Naa Bandu Mɛŋgɛlaa KƐSI YAULAŊ O INTANƐITIIYO WA
Bandu Mɛŋgɛlaa
NAA KƐSIAA LAYAUWA O INTANƐTIIYO CHOO
Kisiei
Ɔ, ɔ, Ɛ, ɛ, Ŋ, ŋ
  • Ɔ
  • ɔ
  • Ɛ
  • ɛ
  • Ŋ
  • ŋ
  • BAABUIYO
  • YAULAŊ A NYƆƆŊ
  • BƆŊAŊNDAŊ
  • mwbr18 Yindimiiyo p. 1-8
  • Sɔɔŋ Tɛɛsiaŋndoŋ le Yoomu Naa a Wali Pollo Yau Wali Bɔŋaŋndo

Viduei cho le fondaa hoo le.

Mal Haki, bahawɛi pɔmbɔ yɔŋnuŋ le num vidueiyo hoo solullo.

  • Sɔɔŋ Tɛɛsiaŋndoŋ le Yoomu Naa a Wali Pollo Yau Wali Bɔŋaŋndo
  • Sɔɔŋ Tɛɛsiaŋndoŋ le Yoomu Naa a Wali Pollo—Yau Wali Bɔŋaŋndo (2018)
  • Suɛi Lebolii Pɔmbuɛi
  • YINDIMIIYO 3-9
  • YINDIMIIYO 10-16
  • YINDIMIIYO 17-23
  • YINDIMIIYO 24-30
  • YINDIMIIYO 31–TƐƐKPAA 6
Sɔɔŋ Tɛɛsiaŋndoŋ le Yoomu Naa a Wali Pollo—Yau Wali Bɔŋaŋndo (2018)
mwbr18 Yindimiiyo p. 1-8

Sɔɔŋ Tɛɛsiaŋndoŋ le Yoomu Naa a Wali Pollo Yau Wali Bɔŋaŋndo

YINDIMIIYO 3-9

NYƐM TƆƆMAŊ O DIOM MƐLƐKAA NIŊ | WALTA WANAA CHIISUAA 9-11

“Mi Wana Ndoo Tusi Kilisiɔŋnda Nyɛpalaa Choo Wo Simnuŋ Wana Dimi Yooŋgu Kɛndɔɔ a Dialuŋ Fulaa Wo”

(Walta Wanaa Chiisuaa 9:​1, 2) Kɛ a boondii keŋ, Sɔɔ wa hiouwɔɔ lachi a buɛiyaa Masanɔɔ Mɛlɛkaa kɔŋgɔliaŋndaŋ tau tau, le nda diyɔɔ. Mbo kua naa masa wanaa soliaa lasalaa chua. 2 Mbo nyuna ndu le yaulaŋ. Yaulaŋ ndaŋ la aa chɔm wanaa cho chiɛila Chuuwa piɛi Mɛlɛkalaŋ bolleŋ Damasikɔɔ chiee wa wana Sɔɔ cho wo ni. O tosa hei maa te ndu oo saaluŋ wana o wana pɛ, wana pɔnɔ ni, wana lanɔ ni, o tol nɛi Chiisu dimi maa waŋnda kɔ lechoo wo kɔɔli pɛ, ndu oo bii ndu a kaka ndu oo hiŋ a ndu Chulusɛlɛm chiee.

bt-E 60 ¶1-2

Mi Kunda leKilisiɔŋndo “Sɔla Kɔl Nyuloo le Teleŋ Tiŋ”

WANAA dɛnɛ wɔɔŋnda wa niŋ le fuuluu wo Damasikɔɔ, naa ndaa tuu le kɔlaŋ dɛnɛ wɔɔŋndo tosaa wa. Ndaa yeema mi ndaa kɔ soli buɛiyaa Chiisuaa o chiɛila ndalaŋ niŋ, mi ndaa yii nda, ma tusi nda nyɛpalaa choo, nduyɛ mi ndaa kuɛ a nda Chulusɛlɛm o laŋgbaa kalla lo.

2 Wana wa kunda wanaa dɛnɛ wɔɔŋnda haa lachi wo wa Sɔɔ ni, nduyɛ tɔɔyaŋ piɔm waŋndo wa ndu niŋ o lebol. Nyɔɔ ndoo viu wɔ bɛɛ le, mbo cha a kɔl ndɔ kɛndɛ mɛɛ nda lo Stiiviŋ vii viiyo a poutaŋ haaa mbo wu yɛ. Buɛi ndoo tiindaŋ o Chiisu niŋndo. (Walta Wanaa Chiisuaa 7:​57–8:​1) Sɔɔ ndoo niŋ kɔl kposoŋ le buɛiyaa Chiisuaa wa ichali Chulusɛlɛm chiee wa le. Le hei, mi suɛi pala Sɔɔ tau mbo luaŋ ibuŋ le nda nyɛpalaa tusioo choo mɛɛ yiŋndeŋ le pɛŋgɛlaŋ naa yɛ. Ndoo yeema kposoŋ mi waŋnda tol “nɛi Chiisu” dimi le mi waŋnda kuɛ lechoo wo kɔɔli le.”—Walta Wanaa Chiisuaa 9:​1, 2; tofa kɔfoo o puuluei niŋ, “Saul’s Mandate in Damascus,” o peele 61.

(Walta Wanaa Chiisuaa 9:​15, 16) Kɛ, mi Masanɔɔ Mɛlɛka dimul Ananaaya aa, “Kɔ, I hɛli poo hoo le mbo saaŋgial la, le mbo tosa mi wanaa cho a Chuu le wa, a masaa ndaa bɛnduaa, a waŋnda Isɔluɛi ma sina ya. 16 I cho ndu chɔm mɛɛ kpɛ o sɔl niŋ nyɛ palaa le tosaa mi waŋnda sina ya yɛ.”

w16.06 4 ¶4

Kɔllo Naŋɔɔ a Chɛhowa Wana Cho Naa Chɔuwɔɔ Wo

4 O cho hɔlla le Chɛhowa tofa waŋndo le. Kɛ, kɔllo o tofa ni nduyɛ mbo che mɛɛ wana o wana fee cho kpeekpei yɛ. (Nuawɔ Saamiɛɛ Tasoo 16:​7b) Mi Chɛhowa chɔm hei kpendekele mɛɛ o kila kunda leKilisiɔŋndo. Wanaa bɔɔbɔɔ waŋnda ndaa che maa a ve wanaa sɔvɛ le wa, mi Chɛhowa nda Po ndɔɔ naŋnuŋ nda o ibuŋ. (Chɔŋ 6:​44) Waŋnda haa opilɛ wa Falisiinɔɔ Pɔɔl ni. Mbo tɛɛmbuu diola Chiisulaŋ, okoŋ kɔɔli, mbo tusi ndu nyɛpalaa choo, nduyɛ mbo yiou ndu. (1Timo. 1:​13) Kɛ mi Chɛhowa yaasiaa Sɔɔ kɔllo, nduyɛ o yiyaŋ naa maa puulu fondo fondoo le o wa le. (Pulɔ. 17:​3) Kɛ, mi Chɛhowa cha maa Sɔɔ nɔla mbo sɔla chɔuwɔɔ kanifuule, mbo ‘hɛli ndu le mbo saaŋgial ndu, le mbo tosa mi wanaa cho a Chuu le wa, a masaa ndaa bɛnduaa, a waŋnda Isɔluɛi a sina ndu.’ (Walta Wanaa Chiisuaa 9:​15) Mi Chɛhowa hɛli vɛlɛ wanaa cheleŋ a ndaa simnuŋ niŋ nyɛm laanduŋ nda soliŋ kpeku “le dɛnɛla bɛndaŋ” ndo. Nda cho ni, wanaa wa paandu wanaa kolaa bɛnduaa wa, wanaa tosa kaa nɔɔlɛiyo wa, a viiya. (Luom. 9:​21; 1Kɔliŋ. 6:​9-11) Mɛɛ nda wa hiouwɔɔ lachi a Diom Mɛlɛkaa pɛɛkoo, ma kindi laalaŋ ndaa o Chɛhowa niŋ, nduyɛ ma chɛl le mbo chɔu nda.

(Walta Wanaa Chiisuaa 9:​20-22) tamala bɛɛ o tosa le. Mbo kua o chiɛila Chuuwa piɛi Mɛlɛkalaŋ. Mbo kandu waŋnda chɔmndo maa Chiisu ndu cho Po Mɛlɛkaa ni. 21 Mi kɔndɔfillo bii wana o wana tuei ndu diom. Nduyɛ, ma kandu nyuuniaŋndo aa, “O cho poo hoo le wa wanaa tol Chiisu kɔɔli wa nyɛ palaa tusioo choo Chulusɛlɛm te? Nduyɛ, le nda biyɔɔ mbo miiŋgu a nda naa wanaa bɛnduaa soliaa lasalaa chua le, o hiŋ nanuŋ te?” 22 Kɛ mi suɛi Mɛlɛkɛi Sɔɔ wa dimioo ve I chɔɔlu kpaayaa sɔla tau tau. Mbo chɔm taamasilaŋ haaa, la chɔm maa Chiisu kpeekpei cho Kiliti, wana Mɛlɛka chua buŋgɛi maa o cho viomɔɔ le waŋnda piŋioo wo laŋ. O koŋ, Chuuwa a wa Damasikɔɔ wa, a nɔla lɛ ma soo nyɛ o nyɛ naa ndu chua le.

bt-E 64 ¶15

Mi Kunda leKilisiɔŋndo “Sɔla Kɔl Nyuloo le Teleŋ Tiŋ”

15 A yiyaŋ pa mɛɛ kɔndɔfillo, kaamaa, a kɔl tuu bɛndoo yɔŋnuŋ faŋga bɛndu koŋ tɛɛŋ, mɛɛ nda che mi Sɔɔ kandu yooŋgu kɛndɔɔ dimioo a Chiisu okɔɔ o chiɛi Chuuwa piɛi Mɛlɛka wo niŋ yɛ? Ma nyuna aa, “O cho poo hoo le wa wanaa tol Chiisu kɔɔli wa nyɛ palaa tusioo choo Chulusɛlɛm te?” (Walta Wanaa Chiisuaa 9:​21) Mɛɛ o wa tɛɛsiaa a mɛɛ o siŋga yiyaŋ ndɔɔ a Chiisu okɔɔ yɛ, mi Pɔɔl “chɔm taamasilaŋ haaa, la chɔm maa Chiisu kpeekpei cho Kiliti” ni. (Walta Wanaa Chiisuaa 9:​22) Kɛ taamaseliilaŋ ndaŋ la cho nyɛ sɔvɛ le waŋnda kpou le. La nɔla mi la siŋga wanaa cho a piaa cha o naamulaŋ niŋ ɔɔ wanaa pɛ kiŋ a kɔlta yoŋgalaŋ nda le. Kɛ a koŋ kpou, Sɔɔ vi ŋdial te.

Yaasiaa le Nyɛm Tɔɔmaŋ Mɛlɛkaŋ

(Walta Wanaa Chiisuaa 9:​4) Mbo del lɛŋ. O koŋ kɔɔli, mbo tuɛi mi diomndo dimul ndu aa, “Sɔɔ, Sɔɔ, vɛ ma wa ya nyɛ palaa tusioo choo?”

bt-E 60-61 ¶5-6

Mi Kunda leKilisiɔŋndo “Sɔla Kɔl Nyuloo le Teleŋ Tiŋ”

5 Mɛɛ Chiisu kuuna Sɔɔ o nɛi teleŋ o wa kɔlaŋ Damasikɔɔ wo, o  nyuna ndu naa aa, “Le yɛɛ ŋ cho yɛ buɛiyaa niaa nyɛpalaa tusioo choo le?” A mɛɛ naŋ che o pɛl naŋ hiou wo niŋ yɛ, mbo nyuna ndu aa, “Vɛ ma wa ya nyɛ palaa tusioo choo?” (Walta Wanaa Chiisuaa 9:​4) A tonya, mi Chiisu sinaŋ kɛsɛ tɔɔndaŋnda wa tol kɔɔliaa nduaa choo laŋ.—Maa. 25:​34-40, 45.

