Suiliŋ iMɛlɛkaya Nɔ Baa Mbo Hiau Dɛɛmuiyoŋ Ndo
Pou baa kalaa pila waŋnda che dɛɛbuiye ni. A pisi dɛɛmuiyoŋ ŋpum le kaniŋ mapuuloŋ o miiliɔŋndaŋ niŋ. Kɛ nyɛ cho pa o Mɛlɛka che maa o nɔ baa kalaa mbo hiau dɛɛmuiye ɔɔ pouta baa kala cheleŋndaŋ?
O Ameeniaa niŋ Haykanush cho ni. Nduyɛ wana dimiaa yooŋgu kɛndɛ yiŋndɔ le wo o cho ni. Mbo saaluŋ paspɔtiiyo o chiɛi ndɔɔ ikɛi. O paspɔtii koŋ niŋ, mbo cha kaadiila wana soli kaniei o chiɛi kɛsiaa nyɛsɔlaa niŋndo, a la wana piinduu nyɔɔŋ ndaŋ. Nduyɛ kaniei wa vɛlɛ leniŋ chalaŋ. Maa wana dimiaa yooŋgu kɛndɛ yiŋndɔ le wo, mbo dimul pɔnɔ ndɔ a paspɔtii o saaluŋ hoo wo okɔɔ.
Pɔnɔɔ a lanɔɔ hoo ndaa nɔ bahawɛi ikanioo tau nduyɛ ndaa nɔ kuoo le solioo. Kɛ ma kɛɛsiaa le kaniei hei miŋgioo o wana diola ndɔlaŋ la wa la poonyiaa o paspɔtii koŋ choo wo lo. Mi kaamaa bii po mal kaniei heiyo a yuŋgu ndɔɔ. Mi Haykanush nda pɔnɔ ndɔ tɛɛsial po koŋ maa le mɛɛ nda cho Baabuiyo pɛɛkoo yɛ nda cho sandii waa naa chɔmndo ni. Okoŋ, ma soliŋ teleŋndo hoo kpeku le suɛi a Seiyaa Chɛhowaa okɔɔ nduyɛ le yuŋgu po koŋ yaula naalaŋ kioo.
Yuŋgu koŋ ndoo yeema Haykanush fandaa a kanii pɔmbɔ, kɛ mbo kɛɛ. Diimandɔɔ, mi lanɔɔ poo hoo kua Haykanush yilɔɔ nda pɔnɔ ndɔ o ndalo bɛɛ nduyɛ le nda balikaa mello. Mbo baŋ maa mɛɛ mi Haykanush bii kelɛi dɛɛmuiye.
Maa yuŋgu koŋ, mi kaamaa bii wanaa bɔɔbɔɔ a sandii Haykanush chɔm nda pɔnɔ ndɔ ve. Kɛ mi kaamaa ndoo bii pa Chɛhowa? Vɛɛ ndoo che yɛ sandii ndɛi? Baa sandii ndɛi ndii chuu nda pa tɔnɔɔ?
SUILIŊNDA SƆVƐLA NƆ BAA MBO HIAU NYƐM KIƆƆŊ NDAŊ
Mulilaŋ le nyunalaŋ ndaŋ la kindu le. Le sabu yɛɛ? Kanifuule, wanaa Mɛlɛkaa sina maa suiliŋnda Chɛhowalaŋ tolɔɔ kɔɔli nɔ baa mbo hiau dɛɛmuiyoŋ, kooliiyoŋ, a nyɛm cheleŋ. A tonya, nyɛ Chɛhowa che maa o cho o sɔvɛ wo cho teŋgeŋ a o wanaa bɔɔbɔɔ che maa o cho o sɔvɛ wo. (Aisaya 55:8, 9) Buɛiyaa Chɛhowaa che maa nyɛ sɔvɛ bɛndoo pila kindiŋndo le suiliŋnda ndɔlaŋ tolɔɔ kɔɔli cho ni.
