maa te waŋndo tambu pɛ kɔl, ‘mi wana che ndu o lahɔl kpendekele.’ (Polo. 15:13) Mi bɛndu kunda pilɛ diolaŋ Babisi, o bɛ ndɔ a wanaa velu ndu wa sɔla piɔmndo o wɔsilaŋ lahiɔɔlu bɛŋgu wo dimi aa: “Mi sinaŋ wanapilɛyɛi, nduyɛ mi yiyaŋ maa wana o wana ve le ya mala le. Nduyɛ lepum mi yaa tambu vɛlɛ kɔl le mɛɛ ya chue teleŋ bɔɔ a bɛ nuu, vɛlɛ a wanaa velu ya wa tuupa ma sɔla piɔmndo yɛ le.” O nɛi pilɛ koŋ choo, lepum te bahawɛila naalaŋ le hiu pɛ kaloo, miŋ saŋga yɔkɔɔ nduyɛ miŋ tambu kɔllo tau.
9. Yɛɛ mala yɛ naa miŋ miŋgi nyaale naa sɔla? (Chɛluimaya 29:4-7, 10)
9 Yɛɛ mala yɛ naa le miŋ miiŋgu nyaale naa sɔla? Ŋ tiuba miŋ miŋgi nyaale naa sɔla te ŋ pɛŋgi pɛ buulaŋndo a sɔɔŋ naŋ nɔ kpaaya choo le woŋ, nduyɛ miŋ nɔ balika melaa le o naŋ nɔ wo. Chieeŋndo nɔ hau yiyaŋndo maa mɛɛ mi yoomu naa wa walaŋ malaŋ naŋ wa a kɔl kɛndɛ. Kɛ keŋ cho tonya kposoŋ te. Le tamaseliiyo, mi Chɛhowa dimul Chuuwaa wa o biyɔɔ niŋ Babilɔŋ nda le ma tosa o nda tiuba wo le ma tuei yoomoo yeela, mi che bɛɛ a wa maa ŋchɛ o lɛŋnde cheleŋ niŋ. (Nuawɔ Chɛluimaya 29:4-7, 10.) Yɛɛ naŋ pɛɛku yɛ o hei niŋ? Chɛl simulta cho num komallo laŋ, nduyɛ ma chɔm balika melaa le sɔɔŋ kɛndɛŋ cho yɔŋnɔŋndo o yoomu numndo niŋndoŋ. Nduyɛ loonuŋ maa fɛŋ bɛɛ Chɛhowa mel num te. (Sam 63:7; 146:5) Mi Ɛfi, o kpundɔɔ tosa mbo bɛwa wo dimi aa: “Mi sɔla malaa Chɛhowa, yuŋgu nuu, a wanaa naŋ cho o kunda pilɔɔ niŋnda o ba tau. Mi yiyaŋ maa te I keleŋa pɛ dialloŋ wu, mɛɛ balika melaa ya cho koŋ kiɔɔ chɔmndo ni le mala ya wa sɔlaa wo. Nduyɛ I yeema mi chɔm Chɛhowa balika melaa, a puaapiliaa a ndepiliaa o kunda nuu niŋ, le mala nda ke ya wo.”
10. Le yɛɛ naŋ wa yɛ a nyaale o yɔŋ bɛɛ mi bahawɛilaŋ la komal naa?
10 O yɔŋ bɛɛ mi bahawɛilaŋ la wa o yoomu naa niŋ, ɔɔ mi sɔɔŋ wɔɔŋndoŋ yɔŋnuŋ yuŋgu naa, ŋ tiuba miŋ wa a kɔl kɛndɛ.b (Sam 126:5) Le yɛɛ? Kanifuule nyaale naa tolnuŋ o bahawɛila naalaŋ choo le. Mi Malia o cho kɔɔfanɔɔ wo dimi aa: “Te bahawɛilaŋ la komal naa pɛ, waa a nyaale sim nuaa maa bahawɛila laŋ la cho naa pala le le. Kɛ i sim maa, a puɛɛnuŋ a mɛila Chɛhowa laŋ te. Finya naa o choo choo niŋ cho naa mala miŋ manda nyaale naa.” Loonuŋ maa mɛɛ mɛɛ bahawɛilaŋ la wa naa hau choo, la cho lo lefafɛɛŋ te. I wa ko mɛɛ waŋndo nɛi nuaa o siooŋnde choo mi foofo pelii nduɛi wa loŋ le teleŋ biŋgi yɛ. O lo lɛ teleŋ vilɛi le, mi Chɛhowa huŋ faŋa sɔɔŋ palaŋ muŋ kpou.