6 Te a wa num pɛ nyɛkindilaa tusioo choo le mɛɛ ŋ tiindaŋ o Chiisu niŋ yɛ, nɔ o kɔl maa Chɛhowa nda Chiisu sina a bahawɛi numndo. (Maa. 10:​22, 28-31) Le suŋ suŋndɔ, naapum tɔɔndaŋndo feŋaŋ te. Loonuŋ maa mi Chiisu cha mɛɛ Sɔɔ luei balaŋ a teleŋ Stiviiŋ sɔla piɔmndo wo, nduyɛ mbo cha mɛɛ Sɔɔ wa buɛiyaa laalaŋnda solioo o chiɛila ndalaŋ niŋ Chulusɛlɛm yɛ. (Walta Wanaa Chiisuaa 8:​3) Kɛ, Chiisu tosa nyɛ o nyɛ a teleŋ koŋ te. A koŋ kpou, mi Chɛhowa sanaa a Kiliti, yɔŋgu Stiviiŋ a buɛiyaa laalaŋaa cheleŋ yoomuma ndaa yeema waŋ le ma lo o tiindaŋndo choo.

(Walta Wanaa Chiisuaa 10:​6) O cho po pilɛ o bɛŋgu choo, diolaŋ aa, Saimɔŋ. Yaula visiaa nda toosiaa nyɔɔŋ ndaŋ o bɛɛndiaa ni. Chiɛi ndɔɔ cho o pee mɛŋma ihɛllo ikɛi.”

nwtsty sɔɔŋ kulloŋ le pɛɛkoo o Walta 10:​6

Saimɔŋ, wana ndoo bɛɛndiaa yaula visiaa wo: Mi wana ndoo bɛɛndiaa yaula visiaa le nyɔɔŋ toosiaa wo ndoo soliŋ nyɛma pum kpeku le visioo yiinde faŋaa lekɔɔ ɔɔ chuɛiyaŋ ndu solioo o ŋdial. Okoŋ mi ndoo soliŋ muɛima kala kalaŋ kpeku le ndu tosaa yau visi wana toosiaa nyɔɔŋ ndo. A mɛɛ Sawa Mɛlɛka ke Muuse wo ndoo dimi yɛ, wanaa ndaa tosa wallo a visiaa vilɛiya wa ve a diandaa o nɛi Mɛlɛkaa choo le. (Lɛvi 5:​2; 11:​39) Lelaŋ, mi Chuuwaa bɔɔbɔɔ ndaa che waŋnda haa chɔdɔ, nduyɛ mi ndaa kiisaŋ pɛŋ le nda yiyaa. Le hei, yauwo hoo Talmud dimi maa wali kuandaa poola visiaa ndoo hiou bɛnda a yaula visiaa bɛɛndiaa le nyɔɔŋ toosiaa. Kɛ, Pitɛ chɛl mi kaa hɛliaŋ koŋ o kuuna ndu luaŋ o Saimɔŋndo chiɛi niŋ te. Kɔl tusiaŋ Pitɛ ndoo chɔmndo wa kandɔŋ kɛndɛ le wali cheleŋ ndoo nɔ le hunɔɔ tosaa wo, ndu wa yɛ kɔlaŋ wana ve Chuunɔ le wo yilɔɔ o ndu lo bɛɛ ni. Wanaa sinaa yauwa apum chua diom maKilikiiyo hoo (byr·seusʹ) maa diola Saimɔŋ ndaŋ le wali ndoo tosa wo.

Diomndaŋ Veeloo o Baabuiyo Niŋ

(Walta Wanaa Chiisuaa 9:​10-22) Po pilɛ wa Damasikɔɔ diolaŋ aa, Ananaaya. Buɛi Chiisoo o wa ni. Mi Masanɔɔ Mɛlɛka veelu ndu o yilaŋndo niŋ aa, “Ananaaya.” Mbo chɛl aa, “Ei, Masanɔɔ.” 11 Mi Masanɔɔ Mɛlɛka dimul ndu aa, “Kɔ o chiɛi Chuda wo, o cho o Nɛi sakpoo wo, ma nyuna le poo diolaŋ aa, Sɔɔ, wana waa Taasɔɔ chiee. O cho Mɛlɛka piɛiyo. 12 O che mi po pilɛ huŋ o yilaŋndo niŋ, diolaŋ aa, Ananaaya. Mbo handu ndu balaŋ choo le mbo miiŋgu vɛlɛ chɔɔ.” 13 Mi Ananaaya muli aa, “Masanɔɔ Mɛlɛka, I tuei niŋ sɔɔŋ faŋga a poo hoo okɔɔ, a dɛnɛ wɔɔŋ o tosal niŋ wanaa numnda a cho Chulusɛlɛm nda. 14 Nduyɛ, o hiŋ Damasikɔɔ nanuŋ. Wanaa bɛnduaa soliaa lasalaa, a ke ndu kpaayaa le mbo huŋ bii wana o wana cho num piɛiyo.” 15 Kɛ, mi Masanɔɔ Mɛlɛka dimul Ananaaya aa, “Kɔ, I hɛli poo hoo le mbo saaŋgial la, le mbo tosa mi wanaa cho a Chuu le wa, a masaa ndaa bɛnduaa, a waŋnda Isɔluɛi ma sina ya. 16 I cho ndu chɔm mɛɛ kpɛ o sɔla niŋ nyɛ palaa le tosaa mi waŋnda sina ya yɛ.” 17 Lelaŋ, mi Ananaaya kua o chiɛi koŋ. Mbo luɛi. Mɛɛ o luɛi, mbo handu Sɔɔ balaŋ choo. Mbo dimi aa, ‘Chaaŋ nuu Sɔɔ, Masanɔɔ Mɛlɛka vem ya naa num chua. Chiisu, o chɔmnuŋ num o nɛi lɔɔ ŋ wa hunɔɔ nanuŋ ndo, o vem ya le ma che vɛlɛ, nduyɛ, mi nyina diandaa Mɛlɛkaa tol num kɔɔli tau.’ 18 O koŋ kɔɔli, mi nyɛlaŋ la faŋaŋ ndu o hɔl le pilɛ kpe maa lakɛkɛu. Mi la deli. Mbo kandu vɛlɛ chɔɔ. O koŋ kɔɔli, mbo chaŋ. Ma yiŋ ndu. 19 Mɛɛ o de nyɛ diaa, mi dialluŋ ndɔŋ ŋ sɔla vɛlɛ kpaayaa. Mi Sɔɔ chii palɛi i tiŋ nda kunda wanaa laalaŋnda Damasikɔɔ. 20 Tamala bɛɛ o tosa le. Mbo kua o chiɛila Chuuwa piɛi Mɛlɛkalaŋ. Mbo kandu waŋnda chɔmndo maa Chiisu ndu cho Po Mɛlɛkaa ni. 21 Mi kɔndɔfillo bii wana o wana tuei ndu diom. Nduyɛ, ma kandu nyuuniaŋndo aa, “O cho poo hoo le wa wanaa tol Chiisu kɔɔli wa nyɛ palaa tusioo choo Chulusɛlɛm te? Nduyɛ, le nda biyɔɔ mbo miiŋgu a nda naa wanaa bɛnduaa soliaa lasalaa chua le, o hiŋ nanuŋ te?” 22 Kɛ mi suɛi Mɛlɛkɛi Sɔɔ wa dimioo ve i chɔɔlu kpaayaa sɔla tau tau. Mbo chɔm taamasilaŋ haaa, la chɔm maa Chiisu kpeekpei cho Kiliti, wana Mɛlɛka chua buŋgɛi maa o cho viomɔɔ le waŋnda piŋioo wo laŋ. O koŋ, Chuuwa a wa Damasikɔɔ wa, a nɔla lɛ ma soo nyɛ o nyɛ naa ndu chua le.

YINDIMIIYO 10-16

NYƐM TƆƆMAŊ O DIOM MƐLƐKAA NIŊ | WALTA WANAA CHIISUAA 12-14

“Mi Baanabaa nda Pɔɔl Siiŋguu Waŋnda Buɛiyaa Chiisuaa o Fondaŋnda Leviltaŋ”

(Walta Wanaa Chiisuaa 13:​2, 3) Mɛɛ wanaa laalaŋnda a wa Masanɔɔ Mɛlɛka piɛiyo a sumndo biyɔɔ, mi nyina diandaa Mɛlɛkaa dimul nda aa, “La chua Baanabaa nda Sɔɔ le wali ya I hɛli nda wo.” 3 O koŋ kɔɔli, mɛɛ nda bii sumndo, ma piɛi Mɛlɛka. Ma handu Baanabaa nda Sɔɔ balaŋ choo. Ma duau nda sala. Ma viam nda.

bt-E 86 ¶4

“Mi Kunda Wanaa Laalaŋnda Pia a Kɔl Kɛndɔɔ Nduyɛ Nyina Diandaa Wa Nda Kɔɔli”

4 Kɛ le yɛɛ nyina diandaa yɔŋgu yɛ nɛi chɔmaa maa a chua Baanabaa nda Sɔɔ kinɛi ‘le wallo’? (Walta Wanaa Chiisuaa 13:​2) Baabuiyo suu a hei okɔɔ le. O naŋ sina wo cho ni maa, nyina diandaa yɔŋgu nɛi chɔmaa ni maa a hɛli puaa haa. Nyɛ o nyɛ cho mbo chɔm maa mi wanaa ndaa suaa le Mɛlɛka wa a wanaa ndaa pɛɛku waŋnda o Aŋtiɔɔ niŋnda hiŋaŋ diomndaŋ a kɛɛsiaa koŋ te. Kɛ mi nda kpou toolu wanaa nda yulu haa iso wa. Yiyaŋndɔ mɛɛ Baanabaa nda Sɔɔ wa sinaŋndo yɛ maa puaapiliaa ndaa laalaŋnda, a paŋala nda le, “mɛɛ nda bii sumndo, ma piɛi Mɛlɛka. Ma handu Baanabaa nda Sɔɔ balaŋ choo. Ma duau nda sala. Ma viam nda.” (Walta Wanaa Chiisuaa 13:​3) Naa bɛɛ nɔ miŋ toolu wanaa sɔla dilakeŋnaŋndaŋ o Mɛlɛka piɛiyo niŋnda, kɔ bii a wanaa nda yulu iso le kunda leKilisiɔŋndo waa chilaŋndo. Yɔŋi naŋ paŋala wanaa sɔla haa dilakeŋnaŋnda suu waa naa laŋ, ŋ nɔ miŋ “kaala nda, kani fuule, le wali . . . nda cho tosaa” wo.—1 Tɛsa. 5:​13.

(Walta Wanaa Chiisuaa 13:​12) Mɛɛ wana bɛndoo che nyɛ yɔnuŋ ndo, mbo laalaŋ. Kani fondole, kɔndɔfillo wa ndu a nyɛ nda pɛɛku ndu a Masanɔɔ Mɛlɛka okɔɔ wo.

(Walta Wanaa Chiisuaa 13:​48) Mɛɛ wanaa cho a Chuu le wa a tuei hei, ma naŋ kɔl. Ma dimi aa, “Yooŋgu chɛŋ o Mɛlɛka lo wo cho yooŋgu kɔndɔfili.” Mi wanaa Mɛlɛka hɛli le ma sɔla yoomu kpeekpeiyo o nɔ lamɛɛlu le wo wa a simnuŋ wanaa laalaŋ.

(Walta Wanaa Chiisuaa 14:​1) Nyɛ yɔnuŋ Pɔɔl nda Baanabaa Aŋtiɔɔ o buŋgɛi Pisidiaave niŋ ndo, ndu koni yɔnuŋ nda Akoonɔm chiee ni. Mi Pɔɔl nda Baanabaa a kua o chiɛi Chuuwa piɛi Mɛlɛka wo niŋ maa paandu. Ma kɔ dimi diom Mɛlɛkaa nyɛ kɛndɛ kɛndɛ. Nduyɛ, mi Chuuwa a wanaa cho a Chuu le wa a faŋga faŋga a laalaŋ a Chiisu.

bt-E 95 ¶5

“Ma Suaa Kpendekele a Masanɔɔ Mɛlɛka Okɔɔ”

5 O tasela ndɔɔ, mi Pɔɔl nda Baanabaa mɛɛlu Akoonɔm, fonda wa o piaa cha a naamula maKilikiilaŋ ndo nduyɛ chiee bɛndu Luomaŋnda o wa ni le tanda Kaleesiaa wo. Chioo hoo wa o piaa cha a Chuuwa vɛlɛ a wanaa ve ŋChuu le wa a hɔbɛi. A mɛɛ naamu ndaa wa yɛ, mi Pɔɔl nda Baanabaa luɛi o chiɛi Chuuwa piɛi Mɛlɛka wo niŋ ma kandu suɛi Mɛlɛkɛi dimioo. (Walta Wanaa Chiisuaa 13:​5, 14) Ma suaa o nɛi chaa niŋ mi koŋ tosa “Chuuwa a wanaa cho a Chuu le wa a faŋga faŋga a laalaŋ a Chiisu.”—Walta Wanaa Chiisuaa 14:​1.