Ŋ nɔla miŋ che hei a nyɛ Baabuiyo dimi a sinapɛŋgoo vɛlɛ a taasioo okɔɔ wo. Pulɔwaa 3:13-15 dimi aa, “Wana sɔla hoo kɔl kaloo, nduyɛ mbo nɔ sina pɛŋgoo wo, o pɛl tɔnɔɔ. Kɔl kaloo o nɔ tɔnɔɔ o hiou kanii humbuei. O ke wana tɔnɔɔ o hiou bɛɛ tɔnɔ kooliiye i ke num ndo. Kɔl kaloo o nɔ baa, o hiou nyɛm baa kalaŋ. Nyɛ o nyɛ cho mi wana yeema ndu mbo siimaŋ a kɔl kaloo le.” A tonya, Chɛhowa che suiliŋndaŋ ndaŋ nyɛ sɔvɛ mbo hiau nyɛ o nyɛ.
Ɔɔ niŋ a sandei okɔɔ?
Wana sandaa Chɛhowa cho ni. O dimi “lachoowa le.” (Taitɔɔ 1:2) Nduyɛ mbo dimul kiilanɔɔ Pɔɔl le mbo poonyial Kilisiɔŋaa maHibuluiya o wɔsiŋ kɛmɛ tasoŋ niŋ aa, “La hiou lachi a Mɛlɛka piɛiyo le naa. Naa pila sina maa kɔlta naalaŋ la cho walaŋ naa Mɛlɛka waa tɛɛŋ, kani fuule, ŋ hɛnaŋ mi ŋ tosa nyɛ bɛnda le tosaa wo o nɛi o nɛi niŋ.”—Hibuluiya 13:18.
Mi Chiisu kɛsi taamasi kɛndɔɔ o sandei chɔmndo niŋ. Le tamaseliiyo, mɛɛ Masa Wanaa Soliaa Lasalaa Kayafaa dimul Chiisu aa, “I hɛnaŋ num ma dimul naa le Mɛlɛka bɛndoo, te num cho Kiliti ni, Po Mɛlɛkaa”! Chiisu viinuŋ te, kɛ mbo chɔɔmuŋ ndupila maa ndu cho Mɛsaya ni. Mbo dimul nda tonyaa mi che bɛɛ ndoo sina maa wanaa kialaa ŋyamaa ndaa yeema ndu suɛi lachoowɛi handɔɔ choo le ndu diyɔɔ.—Maatiu 26:63-67.
Kɛ naa niŋ yɛ? Te o wa pɛ ma dimul naa le choolaŋ dimioo ɔɔ te koŋ te le kafalaŋ tosaa nyɛɛmbɔ le nyɛm kiɔɔŋ sɔlaa, ŋ cho pa sandei chɔm?
SIMUL NAŊ SƆLA LE SANDEI CHƆMNDO WO
I cho bɔɔ suɛi kala le sandei chɔmndo o palɛi mɛɛlɛi hei niŋ kanifuule, wanaa bɔɔbɔɔ nɔ “yiyaŋ le chaaŋaa ndaa waŋnda chieeya le, mɛɛ le nda pila. Wanaa kaalaa ŋkaniaa nda wa niŋ ni.” (Timoti Diiŋ Ndɔɔ 3:2) Te bahawɛi ŋkanioo ɔɔ walta lepɛŋndaŋ la wa pɛ, wanaa bɔɔbɔɔ chi ndi iwɔɔŋ le viileŋ, kafalaŋ, ɔɔ sɔɔŋ kuuyu kuuyuŋ cheleŋ tosaa le. Yiyaŋ waa naa kui niŋ bɔɔ. Le hei, wanaa bɔɔbɔɔ nɔ yiyaŋndo maa mɛɛ ma tosa kafalaŋ le nyɛm kiɔɔŋ sɔlaa. Nduyɛ Kilisiɔŋnda apum bɛɛ tosa niŋ kɛɛsiaala wɔɔŋndaŋ le “hɔlte nyɛ sɔlaa.” Nduyɛ hei tosa ma tɛɛmbuu diola ndala kɛndɛlaŋ o kunda leKilisiɔŋndo niŋ.—Timoti Tasoo 3:8; Taitɔɔ 1:7.