11. Vɛɛ tamasi kiilanɔɔ Pɔɔl lo dɛɛniaa yɛ num?
11 Kɛ te o yɔŋ yɛ miŋ kandu yiyaŋndo maa, le mɛɛ Chɛhowa hini lɛ kɔl a naa le yɛ sabu koŋ bahawɛilaŋ la cho naa komallo ni? O bɛnda miŋ yiyaŋ a buɛiyaa laalaŋaa Chɛhowaa a simulta waa nuaa la komal la. Ŋ yaasiaŋndɔ tamaselii kiilanɔɔ Pɔɔl lo. Chiisu pila hɛli ndu ni ‘le mbo dimul waŋnda, masaa waa, a waŋnda Isɔluɛi a tonyaa okɔɔ.’ (Walta. 9:15) Nuawɔ se dikeŋnaŋ bɛndu! A koŋ kpou, mi bahawɛilaŋ laa komal kiilanɔɔ Pɔɔl tau. (2 Kɔl. 11:23-27) Baa kpundɛla bɔɔbɔɔ la wa Pɔɔl komallo laŋ la chɔm ni maa Chɛhowa ndoo hini lɛ kɔl a ndu le? Sako! Kɛ o baa pilɔɔ choo, mi biuwɔŋ ndɔɔ chɔm maa sala Chɛhowaa wa ndu choo. (Luom. 5:3-5) Mɛɛ yiyaŋndɔ niko a bahawɛi numndo okɔɔ. Mi che bɛɛ simulta bɔɔbɔɔ la cho num komallo, kɛ a cho hiouwɔɔ lachi a biuwɔŋndo o laalaŋndo choo. Lelaŋ num bɛɛ tiuba ma nɔ tiindaŋndo maa Chɛhowa hini kɔl a num.
12. Vɛɛ sɔɔŋ naŋ wa kɔl le yɔŋnɔŋndo kɛ ŋ yɔŋnuŋ te woŋ, paaliaŋ yɛ nyaale naa?
12 Suɛi 2: Te a wa pɛ nyɛ kɔl ma sɔla ndu le. (Polo. 13:12) Mi kaalaa a balika melaa naŋ nɔ Chɛhowa wo nyindu naa le kpeleŋndaŋ kɛsioo o ndu piɛiyo niŋ. Kɛ te bahawɛila naalaŋ la kuuna naa pɛ kpeleŋnda naalaŋ komallo, miŋ tambu kɔllo tau. (Polo. 17:22) Mi Holi o cho kɔɔfanɔɔ wo dimi aa: “Yaa yeema le kɔlaŋ o Sukuuwo le Wanaa Dimi Yooŋgu Kɛndɛ leMasaa Wa, mi tosa wallo o lɛŋnde cheleŋ niŋ, ɔɔ mi tosa wallo o taŋgullo Luamapo. Kɛ mi bahawɛila nilaŋ la siŋgaŋ, nduyɛ I tiu lɛ ba mi komal kpeleŋndaŋ ndaŋ kposoŋ te. Mi tambu kɔllo tau. I wa bɔɔ suɛi kɔl tambɛi te a tiu lɛ ba le sɔɔŋ bɔɔbɔɔ num o yeema le tosaa woŋ tosa le.” Mi buɛiyaa Chɛhowaa a bɔɔbɔɔ bɛɛ sinaŋ mɛɛ puaapilɛnɔɔ hoo wa sinaŋndo yɛ.