(Walta Wanaa Chiisuaa 14:​21, 22) Mi Pɔɔl nda Baanabaa a chɔm waŋnda Yooŋgu Kɛndɛ Mɛlɛkaa a Chiisu okɔɔ Dabe. Ma tosa mi wanaa ka ka simnuŋ buɛiya le Chiisu. O koŋ kɔɔli, ma miiŋgu Lista. Ma chaŋ Lista ma kua Akoonɔm. Ma chaŋ loŋ, ma kua Aŋtiɔɔ o buŋgɛi Pisidiaave niŋ. 22 Ma tosa mi wanaa laalaŋnda loŋ a chɔɔlu dialluŋ kalaŋ sɔla o laalaŋ ndaa niŋ. O koŋ kɔɔli, ma sila nda le ma hiou lachi a laalaŋndo a Chiisu. Ma dimul nda aa, “Le mi ŋ luɛi o masale Mɛlɛkaleŋ niŋ mɛɛ mi ŋ keeku o nyɛ palaa faŋga faŋga niŋ.”

w14 9/1 13 ¶4-5

Mal Mɛlɛka Piɛiyo Le, mi Che Bɛɛ Naa “Nyɛ Palaa Faŋga Faŋga Cho”

4 Mɛɛ Pɔɔl nda Baanabaa fula kundalaŋ yilɔɔ Dabe, ma miiŋgu Lista, Aikooniɔm a Aŋtiɔɔ. Loŋ nda ke wanaa laalaŋnda yoomuaŋ ni, ma dɛɛniaa nda le loo o laalaŋndo choo. Ma dimul nda aa, “Le mi ŋ luɛi o Masale Mɛlɛkaleŋ niŋ mɛɛ mi ŋ keeku o nyɛ palaa faŋga faŋga niŋ.” (Walta 14:​21, 22) O tase ndɔɔ, ma cha maa suɛi waa ndoo nɔ mii yɔŋnuŋ te. Kɔl tambɛiyo nyɛpalaa chuu naa ni, o dɛɛniaa naa kɔltaŋ te. Kɛ vɛɛ Pɔɔl nda Baanabaa looku yɛ wanaa laalaŋnda dialluŋ kalaŋ ke le nyɛpalaa simullo?

5 Ŋ tofa pɛ nyɛ Pɔɔl dimi hoo wo nyɛkɛndɛi, ŋ nɔla miŋ saaluŋ mulioo. O dimi naa aa, “Ŋ nɔ miŋ biunuŋ nyɛ palaa faŋga faŋga le.” Kɛ aa, “Le mi ŋ luɛi o Masale Mɛlɛkaleŋ niŋ mɛɛ mi ŋ keeku o nyɛ palaa faŋga faŋga niŋ.” Lelaŋ, mi Pɔɔl kindi buɛiyaa Chiisuaa poŋ. Mbo kindilal nda fulamakɔɔli sɔvɛ cho le nda wo, te a lo pɛ o laalaŋndo choo. Hei ve lachoo le. Lelaŋ Chiisu dimi ni aa, “Wana o wana biunuŋ pɛ haaa o mɛɛlulaŋ, Mɛlɛka piŋi ndu.”—Maa. 10:​22.

Yaasiaa le Nyɛm Tɔɔmaŋ Mɛlɛkaŋ

(Walta Wanaa Chiisuaa 12:​21-23) Le hei, mi Hɛlɔɔ hɛli paaleŋ. O paale leŋ choo, mi Hɛlɔɔ doviŋ doviŋ ndɔ lemasaa. Mbo chal o kpeŋgbei ndɔ lemasaa choo. Mbo suaa naa waŋnda chua. 22 Mɛɛ o chii suɛi, mi waŋnda deŋgi choo choo le teleŋ vilɛi ma dimi aa, “Mɛlɛka cho hoo suɛi ni, o cho wana chiee le.” 23 O lepilɛ niŋ kpe, mi kiilanɔ Masanɔɔ Mɛlɛkaa duau ndu naa choo. Mi dondopolla dia ndu. Mbo wu. Kani fondole, le chɛlɔɔ o chɛl ma veelu ndu aa, Mɛlɛka, o kuuna nda le wo.

w08-E 5/15 32 ¶7

Sɔɔŋ Yaandiaŋ o Yau Walta Wanaa Chiisuaa Niŋ

12:​21-23; 14:​14-18. Mi Hɛlɔɔ chɛl saŋgala Mɛlɛka ndoo nɔ mbo sɔla wo. Nuawɔ se teŋgeŋ bɛndoo o hei niŋ! Mɛɛ waŋnda wa Pɔɔl nda Baanabaa saŋgala, o lepilɛ niŋ kpe ma kɛɛ saŋgala suu waa lende. Ŋ nɔ miŋ chɛl saŋgala kɛ kɛ le nyɛ o nyɛ naŋ tiu ba le tosaa o wali Chɛhowaa niŋ te.

(Walta Wanaa Chiisuaa 13:​9) Kɛ Sɔɔ o nda aa veelu vɛlɛ aa, Pɔɔllo, Nyina Diandaa Mɛlɛkaa wa ndu kɔɔli tau. Mbo tofa mandenɔɔ hoo chikɛŋ bɛndu.

nwtsty sɔɔŋ kulloŋ le pɛɛkoo o Walta 13:​9

Sɔɔ, o ndaa veelu vɛlɛ aa, Pɔɔllo: Chɔŋ a teleŋndo hoo, naa ndaa veelu niŋ Sɔɔ ni aa Pɔɔl. Wana Chiisu vem hoo hɔlte ndɔ wo, Hibuluinɔɔ o wa ni, nduyɛ pilachioo o wa le lɛŋnde maLuomaŋndeŋ ni. (Walta 22:​27, 28; Fil 3:​5) Lelaŋ, naapum wana che pɛ maa chɔŋ o chuaambyɛi nduɛi niŋ, ndoo nɔ diola maHibuluilaŋ Sɔɔ a diola maLuomaŋndaŋ Pɔɔl. Hei ndii yɔŋnuŋ ko le Chuuwa a teleŋ koŋ te, taama taama wanaa ve ichali o Isɔluɛi niŋ te wa tɛɛŋ, le diolaŋ nɔɔ sala tiɔɔŋ. (Walta 12:​12, 13:​1) Naapum wanayaŋ Pɔɔlloŋ ŋtiŋ bɛɛ ndaa nɔ diola maLuomaŋndaŋ a la maKilikiilaŋ. (Luom 16:​7, 21) Mɛɛ “wana Chiisu vem maa hɔlte ndɔ le kɔlaŋ naa nya cho a Chuu le wa chua” yɛ, kalaŋndo Pɔɔl ndoo sɔla hoo ni le yooŋgu kɛndɔɔ dimioo o wanaa cho a Chuu le wa lo. (Luom 11:​13) Mbo kɛɛsiaa le mbo soliŋ diola ndɔla maLuomaŋndaŋ kpeku. Ndoo yiyaŋ ko maa naapum a cho ndu wa nilaŋ yaŋɔɔ tau. (Walta 9:​15; Kal 2:​7, 8) Mi apum yiyaŋ maa o chua diola maLuomaŋndaŋ le Sɛkiɔɔ Paulɔɔ bɛɛleŋ kioo, kɛ keŋ ve tonya kposoŋ te kanifuule, Pɔɔl ndoo nɔ niŋ diolaŋ ndaŋ tuupa mbo faŋaŋ o lɛŋnde Saipulɔɔleŋ niŋ. Mi acheleŋ yiyaŋ vɛlɛ maa Pɔɔl kɛɛ le diola ndɔla maHibuluilaŋ soliŋndo kpeku kanifuule, mɛɛ nda veelu laŋ o Kilikiiye niŋ yɛ velaŋ a diom maKilikii nda soliŋ kpeku le wana chioo (ɔɔ visioo) o wa kelaa o yoŋga bɛndoo niŋndo.—sɔɔŋ kulloŋ le pɛɛkoo o Walta 7:​58.

Pɔɔl: Yaula maKilikiilaŋ o Baabuiyo niŋ, diolaŋ ndaŋ Pauʹlos, o Latiŋnde niŋ Paulus, ndu sim ni “Nyɛ taaniŋndo, Nyɛɛmbɔ,” a soliŋ ndu kpeku 157 naa nda soo a Pɔɔl okɔɔ wana Chiisu vem hɔlte ndɔ wo. Nduyɛ lepilɛ naa nda soo a wana bɛndoo o lɛŋnde Saipulɔɔleŋ niŋ o nda veelu aa Sɛkiɔɔ Paulɔɔ wo.—Walta 13:​7.

Diomndaŋ Veeloo o Baabuiyo Niŋ

(Walta Wanaa Chiisuaa 12:​1-17) A boondii keŋ, mi Masaa Hɛlɔɔ kandu waŋnda a tiŋ nyɛ palaa tusioo choo o kunda wanaa laalaŋnda choo. 2 Mbo tosa ma dii Chemisi a muɛi, Chɔŋ pɔmbɔ ndɔ. 3 Mɛɛ o che maa Chuuwa naŋ kɔl a hei, mbo tosa vɛlɛ ma bii Pitɛ. Hei yɔnuŋ a teleŋ bɔŋaŋ nda dia beedii nda dou yiisii le wo. 4 Mɛɛ nda bii Pitɛ, ma duau ndu o chiɛi manyumando niŋ. Ma handu sovɛiya a hiɔɔlu le ndu waa hɔlteŋ. Kunda wa ko faŋaŋndo a hiɔɔluaa cheleŋ a huŋ. Kundala waa nuaa la wa la hiɔɔlu. Mi Masaa Hɛlɔɔ kɛɛsiaa maa, te paale bɔŋaŋ loonaŋndo a hiouwɔɔ choo okɔɔ le lee hiou pɛ, nda aa kɔɔsa a ndu waŋnda kpou o hɔl. 5 Lelaŋ, mi sovɛiya hiau lachi a Pitɛ waa lehɔl o chiɛi manyumndo niŋ. Kɛ nduyɛ, kunda wanaa laalaŋnda a wa Mɛlɛka piɛiyo kpeekpei le ndu. 6 Paale Hɛlɔɔ ndu oo nɔ le kɔɔsɔɔ a Pitɛ leŋ le wa niŋ maa siɔdii. Nyumma maŋ Pitɛ wa luaaŋ a yɔlɔŋ ndu ŋ baa sala tiɔɔŋ, ŋ yiyaa sovɛiya a ŋiɔɔŋ vella velle. Nduyɛ, mi sovɛiyaa cheleŋ wa vɛlɛ mɛŋgɛlaa o chiɛi manyumando sondoo. 7 Le pilɛ kpe, mi kiilanɔ Masanɔɔ Mɛlɛkaa luɛi loŋ. Mi paŋgeloo tiu chiɛi niŋ silɔ. Mi kiilanɔ Mɛlɛkaa saa Pitɛ choŋgoo mbo hiiluu ndu. Mbo tindi ndu. Mbo dimul ndu aa, “Keleŋa. Chɔŋ ma sim.” Le pilɛ kpe mi yɔlɔŋ wa Pitɛ ŋ yiyaa o laba woŋ, ŋ tiimbuŋ. 8 Mi kiilanɔ Mɛlɛkaa dimul ndu aa, “Wounuŋ nyɛlaŋ ma wounuŋ kɔɔvɛila numndaŋ.” Mi Pitɛ toosiaŋ. Mi kiilanɔ Mɛlɛkaa dimul ndu aa, “Wounuŋ doma lechoo wo ma tol la kɔɔli.” 9 Mi Pitɛ tual ndu kɔɔli ma fula o chiɛi manyumndo niŋ. Pitɛ sina bɛɛ maa suɛi waa chieeŋ nanuŋ te kiilanɔ Mɛlɛkaa wa tosaa le. O wa ko kɔl maa yilaŋndo o wa chɔɔ ni. 10 Ma hiau sovɛiyaa tasiaa wa mɛŋgɛlaa wa. Ma hiau vɛlɛ kunda diiŋ ndɔɔ. O mɛɛlulaŋ, ma fuuluu o dio ŋchiliŋndo o wa o kpaki wa o taŋgulaa a poutaŋ ndo. Ndu wana ndu oo hiau ni ma fula chiee. Mi dioo hoo kumbiŋ nda lachi a ba ndɔ ma fula. Mɛɛ nda kuɛ o nɛi sii, mi kiilanɔ Mɛlɛkaa lo le pilɛ kpe Pitɛ o hɔl. 11 Mi Pitɛ sinaŋ ndu pila. Mbo dimi aa, “I sina niŋ kpeekpei maa Masanɔɔ Mɛlɛka ndu yɔŋ kiilanɔ ndɔɔ le ya solioo o biyɔɔ niŋ ni, yɔŋi Hɛlɔɔ yɔŋ ya nyɛ. Nduyɛ, o soli ya yɔŋi nyɛ yɔnuŋ ya mɛɛ Chuuwa nda aa nɔ o kɔl lɛ.” 12 Mɛɛ o sina suɛi hei pɛŋgu, mbo kua o chiɛi Meelioo, kalaa Chɔŋ Maki. Waŋnda wa loŋ a chuuŋgiaŋ tau. A wa Mɛlɛka piɛiyo le ndu. 13 Mi Pitɛ luaa dio kpaki wa chiɛiyo o balaa wo. Chuaambɔ tosa wallo chiɛi niŋ loŋ ndo, diolaŋ aa, Luoda, mbo huŋ o dio le sinaa wana wa dioo lɔɔ wo. 14 Mɛɛ o sina maa Pitɛ diom ndɔɔ ni, o kumbi dioo le. Mbo miiŋgu chiɛi niŋ a kɔl kɛndɔɔ. Mbo dimi maa Pitɛ cho o dio. 15 Ma dimul ndu aa, “Baa seemaa ŋ cho ni?” Kɛ, mbo hiau lachi a dimioo aa, “Pitɛ cho o dio.” O koŋ, ma dimi aa, “O wa niŋ wundule ndɔleŋ.” 16 Kɛ a boondii keŋ, Pitɛ wa dioo lɔɔ kɛ. Mɛɛ nda kumbi niŋ dioo, ma cha ndu. Ma woolu. 17 Mbo kpaa nda a ba le ma pɛŋgi suɛi. Mbo chɔm nda a mɛɛ Masanɔɔ Mɛlɛka soli ndu o chiɛi manyumndo niŋ yɛ. Mbo dimul nda aa, “La dimul Chemisi a wanaa laalaŋnda a tuaa a ndi okɔɔ.” Mbo kuanuŋ o fondaŋ cheleŋ.