Kilisiɔŋaa bɔɔbɔɔ cho taamasi Chiisoo tolɔɔ kɔɔli. A sina maa suiliŋnda Mɛlɛkalaŋ nɔɔ cho nyɛ sɔvɛ bɛndu mbo hiau sul kɛ kɛ, ɔɔ tɔnɔ o tɔnɔ. Le saboo hoo Kilisiɔŋaa feleŋguaa tosa lɛ lakafa o wali nda ke nda o sukuu wo niŋ le diola kɛndɛlaŋ sɔlaa le. (Pulɔwaa 20:23) Ŋ sɔla lepum fanda maa Haykanush le sandii naŋ chɔmnde le. Kɛ Mɛlɛka dimi maa o bɛnda miŋ chɔm sandei. Hei mala le kɔl iyama walaŋndo nɔɔ. Nduyɛ, nyɛ sɔviɔɔ kpeekpei cho koŋ ni.
Mi taamasi Gagik wo chɔm hei. Mbo dimi aa, “Tuupa mi simnuŋ Kilisiɔŋnɔɔ, I wa wallo o fondaŋ bɛndu pum. Wana ndoo nɔ fonda koŋndo ve paawa (mulu) malɔɔ le fondaŋ koŋ te, nduyɛ ndoo chɔm tɔnɔ o wa sɔlaa wo fau le. Mɛɛ o chua ya le baalaa simndaŋ lachi, ndoo yeema mi ‘chɛlaŋndo’ wa naa tɛɛŋ naa wana bii paawaa (muloo) wo le mi tosa luɛiyɔɔ niŋndo a ndu le mbo kinda hɔltaŋ o kafala wa yɔŋnɔŋ ndo o fondaŋ baala koŋndo. Nduyɛ fulamakɔɔli wa ni, mi ya bɛɛ sɔla diola wɔɔŋndaŋ maa wana lakafaa ya cho ni. Mɛɛ ya pɛɛku tonyaa, mi kɛɛ le hiouwɔɔ lachi a kafalaŋ tosaa mi che bɛɛ a wa ya nyɛsɔlaa kioo nyɛkɛndɛi le wali koŋ. Okoŋ, mi kumbi yulaleŋ a ba ni. Nduyɛ paale ya kumbi yulale nileŋ ndo, mi soli yauwo o masaleŋ. Nduyɛ I wa paawaa malɔɔ le leŋ.”—Kɔliŋtiaŋ Diiŋ Ndɔɔ 8:21.
Mi Gagik dimi aa, “Mi kanii ya wa sɔlaa ve faŋaŋ lechoo le tɛndaa tɛɛŋ, nduyɛ simullo pila hei wa le yuŋgu nuu baloo dɔuwɔɔ ni. Kɛ, I cho niŋ suŋ suŋ a kɔl kɛndɛ. I nɔ kɔl iyama walaŋndo Chɛhowa o hɔl. I cho wana taamasi kɛndɛ le puaa niaa ŋiɔɔŋnda, nduyɛ mi suiliŋ le dikeŋnaŋndo sɔlaa o kunda leKilisiɔŋndo niŋ. Nduyɛ o wanaa huŋ mɛɛndaŋndo te I cho paawaa malɔɔ wa tɛɛŋ, a wanaa cheleŋaa naŋ tosa yulaleŋ latulu wa sina niŋ maa I cho lɛ wana lakafa le.”