13. Te bahawɛila naalaŋ la kuuna naa pɛ sɔɔŋ bɔɔbɔɔ tosaa, kpeleŋnda kuɛɛ naŋ nɔ yɛ miŋ kɛsi?
13 Yɛɛ mala yɛ naa le miŋ miŋgi nyaale naa sɔla? Loonuŋ maa Chɛhowa beŋ naa le sɔɔŋ tosaa le. O cho naa kɔl le miŋ tosa mbo hiou bɛɛ mɛɛ naŋ tiuba yɛ le. Mbo che naa a sɔvɛ o yɔŋ bɛɛ miŋ tiuba le tosaa mɛɛ acheleŋnda tosa yɛ le. Chɛhowa yeema naa miŋ sina kpeleŋ naa, vɛlɛ miŋ chɔm lo lechoo wo o ndulo. (Maika 6:8; 1 Kɔl. 4:2) O buulaŋ tau a mɛɛ naŋ cho o kɔllo niŋ yɛ, mbo hiau nyɛ naŋ tosa wo. Baa i wa pa suɛi taasi le miŋ tosa mbo hiou mɛɛ Chɛhowa cho naa kɔl lɛ? Sako! Lelaŋ te bahawɛila numndaŋ la kuuna num pɛ tosaa tau o wali Chɛhowaa niŋ, mɛɛ kindiŋ ma tosa o ŋ tiuba wo. Naapum a yɔŋgu malaa le feleŋguaa pɛɛkoo, ɔɔ puaapiliaa a ndepiliaa yuwɛiya kɔl dɛɛniaa kioo. A nɔla ma kɛsi kpeleŋndo le kɔlaŋ waŋndo yilɔɔ, veeloo ndu o foŋndo choo, ɔɔ ma yɔŋ ndu yooŋgoo le ndu kɔllo dɛɛniaa. Te a kɛsi pɛ kpeleŋnda ŋ tiuba le komallo laŋ, Chɛhowa cho num dɔwɔɔ sala ma wa a nyaale. Nduyɛ kɛsiŋ o kɔl maa o chilaŋ niŋ, ŋ cho batiuwaa sɔla le Chɛhowa piɛiyo o nɛila naŋ cho bɛɛ kɔl te laŋ niŋ. Mi Holi naŋ soo suŋ a ndu okɔɔ wo mɛɛlu dimi aa: “Te I kandu pɛ kɔllo tambei, mi yiyaŋ maa o chilaŋ niŋ, ‘I cho wa achal lefafɛɛŋ.’ Nduyɛ a mala Chɛhowaa, I tiu niŋ ba mi komal kpeleŋnda nilaŋ bɔɔbɔɔ o chieeŋ sɛnɛiyo niŋ.”
14. Yɛɛ cheleŋ paaliaŋ yɛ nyaale naa?
14 Suɛi 3: Kɔllo handɔɔ o naapila choo kinɛi. Mi waŋnda apum dimi o intanɛtiiyo choo maa a tiuba ma sɔla nyaale kpeekpeiyo, te a nɔ pɛ nyɛm ŋ yeema woŋ. Naapum hei tosa miŋ kandu yiyaŋndo maa, te ŋ wa pɛ piondɔɔ nyɛm naŋ yeema woŋ, kɔlaŋ o fondaŋnda yɛ yɛlaŋ, ŋ tiuba miŋ wa a kɔl kɛndɛ tau. O kpeekpei niŋ, i cho suɛi wɔɔŋ le sɔɔŋ muŋ tosaa le. Chɛhowa yeema naa miŋ tuei nyɛm kɛndɛ kɛndɛŋ o toosiaa muŋ ndoŋ yeela. A koŋ kpou, wanaa bɔɔbɔɔ tambu niŋ hau kɔllo a nyɛm ndaa yiyaŋ maa ŋ tosa ma wa a nyaale woŋ. Mi Ɛva o cho kɔɔfanɔɔ wo dimi aa: “Te a landuŋ pɛ kɔl le numpila kɔllo nɛŋioo kinɛi, o mɛɛlulaŋ, a ve niŋ a kɔl hiniaa le.” Kɔllo handɔɔ o naapila choo kinɛi tosa miŋ tambu kɔl.
15. Yɛɛ naŋ pɛɛku yɛ o tamasi Masaa Sɔlɔmɔŋ ndo niŋ?
15 Ŋ tiuba miŋ pɛɛku o tamasi Masaa Sɔlɔmɔŋ ndo niŋ te o hiŋ pɛ a fulamakɔɔli wɔɔŋ naŋ sɔla le kɔllo handɔɔ o naapila choo kinɛiyo. Mbo kindiŋ le nyaaloo sɔlaa o yeemaŋ ndɔŋ peeloo niŋ mɛɛ nyɛdiaa kɛndɔɔ dioo, nyɛchaa kɛndɔɔ nilaŋ yaŋɔɔ, a nyɛm baa kalaŋ piondɔɔ cho nuaa yɛ. A koŋ kpou, o sɔla nyaale kposoŋ te. Mbo dimi aa: “Hɔlteŋ le saŋga a chɔɔ le, kɛlɛŋgaa niŋ te mi nileŋ le saŋga a tueiyɔɔ.” (Iki. 1:8; 2:1-11) Waŋnda atiŋ yiyaŋ maa te a nɔ pɛ kanioŋ nduyɛ ma tosa nyɛ o nyɛ nda yeema pɛ, a tiuba ma wa a kɔl kɛndɛ. Kɛ keŋ cho tonya kposoŋ te, kanifuule nyɔɔŋ muŋ chuu naa nyaale kpeekpeiyo le.