YINDIMIIYO 17-23

NYƐM TƆƆMAŊ O DIOM MƐLƐKAA NIŊ | WALTA WANAA CHIISUAA 15-16

“Chɛllaŋndo a Kɛɛsiaa Ndoo Tɔlnuŋ o Diom Mɛlɛkaa Choo Wo”

(Walta Wanaa Chiisuaa 15:​1, 2) Mi puaa a pum chaŋ Chudiaa ma huŋ Aŋtiɔɔ. Mɛɛ nda hiŋ, ma kandu chaaŋaa ndaa wanaa laalaŋnda pɛɛkoo aa, “Te o ve ma hivi nya o chiɛi kɔɔli mɛɛ sawala Mɛlɛka ke Muuse le naa laŋ la dimi le hivioo yɛ le, Mɛlɛka piŋi nya le.” 2 Mi suɛi hei huŋ a sɛɛŋgiaŋndo puaa haa tɛɛŋ nda Pɔɔ waa. Ma hiŋaŋ diomndaŋ nda ndaa. Le hei, ma kɛɛsiaa maa Pɔɔl nda Baanabaa, a wanaa laalaŋaa cheleŋ a fula Aŋtiɔɔ wa, a kɔ chɔ wanaa Chiisu vem hɔlte ndɔ wa a laŋgbaa kalla Chulusɛlɛm le suɛi hei.

bt-E 102-103 ¶8

“O Ve Sɛɛŋgiaŋ Pɔmbɔ le Ndoo Yɔŋnuŋ Te”

8 Mi Luku hiau lachi a suɛi aa, ‘Mɛɛ sɛɛŋgiaŋ bɛndu koŋ a diomnda hiŋaŋnda laŋ la yɔŋnuŋ Pɔɔl a Baanabaa nda wanaa kaŋ tɛɛŋ [mi “puaa apum”], nda cho yɛ [laŋgbaa kalla] ni ma kɛɛsiaa le mi Pɔɔl nda Baanabaa a wanaa cheleŋ kuɛ o wanaa Chiisu vem hɔlte ndɔ wa lo a laŋgbaa kalla Chulusɛlɛm a sɛɛŋgiaŋ a nyɛ yɔŋnuŋ hoo wo okɔɔ wo.’ (Walta Wanaa Chiisuaa 15:​2) Mi ‘Sɛɛŋgiaŋ koŋ a diomnda hiŋaŋnda laŋ’ la ke wana o wana yiyaŋ kala kalaa o wanaa kundala tiɔɔŋ nda laŋ niŋ kpou, nduyɛ kunda leKilisiɔŋndo Aŋtiɔɔ ndoo nɔla bahawɛi koŋ soli le. Le mi kɔl nyuloo a diompilɔɔ miiŋgu nda tɛɛŋ, mi kundaa kɛɛsiaa a taasi le ma kɔ nyuna “wanaa Chiisu vem hɔlte ndɔ wa a laŋgbaa kalla Chulusɛlɛm,” a wa dialii kuumbaŋ choo ve o teleŋ koŋ niŋndo. Yɛɛ naŋ pɛɛku yɛ bɛnduaa wa Aŋtiɔɔ wa o ba?

(Walta Wanaa Chiisuaa 15:​13-20) Mɛɛ nda chii suɛi, mi Chemisi dimi aa, “La yaŋ ya nilaŋ, chaaŋaa niaa. 14 Saimɔŋ laŋga tɛɛsiaa a teleŋ tase Mɛlɛka chɔm buulaŋ ndɔɔ le wanaa cho a Chuu le wa wo a mɛɛ o chua ŋwaŋ nda tɛɛŋ le waa wanaa ndɔ yɛ. 15. Suɛi hei i chiŋa lasondo a nyɛ wanaa suaa le Mɛlɛka wa dimi wo. O cho o poonyiaa o Yau Mɛlɛkaa niŋ maa, 16 Masanɔɔ dimi aa, O koŋ kɔɔli, I cho miiŋgu mi simi chiɛi Masaa Deevioo o del lo. I cho nyɛ tambu wo chua mi miŋgi ndu toosiaa. Nduyɛ, I cho ndu miŋgi taŋgul. 17 O koŋ, mi waŋnda chieeya a tuaa nuuviaa Masanɔɔ Mɛlɛka, koŋ cho ni, wanaa cho a Chuu le wa kpede a ya veelu le waa wanaa ni wa. 18 Lende Masanɔɔ Mɛlɛka o tosa mi waŋnda sina sɔɔŋ muŋ sindɛ pa wo dimi ni.” 19 Mi Chemisi hiau lachi a suɛi. Mbo dimi aa, “I yiyaŋ maa o bɛnda mi ŋ pala wanaa cho a Chuu le wa a cho muliŋndo o Mɛlɛka lo wa le. 20 O bɛnda mi ŋ poonyiaa yauwo mi ŋ dimul nda maa a dia nyɛ diaa lasooluu wo le. Kani fondole, sawa naa dimi maa nyɛ diaa nɔɔlɛiyo o cho ni. Maa a suunda a lanɔ pila kɛlɛŋgaa pɔnɔ pila le. Visi o visi nda dii pɛ ma soli kooma nduaŋ te, a dia le. Nduyɛ, a dia kooma visiaŋ te.

w12-E 1/15 5 ¶6-7

Kilisiɔŋaa Tonyaa Nɔ Bɛɛleŋ le Diom Mɛlɛkaa

6 Nyɛ dimiŋ o Emɔɔsi 9:​11, 12 niŋndo mala ni mi suɛi keŋ bɛɛndiaŋ. A mɛɛ Walta Wanaa Chiisuaa 15:​16, 17 dimi yɛ aa, “Masanɔɔ dimi aa, o koŋ kɔɔli, I cho miiŋgu mi simi chiɛi Masaa Deevioo o del lo. I cho nyɛ tambu wo chua mi miŋgi ndu toosiaa. Nduyɛ, I cho ndu miŋgi taŋgul. O koŋ, mi waŋnda chieeya a tuaa nuuviaa Masanɔɔ Mɛlɛka, koŋ cho ni, wanaa cho a Chuu le wa kpede a ya veelu le waa wanaa ni wa.”

7 ‘Kɛ chumndɔ,’ mi waŋndo o pum kɛɛ, ‘maa nyɛ nda poonyiaa wo dimi naa maa mɛɛ mi wanaa cho a Chuu le wa a sɔla hivi chiɛi kɔɔlioo kaŋgalaŋ te.’ Keŋ cho tonya. Kɛ, Kilisiɔŋaa Chuuwa ndaa sina niŋ suɛi kpeekpeiye. A ve lɛ wanaa cho ŋChuu le wa chua maa ‘wanaa chieeŋnda le’ kɛ maa puaapiliaa. (Ɛs. 12:​48, 49) Le taamaseliiyo, a mɛɛ Baabui pilɛ Bagster Septuagint, dimi o Ɛsita 8:​17 niŋ yɛ, “Mi wanaa ve a Chuu le wa a bɔɔbɔɔ sɔla hivi chiɛi kɔɔlioo, nduyɛ ma simnuŋ Chuuwa.” Lelaŋ, mɛɛ Baabuiyo dimi maa wanaa lo niŋ o Isɔluɛi niŋnda (Chuuwa a wanaa sɔla hivi chiɛi kɔɔlioo ma simnuŋ Chuuwa wa) diompilɛ a “wanaa cho ŋChuu le wa kpede” (a sɔla hivi chiɛi kɔɔli le wa) mi nda kpou simnuŋ nyɔɔ opilɛ le diola Mɛlɛkalaŋ. Ma bii yooŋgoo bila nyɛkɛndɛi. Wanaa ve ŋChuu le wa ndaa nɔ lɛ ma sɔla hivi chiɛi kɔɔli le ma simnuŋ Kilisiɔŋnda le.

(Walta Wanaa Chiisuaa 15:​28, 29) Nyina diandaa Mɛlɛkaa ni, a naa, ŋ cho a chɛlaŋ maa ŋ cho lɛ nya wolɔɔ lusulaa cheleŋ siiluu le. Kɛ nduyɛ, sɔɔŋ muŋ naa ŋ hɛnaŋ nya mi la tosa le ni. 29 La dia nyɛ diaa lasooluu wo le. La dia kooma visi le. La dia visi nda dii a soli kooma nduaŋ ndo le. La suunda a lanɔ pila ɔɔ pɔnɔ pila le. Te la chua silaa hoo pɛ, mɛɛ o nɛi tonyaa choo nya sim ni.”

(Walta Wanaa Chiisuaa 16:​4, 5) O kɔla ndalaŋ niŋ, chiee nda fuuluu ko a chɔm wanaa laalaŋnda loŋ sawala wanaa Chiisu vem hɔlte ndɔ wa, a laŋgaa kalla wanaa laalaŋnda tɛɛŋ Chulusɛlɛm a chɛlaŋ ndaŋ, ma dimul nda maa a chua sawala laŋ. 5 O koŋ kɔɔli, mi kundala wanaa laalaŋnda chɔɔlu laalaŋndo sɔla. Nduyɛ, lepaa o lepaa wanaa sɛnɛiya wa delɔɔ o kundala wanaa laalaŋnda choo.

bt-E 123 ¶18

“Kundala Wanaa Laalaŋnda Dialluŋ Kalaŋ Kioo”

18 Mi Pɔɔl nda Timoti tosa wallo diompilɛ le wɔsilaŋ siaama. Maa wanaa ndaa kei suɛi Mɛlɛkɛi dimioo wa, ma tosa walta bɔɔbɔɔ le dialii kumba choo ve. Kona cho o Baabuiyo niŋndo dimi aa, “O kɔla ndalaŋ niŋ, chiee nda fuuluu ko a chɔm wanaa laalaŋnda loŋ sawala wanaa Chiisu vem hɔlte ndɔ wa, a laŋgaa kalla wanaa laalaŋnda tɛɛŋ Chulusɛlɛm a chɛlaŋ ndaŋ, ma dimul nda maa a chua sawala laŋ.” (Walta Wanaa Chiisuaa 16:​4) Lekɛndɛi, mi kunda leKilisiɔŋndo tual nɛi chɔmaa wanaa Chiisu vem hɔlte ndɔ wa a laŋgbaa kalla Chulusɛlɛm ke nda wo kɔɔli. Fulamakɔɔlioo le diikɔŋ suu waa naa wa ni, “mi kundala wanaa laalaŋnda chɔɔlu laalaŋndo sɔla. Nduyɛ, lepaa o lepaa wanaa sɛnɛiya wa delɔɔ o kundala wanaa laalaŋnda choo.”—Walta Wanaa Chiisuaa 16:​5.