MI CHƐHOWA MALA NAA
Chɛhowa kaala wanaa cho ndu saŋgalaa nduyɛ ma wa suiliŋnda ndɔla sɔvɛlaŋ tolɔɔ kɔɔli wa, mɛɛ sandei cho naa yɛ. (Taitɔɔ 2:10) Nduyɛ te ŋ tosa hei pɛ, o dimi maa o cho naa mala. Mbo dimul Masaa Deeve le mbo poonyiaa aa, “Kani bɛɛ mi chaŋ o chuaambɔyɛi nii niŋ, mbo fuuluu a boondii ya I cho niŋ hei o yuvɛiye, le pilɛ bɛɛ I chi wɔ, wana cho Mɛlɛka o hɔl sakpo wo mi Mɛlɛka puɛɛnuŋ a ndu le, nduyɛ I chi wɔ mi chuauwaa nduaa a balu waŋnda piɛileŋ le nyɛ nda dia wo le.”—Sam 37:25.
Mi nyɛ yɔŋnuŋ Lufu wo chɔm keŋ. Mbo chɔm Naomi kaalɛɛ ndɔ lo lechoo wo le waa a ndu latulu. O feŋaŋ ndu ikɛi le mɛɛ o wa o yuwɛi yɛ le. Mi Lufu kua Isɔluɛi naa ndoo nɔla mbo piɛi Mɛlɛka wa. (Lufu 1:16, 17) Wana sandaa Lufu wa ni. Nduyɛ, mi ndoo tosa wallo kekelee le tɔlɔɔ waŋnda ndaa mɛi kɔɔli o chiɔɔŋ niŋndo nuuviaa, a mɛɛ Sawaa wa o Isɔluɛi niŋ le wanaa tambɛiya yɛ. Nyɛ yɔŋnuŋ Deeve wo koni ndoo yɔŋnuŋ Lufu nda Naomi ni, kɛ Chɛhowa mel nda le. (Lufu 2:2-18) Mbo mala Lufu tau nduyɛ o cho ko nyɛdiaa a nyɛm cheleŋndoŋ te ndoo ke ndu le. Kɛ mbo hɛli ndu le mbo wa o pulale Masaa Deeveleŋ choo a le Mɛsayanɔɔ!—Lufu 4:13-17; Maatiu 1:5, 16.
Lepum mii wa ikala kpoke le mi buɛiyaa Chɛhowaa apum sɔla kaniei le bahawɛila ndalaŋ solioo. Tuupa ma luei balaŋ o kafalaŋ niŋ le keleŋaa bahawɛila ndalaŋ solioo, ma tosa baalaa kekelee le laŋ solioo. Hei tosaa chɔm maa suiliŋnda sɔvɛla Mɛlɛkalaŋ, mɛɛ sandei cho naa yɛ, cho nyɛ sɔvɛ bɛndu le nda mbo hiau nyɛ o nyɛ.—Pulɔwaa 12:24; Ɛfisiaŋnda 4:28.
Maa Lufu, Kilisiɔŋnda chieeŋndo balɔɔ kpede cho tiindaŋndo dɔuwɔɔ o Chɛhowa niŋ maa o nɔ kpaayaa le nda malaa. A tiindaŋ nyɛ Chɛhowa dimi hoo wo aa, “I feŋaŋ nya ikɛi le, nduyɛ, o nyɛ palaa niŋ bɛɛ I mel nya nya kpeele le.” (Hibuluiya 13:5) Chɛhowa mala niŋ wanaa nduaa o sindɔɔ niŋ daandi daandi, nduyɛ o nɔla mbo mala wanaa cho sandei chɔmndo wa le lɔɔlɔɔ. Nduyɛ o feŋaŋndɔ o nyɛ o dimi wo choo le bahawɛila buɛiyaa nduaa solioo le.—Maatiu 6:33.
A tonya, mi waŋchieeya che dɛɛmuiyoŋ a nyɛm cheleŋndoŋ nyɛ sɔvɛ. Kɛ ŋ nɔ tiindaŋndo maa Finya naa o choo choo niŋ che sandii nɛi, a suiliŋnda kɛndɛla cheleŋndaŋ maa la nɔ baa mbo hiau pouta baa kala kɛ kɛ!
Te ŋ wa pɛ wanaa sandaa, ŋ nɔla miŋ dimul waŋnda yooŋgu kɛndɔɔ a kɔl iyama walaŋndo