16. Vɛɛ acheleŋnda sɔɔŋ kɛndɔŋ tosallo, mala yɛ naa miŋ miŋgi nyaale naa sɔla? (Tofa vɛlɛ fotueilaŋ.)
16 Yɛɛ mala yɛ naa le miŋ miŋgi nyaale naa sɔla? Mi Chiisu dimi maa “waŋndo nyɔɔ kioo wana hiau wa a kɔl kɛndɛ, a waŋndo num nyɔɔ kioo.” (Walta. 20:35) Mi bɛndu kunda pilɛ diolaŋ Alɛsikɔsi dimi aa: “Mi handu kɔllo o sɔɔŋ tɛtɛlɔŋ tosaa choo le acheleŋnda malaa. Mɛɛ ya mala nda fau, lende koni ya faŋa kɔllo o yapila choo ni, nduyɛ mi wa a nyaale.” Yɛɛ ŋ tiu yɛ ba ma tosa le acheleŋnda? Te a che pɛ waŋndo o bahawɛiyo niŋ, kindiŋ le ndu kɔllo dɛɛniaa. Naapum a tiu niŋ ba le bahawɛi ndɔɔ solioo le, kɛ a tiuba ma yaŋ ndu nilaŋ nyɛkɛndɛi, ma chɔm ndu nyɛiye, nduyɛ ma loonuŋ ndu le mbo nyindul Chɛhowa buulaŋnda ndɔlaŋ. (Sam 55:22; 68:19) A mala ndu vɛlɛ le mbo sina maa fɛɛŋ bɛɛ Chɛhowa mel ndu le. (Sam 37:28; Aisa. 59:1) Naapum a yɔŋguŋ le ndu sɔɔŋ pum tosallo, mɛɛ nyɛdiaa toosiaa ɔɔ kɔlaŋ kelaa nya ndu cho nuaa yɛ. A dimul ndu le mi la kuɛ nya ndu o wali pollo niŋ, nduyɛ hei tiuba mi i luei ndu yoomuaŋ tau. Chɛl le mi Chɛhowa soliŋ num kpeku le acheleŋnda yoomuaŋ lueiyo. Te ŋ faŋa pɛ kɔllo o naapila choo, okoŋ miŋ handu kɔllo o acheleŋnda choo, mi hei ke naa nyaale kpeekpeiyo.—Polo. 11:25.
Handu kɔllo o acheleŋnda malaa choo, mbo hiou kɔllo handɔɔ o nyɛm ŋ yeema woŋ choo (Tofa pɛl 16)c
17. Yɛɛ naŋ nɔ yɛ miŋ tosa te ŋ yeema pɛ miŋ wa a kɔl kɛndɛ? (Sam 43:4)
17 Te ŋ hiou pɛ lachi a Chɛhowa sinaa nyɛkɛndɛi nduyɛ miŋ kindiŋ le ndu kɔllo nɛŋioo, mi hei tosa miŋ sɔla nyaale kpeekpeiyo. Baabuiyo ke naa tiindaŋndo maa Chɛhowa tosa ni miŋ “dɔɔnuŋ nyaale tau tau.” (Nuawɔ Sam 43:4.) Lelaŋ mɛɛ mɛɛ simultaŋ la komal naa o yoomoo niŋ, ŋ nɔ miŋ yɔŋ isiooŋ kposoŋ te. Maa ŋ hiounuŋ lachi a kɔllo kɛsioo o Chɛhowa choo, o ke naa nyaale kpeekpeiyo wo.—Sam 144:15.
CHONDII 155 Num Ke Naa Nyaaloo Ni
a Tofa vɛlɛ kɔfoo hoo “Muliŋ o Chɛhowa lo le Nyaaloo Sɔlaa.”
b Le tamaseliiyo, tofa o jw.org choo le nyuuniaala nda nyuuniaa Dɛniisi nda Alina Kilitɛŋsiŋ o Kona Ŋuɛɛnu Dialii Kuumbaŋ Choo Ve le Wɔsi 2023 niŋ.
c TƐƐSIAA LE FOTUEIYO: Ndepilɛnɔɔ kuɛ nyɔɔŋ piondɔɔ le ndupila. Kɛ mbo wa a kɔl kɛndɛ tau le bilta peeŋgela o pindul ndepilɛnɔ yuu yeema kɔl dɛɛniaa wo laŋ.