Yaasiaa le Nyɛm Tɔɔmaŋ Mɛlɛkaŋ

(Walta Wanaa Chiisuaa 16:​6-9) Mi Pɔɔl nda chaaŋaa nduaa keeku o buŋgɛi Filuachiaave niŋ a buŋgɛi Kaleesiave. Kani fondole, nyina Mɛlɛkaa ndu oo chɛl le ma chɔm yooŋgu Mɛlɛkaa o buŋgɛi Eesiave niŋ te. 7 Mɛɛ nda fuuluu o pɛŋgulaŋ a buŋgɛi Masiaave, ma kɛɛsiaa le kɔlaŋ o buŋgɛi Bitiniaave niŋ. Kɛ, nyina Chiisoo chɛl ma kuɛ loŋ te. 8 Le hei, ma kialu buŋgɛi Masiaave tɛɛŋ, ma tuusu. Ma huŋ Towaa chiee. 9 Nyumma maŋ mi Pɔɔl cha po waa o lɛŋnde Masidooniaaleŋ niŋ isisi, o yilaŋndo niŋ. Mi poo hoo wa ndu nyɔɔloo aa, “Yandii, taŋ ma huŋ mala naa o lɛŋnde Masidooniaaleŋ niŋ.”

w12-E 1/15 10 ¶8

Pɛɛku le Waa Lahɔl Wanaa Chiisu Vem Hɔlte Ndɔ Wa o Ba

8 Yɛɛ naŋ pɛɛku yɛ o bundɛi hei niŋ? Kɛsiŋ o kɔl maa mɛɛ mi Pɔɔl mal le kɔlaŋ Eesiaa malaŋ nyina Mɛlɛkaa ke ndu nɛi chɔmaa. Okoŋ kɔɔli, mɛɛ mi Pɔɔl wa fuuluu wo Bitiniaa chiee malaŋ Chiisu mala ndu. Nduyɛ mɛɛ mi Pɔɔl kua Towaa chiee malaŋ Chiisu ke ndu nɛi chɔmaa le kɔlaŋ o lɛŋnde Masidooniaaleŋ niŋ. Maa wana cho kunda leKilisiɔŋndo bolleŋndo, naapum naa bɛɛ Chiisu tosa lende a naa o nɛi pilɛ koŋ niŋ kpe. (Kolo. 1:​18) Le taamaseliiyo, naapum a wa yiyaŋndo le kɔɔfaleŋ tosaa ɔɔ le kɔlaŋ naa yeemɛi cho tau le yooŋgu kɛndɔɔ dimioo wa. Kɛ le hei tosaa mɛɛ ma kindiŋ fɛŋ le kpeleŋ numndo komallo koŋ tosa ni mi Chiisu, a mala nyina Mɛlɛkaa, ke num nɛi chɔmaa. Le taamaseliiyo, wana cho mɔmbillo nyaanɔŋndo wo tiuba mbo muli mɔmbil ndɔɔ o ba miallo ɔɔ o ba kɛndɔɔ choo kɛ mɛɛ mi mɔmbillo wa kɔlaŋ. Lende koni, Chiisu chɔm naa nɛiyo lepum le tosaa tau o wali naa pollo niŋ kɛ mɛɛ miŋ wa ndu tosaa. Koŋ cho ni, te ŋ wou pɛ sɛmbɔɔ tau le kpeleŋ naa komallo.

(Walta Wanaa Chiisuaa 16:​37) Kɛ mi Pɔɔl dimul wanaa kaŋ aa, “Wanaa bɛnduaa chɔm nyɛ o nyɛ naa ŋ tɛɛmbuu le. O koŋ kɔɔli, ma tosa ma luaa naa faŋgaa o hɔl. Ma duau naa o chiɛi manyumndo niŋ, nduyɛ, Luomaŋnda naa ŋ cho ni. A hɛnaŋ niŋ ma mal naa sɔɔ sɔɔ? Ŋ kue lende le. Nda pila a huŋ ma huŋ soli naa chiɛi niŋ.”

nwtsty sɔɔŋ kulloŋ le pɛɛkoo o Walta 16:​37

Luomaŋnda naŋ cho ni: Koŋ cho ni, Luomaŋaa pilachieeya. O kpeekpei niŋ, Pɔɔl a Sailaa bɛɛ Luomaŋaa piliachieeya nda wa ni. Sawa maLuomaŋndo ndoo dimi maa pilachioo ndoo nɔ di ma kɔɔsa ndu nyɛkɛndɛi nduyɛ ndaa nɔ kposoŋ ma tusi ndu siɔmbulaŋ o luŋ kpendekele le. Pilachieeyɛi maLuomaŋnde ndii ke waŋndo dioo le sɔɔŋ tonyaŋ tosaa vɛlɛ a dilakeŋnaŋndaŋ ba o ba ndoo kuɛ pɛ o masale maLuomaŋndeŋ niŋ. Pilachieenɔ maLuomaŋnɔɔ ndoo nɔ mbo diikuŋ sawa maLumaŋndo, o cho sawalaŋ o chieeŋ pɔmbɔŋ niŋ te. Te o tɛɛmbuu isɔɔ pɛ, o kindiŋ mbo chɛl a mɛɛ sawalaŋ o chieeŋ pɔmbɔŋ muŋ niŋ dimi yɛ, kɛ o nɔ vɛlɛ dioo mbo kuɛ a suɛi keŋ o toŋgo bɛndu Luomaŋnda dimi sɔɔŋndo niŋ. Te ndaa handu waŋndo suɛi choo pɛ, ndoo nɔ mbo chɛl ma bii ndu a mɛɛ sawa lelɛŋndo dimi yɛ. Kɛ ndoo nɔ dioo le mbo chɛl mi masa maLuomaŋnda kɔɔsa a ndu. Te ndoo tɛɛmbuu pɛ suɛi bɛnduei, ndoo nɔ di mbo nyɔɔlu masaa waa. Mi Pɔɔl wana Chiisu vem hɔlte ndɔ wo dimi yooŋgu kɛndɔɔ kekelee o Masale maLuomaŋndeŋ niŋ kpou. Mbo soliŋ di ndɔɔ kpeku maa pilachiee Luomaŋnɔ o sɔɔŋ yɛ yiɔɔŋ choo sala yaa. O tasoo cho o Filipai niŋ ni, teleŋ o dimul Filipiaŋaa dimi sɔɔŋ lemasaŋndo maa a tɛɛmbuu di ndɔɔ le mɛɛ nda lɔɔ ndu yɛ. Le sinaa a teleŋnda tiɔɔŋnda cheleŋndaŋ, tofa sɔɔŋ kulloŋ le pɛɛkoo o Walta 22:​25; 25:​11.

Diomdaŋ Veeloo o Baabuiyo Niŋ

(Walta Wanaa Chiisuaa 16:​25-40) Dɔwɔɔ koŋ nda chiɛi niŋ, mi Pɔɔl nda Sailaa a saaŋ Mɛlɛka piɛiyo ma soli chondoŋ ma chuunduu Mɛlɛka. Wanaa nda wa o chiɛi manyumndo niŋ nda, a wa nda nilaŋ yaŋɔɔ. 26 Nyumndaŋ piɔuwo tɛɛŋ kinɛi, o le pilɛ niŋ kpe, mi lɛŋndeŋ le kandu nyiiyaa tau tau. Mi chiɛi manyumndo kandu hiilɔŋndo yokpaŋ yokpaŋ bɛndu bɛndu, chɔŋ a chiiye lebɛŋgu di. Mi diolaŋ kpede la kuumbuŋ mi yɔlɔŋ wa wanaa wa o chiɛi manyumndo niŋ nda ŋ baa woŋ ŋ tiimbuuŋ. 27 O koŋ kɔɔli, mɛɛ wana manda waŋnda o chiɛi manyumndo niŋ ndo tendu, mbo saaluŋ diolaŋ la kuumbiaa. Mbo naŋ muɛi yau le diinɔŋndo. Kani, o wa ko kɔl maa wanaa nda dɔu o chiɛi manyunmndo niŋ nda fau a nyaanuŋ. 28 Kɛ mi Pɔɔl dimi choo choo aa, “Yɔŋ num pila nyɛ le. Naa kpou ŋ cho nanuŋ.” 29 Mi wana mɛŋgɛla waŋnda o chiɛi manyumndo niŋ ndo o veelu niŋ ma chuu ndu lambuiyo. Mɛɛ nda chuu ndu lambuiyo, mbo luɛi a kiltaŋ. Mbo kɔ del Pɔɔl nda Sailaa o labɛŋgu niŋ mbo nyiiya kpa kpa. 30 O koŋ kɔɔli, mɛɛ o fula a nda o bɛɛ, mbo nyuna aa, “Fallo, yɛɛnɛ ya tosa yɛ le mi peŋ?” 31 Ma dimul ndu aa, “Laalaŋ a Masanɔɔ Chiisu, koŋ tosa ni num ni, a yuŋgu numndo kpou, mi la peŋ.” 32 Ndu ni a yuŋgu ndɔɔ kpede ma dimul nda diomndo a Masanɔɔ Mɛlɛka okɔɔ. 33 Nyumma maŋ a boondii keŋ, mi wana mɛŋgɛla koŋ waŋnda o chiɛi manyumndo niŋ ndo kua a nda mbo pulu nda pauve lekɔɔ. O koŋ kɔɔli, ma yiŋ ndu a yuŋgu ndɔɔ fau. 34 O koŋ kɔɔli, mbo kua a nda o chiɛi ndɔɔ. Mbo kɔ ke nda nyɛ diaa. Ndu ni a yuŋgu ndɔɔ, ma naŋ kɔl tau tau le mɛɛ nda laalaŋ niŋ a Mɛlɛka yɛ. 35 Diimandɔɔ, mi wanaa bɛnduaa Luomaŋnda viam polisiiya a yooŋgoo hoo, naa wana mɛŋgɛla waŋnda o chiɛi manyumndo niŋ ndo chua aa, “Mal puaa kaŋ a kɔnuŋ.” 36 O koŋ, mi wana mɛŋgɛla waŋnda o chiɛi manyumndo niŋ ndo dimul Pɔɔl aa, “Wanaa bɛnduaa yɔŋ diomndo maa ya I mal nya, nya Sailaa. Lelaŋ, la kɔnuŋ. La fuuluu kɛndɛ.” 37 Kɛ mi Pɔɔl dimul wanaa kaŋ aa, “Wanaa bɛnduaa chɔm nyɛ o nyɛ naa ŋ tɛɛmbuu le. O koŋ kɔɔli, ma tosa ma luaa naa faŋgaa o hɔl. Ma duau naa o chiɛi manyumndo niŋ, nduyɛ, Luomaŋnda naa ŋ cho ni. A hɛnaŋ niŋ ma mal naa sɔɔ sɔɔ? Ŋ kue lende le. Nda pila a huŋ ma huŋ soli naa chiɛi niŋ.” 38 Mi wanaa nda vem nda kɔ dimul wanaa bɛnduaa Luomdaŋnda. Mɛɛ nda dimul nda maa Luomaŋnda Pɔɔl nda Sailaa a cho ni, mi siooŋnde bii nda. 39 Le hei, ma kua ma kɔ nyɔɔlu nda. Ma soli nda o chiɛi manyumndo niŋ. Ma dimul nda maa a mal chioo ma kuɛnuŋ. 40 Mɛɛ Pɔɔl a Sailaa a mal chiɛi manyumndo, ma kua o chiɛi Lidiaa wo. Ma chuuŋgiaŋ nda wanaa laalaŋnda. O koŋ, mi Pɔɔl nda Sailaa a suaa diomnda nyɔɔlaalaŋ naa nda chua. Ma kuanuŋ.

YINDIMIIYO 24-30

NYƐM TƆƆMAŊ O DIOM MƐLƐKAA NIŊ | WALTA WANAA CHIISUAA 17-18

“Tol Taamasi Pɔɔl Wana Chiisu Vem Hɔlte Ndɔ Wo Kɔɔli le Yooŋgu Kɛndɔɔ Dimioo a Waŋnda Pɛɛkoo”

(Walta Wanaa Chiisuaa 17:​2, 3) Mi Pɔɔl kua o chiɛi koŋ niŋ mɛɛ o tosa paandu yɛ. Le palɛi pɛŋgiaa Chuuwa i yaa a cho diomndaŋ hiŋaŋndo nda waŋnda a nyɛ diom Mɛlɛkaa dimi wo okɔɔ. 3 Mbo hiau lachi a tofaa o Yau Mɛlɛkaa niŋ, mbo tɛɛsial nda nyɛ cho le niŋ ndo. Mbo chɔm waŋnda maa I cho I pooanyiaa maa, mɛɛ mi Kiliti wana Mɛlɛka chua buŋgɛi maa o cho viomɔɔ le waŋnda piŋioo wo o bii mɔnɛi, o koŋ kɔɔli, mi Mɛlɛka miŋgi ndu yoomu. Mi Pɔɔl dimi aa, “Chiisu ya I cho hoo nya chɔmndo a ndu okɔɔ wo, ndu cho Kiliti wana Mɛlɛka chua buŋgɛi maa o cho viomɔɔ le waŋnda piŋioo wo ni.”

nwtsty sɔɔŋ kulloŋ le pɛɛkoo o Walta 17:​2, 3

Diomndaŋ hiŋaŋndo: O cho yooŋgu kɛndɔɔ kinɛi le Pɔɔl ndoo dimul nda le. Kɛ mbo tɛɛsial nda nduyɛ mbo wa chɔmndo naa o cho o Baabuiyo niŋnda koŋ cho ni, yaula maHibuluila cho o Baabuiyo niŋndo. Mbo tosa tau mbo hiau bɛɛ diomndaŋ veeloo o Baabuiyo niŋ. Ma hiŋaŋ diomndaŋ nda ndaa, nduyɛ mbo tosa yɛlɛmiaalaŋ mbo suaa mɛɛ wanaa wa ndu nilaŋ yaŋɔɔ wa bii bila yɛ. Diom maKilikiiyo hoo di·a·leʹgo·mai nyɛ o simndo cho ni maa “le suɛi kandɔɔ; balioo; suukaŋndo.” Koŋ cho ni suɛi kena kenaŋndo a waŋnda. Diom maKilikiiyo hoo cho vɛlɛ o Walta 17:​17; 18:​4, 19; 19:​8, 9; 20:​7, 9.

chɔmndo naa o cho o Baabuiyo niŋnda: O diom maKilikiiyo niŋ nyɛ o simndo cho ni “le nyɔɔŋ kɛsiŋndo ikɛi (nyɔɔ waa num ikɛi).” Naapum hei chɔm maa Pɔɔl wa yekeŋ le tuuwoo sɔɔŋ muŋ dimiŋ a Chiisu okɔɔ o yaula maHibuluilaŋ niŋndo a sɔɔŋ yɔŋnuŋ o yoomu Chiisoo niŋndo, le chɔmndo mɛɛ sɔɔŋ dimiŋ a Chiisu okɔɔ woŋ peeluŋ yɛ.

(Walta Wanaa Chiisuaa 17:​17) Lelaŋ, lepaa o lepaa a wa diomndaŋ hiŋaŋndo nda Chuuwa a wanaa cho a Chuu le wa a piɛi Mɛlɛka wa, o chiɛi Chuuwa piɛi Mɛlɛka wo niŋ. O lɔɔ niŋ bɛɛ, mi ndu oo soo naa waŋnda chua a huŋ loŋ nda.

nwtsty sɔɔŋ kulloŋ le pɛɛkoo o Walta 17:​17

O lɔɔ niŋ bɛɛ: Lɔɔ hoo wa o chiooŋ muŋ baluaŋndo Aklɔpolisi, a Atɛŋ (Kilikiiye, a·go·raʹ) tanda ndɔɔ ndoo wa le mɛtɛlɛlaŋ 50,000 (nɛiyo 538,196) ɔɔ ndoo hiou. O cho ko yulaleŋ te ndaa tosa o fonda lɔɔ koŋ te. Fonda chiee kɔllo kpeekpei o wa ni le sɔɔŋ bahawɛiyoŋ, sɔɔŋ lemasaŋ, nduyɛ a naamula waŋchieeya. Waŋnda Atɛŋ ndaa hɛnaŋ bɔɔ bɔɔŋiaŋndo o fondaŋ chiee koŋ tɛɛŋ le suukaŋndo o sɔɔŋ sɔviɔŋ choo.

(Walta Wanaa Chiisuaa 17:​22, 23) O koŋ, mi Pɔɔl sim laŋgbaa kalla o hɔl a chuuŋgiaŋ Aliɔɔpakɔɔ wa. Mbo dimi aa, “Waŋnda Atɛŋ, I sina maa la cho mɛlɛkaa yɛ yiaa sooluuwo lɔɔ lɔɔ. 23 Kani, I wa balɔɔ o nya lo chiee nanuŋ, mi mɛɛndiaŋ fondaŋ nda yɛ yɛla nya sooluu mɛlɛkaa laŋ. Mi saaluŋ poonyiaa o maŋ pilɛ aa, ‘Naa mɛlɛka naa ŋ sina le wo chua.’ O nya sina koŋ te wo, kɛ, mi la wa ndu sooluu wo, a ndu okɔɔ ya I cho hoo nya isɔɔ dimul ni.

nwtsty sɔɔŋ kulloŋ le pɛɛkoo o Walta 17:​22, 23

Naa Mɛlɛka naa ŋ sina le wo chua: Diomnda maKilikiilaŋ ndaŋ “A·gnoʹstoi the·oiʹ” la wa o diomnda ndaa poonyiaa o maaŋ wa Atɛŋndo tɛɛŋ. Waŋnda Atɛŋ ndaa nɔ siooŋnde le mɛlɛkaa yɛ yiaa le saboo hoo mi ndaa taŋgul maaŋndaŋ a bandulaŋ tau. Mi ndaa taŋgul pɛŋ bandulaŋ le mɛlɛkaa ndaa sina le wa a ndaa yiyaŋ maa nda tosa ni ma sɔla Tɔɔ Bɛndoo, Tusiŋndo, Kpaayaa, le nda Nyindɔɔ le sɔɔŋ tosaa, a Nyiɛɛye. Naapum siooŋnde wa nda maa a cho puɛɛnɔŋ a mɛlɛka nduyɛ mi koŋ tosa mɛlɛka hini kɔl a nda le. Lelaŋ ma taŋgul bandoo ‘naa Mɛlɛka Nda Sina le wo Chua.’ Mi bandu nda taŋgul koŋ ndo chɔm kɛsɛ maa waŋnda haa chɛl Mɛlɛka nda sina nyɛ o nyɛ a ndu okɔɔ le wo maa o cho. Mi Pɔɔl soliŋ bandu nda taŋgul koŋ ndo kpeku o nɛi chaa niŋ le yooŋgu kɛndɔɔ dimioo o wanaa wa ndu nilaŋ yaŋɔɔ wa lo mbo chɔm nda Mɛlɛka tonyaa, o ndaa sina paale pilɛ bɛɛ le wo.

Yaasiaa le Nyɛm Tɔɔmaŋ Mɛlɛkaŋ

(Walta Wanaa Chiisuaa 18:​18) O koŋ kɔɔli, mi Pɔɔl viau Kɔliŋ le palɛi faŋga nda wanaa laalaŋnda. O koŋ kɔɔli, mbo choŋguŋ nda. Mbo luɛi o dɛndɛ bɛndoo niŋ. Mbo kua o lɛŋnde Siiluialeŋ niŋ nda Akuila a Pilisila. Kɛ, lɔɔpa nda luɛi o dɛndɔɔ niŋ Sɛŋkiliaa, mi Pɔɔl chua buŋgɛi I kala kala naa Mɛlɛka chua. Le buŋgɛi hei, mbo tosa ma sendi ndu yuŋgullo.

w08-E 5/15 32 ¶5

Sɔɔŋ Yaandiaŋ o Yau Walta Wanaa Chiisuaa Niŋ

18:​18—Buŋgɛi yɛɛ Pɔɔl ndoo chua yɛ? Wanaa sinaa dɛniaa bɛnduaa apum dimi maa Pɔɔl ndoo chua buŋgɛi le simnɔŋndo Naasaluɛinɔɔ. (Nɔm. 6:​1-21) Kɛ, Baabuiyo chɔm buŋgɛi Pɔɔl ndoo chua ve le. Le handɔɔ lechoo, ko Pɔɔl ndoo chua fɛŋ buŋgɛi tuupa mbo simnuŋ Kilisiɔŋnɔ ɔɔ ndoo simnuŋ niŋ fɛŋ Kilisiɔŋnɔ, nduyɛ ko kandɔɔ o wa Naasaluɛileŋ ni ɔɔ chiiyo o wa ni, Baabuiyo suu nyɛ o nyɛ a keŋ okɔɔ le. Kɛ nyɛ wa o sɔvɛ wo cho ni, buŋgɛi suu waa naa chuaa o ve haki le.

(Walta Wanaa Chiisuaa 18:​19-21) O koŋ kɔɔli, ma fuuluu Ɛfisia. Mi Pɔɔl luɛi o chiɛi Chuuwa piɛi Mɛlɛka wo niŋ Ɛfisia loŋ. Ma hiŋaŋ diomndaŋ nda Chuuwa a suɛi Mɛlɛkɛi okɔɔ. Mi waŋnda a pum a lo o koŋ ma dimul ndu le mi ndu oo chɔɔlu viouwɔɔ loŋ nda ndaa. Kɛ, mi Pɔɔl kɛɛ. Lɔɔpa o mal, mbo dimul nda aa, “Te Mɛlɛka hɛnaŋ pɛ maa I huŋ, mɛɛ I cho vɛlɛ nya komal.” Mbo mɛi Pilisila nda Akuila Ɛfisia loŋ. Mbo luɛi o dɛndɛ bɛndoo niŋ mbo kuanuŋ.

nwtsty sɔɔŋ kulloŋ le pɛɛkoo o Walta 18:​19-21

te Mɛlɛka hɛnaŋ pɛ: Diomndo hoo cho kindilaa mɛɛ i cho suɛi sɔvɛ le miŋ wa yiyaŋndo a hɛnaŋ Mɛlɛkaa te ŋ wa pɛ nyɛ tosaa ɔɔ kɛɛsiaalaŋ tosaa. Pɔɔl Mi wana Chiisu vem hɔlte ndɔ wo kɛsiŋ sawa mandaa hoo o kɔl nyɛkɛndɛi. (1Kɔl 4:​19; 16:​7; Hibu 6:​3) Mi Chemisi bɛɛ dɛɛniaa wanaa nduaa pɛɛkaa le ma dimi aa, “Te Masanɔɔ Mɛlɛka chɛl pɛ, ŋ wa niŋ yoomu, mi ŋ tosa hei, mi ŋ tosa hei.” (Chem 4:​15) Diomnda suu waa naa soliŋndo kpeku nɔ mbo wa o fondo fuu wo choo le. Wana o wana dimi pɛ “te Mɛlɛka hɛnaŋ pɛ” o nɔ mbo kindiŋ o nɛi o nɛi niŋ le mbo tosa nyɛ o nyɛ a mɛɛ hɛnaŋ Chɛhowaa cho yɛ. Teleŋnda bɔɔbɔɔ o ve ko diomndo hoo dimioo a sondo le, kɛ lepum miŋ dimi ndu o kɔl niŋ.—Tofa sɔɔŋ kulloŋ le pɛɛkoo o Walta 21:​14; 1Kɔl 4:​19; Chem 4:​15 a Appe. C.

Diomndaŋ Veeloo o Baabuiyo Niŋ

(Walta Wanaa Chiisuaa 17:​1-15) Mɛɛ Pɔɔl nda Sailaa a chɛŋ Filipai, ma fula Amfipɔlii chiee. Ma kua Apɔloniaa. Ma fuuluu Tɛsalonaika. Chiɛi Chuuwa piɛi Mɛlɛka wo wa o chioo hoo niŋ. 2 Mi Pɔɔl kua o chiɛi koŋ niŋ mɛɛ o tosa paandu yɛ. Le palɛi pɛŋgiaa Chuuwa i yaa a cho diomndaŋ hiŋaŋndo nda waŋnda a nyɛ diom Mɛlɛkaa dimi wo okɔɔ. 3 Mbo hiau lachi a tofaa o Yau Mɛlɛkaa niŋ, mbo tɛɛsial nda nyɛ cho le niŋ ndo. Mbo chɔm waŋnda maa i cho i poonyiaa maa, mɛɛ mi Kiliti wana Mɛlɛka chua buŋgɛi maa o cho viomɔɔ le waŋnda piŋgioo wo o bii mɔnɛi, o koŋ kɔɔli, mi Mɛlɛka miŋgi ndu yoomu. Mi Pɔɔl dimi aa, “Chiisu ya I cho hoo nya chɔmndo a ndu okɔɔ wo, ndu cho Kiliti wana Mɛlɛka chua buŋgɛi maa o cho viomɔɔ le waŋnda piŋioo wo ni.” 4 Mi waŋnda a pum a laalaŋ maa tonyaa Pɔɔl dimi ni. Nduyɛ, ma sɔɔŋguu Pɔɔl a Sailaa choo. Kilikiiya, a ka ka a piɛi Mɛlɛka wa bɛɛ, a wɛɛŋaa kalla tau ma sɔɔŋguu nda choo. 5 Kɛ nduyɛ, mi Chuuwa tambu kɔl le mɛɛ waŋnda tau a tol Pɔɔl kɔɔli yɛ. Le hei, ma nuuviaa wanaa fondo fuu wa, a balu tandalaŋ nda, ma chuuŋgiaa faŋgaa. Nda Chuuwa pila ni, a wanaa nda hiou kɔɔli wa, ma bɔɔluu chioo kpou. Ma kua ma kɔ del chiɛi Chasɔŋndo choo. Ma tɛɛmbuu diolaŋ, o Pɔɔl nda Sailaa nuuviaa niŋ le mi nda aa kuɛ a nda o wanaa bɛnduaa lo. 6 Kɛ, a seeluŋ nda le. Le hei, ma del Chasɔŋ choo a wanaa laalaŋnda a piliaa. Ma kua a nda a kaka naa waŋ bɛnduaa chieeya chua. Ma deŋi choo choo ma dimi aa, “Puaa haa nda cho balɔɔ a sɔɔŋ mɛlioo ba o ba fee ni. O naa lo chiee nda hiŋ niŋ ni. 7 Nduyɛ, Chasɔŋ ndu yiya nda o ndu lo chiɛi niŋ ni. Nda kpede a tɛɛmbuu sawala masa bɛndoo. Kani fuule, a dimi maa wana cheleŋ cho diolaŋ aa, Chiisu, maa ndu cho masa bɛndoo ni.” 8 Diomndaŋ ndaŋ la tosa ni, mi faŋgaa kpede a waŋ bɛnduaa chieeya a tuulu kɔl. Mi wɔkɔ wɔkɔɔ tiu chioo silɔ. 9 O koŋ kɔɔli, ma tosa mi chasɔŋ nda chaaŋaa nduaa a yɔŋgu nyɛ sɔlaa nda aa nɔ le yɔŋgoo le ma mal nda wo. Mɛɛ nda yɔŋgu, ma mal nda. 10 Mɛɛ nyumndaŋ ma tol dɔɔ, mi wanaa laalaŋnda Tɛsalonaika loŋ a tosa mi Pɔɔl nda Sailaa a kuanuŋ Bɛluiya. Mɛɛ nda fuuluu, ma kua o chiɛi Chuuwa piɛi Mɛlɛka wo niŋ. 11 Waŋnda Bɛluiya nda aa nɔ kɔlta kumbiaŋndaŋ le suɛi Mɛlɛkɛi, mbo hiau haa Tɛsalonaika. Nda aa hɛnaŋ nyɛ Pɔɔl dimi wo nilaŋ yaŋɔɔ. Nduyɛ, lepaa o lepaa a cho tofaa o Yau Mɛlɛkaa niŋ, le sinaa te nyɛ Pɔɔl dimi wo cho tonya. 12 Mi Chuuwa a ka ka a laalaŋ. Mi waŋ laanduaa tɔɔwa Kilikiiya tɛɛŋ, a Kilikiiyaa waŋ piaanduaa bɛɛ a ka ka laalaŋ. 13 Kɛ mɛɛ Chuuwa Tɛsalonaika a tuei maa Pɔɔl cho waŋnda suɛi Mɛlɛkɛi chɔmndo vɛlɛ Bɛluiya, ma huŋ loŋ. Ma kandu waŋnda suɛi o lani, le mi nda aa tuulu kɔl a nda. 14 Kɛ o le pilɛ niŋ kpe, mi wanaa laalaŋnda tosa ma liila Pɔɔl o pee mɛŋma ihɛllo kɔŋgɔ. Kɛ, mi Sailaa nda Timoti nda lo Bɛluiya. 15 Mi puaa wa Pɔɔl liilaa wa fuuluu Atɛŋ di. Mɛɛ nda wa miŋgoo Bɛluiyua, mi Pɔɔl choŋguŋ nda naa Sailaa a Timoti chua maa a komal ndu chɔ chɔ.

YINDIMIIYO 31–TƐƐKPAA 6

NYƐM TƆƆMAŊ O DIOM MƐLƐKAA NIŊ | WALTA WANAA CHIISUAA 19-20

“La Manda Nya Pila a Wanaa Nyina Mɛlɛkaa o Ke Nya le Mandaa Wa.”

(Walta Wanaa Chiisuaa 20:​28) Lelaŋ, la manda nya pila a wanaa Nyina Mɛlɛkaa ke nya le mandaa wa. Mɛɛ wana mandaa saa manda saa nduaa yɛ, lende nya manda kunda wanaa laalaŋaa Mɛlɛkaa ni. Kani fondole, piɔm po ndɔɔ vi wo ndu tosa ni, mi kunda wanaa laalaŋnda wa le Mɛlɛka.

w11-E 6/15 20-21 ¶5

“Manda Kunda Wanaa Laalaŋaa Mɛlɛkaa”

5 Mi wana Chiisu vem hɔlte ndɔ wo poonyiaa maa bɛnduaa kundaa nɔ ma ‘manda kunda wanaa laalaŋaa Mɛlɛkaa.’ Suɛi sɔvɛi pila i wa le nda ni le sinaa maa wanaa laalaŋ o Mɛlɛka niŋnda, Chɛhowa nda Chiisu nɔ nda ni. Bɛnduaa kundaa cho kona dɔɔnɔŋ o Mɛlɛka lo a mɛɛ kpɛ nda handu saa Mɛlɛkaa hɔlteŋ choo yɛ. Te o wa yɛ mi chaaŋ num nya chii balioo wo dimul num maa koma wa ya chuaa niaa hɔlteŋ kɔɔli I cho laŋ inɛ. Baa a cho nda koma biyɔɔ nyɛkɛndɛi nduyɛ ma wa nda pɛŋ nyɛdiaa kioo le? Te chɛlɛkpɔɔ opilɛ del pɛ a naa, baa a tosa o nɛi o nɛi niŋ ma ke ndu kooma o yeema waŋ le ndu malaa le? Lende koni bɛnduaa kundaa nɔ ma “manda kunda wanaa laalaŋaa Mɛlɛkaa ni. Kani fondole, piɔm po ndɔɔ vi wo ndu tosa ni, mi kunda wanaa laalaŋnda wa le Mɛlɛka.” (Walta Wanaa Chiisuaa 20:​28) A nɔ ma kɛsiŋ o kɔl maa kooma walaŋ ma Chiisu waŋ ma tosa ni mi wana laalaŋ kɛ kɛ fee wa le Mɛlɛka. Kalaŋ bɛnduaa kundaa i cho ni le wanaa Mɛlɛkaa pɛɛkoo, mandaa, nduyɛ a nda hɔlteŋ waa kɔɔli.

(Walta Wanaa Chiisuaa 20:​31) “Lelaŋ, la mandaŋ. La loonuŋ maa le wɔsilaŋ la yaa I cho nya silaa i dii a i chɔl a mɛmiaŋ o hɔl.

w13-E 1/15 31 ¶15

Bɛnduaa Kundaa Kilisiɔŋnda—‘Cho Wallo a Naa Latulu le Miŋ Wa a Kɔl Kɛndɛ’

15 Wali kala kalaa yeemaŋ ni le waa wana mandaa ŋsaa. Teleŋndaŋ lapum, le nyumdaŋ kpulukuu bɛnduaa kundaa wa piɛileŋ a buulaŋndo le wanaa laalaŋaa Mɛlɛkaa ɔɔ le nda kioo toolu nda yeema sɔlaa o Mɛlɛka piɛiyo niŋndo. (2 Kɔliŋ. 11:​27, 28) A koŋ kpou, bɛnduaa kundaa cho hiouwɔɔ lachi a wali ndaa tosaa nyɛkɛndɛi nduyɛ ma wa a nyaale, mɛɛ Pɔɔl tosa yɛ koni. Mbo poonyial Kɔliŋtiaŋnda aa, “Lelaŋ, I wa a kɔl kɛndɛ le mi pisi nyɛ o nyɛ ya nɔ le nya malaa.” (2 Kɔliŋ. 12:​15) A tonya, le kaalaa chɔmndo le puaapiliaa nduaa, mi Pɔɔl yɔŋguŋ ndupila kpou le nda yoomuaŋ lueiyo. (Nuawɔ Kɔliŋtiaŋ Diiŋ Ndɔɔ 2:​4; Fili. 2:​17; 1Tɛsa. 2:​8) Ŋ che niko sabu tosa kpeekpei mi puaapiliaa ndaa kaala Pɔɔl tau wo!—Walta Wanaa Chiisuaa 20:​31-38.

(Walta Wanaa Chiisuaa 20:​35) I chɔm nya a nyɛ o nyɛ ya tosa, maa le mi ŋ nɔla le wanaa nɔ kpaaya tosaa nyɛ le wa malaa, mɛɛ mi ŋ tosa wallo lende o kala kala. Nduyɛ, ŋ loonuŋ diomnda Masanɔɔ Chiisu pila dimi laŋ. Mbo dimi aa, ‘Waŋndo nyɔɔ kioo ndu wana hiou salaa sɔla a waŋndo num nyɔɔ kioo.’ “

bt-E 172 ¶20

“Tɔɔyaŋ o Tɔɔyaŋ Ve lɛ ya Choo le” Nda Le

20 Hei chɔm kpendekele maa yoomu Pɔɔl wo wa teŋgeŋ a wanaa ndaa huŋ niŋ ma handu nyɛkindilaa saa Mɛlɛkaa choo o chilaŋ niŋnda. O wa wallo tosaa le ndupila tooloo yɔŋi ndoo handu kunda leKilisiɔŋndo kalaŋ koŋ choo. Kindiŋ o wa le puaapiliaa malaa wo o ve le tɔnɔ ndɔ ndupilaa le. Mi Pɔɔl sila bɛnduaa kundaa o Ɛfisia niŋ le ma chɔm kaa sala soliaŋndo. “Le mi ŋ nɔla le wanaa nɔ kpaaya tosaa nyɛ le wa malaa, mɛɛ mi ŋ tosa wallo lende o kala kala,” mbo dimul nda aa, “nduyɛ, ŋ loonuŋ diomnda Masanɔɔ Chiisu pila dimi laŋ. Mbo dimi aa, ‘Waŋndo nyɔɔ kioo ndu wana hiou salaa sɔla a waŋndo num nyɔɔ kioo.’”—Walta Wanaa Chiisuaa 20:​35.

Yaasiaa le Nyɛm Tɔɔmaŋ Mɛlɛkaŋ

(Walta Wanaa Chiisuaa 19:​9) Kɛ, a pum a wa nda tɛɛŋ nda aa nɔ nila kalulaŋ. A chɛl ma laalaŋ te. Ma saa diomnda wɔɔŋndaŋ dimioo waŋnda kpou o hɔl a nɛi Chiisu chɔm waŋnda le waa lechoo wo okɔɔ. Le hei, mi Pɔɔl faŋaŋ nda kɔɔli. Mbo chua wanaa o muli o Mɛlɛka lo wa ma kuanuŋ. Mbo hiau lachi a kɔlaŋ o chiɛi Taluanɔɔ pɛɛku waŋnda wo lepaa o lepaa. Mbo suukiaŋ a waŋnda loŋ.

bt-E 161 ¶11

“Mi Yooŋgoo a Masanɔɔ Okɔɔ o Hiau Lachi” Mi Che Bɛɛ Simullo Wa

11 Mi Pɔɔl suaa o chiɛi bɛndu sukuu koŋ niŋ lepaa o lepaa le wɔsilaŋ latiɔɔŋ. Naapum mi ndoo kandu suɛi chɔŋ lɔɔ 11:​00 idiiyo haaa a lɔɔ 4:​00 a paale kala. (Walta Wanaa Chiisuaa 19:​9) Wana che pɛ maa a teleŋ koŋ nyɔɔ ndoo wa doŋ doŋ kɛ haŋgullo pila ndoo wa o hawɛilaŋ ndaŋ niŋ ni. A teleŋ koŋ wanaa bɔɔbɔɔ ndaa mal walta ndalaŋ ni le nyɛdiaa dioo nduyɛ ma pɛŋgi. Yiyaŋ niko te Pɔɔl ndoo tol kɛɛsiaa kala kala koŋ kɔɔli pɛ le wɔsilaŋ la tiɔɔŋ, naapum o wa tosa hawɛilaŋ hiouwɔɔ 3,000 le waŋnda pɛɛkoo. Tofa vɛlɛ sabu cheleŋ tosa mi hiouwɔɔ lachioo yɔŋnuŋ o diom Chɛhowaa dimioo niŋndo. Wallo pila Pɔɔl ndoo tosa ni nduyɛ mi ndoo tosa siŋgaŋndaŋ. Mi ndoo tosa yɛlɛmiaalaŋ o wali ndɔ pollo tosaa niŋ le mbo komal yeemɛi wanaa cho o tanda koŋ niŋnda. Yɛɛ wa yɛ fulamakɔɔlioo? ‘Mi waŋnda fau o buŋgɛi Eesiave niŋ a tuɛi yooŋgoo a Masanɔɔ Mɛlɛka okɔɔ, Chuunɔ ni, a wanaa cho a Chuu le wa.’ (Walta Wanaa Chiisuaa 19:​10) Mbo dimul wana o wana yooŋgu kɛndɔɔ!

(Walta Wanaa Chiisuaa 19:​19) Mi wanaa ka ka a nda aa nɔ kooma wɔɔŋndaŋ nda ma huŋ a yaula ndalaŋ naa pilɛ ma luam ndaŋ waŋnda kpede o hɔl. Kani fondole, yaulaŋ ndaŋ la aa chɔm nda mɛɛ nda toosiaa kooma wɔɔŋnda yɛ ni. Mɛɛ nda dɔu baa yaulaŋ ndaŋ kpou naa pilɛ, ndu oo wa le kaniŋ humboŋ waalaŋ bele-ŋuɛɛnu.

bt-E 162-163 ¶15

“Mi Yooŋgoo a Masanɔɔ Okɔɔ o Hiau Lachi” mi Che Bɛɛ Simullo Wa

15 Mɛɛ nda tusi chuauwaa Sikɛva wa siɔmbulaŋ, mi koŋ tosa mi siooŋii mɛlɛkɛi kua a waŋnda biyɔɔ kɛ kɛ, mi keŋ nyindu wanaa bɔɔbɔɔ ma soli balaŋ o yawala viamaalaŋ niŋ ma simnuŋ wanaa laalaŋnda. Mi Ɛfisiaŋnda miiŋgu maŋgaliaalaŋ tosaa a naamula ndalaŋ. Mɛɛ kɛiyo baanɔŋndo le kɛndiaa cho naa yɛ, vɛlɛ a diomndaŋ veeloo o yaula piandaŋndaŋ niŋ wanuŋ tɛtɛlɛ. Mi Ɛfisiaŋaa bɔɔbɔɔ soli yaula ndala maŋgaliaalaŋ ma luam ndaŋ waŋnda kpede o hɔl. Mi che bɛɛ o kaniŋ mapuuloŋ niŋ waalioo dalalaŋ waalaŋ o waalaŋ niŋ. Mi Luku duaunuŋ kona aa, “Mi yooŋgoo a Masanɔɔ okɔɔ o hiau lachi a pɛŋgɛlaŋndo ba o ba fee.” (Walta Wanaa Chiisuaa 19:​17-20) Nuawɔ suɛi kɛndɛ se le sinaa maa tonyaa nɔ kpaayaa laalaŋ lachoowaa choo a pɛɛkula nyinaa wɔɔŋnda! Wanaa ndaa nɔ haa tiindaŋndo wa kɛsi taamasi kɛndɔɔ le naa hau. Naa bɛɛ cho hau o chieeŋ cho o piaa cha a walta nyinaa wɔɔŋnda wo niŋ. Te ŋ saaluŋ pɛ maa ŋ nɔ nyɛ chiɛɛliaŋ a nyinaa wɔɔŋnda wo, ŋ nɔ miŋ tosa mɛɛ Ɛfisiaŋnda tosa yɛ. Ŋ nɔ miŋ tosa tamala le muŋ faŋaŋndo o ba le! La ŋ kpakpala sɔɔŋ wɔɔŋ suu waa naa, mɛɛ mɛɛ la wa.

Diomndaŋ Veeloo o Baabuiyo Niŋ

(Walta Wanaa Chiisuaa 19:​1-20) Boondii Apɔlɔɔ wa Kɔliŋ nde, Pɔɔl ndu wa balɔɔ o lɛŋndeŋ ba luaŋ ndo. Mbo fuuluu Ɛfisia. Mbo komal wanaa laalaŋnda a pum loŋ. 2 Mbo nyuna nda aa, “Simnɔŋ nya simnuŋ wanaa laalaŋ ndo, nyina Mɛlɛkaa ndu oo tol nya kɔɔli?” Ma muli aa, ‘Ŋ tuii yɔ lepilɛ bɛɛ maa nyina diandaa cho le.’ 3 Mi Pɔɔl nyuna aa vɛɛnɛ, “Yiŋɔɔ maa vɛɛnɛ nya sɔla yɛ niŋ?” Ma muli aa, “Yiŋɔɔ Chɔŋ Wana Yiŋaa pɛɛku waŋnda wo.” 4 Mi Pɔɔl dimul nda aa, “Yiŋɔɔ Chɔŋ ndo o wa mawaa le wanaa mal yɔŋnda ndala wɔɔŋndaŋ nda. Nduyɛ, mi Chɔŋ dimul waŋnda Isɔluɛi maa a laalaŋ a wana cho hunɔɔ ndu kɔɔli wo. Koŋ cho ni, a laalaŋ a Chiisu.” 5 Mɛɛ wanaa laalaŋnda haa tuei nyɛ Pɔɔl dimi wo, ma pial diola Masanɔɔ Chiisulaŋ ma sɔla yiŋɔɔ Mɛlɛkaa. 6 Nduyɛ, mɛɛ Pɔɔl handu nda balaŋ choo, mi nyina Mɛlɛkaa tual nda kɔɔli. Ma suaa o sɔɔŋ maŋgalaŋ cheleŋ niŋ. Nduyɛ o koŋ kɔɔli, mi wanaa laalaŋnda haa a dimul waŋnda yooŋgu Mɛlɛkaa. 7 Nda aa wa fau fau, puaa ŋ waŋ tɔ a wanaa ŋiɔɔŋ. 8 Le paŋgoŋ ŋgaa Pɔɔl cho kɔlaŋ o chiɛi Chuuwa piɛi Mɛlɛka wo niŋ mbo suaa naa waŋnda chua kpendekele. Nduyɛ, nda ndaa ma suukiaŋ le mi ndu oo tosa ma laalaŋ maa nyɛ o wa dimioo a masale Mɛlɛkaleŋ okɔɔ wo cho tonya. 9 Kɛ, a pum a wa nda tɛɛŋ nda aa nɔ nila kalulaŋ. A chɛl ma laalaŋ te. Ma saa diomnda wɔɔndaŋ dimioo waŋnda kpou o hɔl a nɛi Chiisu chɔm waŋnda le waa lechoo wo okɔɔ. Le hei, mi Pɔɔl faŋaŋ nda kɔɔli. Mbo chua wanaa o muli o Mɛlɛka lo wa ma kuanuŋ. Mbo hiau lachi a kɔlaŋ o chiɛi Taluanɔɔ pɛɛku waŋnda wo lepaa o lepaa. Mbo suukiaŋ a waŋnda loŋ. 10 Le wɔsilaŋ la tiɔɔŋ o cho hei tosaa. O koŋ, mi waŋnda fau o buŋgɛi Eesiave niŋ a tuɛi yooŋgoo a Masanɔɔ Mɛlɛka okɔɔ, Chuunɔ ni, wanaa cho a Chuu le wa ni. 11 Mi Mɛlɛka tosa mi Pɔɔl wa kaamaala bɛndulaŋ tosaa. 12 Yɛŋgisɛi Pɔɔl ndu oo wɔɔsuŋ ndo a kola ndu oo yiinuŋ o nyɛlaŋ choo le wallo wo bɛɛ, wanaa lanaawa kɔlaŋ handɔɔ choo mi naala ndalaŋ la siaŋgu. Nduyɛ, ma faŋa nyinaa wɔɔŋnda waŋnda kɔɔli. 13 Kɛ, Chuuwa a pum a wa ma wa balɔɔ nyinaa wɔɔŋnda touwɔɔ waŋnda kɔɔli. Ma kindi le diola Masanɔɔ Chiisulaŋ piɔlɔɔ o nyinaa wɔɔŋnda touwɔɔ niŋ. A kuɛ pɛ, a dimul nyina wɔɔŋndo aa, “I cho num dimul o diola Chiisulaŋ niŋ, o Pɔɔl cho waŋnda dimullo a ndu okɔɔ wo aa, faŋaŋ.” 14 Po pilɛ wa, diolaŋ Sikɛva. Masa wanaa soliaa lasalaa o wa ni. Ndu oo nɔ puaa a ŋɔmmɛu. puaa nduaa kaŋ bɛɛ, lende nda aa tosa ni. 15 Kɛ paale pilɛ, mi nyina wɔɔŋndo dimul nda aa, “I sina wana Chiisu cho wo. Nduyɛ, I sina a Pɔɔl okɔɔ. Kɛ, o yiyaŋ nyaa niŋ, wanaa maa vɛɛnɛ nya nya cho yɛ?” 16 Mi po nyina wɔɔŋ koŋ wa kɔɔli wo del nda choo a sɔŋgɔɔ. Mbo luaa nda lɔɔ pila. Mbo sɛɛsiaa nda nyɛlaŋ lekɔɔ. Mbo booluu nda. Ma mal chiɛi ndɔɔ ma fuuliaa a kiltaŋ fondo. 17 Mi Chuuwa a wanaa cho a Chuu le wa kpede a wa Ɛfisia wa a tuɛi nyɛ yɔnuŋ ndo. Mi siooŋnde bii nda kpou. Nduyɛ, mi waŋnda ke diola Masanɔɔ Chiisulaŋ bɛɛleŋ mbo hiau maa paandu. 18 O koŋ kɔɔli, mi wanaa laalaŋnda a ka ka huŋ kpendekele ma chɔɔmuu nyɛ o nyɛ wɔɔŋ nda tosa. 19 Mi wanaa ka ka a nda aa nɔ kooma wɔɔŋndaŋ nda ma huŋ a yaula ndalaŋ naa pilɛ ma luam ndaŋ waŋnda kpede o hɔl. Kani fondole, yaulaŋ ndaŋ la aa chɔm nda mɛɛ nda toosiaa kooma wɔɔŋndaŋ yɛ ni. Mɛɛ nda dɔu baa yaulaŋ ndaŋ kpou naa pilɛ, ndu oo wa le kaniŋ humboŋ waalaŋ bele ŋuɛɛnu. 20 O koŋ, mi yooŋgoo a Masanɔɔ okɔɔ o hiau lachi a pɛŋgɛlaŋndo ba o ba fee. Lɔɔ lɔɔ wanaa sɛnɛiya wa laalaŋndo a yooŋgu Masanɔɔ wo.

    WOL le Sɔɔŋ Yaasiaa—Kisi (2010-2026)
    Chukku Ma Kinda
    Chuku Ma Kumbi
    • Kisiei
    • Share
    • Mɛɛ ŋ Yeema Yɛ
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Sawalaŋ Le Tɛɛŋgei Soliŋndo Kpeku
    • Mɛɛ Naŋ Bii Yooŋgula Numndaŋ Yɛ
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Chuku Ma Kumbi
    Share